Decyzje w

zarządzaniu

1.

Istota decyzji kierowniczych

2.

Proces podejmowania decyzji

3.

Warunki podejmowania decyzji

4.

Racjonalność decyzji

R. Fimińska-Banaszyk

DECYZJA



świadomy, czyli nielosowy, wybór
jednego spośród co najmniej dwóch
uznanych za możliwe do realizacji
wariantów działania

R. Fimińska-Banaszyk

DECYZJA



dot. przyszłego działania



wybór nielosowy



rozważane są tylko realne warianty

działania

R. Fimińska-Banaszyk

Decyzje kierownicze



dwuszczeblowe



dot. kierownika



dot. podwładnych



podejmowane w zakresie

podstawowych funkcji zarządzania

(planowanie, organizowanie,

motywowanie, kontrolowanie)

R. Fimińska-Banaszyk

MODEL JEDNOOSOBOWEGO

PODEJMOWANIA DECYZJI

1.

Sformułowanie problemu decyzyjnego

2.

Sprecyzowanie systemu celów

3.

Wyodrębnienie i opisanie możliwych
wariantów działania

4.

Ocena i wybór wariantu działania

5.

Wdrożenie (realizacja) decyzji i kontrola

R. Fimińska-Banaszyk

Sformułowanie problemu

decyzyjnego



odchylenie od przeszłych

osiągnięć



odchylenie od planu



informacje od innych



działalność konkurentów

STAN

POŻĄDANY

STAN

ISTNIEJĄCY

ODCHYLENIE

LUKA

•

np. awaria maszyny

•

wzrost poziomu kosztów

bieżących

•

spadek poziomu zysków

•

długie kolejki przed kasami

•

wzrost liczby reklamacji

•

wzrost liczby skarg

R. Fimińska-Banaszyk

Sformułowanie problemu

decyzyjnego



ocena istotności odchylenia



postrzegany obraz funkcjonowania

organizacji zależy od:



poziomu aspiracji decydentów i

współdecydentów



ich wiedzy i wyobrażeń o tym jak być

powinno, a jak nie powinno

R. Fimińska-Banaszyk

Sprecyzowanie systemu

celów

funkcja celu = reguła decyzyjna



liczba wielkości opisujących funkcję celu

(zysk,

obrót, zatrudnienie, ilość opracowanych wniosków, ilość

złożonych skarg)



funkcja preferencji

(wartość alternatywy na skali

preferencji; wykorzystywanie funkcji użyteczności)



kryterium optymalizacji

(np. maksymalny, minimalny,

pożądany)

R. Fimińska-Banaszyk

Sprecyzowanie systemu

celów

funkcja celu = reguła decyzyjna



relacje pomiędzy wielkościami opisującymi funkcję

celu



identyczności



neutralności



komplementarności



konkurencyjności



antynomii



przy wielu WOFC występuje problem w

formułowaniu funkcji preferencji

R. Fimińska-Banaszyk

relacje pomiędzy wielkościami

opisującymi funkcję celu



relacja konkurencyjności



działania zmierzające do poprawy jednej

wielkości prowadzą równocześnie do

pogorszenia poziomu innych wielkości



sytuacja konfliktu pomiędzy celami

R. Fimińska-Banaszyk

Wyodrębnienie i opisanie

wariantów działania



poszukiwanie możliwych wariantów



określenie ograniczeń dla

dopuszczalnych wariantów



prognoza konsekwencji
rozważanych wariantów

luka informacyjna

prawdopodobna ocena możliwych konsekwencji

R. Fimińska-Banaszyk

Ocena i wybór wariantu

działania



W 1, W 2, ....., W n

(potencjalne, możliwe

rozwiązania problemu decyzyjnego)

kryteria, system celów

W x - wybrany wariant działania

(rzeczywiste rozwiązanie

problemu decyzyjnego)

R. Fimińska-Banaszyk

Realizacja i kontrola



wdrożenie wybranego wariantu

decyzyjnego



obserwacja wykonawstwa

i korygowanie uchybień

R. Fimińska-Banaszyk

Ilość informacji

Złożoność problemu

Informacje

wymagane

Informacje

dostępne

Luka

informacyjna

Racjonalność decyzji

luka informacyjna

R. Fimińska-Banaszyk

Racjonalność decyzji

luka informacyjna



niepełna wiedza o uwarunkowaniach i

możliwych konsekwencjach



wzrost deficytu wiedzy proporcjonalny

do wzrostu różnorodności sytuacji, którą

się interesujemy



luka pomiędzy pełną wiedzą o

rzeczywistości a wiedzą dostępną

R. Fimińska-Banaszyk

Racjonalność decyzji

luka informacyjna



podział warunków podejmowania

decyzji na:



warunki pewności



warunki ryzyka



warunki niepewności

R. Fimińska-Banaszyk

Racjonalność decyzji

twórcze myślenie



twórcze myślenie wspiera heurystyka, czyli

nauka zajmująca się metodami rozwiązywania

problemów w warunkach niepełnej informacji.



fazy procesu

twórczego myślenia:



preparacja,



inkubacja,



olśnienie,



weryfikacja.

R. Fimińska-Banaszyk

Racjonalność decyzji

twórcze myślenie



reguły przetwarzania informacji



reguła dostępności



reguła reprezentatywności



reguła zakotwiczenia

R. Fimińska-Banaszyk

Racjonalność decyzji

reguła dostępności



minimalizujemy wysiłek poznawczy korzystając

przede wszystkim z informacji z najbliższego

otoczenia



przypisujemy większe prawdopodobieństwo

zjawiskom bardziej nam znanym

R. Fimińska-Banaszyk

Racjonalność decyzji

reguła reprezentatywności



uczymy się ze zdarzeń, które wydają

nam się reprezentatywne dla danego

otoczenia i na takie jesteśmy

przygotowani

R. Fimińska-Banaszyk

Racjonalność decyzji

reguła zakotwiczenia



większe znaczenie przypisujemy informacjom

posiadanym, czy też otrzymywanym w pierwszej

kolejności



spowolnione modyfikowanie

prawdopodobieństwa wystąpienia danego zdarzenia

w miarę otrzymywania nowych informacji (

są pomijane)

R. Fimińska-Banaszyk

Racjonalność decyzji

czynniki hamujące twórcze myślenie



transfer nawyku

nowe problemy są rozwiązywane przy

pomocy starych metod



konformizm społeczny

bezkrytyczne przyjmowanie stereotypu

myślowego danej grupy ludzi

R. Fimińska-Banaszyk

Racjonalność decyzji

metody twórczego myślenia



metody odroczonego wartościowania

(

np. burza mózgów

)



metody transpozycji (

np. advocatus

diaboli

)



metody szeregowania (

np. lista pytań

sugerujących

)



metody złożone (

np. metoda delficka

)

R. Fimińska-Banaszyk

DECYZJE

PROGRAMOWALNE

NIEPROGRAMOWALNE

O znanej strukturze

O częściowo

znanej

strukturze

O nieznanej

strukturze

Modele prawie

całkowicie

algorytmiczne

Modele w dużym

stopniu

algorytmiczne

Modele

głównie

heurystyczne

Heurystyczne

Proste

Algorytmiczne

Kompleksowe

au

to

m

at

yz

m

zm

ien

no

ść

Programowalność Strukturyzacja

Różnorodność

R. Fimińska-Banaszyk

Racjonalność decyzji

H. Simon – zasada ograniczonej

racjonalności



człowieka charakteryzuje ograniczoność

poznawcza, nie jest zdolny do poznania

wszystkich możliwych wariantów działania



sekwencyjność rozumowania



poszukiwanie rozwiązań racjonalnych

(

pierwsze znalezione rozwiązanie, które odpowiada

przyjętym przez decydenta kryteriom

racjonalności)



decydent poszukuje satysfakcji a nie

optimum

R. Fimińska-Banaszyk

Racjonalność decyzji

H. Simon – zasada ograniczonej

racjonalności



racjonalne mogą być różne, nawet

sprzeczne decyzje



aby zrozumieć wybór decydenta, należy

określić

kryteria, jakie stosował w sposób

świadomy lub nieuświadomiony, akceptując

lub odrzucając oferowane mu możliwości

rozwiązań

R. Fimińska-Banaszyk

Racjonalność decyzji

James March



decydenci są jak dzieci

(ich świadomość

konsekwencji jest ograniczona)



wybierają mniejsze zło, a swoje

preferencje odkrywają

post factum



można podwyższać racjonalność

zbierając doświadczenie i ucząc się

R. Fimińska-Banaszyk

Racjonalność decyzji



związek pomiędzy racjonalnością

decydenta a racjonalnością instytucji



na kryteria satysfakcji decydenta wpływ

mają cechy i właściwości instytucji,

której decydent jest częścią

R. Fimińska-Banaszyk

Racjonalność decyzji

racjonalność metodologiczna



zgodność ze „sztuką” podejmowania

decyzji



czynniki wyznaczające racjonalność

metodologiczną:



wiedza decydenta o problemie decyzyjnym



umiejętności rozwiązywania problemów

decyzyjnych



motywacja decydenta do podejmowania

decyzji

R. Fimińska-Banaszyk

Racjonalność decyzji

racjonalność rzeczowa



decyzja racjonalna rzeczowo odpowiada

rzeczywistym uwarunkowaniom



uwzględnia rzeczywiste zdarzenia i

zjawiska oraz realne cechy

R. Fimińska-Banaszyk

Racjonalność decyzji

racjonalność absolutna

i ograniczona



człowiek poszukuje satysfakcji , a nie

optimum



racjonalnym jest pierwsze rozwiązanie,

które zadowala decydenta



z czasem decydent uczy się

podejmowania coraz bardziej

zadowalających decyzji

R. Fimińska-Banaszyk

Racjonalność decyzji

racjonalność metodologiczna

i rzeczowa



człowiek dąży do działania

skutecznego



warunkiem skuteczności jest wybór

zgodny z najlepszą wiedzą



wybór należy dostosować także do

okoliczności i uwarunkowań

otoczenia

R. Fimińska-Banaszyk

Podejmowanie decyzji

eksperyment psychologów

z Uniwersytetu w Amsterdamie - 2006



stając przed prostym wyborem:

zastanów się i decyduj



podejmując trudną decyzję:

włącz w ten proces podświadomość



podświadomość jest i bardziej

pojemna i bardziej obiektywna