plik

Prawo gospodarcze Unii Europejskiej – ćwiczenia

mgr Aleksandra Kluczewska

Prawo gospodarcze Unii Europejskiej – KONSPEKT III

„Swoboda przepływu osób (pracowników)”

1. Pojęcie pracownika w prawie Unii Europejskiej.

Pracownik-

-osoba świadcząca pracę (określone usługi);

-pozostając w stosunku podporządkowania pracodawcy (obowiązek

wykonywania poleceń pracodawcy);

-za wynagrodzeniem (praca musi mieć wymiar gospodarczy- przynosić
realny dochód). Za równorzędne świadczenia z wynagrodzeniem uznawane są także

niekiedy inne świadczenia.

Orzeczenie w sprawie 66/85 Lavrie Blum

Pracownikiem  jest  osoba  świadcząca  pracę  za  wynagrodzeniem,  w  warunkach
podporządkowania  poleceniom  pracodawcy  i  za  wynagrodzeniem.  Stosunek  pracy  nie  musi
być  jednak  świadczony  wyłącznie  na  podstawie  umowy  o  pracę.  Pracownikiem  jest  także
stażysta, która nie tylko kształci siebie ale także wykonuje świadczenia na rzecz innych osób
(usługi edukacyjne jako nauczyciel), działając przy tym pod kierownictwem dyrektora szkoły i
za  wynagrodzeniem.  TS  UE  uznał,  że  nie  ma  tu  również  do  czynienia  z  wykonywaniem
administracji  (władzy)  publicznej  w  rozumieniu  art.  45  ust.  4  TFUE,  gdyż  stażysta  nie
wykonuje kompetencji przyznanych mu na podstawie przepisów prawa.

Inne orzeczenia:

Orzeczenie w sprawie T- 50/89 Sparr- za pracownika należy uznać aplikanta.

Orzeczenie w sprawie C- 340/89 Vlassopoulou- praca aplikanta adwokackiego podlega
ochronie prawnej wynikającej z art. 39 TWE oraz art. 43 TWE.

Orzeczenie w sprawie 389 i 390/87 Echternach and Moritz- nieistotne jest czy
pracodawca jest osoba publiczną, prywatną, czy tez podmiotem nienastawionym na zysk ETS
uznał za pracownika osobę pracująca w europejskiej agencji kosmicznej.

Orzeczenie w sprawie C- 415/93 Bosman- (omówione powyżej) zawodowi sportowcy są
pracownikami w rozumieniu prawa wspólnotowego.

Orzeczenie  w  sprawie  C-  107/94  Asscher-  w  sytuacji,  gdy  jedyny  członek  zarządu  spółki
jest  jej  jedynym  udziałowcem  nie  można  przyjąć,  że  jest  on  pracownikiem,  gdyż  nie  można
przyjąć istnienia w takim wypadku stosunku podporządkowania służbowego.

Prawo gospodarcze Unii Europejskiej – ćwiczenia

mgr Aleksandra Kluczewska

2. Bezpośrednia skuteczność przepisów TFUE dotyczących swobody przepływu

pracowników.

Orzeczenie w sprawie 41/74 van Duyn-

Przepisy traktatowe o swobodnym przepływie pracowników (zwłaszcza w odniesieniu do
zakazu dyskryminacji ze względu na przynależność państwową) są bezpośrednio skuteczne

także w aspekcie horyzontalnym (poziomym)- odnoszą one skutek także w stosunku do aktów

mających zastosowanie w indywidualnych umowach o prace (układy zbiorowe i same

indywidualne umowy o pracę).

Orzeczenie w sprawie C- 456/02 Trojani.

1)Osoba znajdująca się w takiej sytuacji, jak skarżący w sprawie przed sądem krajowym nie

podlega, z jednej strony, przepisom art. 43 WE i 49 WE, a z drugiej strony, może dochodzić prawa

pobytu w charakterze pracownika w rozumieniu art. 39 WE tylko, jeżeli działalność zarobkowa,

którą wykonuje, ma charakter konkretny i rzeczywisty. Sąd krajowy powinien dokonać ustaleń

niezbędnych do oceny, czy ma to miejsce w zawisłej przed nim sprawie.

2) Obywatel Unii Europejskiej, któremu nie przysługuje w przyjmującym Państwie

Członkowskim prawo pobytu na podstawie art. 39 WE, 43 WE lub 49 WE może, jedynie z racji

bycia obywatelem Unii, korzystać z prawa pobytu w tym państwie bezpośrednio na podstawie

art. 18 ust. 1 WE. Wykonywanie tego prawa podlega ograniczeniom i warunkom przewidzianym
w tym postanowieniu, jednak właściwe władze powinny czuwać, aby stosowanie tych ograniczeń

i warunków

przebiegało

z poszanowaniem

ogólnych

zasad

prawa

wspólnotowego,

a w szczególności zasady proporcjonalności. Jednakże, gdy zostanie wykazane, że osoba

znajdująca się w takiej sytuacji, jak skarżący w sprawie przed sądem krajowym, posiada

zezwolenie na pobyt, osoba ta może powołać się na art. 12 WE w celu przyznania jej świadczenia

z pomocy społecznej, takiego jak minimex.

Orzeczenie w sprawie 415/93 Bosman-

-art. 45 ma zastosowanie także do reguł ustanawianych przez narodowe stowarzyszenia sportowe.
Podnosi się, że orzeczenie w sprawie Bosman jest pierwszym, w którym ETS uznał bezpośrednią
horyzontalną skuteczność art. 45 TFUE

-sportowcy  są  pracownikami  w  rozumieniu  art.  39  TWE  (dziś  art.  45  TFUE).  Działalność  związana  ze
sportem  podlega  przepisom  prawa  unijnego  jedynie  w  takim  zakresie,  w  jakim  stanowi  działalność
gospodarczą  w  rozumieniu  przepisów  Traktatu.  Nie  jest  konieczne  dla  zasady  swobody  przepływu
pracowników  aby  pracodawca  posiadał  status  przedsiębiorcy-  jedynym  relewantnym  wymogiem  jest
istnienie stosunku zatrudnienia w rozumieniu prawa wspólnotowego.

-opłaty  transferowe  są  niezgodne  z  art.  45  TFUE  -  ETS  nie  odniósł  się  tu  do  dyskryminacyjnego
charakteru tych opłat a tylko zbadał ich faktyczny wpływ na swobodę przepływu pracowników (można to
porównać do przełamania formuły Keck na gruncie swobody przepływu towarów). Trybunał uznał także
za niezgodne z prawem wspólnotowym tzw.  klauzule narodowe ograniczające liczbę piłkarzy z innych
państw  członkowskich.  Trybunał  stwierdził,  że  art.  45  TFUE  zakazuje  wszelkich  przeszkód
utrudniających  swobodny  transgraniczny  przepływ  pracowników.  ETS  stwierdził  tu,  że  zakazane  są

Prawo gospodarcze Unii Europejskiej – ćwiczenia

mgr Aleksandra Kluczewska

Dopuszczalne wyjątki od swobody przepływu pracowników

3.1. Ograniczenia traktatowe: art. 45 ust. 3 TFUE

a) Porządek publiczny, zdrowie publiczne, bezpieczeństwo publiczne

C-115 i 116/81, Rezguia Adoui v. Belgia i miasto Liège, Dominique Cornuaille v.
Belgia

Nie  można  stosować  wobec  obywateli  innych  państw  członkowskich  środków  represyjnych  z
powodu  zachowań,  w  stosunku  do  którego  prawo  krajowe  nie  zawiera  środków  represyjnych
zmierzających do jego zwalczania. W celu uzasadniania ograniczenia nie można powoływać się a
okoliczności niezwiązane z indywidualną sprawą (w tym wypadku nie można powoływać się na
konieczność  zwalczania  samego  zjawiska  prostytucji).  Nie  można  wprowadzać  dożywotniego
zakazu  prawa  wjazdu  na  terytorium  danego  państwa  członkowskiego-  dana  osoba  ma  prawo
ponownie zwrócić się o pozwolenie na pobyt w danym państwie członkowskim

C-100/01, Ministre de l'Intérieur v Aitor Oteiza Olazabal

„Ani art. 48 traktatu WE (obecnie, po zmianie, art. 39 WE), ani przepisy prawa pochodnego,
które wprowadzają w życie swobodę przepływu pracowników, nie sprzeciwiają się przyjęciu

przez państwo członkowskie wobec pracownika migrującego będącego obywatelem innego

państwa członkowskiego administracyjnych środków ochrony ograniczających prawo pobytu

tego pracownika do części terytorium kraju, pod warunkiem że:

– względy porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego oparte na jego

indywidualnym zachowaniu uzasadniają takie działanie,

– w braku powyższej możliwości względy te, z uwagi na ich wagę, mogą prowadzić

wyłącznie do przyjęcia środka w postaci zakazu pobytu lub wydalenia z całości terytorium

krajowego oraz

– zachowanie, któremu dane państwo członkowskie zamierza zapobiec, jeżeli stałoby się

udziałem jego własnych obywateli, powodowałoby nałożenie środków represyjnych lub innych

rzeczywistych i skutecznych środków mających na celu zwalczenie tego zachowania”.

wszelkie środki, które mogą ograniczyć swobodny przepływ pracowników.

-ETS uznał co do zasady możliwości powoływania się na inne okoliczności niż wymienione w art 45
TFUE ale odrzucił je w tym konkretnym przypadku (przejęcie formuły Cassis de Dijon na gruncie
swobody przepływu pracowników).

Prawo gospodarcze Unii Europejskiej – ćwiczenia

mgr Aleksandra Kluczewska

C-413/99, Baumbast and R. v. Secretary of State for the Home Department:

“Obywatel Unii Europejskiej, któremu nie przysługuje już w przyjmującym państwie członkowskim
prawo pobytu jako pracownikowi migrującemu, może – jako obywatel Unii – korzystać w nim z prawa
pobytu dzięki bezpośredniemu stosowaniu art. 18 ust. 1 WE. Korzystanie z tego prawa podlega
ograniczeniom i warunkom wskazanym w tym postanowieniu, ale właściwe władze, a w razie potrzeby
sądy krajowe muszą czuwać nad tym, by te ograniczenia i warunki były stosowane w poszanowaniu
ogólnych zasad prawa wspólnotowego, a zwłaszcza zasady proporcjonalności”.

3.2.

Ograniczenia orzecznicze (teoria wymogów imperatywnych w odniesieniu do

swobody przepływu pracowników).

- zapewnienie równowagi między klubami sportowymi (orzeczenie w sprawie C-

415/93 Bosman; orzeczenie w sprawie C- 176/96 Lehtonen)

3.3.

Ograniczenia swobody przepływu pracowników z uwagi na „zatrudnienie w
administracji publicznej” – art. 45 ust. 4 TFUE.

Orzeczenie  w  sprawie  152/73  Sotgiu-  Stan  faktyczny:  Prawo  niemieckie  przewidywało
wypłacanie  pracownikom  zatrudnionym  w  administracji  publicznej  dodatku  rozłąkowego
związanego  z  pracą  poza  miejscem  zamieszkania.  Świadczenia  tego  odmówiono  obywatelce
włoskiej  zatrudnionej  w  niemieckim  urzędzie  pocztowym.    Sąd  krajowy  zwracając  się  z
zapytaniem wstępnym zwrócił uwagę na fakt, że zgodnie z literalnym brzmieniem art. 45 ust.
4  postanowień  dotyczących  swobodnego  przepływu  pracowników  nie  stosuje  się  do  miejsc
pracy w administracji publicznej.

Rozstrzygnięcie:  ETS  nie  rozstrzygnął  czy  w  tym  wypadku  zatrudnienie  na  poczcie  jest
zatrudnieniem  w  administracji  publicznej  ale  stwierdził,  że  w  sytuacji  gdy  obywatel  innego
państwa  członkowskiego  zostanie  już  zatrudniony  w  administracji  publicznej  to
niedopuszczalna jest dyskryminacja ze względu na przynależność państwową. Trybunał oparł
się  tu  na  wykładni  celowościowej  art.  45  ust.  4  TFUE  -  przepis  ten  ma  na  celu  ochronę
interesów  państwa  członkowskiego,  która  w  takim  przypadku  nie  może  uzasadniać
dyskryminacji  pracownika  już  zatrudnionego  w  administracji  państwowej.  W  tej  sytuacji
mamy  miejsce  z  dyskryminacją  odnoszącą  się  do  warunków  wynagrodzenia,  gdyż  dodatek
rozłąkowy powinien być potraktowany jako element wynagrodzenia.

4. Wzajemne uznawanie kwalifikacji.

C-222/86, Union nationale des entraîneurs et cadres techniques professionnels du

football v. Georges Heylens i inni

Jeżeli w Państwie Członkowskim dostęp do zawodu w celach zarobkowych uwarunkowany jest

posiadaniem dyplomu krajowego lub dyplomu zagranicznego uznawanego za równoważny, zasada
swobodnego przepływu pracowników, ustalona w art. 45 Traktatu, wymaga, aby decyzja odmawiająca

pracownikowi, który jest obywatelem innego Państwa Członkowskiego, uznania równoważności

dyplomu wydanego przez to Państwo Członkowskie, dopuszczała możliwość odwołania podlegającego

kontroli sądu, pozwalającego na sprawdzenie jej legalności zgodnie z prawem wspólnotowym, i aby

zainteresowany mógł otrzymać uzasadnienie dotyczące podstaw tej decyzji

Prawo gospodarcze Unii Europejskiej – ćwiczenia

mgr Aleksandra Kluczewska

5. Prawo pochodne dotyczące swobody przepływu pracowników.

a. Dyrektywą 2004/38/WE Parlamentu europejskiego i Rady w sprawie prawa

obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się

i pobytu na terytorium Państw Członkowskich, zmieniająca rozporządzenie

(EWG) nr 1612/68 i uchylająca dyrektywy 64/221/EWG, 68/360/EWG,

72/194/EWG, 73/148/EWG, 75/34/EWG, 75/35/EWG, 90/364/EWG,

90/365/EWG i 93/96/EWG (Dz.Urz.WE 2004, L158/77 z późn. zm.)

ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) NR

492/2011 z dnia 5 kwietnia 2011 r. w sprawie swobodnego przepływu
pracowników wewnątrz Unii



Proszę zapoznać się z :
a. Art. 45 – 48 i art. 53 TFUE (Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej)

b. Dyrektywą 2004/38/WE Parlamentu europejskiego i Rady w sprawie prawa

obywateli  Unii  i  członków  ich  rodzin  do  swobodnego  przemieszczania  się
i pobytu  na  terytorium  Państw  Członkowskich,  zmieniająca  rozporządzenie
(EWG)  nr  1612/68  i  uchylająca  dyrektywy  64/221/EWG,  68/360/EWG,

72/194/EWG, 73/148/EWG, 75/34/EWG, 75/35/EWG, 90/364/EWG,
90/365/EWG i 93/96/EWG (Dz.Urz.WE 2004, L158/77 z późn. zm.)

ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) NR

492/2011 z dnia 5 kwietnia 2011 r. w sprawie swobodnego przepływu

pracowników wewnątrz Unii

2. Proszę o przeczytanie wskazanych orzeczeń

i. C-66/85, Lawrie-Blum v. Kraj Badenia-Wirtembergia

ii. C-222/86, Union nationale des entraîneurs et cadres

techniques professionnels du football v. Georges Heylens i
inni, s. 578.

iii. C-415/93, Union Royale Belge des Societes de Football

Association ASBL i inni v. Jean-Marc Bosman i inni – str. 564
oraz R. Skubisz, jw., nr 93

iv. 115 i 116/81, Rezguia Adoui v. Belgia i miasto Liège,

Dominique Cornuaille v. Belgia,

v. C-413/99, Baumbast and R. v. Secretary of State for the

Home Department,

Prawo gospodarcze Unii Europejskiej – ćwiczenia

mgr Aleksandra Kluczewska

vi. C-100/01, Ministre de l'Intérieur v Aitor Oteiza Olazabal,

vii. C-456/02 Michel Trojani p. Centre public d’aide socjale de

Bruxelles (CPAS),

3. Proszę o przeczytanie z podręcznika s. od II-1 do II-157

4. Proszę o zastanowienie się nad następującymi kwestiami:

a. Jak definiowane jest pojęcie „pracownik” w prawie Unii Europejskiej?
b. Jaka jest treść swobody przepływu pracowników? Jakie uprawnienia możemy

wyróżnić w ramach tej swobody?

c. Czy przepisy TFUE dotyczące swobody przepływu pracowników są

bezpośrednio skuteczne? A jeśli tak, to czy tylko w wymiarze wertykalnym
(wobec państwa członkowskiego) czy także horyzontalnie?

d. Jakie są dopuszczalne wyjątki od zasady swobodnego przepływu

pracowników?

i. Jak należy rozumieć pojęcie „zatrudnienie w administracji publicznej”?

w art. 45 ust. 4 TFUE?

ii. Jakie są przesłanki zastosowania ograniczenia swobody przepływu

pracowników ze względu na porządek publiczny, bezpieczeństwo
publiczne lub zdrowie publiczne?

e. Jak uregulowana jest kwestia uznawania kwalifikacji?

KAZUSY:

W 1999 roku John Brown, obywatel Zjednoczonego Królestwa opuścił swój kraj, by na

stałe  osiedlić  się  we  Włoszech.    Zamieszkał  w  Neapolu,  gdzie  rozpoczął  pracę  we  włosko-
francuskiej spółce elektrotechnicznej.  Dnia 10 kwietnia 1999r. John Brown został w Neapolu
wezwany  do  złożenia  wyjaśnień  w związku  z wszczętym  postępowaniem  karnym  o

uprowadzenie włoskiego polityka, za które odpowiedzialność wzięła organizacja terrorystyczna
„Czerwone Brygady”. W dniu 17 lipca 2002 r., Sąd Krajowy we Włoszech orzekający w sprawie
karnej, uznał, iż John Brown nadal utrzymuje stosunki z organizacją terrorystyczną „Czerwone
Brygady” i jest współodpowiedzialny za działania przestępcze Czerwonych Brygad, mającej na

Wiem że to jest dużo Proszę jednak spróbować, a przed wszystkim zapoznać się z aktami prawnymi

i orzecznictwem.

Prawo gospodarcze Unii Europejskiej – ćwiczenia

mgr Aleksandra Kluczewska

celu zaburzenie porządku publicznego przez zastraszenie i terror. W związku z tym, Sąd

Krajowy skazał go na dwa lata pozbawienia wolności w zawieszeniem wykonania kary na pięć
lat. W tym samym czasie, John Brown powołując się na swój status obywatela Unii
Europejskiej, wystąpił z wnioskiem o przyznanie mu karty stałego pobytu na terytorium Włoch.
Włoskie władze administracyjne, powołując się na ochronę bezpieczeństwa publicznego i

porządku publicznego kraju, odrzuciły jego wniosek, przyznając mu jedynie tymczasowe
zezwolenie na pobyt.

John  Brown  został  również  poddany,  zgodnie  z art. 12  włoskiej  ustawy  o  działaniach
prewencyjnych  i  środkach  zapobiegawczych,  specjalnemu  środkowi  nadzoru  zakazującemu
Johnowi  Brown  zamieszkiwania  na  południu  Włoch.    Włoskie  organy  ścigania  dysponowały
bowiem  nieoficjalnymi  informacjami,  iż  na  południu  tego  kraju  doszło  do  zawiązania

nieformalnych i nielegalnych stowarzyszeń zajmujących się pomocą i dostarczaniem środków
pieniężnych dla członków „Czerwonych Brygad”.

John  Brown  wniósł  skargę  do  włoskiego  Sądu  Administracyjnego,  zarzucając  państwu
włoskiemu  naruszenie  przepisów  unijnych  dotyczących  dyskryminacji  ze  względu  na
przynależność  państwową  oraz  regulacji  dotyczącej  swobodnego  przepływu  osób.  Państwo
włoskie w swej odpowiedzi, wskazało, iż wprowadzona regulacja nie jest niezgodna z prawem

unijnym, gdyż obywatel Zjednoczonego Królestwa skorzystał z zagwarantowanej mu swobody
przepływu osób ima prawo tymczasowo przebywać na terytorium Włoch. Odstępstwo od tej
swobody dotyczy tylko południowej części Włoch, co uzasadnione jest ochroną bezpieczeństwa
i porządku publicznego.

Pytania:

W jakich sytuacjach państwo członkowskie może zakazać obywatelom z innych państw

czł. Unii Europejskiej osiedlania się na jego terytorium?

Oceń argumentację włoskiego państwa.

Czy gdyby zaszła ta konieczność, można byłoby deportować Johna Browna przed

zakończeniem postępowania?

2) Ustawodawstwo belgijskie ograniczało możliwość zatrudnienia w instytucjach publicznych, a

dokładniej w państwowej kolei tylko do obywateli Belgii, bez odniesienia do charakteru

wykonywanej pracy. Pan Jan Kowalski, polski obywatel, ubiegał się o stanowisko dyspozytora
kolei.  Jego  aplikacja  o  pracę  została  odrzucona.  Pan  Kowalski  wystąpił  do  belgijskiego  sądu
pracy, powołując  się  na  naruszenie  art.  45  TFUE.  Belgijska  kolej  państwowa  powołała  się  na
art. 45 ust. 4 TFUE, argumentując, że zatrudnienie dyspozytora PKP wiąże się z zatrudnieniem
w  administracji  publicznej,  wiąże  się  bezpośrednio  z  wykonywaniem  władzy  zwierzchniej  i