Forum Czytelników
Forum Czytelników
Forum Czytelników
Forum Czytelników
Forum Czytelników
FORUM CZYTELNIKÓW
Forum Czytelników ma służyć celom edukacyjnym, wymianie doświadczeń i pomysłów.
Zasady są następujące:
- publikujemy wyłącznie projekty opracowane samodzielnie i nigdzie dotychczas nie publikowane (na-
leży dołączyć stosowne oświadczenie z własnoręcznym podpisem);
- oprócz tekstu i rysunków, prosimy przysłać działający model lub jego fotografie (model odeślemy);
- publikacja projektu nie oznacza jego pozytywnej oceny przez redakcję EdW, lecz stanowi punkt wy-
jścia do publicznej dyskusji nad proponowanym rozwiązaniem. Etap dyskusji nazywany  Dogrywką ,
trwa dwa miesiące. W tym czasie oczekujemy nie tylko listów z uwagami krytycznymi, ale przede
wszystkim propozycji innych, lepszych rozwiązań (tym razem wystarczy schemat z opisem działania
układu);
- nagroda za opublikowany projekt wynosi 100 zł (brutto) za stronę artykułu w EdW. Nagroda nie zo-
stanie przyznana, jeśli  Dogrywka wykaże, iż projekt stanowi plagiat. Jeśli w  Dogrywce zostaną
zaproponowane lepsze rozwiązania, wówczas część nagrody (w proporcji uznanej przez redakcję
EdW) zostanie przyznana autorom lepszych rozwiązań.
Prosimy też o załączenie do projektu fotografii paszportowej i kilku zdań życiorysu.
Prosimy nie przysyłać opisów urządzeń, które powstały tylko na papierze, a nie zostały zrealizowane
w praktyce. Znamy się trochę na elektronice i wiemy, że większość takich układów nie będzie działać.
Stąd nasza prośba o model lub przynajmniej fotografię modelu.
Dziś prezentujemy projekt Andrzeja Adamczyka z Ostrowca Świętokrzyskiego.
Tyrystorowy regulator napięcia
Nazywam się Andrzej Adamczyk, ta starałem się czytać dużo książek otrzymujemy impulsy o zmieniającym
mieszkam w Ostrowcu Świętokrzyskim. i czasopism z dziedziny elektroniki. Wy- się kącie zapłonu.
Mam 33 lata. Z wykształcenia jestem konywałem też wiele układów elektro- Chciałbym zaproponować inny, jak
technikiem elektrykiem. Moja przygoda nicznych w oparciu o gotowe schematy. sądzę prostszy układ zapłonu i regula-
z elektroniką zaczęła się jeszcze Od pewnego czasu próbuję własnych sił cji kąta zapłonu tyrystora.
w szkole podstawowej. Od tego czasu w projektowaniu układów elektronicz- Dioda D1 separuje przebieg z pros-
jest to moja pasja. Przez te wszystkie la- nych. Oto jeden z moich projektów. townika M1 od przebiegu wyfiltrowanego
na C1. Napięcie takie jak na rys. 2a jest
Opis działania
podawane na układ dopasowujący R1
Schemat ideowy regulatora jest
przedstawiony na rys. 1.
Zastosowanie
Aby włączyć tyrystor, potrzebny jest
- regulacja oświetlenia dodatkowych
impuls na bramkę. Jest wiele układów
z
ródeł światła w pomieszczeniach;
wytwarzających impulsy i regulujących
- regulacja mocy grzejników elekt-
kąt zapłonu. Najczęściej odbywa się to
rycznych oraz innych urządzeń, np.
przez wytworzenie napięcia piłokształt-
lutownicy;
nego, synchronicznego z napięciem
- regulacja prędkości obrotowej wier-
sieci, a następnie, przeważnie na
tarki, którą w warunkach amators-
wzmacniaczu operacyjnym, porównuje
kich można zastosować do nawija-
się ten przebieg ze stałym regulowanym
nia cewek.
napięciem. Na wyjściu wzmacniacza
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 6/96 19
Forum Czytelników
Forum Czytelników
Forum Czytelników
Forum Czytelników
Forum Czytelników
&!
Ć
&!
&!
&!
Rys. 1. Schemat ideowy regulatora
T1 R3. Na wejściu bramki US1 B1 12, 13 W czasie użytkowania regulatora
a)
otrzymujemy przebieg jak na rys. 2b. mogą zdarzyć się przeciążenia lub zwar-
Bramka ta odwraca go i otrzymujemy cia w odbiorniku R . Stany te prze-
obc
impulsy synchroniczne z siecią o sze- ważnie doprowadzają do uszkodzenia
rokości ok. 10ms, wyzwalające genera- tyrystora TY i mostka M2.
tor monostabilny US2 B1 i B2. Na wy- Regulator jest zaopatrzony w bez-
b)
jściu tego generatora otrzymujemy im- piecznik elektroniczny. Pomiar prądu ja-
pulsy o regulowanej szerokości zależ- ki przepływa przez elementy M2, TY od-
nej od R* P C4 C5. Stała czasowa tego bywa się poprzez spadek napięcia na
impulsu jest tak dobrana, aby maksymal- dwóch równolegle połączonych rezysto-
na szerokość nie byla dłuższa niż impuls rach RS1, RS2, w regulatorze tym mos-
c)
wyzwalający, czyli ok. 10ms. tek M2 jest 4-amperowy a tyrystor TY -
Następnie przebieg wyzwalający (rys. 10A, a więc prąd maksymalny i zara-
2c) i przebieg z generatora US2 B1, zem wyłączeniowy równa się 4A.
B2 jest bramkowany przez US1 B2. Na Na rezystorach RS1, RS2 przy prą-
wyjściu tej bramki otrzymamy przebieg dzie 4A, powstaje napięcie 2V. Konden-
d)
z rys. 2e o zmiennej szerokości regu- sator C7 filtruje głównie impulsy zakłóce-
lowanej potencjometrem P. Ten prze- niowe.
bieg wyzwala drugi generator monosta- Ogrniczenie napięcia R8 i D6 stabili-
bilny, US2 B3, B4. Tu powstaje krótki im- zuje napięcie do poziomu ok. 2V, tym
a)
puls wyznaczony przez R4C6, który wy- samym zabezpieczając diodę transopto-
zwala tyrystor. Impuls ten będzie się po- ra TP przed uszkodzeniem. Dioda ta po-
e)
ruszał tylko w przedziale czasowym jaki winna dostawać napięcie nie większe niż
wyznaczy  okno przebiegu z rys. 2c. 3V.
Na obciążeniu R otrzymamy regulo- Próg zadziałania transoptora ustala
obc
wane zmienne napięcie. się potencjometrem montażowym PR.
Układ zapłonu tyrystora TY zbudowa- Zgodnie z danymi katalogowymi TP
f) ny jest z tranzystora T2, który poprzez musi być zasilany napięciem poniżej 8V.
rezystor R7 steruje uzwojenie pierwotne Napięcia tego dostarcza nam stabilizator
TZ. Transformator o przełożeniu 1:1 R5, D3.
w tym układzie ma odseparować ob-
wód tyrystora wysokonapięciowy od
Rys. 2.
układów elektronicznych. Cd. na str. 31
20 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 6/96
Forum Czytelników
Forum Czytelników
Forum Czytelników
Forum Czytelników
Forum Czytelników
W chwili, gdy przepłynie graniczna zadziałaniu bezpiecznika w czasie datność do obciążeń indukcyjnych
(4A) lub większa wartość prądu, powsta- szybkich regulacji potencjometrem P. (transformator, lutownica transformato-
nie 2V lub więcej na RS1, RS2, dioda TP rowa, wiertarka, inne silniki) jest proble-
Andrzej Adamczyk
oświetli złącze, kolektor, emiter i trans- matyczna, ze względu na krótkie impulsy
optor zacznie przewodzić. Na kolektorze wyzwalające, podawane na bramkę ty-
Od Redakcji: W zamieszczonym dziś
TP pojawi się stan niski, który zmieni rystora. Przy obciążeniu indukcyjnym,
projekcie podobało nam się przejrzyste,
stan przerzutnika US1 B3, B4. przez krótki czas trwania impulsu wy-
jasne przedstawienie zagadnienia oraz
Na wejściu 6 B3 pojawi się stan nis- zwalającego, prąd obciążenia może nie
starannie i pracochłonnie wykonany
ki, a na wyjściu 4 stan wysoki, który wzrosnąć powyżej granicznej wartości
model. Część końcowa listu, którą nie-
zablokuje B4 US2. Na wyjściu tej bramki prądu podtrzymywania tyrystora I .
H
stety musieliśmy pominąć, zawiera kilka
pojawi się stan niski, który zablokuje im- Układ przeciążeniowego bezpieczni-
praktycznych szczegółów świadczą-
puls wyzwalający TY. Na odbiorniku na- ka elektronicznego jest interesujący,
cych, że Autor naprawdę dotykał się do
pięcie zaniknie. Po usunięciu przyczyny trzeba jednak mieć świadomość, że jest
tego tematu.
zwarcia lub przeciążenia naciskamy on zbyt wolny, żeby zabezpieczyć układ
Choć do rozwiązania układowego
przycisk K i zmieniamy stan na wy- w przypadku zwarcia - dlatego dobrze
można mieć pewne zastrzeżenia - moż-
jściu B3 na niski. Dioda sygnalizuje za- byłoby jeszcze zastosować szybki bez-
na bowiem zaproponować znacznie
działanie bezpiecznika. piecznik WTAFG (z piaskiem).
prostszą realizację z triakiem i diakiem
Aby wymusić początkowy stan zero Zgodnie z zapowiedzią ze wstępu,
lub optotriakiem, spełniającą swe zada-
na wyjściu B3, w chwili załączenia wy- rozpoczynamy dwumiesięczny etap  Do-
nie w większości zastosowań - jednak
łącznika sieciowego WA
, wejście grywki . Listy na ten temat kierowane do
godne uwagi i pochwały jest zastoso-
8 bramki B4 jest połączone z układem Redakcji opatrzcie dopiskiem:  EdW -
wanie rozbudowanego układu synchro-
R10C9 Długa stała czasowa pokrywa Forum Czytelników - Dogrywka .
.
nizacji. Od takiego układu już tylko krok
stany nieustalone i zakłócenia, usta-
do sterowania urządzeniami trójfazowy-
wiając zawsze w stan początkowy
mi.
przerzutnik na zero.
Regulator na pewno dobrze będzie
Kondensator C8 filtruje wszelkie krót-
pracował przy obciążeniu rezystancyj-
kie zakłócenia, jak również zapobiega
nym (żarówki, lutownica), ale jego przy-
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 6/96 21