Decyzje w
zarządzaniu
1.
Istota decyzji kierowniczych
2.
Proces podejmowania decyzji
3.
Warunki podejmowania decyzji
4.
Racjonalność decyzji
R. Fimińska-Banaszyk
DECYZJA
świadomy, czyli nielosowy, wybór
jednego spośród co najmniej dwóch
uznanych za możliwe do realizacji
wariantów działania
R. Fimińska-Banaszyk
DECYZJA
dot. przyszłego działania
wybór nielosowy
rozważane są tylko realne warianty
działania
R. Fimińska-Banaszyk
Decyzje kierownicze
dwuszczeblowe
dot. kierownika
dot. podwładnych
podejmowane w zakresie
podstawowych funkcji zarządzania
(planowanie, organizowanie,
motywowanie, kontrolowanie)
R. Fimińska-Banaszyk
MODEL JEDNOOSOBOWEGO
PODEJMOWANIA DECYZJI
1.
Sformułowanie problemu decyzyjnego
2.
Sprecyzowanie systemu celów
3.
Wyodrębnienie i opisanie możliwych
wariantów działania
4.
Ocena i wybór wariantu działania
5.
Wdrożenie (realizacja) decyzji i kontrola
R. Fimińska-Banaszyk
Sformułowanie problemu
decyzyjnego
odchylenie od przeszłych
osiągnięć
odchylenie od planu
informacje od innych
działalność konkurentów
STAN
POŻĄDANY
STAN
ISTNIEJĄCY
ODCHYLENIE
LUKA
•
np. awaria maszyny
•
wzrost poziomu kosztów
bieżących
•
spadek poziomu zysków
•
długie kolejki przed kasami
•
wzrost liczby reklamacji
•
wzrost liczby skarg
R. Fimińska-Banaszyk
Sformułowanie problemu
decyzyjnego
ocena istotności odchylenia
postrzegany obraz funkcjonowania
organizacji zależy od:
poziomu aspiracji decydentów i
współdecydentów
ich wiedzy i wyobrażeń o tym jak być
powinno, a jak nie powinno
R. Fimińska-Banaszyk
Sprecyzowanie systemu
celów
funkcja celu = reguła decyzyjna
liczba wielkości opisujących funkcję celu
(zysk,
obrót, zatrudnienie, ilość opracowanych wniosków, ilość
złożonych skarg)
funkcja preferencji
(wartość alternatywy na skali
preferencji; wykorzystywanie funkcji użyteczności)
kryterium optymalizacji
(np. maksymalny, minimalny,
pożądany)
R. Fimińska-Banaszyk
Sprecyzowanie systemu
celów
funkcja celu = reguła decyzyjna
relacje pomiędzy wielkościami opisującymi funkcję
celu
identyczności
neutralności
komplementarności
konkurencyjności
antynomii
przy wielu WOFC występuje problem w
formułowaniu funkcji preferencji
R. Fimińska-Banaszyk
relacje pomiędzy wielkościami
opisującymi funkcję celu
relacja konkurencyjności
działania zmierzające do poprawy jednej
wielkości prowadzą równocześnie do
pogorszenia poziomu innych wielkości
sytuacja konfliktu pomiędzy celami
R. Fimińska-Banaszyk
Wyodrębnienie i opisanie
wariantów działania
poszukiwanie możliwych wariantów
określenie ograniczeń dla
dopuszczalnych wariantów
prognoza konsekwencji
rozważanych wariantów
luka informacyjna
prawdopodobna ocena możliwych konsekwencji
R. Fimińska-Banaszyk
Ocena i wybór wariantu
działania
W 1, W 2, ....., W n
(potencjalne, możliwe
rozwiązania problemu decyzyjnego)
kryteria, system celów
W x - wybrany wariant działania
(rzeczywiste rozwiązanie
problemu decyzyjnego)
R. Fimińska-Banaszyk
Realizacja i kontrola
wdrożenie wybranego wariantu
decyzyjnego
obserwacja wykonawstwa
i korygowanie uchybień
R. Fimińska-Banaszyk
Ilość informacji
Złożoność problemu
Informacje
wymagane
Informacje
dostępne
Luka
informacyjna
Racjonalność decyzji
luka informacyjna
R. Fimińska-Banaszyk
Racjonalność decyzji
luka informacyjna
niepełna wiedza o uwarunkowaniach i
możliwych konsekwencjach
wzrost deficytu wiedzy proporcjonalny
do wzrostu różnorodności sytuacji, którą
się interesujemy
luka pomiędzy pełną wiedzą o
rzeczywistości a wiedzą dostępną
R. Fimińska-Banaszyk
Racjonalność decyzji
luka informacyjna
podział warunków podejmowania
decyzji na:
warunki pewności
warunki ryzyka
warunki niepewności
R. Fimińska-Banaszyk
Racjonalność decyzji
twórcze myślenie
twórcze myślenie wspiera heurystyka, czyli
nauka zajmująca się metodami rozwiązywania
problemów w warunkach niepełnej informacji.
fazy procesu
twórczego myślenia:
preparacja,
inkubacja,
olśnienie,
weryfikacja.
R. Fimińska-Banaszyk
Racjonalność decyzji
twórcze myślenie
reguły przetwarzania informacji
reguła dostępności
reguła reprezentatywności
reguła zakotwiczenia
R. Fimińska-Banaszyk
Racjonalność decyzji
reguła dostępności
minimalizujemy wysiłek poznawczy korzystając
przede wszystkim z informacji z najbliższego
otoczenia
przypisujemy większe prawdopodobieństwo
zjawiskom bardziej nam znanym
R. Fimińska-Banaszyk
Racjonalność decyzji
reguła reprezentatywności
uczymy się ze zdarzeń, które wydają
nam się reprezentatywne dla danego
otoczenia i na takie jesteśmy
przygotowani
R. Fimińska-Banaszyk
Racjonalność decyzji
reguła zakotwiczenia
większe znaczenie przypisujemy informacjom
posiadanym, czy też otrzymywanym w pierwszej
kolejności
spowolnione modyfikowanie
prawdopodobieństwa wystąpienia danego zdarzenia
w miarę otrzymywania nowych informacji (
są pomijane)
R. Fimińska-Banaszyk
Racjonalność decyzji
czynniki hamujące twórcze myślenie
transfer nawyku
nowe problemy są rozwiązywane przy
pomocy starych metod
konformizm społeczny
bezkrytyczne przyjmowanie stereotypu
myślowego danej grupy ludzi
R. Fimińska-Banaszyk
Racjonalność decyzji
metody twórczego myślenia
metody odroczonego wartościowania
(
np. burza mózgów
)
metody transpozycji (
np. advocatus
diaboli
)
metody szeregowania (
np. lista pytań
sugerujących
)
metody złożone (
np. metoda delficka
)
R. Fimińska-Banaszyk
DECYZJE
PROGRAMOWALNE
NIEPROGRAMOWALNE
O znanej strukturze
O częściowo
znanej
strukturze
O nieznanej
strukturze
Modele prawie
całkowicie
algorytmiczne
Modele w dużym
stopniu
algorytmiczne
Modele
głównie
heurystyczne
Heurystyczne
Proste
Algorytmiczne
Kompleksowe
au
to
m
at
yz
m
zm
ien
no
ść
Programowalność Strukturyzacja
Różnorodność
R. Fimińska-Banaszyk
Racjonalność decyzji
H. Simon – zasada ograniczonej
racjonalności
człowieka charakteryzuje ograniczoność
poznawcza, nie jest zdolny do poznania
wszystkich możliwych wariantów działania
sekwencyjność rozumowania
poszukiwanie rozwiązań racjonalnych
(
pierwsze znalezione rozwiązanie, które odpowiada
przyjętym przez decydenta kryteriom
racjonalności)
decydent poszukuje satysfakcji a nie
optimum
R. Fimińska-Banaszyk
Racjonalność decyzji
H. Simon – zasada ograniczonej
racjonalności
racjonalne mogą być różne, nawet
sprzeczne decyzje
aby zrozumieć wybór decydenta, należy
określić
kryteria, jakie stosował w sposób
świadomy lub nieuświadomiony, akceptując
lub odrzucając oferowane mu możliwości
rozwiązań
R. Fimińska-Banaszyk
Racjonalność decyzji
James March
decydenci są jak dzieci
(ich świadomość
konsekwencji jest ograniczona)
wybierają mniejsze zło, a swoje
preferencje odkrywają
post factum
można podwyższać racjonalność
zbierając doświadczenie i ucząc się
R. Fimińska-Banaszyk
Racjonalność decyzji
związek pomiędzy racjonalnością
decydenta a racjonalnością instytucji
na kryteria satysfakcji decydenta wpływ
mają cechy i właściwości instytucji,
której decydent jest częścią
R. Fimińska-Banaszyk
Racjonalność decyzji
racjonalność metodologiczna
zgodność ze „sztuką” podejmowania
decyzji
czynniki wyznaczające racjonalność
metodologiczną:
wiedza decydenta o problemie decyzyjnym
umiejętności rozwiązywania problemów
decyzyjnych
motywacja decydenta do podejmowania
decyzji
R. Fimińska-Banaszyk
Racjonalność decyzji
racjonalność rzeczowa
decyzja racjonalna rzeczowo odpowiada
rzeczywistym uwarunkowaniom
uwzględnia rzeczywiste zdarzenia i
zjawiska oraz realne cechy
R. Fimińska-Banaszyk
Racjonalność decyzji
racjonalność absolutna
i ograniczona
człowiek poszukuje satysfakcji , a nie
optimum
racjonalnym jest pierwsze rozwiązanie,
które zadowala decydenta
z czasem decydent uczy się
podejmowania coraz bardziej
zadowalających decyzji
R. Fimińska-Banaszyk
Racjonalność decyzji
racjonalność metodologiczna
i rzeczowa
człowiek dąży do działania
skutecznego
warunkiem skuteczności jest wybór
zgodny z najlepszą wiedzą
wybór należy dostosować także do
okoliczności i uwarunkowań
otoczenia
R. Fimińska-Banaszyk
Podejmowanie decyzji
eksperyment psychologów
z Uniwersytetu w Amsterdamie - 2006
stając przed prostym wyborem:
zastanów się i decyduj
podejmując trudną decyzję:
włącz w ten proces podświadomość
podświadomość jest i bardziej
pojemna i bardziej obiektywna