M.Brzoza-Brzezina: Polityka pienię\
na: Bilans płatniczy
Bilans płatniczy
Bilans płatniczy rejestruje międzynarodowe przepływy
kapitału, związane m.in. z handlem zagranicznym i
inwestycjami zagranicznymi.
Wa\
ny dla banku centralnego poniewa\
:
- ściśle monitorowany przez zagranicznych inwestorów
- pokazuje, jaka część nierównowagi pomiędzy popytem i
poda\
ą  wylewa się na zewnątrz
- pokazuje sposoby finansowania zadłu\
enia zagranicznego
Podstawowe składniki bilansu płatniczego:
- rachunek bie\
ący
- rachunek kapitałowy i finansowy
- saldo błędów i opuszczeń
- pozycje finansujące
1. Rachunek obrotów bie\
ących:
Rachunek bie\
ący mierzy zmianę międzynarodowej pozycji
inwestycyjnej netto kraju:
CA=B*-B*-1
1
M.Brzoza-Brzezina: Polityka pienię\
na: Bilans płatniczy
Tabela: Międzynarodowa pozycja inwestycyjna Polski (mln USD)
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
MI
DZYNARODOWA POZYCJA INWESTYCYJNA NETTO-55164 -57731 -73424 -93972 -128661 -128010 -166307 -242154
OGÓA
EM AKTYWA 44835 49397 51704 58555 79765 92098 117880 154491
POLSKIE INWESTYCJE BEZPOŚREDNIE ZA GRANIC
1018 1156 1457 2145 3351 6277 14317 19393
POLSKIE INWESTYCJE PORTFELOWE ZA GRANIC
1575 1311 2729 4143 6710 8781 13840 21839
Pochodne instrumenty finansowe 0 0 0 0 303 499 551 1279
POZOSTAA
E INWESTYCJE ZAGRANICZNE 14776 20366 17724 18097 32617 33970 40688 46234
OFICJALNE AKTYWA REZERWOWE 27466 26564 29794 34170 36784 42571 48484 65746
OGÓA
EM PASYWA 99999 107128 125128 152527 208426 220108 284187 396645
ZAGRANICZNE INWESTYCJE BEZPOŚREDNIE W POLSCE34227 41247 48320 57877 86756 90876 125782 176095
ZAGRANICZNE INWESTYCJE PORTFELOWE W POLSCE18057 18895 24042 34392 56676 71441 84658 105678
Pochodne instrumenty finansowe 0 0 0 0 416 524 619 1571
POZOSTAA
E INWESTYCJE ZAGRANICZNE 47715 46986 52766 60258 64578 57267 73128 113301
Inne spojrzenia na rachunek bie\
ący:
Saldo rachunku obrotów bie\
ących związane jest ściśle z (1)
saldem inwestycji i oszczędności w gospodarce, jak równie\

(2) z bilansem handlu zagranicznego towarami i usługami.
(1) Tak jak dla ka\
dego indywidualnego gospodarstwa, tak i
dla całej gospodarki, przyrost aktywów netto (B*) musi być
równy ró\
nicy pomiędzy dochodami i wydatkami.
CA=B*-B*-1=Y-C-I
Gdzie Y - PNB, C - konsumpcja i I - inwestycje.
Poniewa\
Y= C+S, to CA=B*-B*-1=S-I
CA jest zatem równy nadwy\
ce krajowych oszczędności nad
inwestycjami.
2
M.Brzoza-Brzezina: Polityka pienię\
na: Bilans płatniczy
(2) Rachunek bie\
ący mo\
e być równie\
wyra\
ony przy
pomocy bilansu handlowego i transferów dochodu z zagranicy
PKB=C+I+X-M
PNB=PKB+iB*+TF
PNB=C+S
C+S=C+I+X-M+iB*+TF
CA=S-I=X-M+iB*+TF
Ta prawidłowość jest wykorzystywana w rachunkowości
bilansu płatniczego. Główne składniki rachunku obrotów
bie\
ących:
- saldo obrotów towarowych
- saldo usług
- saldo dochodów
- saldo transferów bie\
ących
CA mierzony wg bilansu płatniczego w praktyce nie jest
dokładnie równy zmianie międzynarodowej pozycji
inwestycyjnej netto.
3
M.Brzoza-Brzezina: Polityka pienię\
na: Bilans płatniczy
Ró\
nica: saldo błędów i opuszczeń; zmiana wartości
zagranicznych aktywów i pasywów (np. ceny złota).
Determinanty rachunku obrotów bie\
ących:
a) Stopy procentowe (realne): rę! Sę! I CAę!
b) Szok inwestycyjny (przykład Norwegia): Ię! CA
c) Szok dochodowy (przykład Polska): Ye ę! S CA
d) Inne determinanty oszczędności i inwestycji: struktura
demograficzna, niepewność, podatki
e) Saldo sektora publicznego
2. Rachunek kapitałowy
Obejmuje transfer dóbr kapitałowych (np. przekazanie
wyposa\
enia fabryki)
3. Rachunek finansowy
Obejmuje transakcje o charakterze finansowym. Opisują
sposób finansowania deficytu (spo\
ytkowania nadwy\
ki) z
rachunku bie\
ącego.
Główne składniki:
- inwestycje bezpośrednie
4
M.Brzoza-Brzezina: Polityka pienię\
na: Bilans płatniczy
- inwestycje portfelowe
- pozostałe inwestycje (kredyty)
- instrumenty pochodne
Inwestycje bezpośrednie (Foreign Direct Investment (FDI)) -
znaczące (w miarę trwałe) zaanga\
owanie inwestora w
przedsiębiorstwo (np. udział w akcjonariacie pow. 10%)
Inwestycje portfelowe - zakup papierów wartościowych w
celu osiągnięcia zysku na ró\
nicy w cenie papieru. Zakup
niewielkich pakietów akcji, zakup bonów i obligacji
skarbowych.
4. Saldo błędów i opuszczeń
Pozycja bilansująca.
5. Pozycje finansujące
Niezerowe saldo rachunku bie\
ącego mo\
e być sfinansowane
bądz
w RKF, bądz
za pomocą rezerw dewizowych banku
centralnego.
Przy płynnym kursie CA=RK+RF. W praktyce występują
ró\
nice (SBO).
5
M.Brzoza-Brzezina: Polityka pienię\
na: Bilans płatniczy
Tabela: Bilans płatniczy RP na bazie transakcji (mln USD)
mln USD
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Rachunek bie\
ący -10 343 -5 946 -5 544 -5 473 -10 067 -3 716 -9 394 -20 100
Saldo obrotów towarowych -12 307 -7 661 -7 249 -5 725 -5 622 -2 766 -7 006 -17 057
Eksport f.o.b. 35 902 41 663 46 742 61 007 81 862 96 395 117 468 145 337
Import f.o.b 48 209 49 324 53 991 66 732 87 484 99 161 124 474 162 394
Saldo usług 1 403 785 775 243 79 738 736 4 718
Przychody 10 399 9 753 10 037 11 174 13 471 16 258 20 592 28 790
Rozchody 8 996 8 968 9 262 10 931 13 392 15 520 19 856 24 072
Saldo dochodów -731 -614 -1 061 -2 461 -8 244 -6 697 -9 728 -16 254
Przychody 2 978 3 401 2 776 3 284 5 305 6 998 9 040 10 038
Rozchody 3 709 4 015 3 837 5 745 13 549 13 695 18 768 26 292
Saldo transferów bie\
ących 1 292 1 544 1 991 2 470 3 720 5 009 6 604 8 493
Przychody 2 050 2 529 3 049 3 769 6 878 9 766 11 955 15 241
Rozchody 758 985 1 058 1 299 3 158 4 757 5 351 6 748
Rachunek kapitałowy 34 76 -7 -46 1 180 995 2 105 4 771
Przychody 110 113 46 60 1 326 1 185 2 573 5 410
Rozchody 76 37 53 106 146 190 468 639
Rachunek finansowy 10 221 3 173 7 180 8 686 8 038 15 228 13 101 39 831
Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą -16 90 -230 -305 -955 -3 358 -9 149 -4 983
Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce 9 343 5 714 4 131 4 589 12 716 10 309 19 876 22 959
Inwestycje portfelowe - aktywa -84 48 -1 157 -1 296 -1 331 -2 509 -4 649 -5 962
Udziałowe papiery wartościowe -20 -67 -268 183 -57 -575 -2 996 -5 171
Dłu\
ne papiery wartościowe -64 115 -889 -1 479 -1 274 -1 934 -1 653 -791
Inwestycje portfelowe - pasywa 3 423 1 067 3 051 3 740 10 612 15 109 1 527 930
Udziałowe papiery wartościowe 447 -307 -545 -837 1 660 1 333 -2 128 -453
Dłu\
ne papiery wartościowe 2 976 1 374 3 596 4 577 8 952 13 776 3 655 1 383
Pozostałe inwestycje - aktywa -3 870 -4 072 1 887 -493 -11 999 -2 784 -3 919 -1 444
NBP 2 3 0 0 -29 -17 9 -225
Sektor rządowy i samorządowy -48 -38 -37 -47 -39 -160 -30 -323
Monetarne Instytucje Finansowe (z wyłączeniem NBP) -3 015 -3 398 3 107 351 -10 559 -836 -1 937 2 721
Pozostałe sektory -809 -639 -1 183 -797 -1 372 -1 771 -1 961 -3 617
Pozostałe inwestycje - pasywa 1 156 662 396 3 321 -1 205 -1 732 10 104 30 341
NBP -1 393 118 -473 -68 -106 1 910 -765 7 253
Sektor rządowy i samorządowy -290 -3 047 -503 -1 236 -2 286 -6 443 -1 192 -1 429
Monetarne Instytucje Finansowe (z wyłączeniem NBP) -474 283 -550 2 063 1 224 543 5 589 15 427
Pozostałe sektory 3 313 3 308 1 922 2 562 -37 2 258 6 472 9 090
Pochodne instrumenty finansowe 269 -336 -898 -870 200 193 -689 -2 010
Saldo błędów i opuszczeń 705 2 261 -994 -1 972 1 639 -4 372 -3 332 -11 465
Razem A - D 617 -436 635 1195 790 8135 2480 13037
Oficjalne aktywa rezerwowe -617 436 -635 -1 195 -790 -8 135 -2 480 -13 037
6