Zasady prawidłowego żywienia

Prawidłowe żywienie TO PRZEDE WSZYSTKIM:



Jakość - różnorodność produktów



Ilość



Regularność (3 - 5 x dziennie)

Dobowe zapotrzebowanie

wg. WHO/FAO 2003



węglowodany 55 - 75 %



białka 10 - 15 %



tłuszcze 15 - 30 %

nasycone < 10 %

wielonienasycone 6 - 10 %

jednonienasycone



cholesterol < 300 mg

Dobowe zapotrzebowanie

wg. WHO/FAO 2003



węglowodany 55 - 75 %



białka 10 - 15 %



tłuszcze 15 - 30 %

nasycone < 10 %

wielonienasycone 6 - 10 %

jednonienasycone



cholesterol < 300 mg

Dobowe zapotrzebowanie
w kuracji odchudzającej



węglowodany 45 - 50 %



białka 20 - 25 %



tłuszcze 20 - 25 %

nasycone < 7 %

wielonienasycone < 10 %

jednonienasycone



cholesterol < 200 mg

Wielonienasycone

kwasy tłuszczowe



Omega - 6 oleje roślinne

zmniejsza stężenie

LDL cholesterolu

8% energii



Omega - 3 oleje rybne

zmniejsza stężenie

VLDL (TG) działa przeciwzakrzepowo

2% energii

Dieta niskotłuszczowa

•

1g tłuszczu - 9 kcal

(białko, węglowodany - 4 kcal)

•

koszt magazynowania - 4%

(węglowodanów 23%)

•zmniejsza się insulinooporność

• zmniejsza się stężenie LDL cholesterolu

GI - glikemiczny indeks



Pole pod krzywą(2h)narastania glikemii

po spożyciu 50g węglowodanów z

danego pokarmu / standardu x 100



Wysoki indeks -

biały chleb, ziemniaki



Niski indeks -

warzywa zielone, soja, soczewica, groch,

fasole, owoce, chleb żytni pełnoziarnisty, dziki ryż



Słodzone płyny są gorsze od pokarmów stałych!!!!!

Leczenie dietetyczne

Dieta niskotłuszczowa

czy niskowęglowodanowa?

Deficyt kaloryczny

ważniejszy od proporcji składników

dla redukcji masy ciała.

Klasyfikacja
diet odchudzających

Typ diety kcal / dobę

Głodówka 0 - 200
VLCD bardzo nisko kal. 200 - 800

Cambridge, Slim Fast, Modifast

Nisko kaloryczna > 800

Zbilansowana

Niskotłuszczowa / wysoko węglow.
Niskotłuszczowa / wysoko białkowa
Posiłki kontrolowane

Lekko obniżona kal.

Rodzaje wadliwych diet odchudzających



Jednoskładnikowe:

mleczna, ryżowa, kapuściana



Tłuszczowa tzw. optymalna Kwaśniewskiego

(tłuszcze

zwierzęce, nadmiar cholesterolu, retinolu, żelaza, niedobór wit.C, potasu, wapnia,
magnezu)



Kliniki Mayo

(zakaz owoców i prod. zbożowych)



Diamondów, Haya

(zakaz łączenia)



Montignaca

(liczenie indeksu glikemicznego,

zakaz łączenia węglowod. z tłuszczami)



Kopenhaska

(rygorystyczna, dużo kawy, jajek)



Głodówki

(niedobory, obniżenie przemiany)

Dieta:

Niskotłuszczowa

(<20% energii, tłuszcze nienasycone)

Niskowęglowodanowa

(niski IG)

Wysokobiałkowa

( do 30% energii)



zasycenie,



termogenezę,



TG,



tłuszcz trzewny, oszczędza FFM

Wapń :

ułatwia lipolizę

Woda :

2 l płynów nie słodzonych,

woda mineralna niegazowana, średniej mineralizacji,

mało sodu, wapń do magnezu 2:1

Jurajska, Cisowianka,

zmineraliz.: Muszynianka, Staropolanka

Warzywa, owoce, błonnik, soja,

produkty pełnoziarniste

Kalorycznośd 100 g produktów

o różnej zawartości tłuszczów :



Mleko

3.2 % 64



ser biały

tłusty 177



parówki

342



Owoce:



awokado

161



banany

96



jabłka

47



Mleko

0.5 % 40



ser biały

chudy 100



szynka z indyka

84



Warzywa:



pomidory

15



ogórki

14



sałata

14

Obiad (kcal)

Zupa pomidorowa

(250 ml)

z ryżem
1 łyż. śmietany 18%

Kurczak

(150 g)

Kotlet panierowany

Ziemniaki

(100 g)

Frytki

Kapusta

(100 g)

Biała zasmażana

Kompot

z jabłek (200 ml)

Obiad (kcal)

Zupa pomidorowa

(250 ml)

z ryżem

93

1 łyż. śmietany 18%

41

Kurczak

(150 g)

Kotlet panierowany

371

Ziemniaki

(100 g)

Frytki

303

Kapusta

(100 g)

Biała zasmażana

70

Kompot

z jabłek (200 ml)

102

___________

980

kcal

Obiad (kcal)

Zupa pomidorowa

(250 ml)

z ryżem

93

czysta

28

1 łyż. śmietany 18%

41

Kurczak

(150 g)

Kotlet panierowany

371

gotowany w jarzynach

149

Ziemniaki

(100 g)

Frytki

303

gotowane

90

Kapusta

(100 g)

Biała zasmażana

70

kwaszona

11

Kompot

z jabłek (200 ml)

102

Herbata

0

___________ __________

980

kcal

278

kcal

Wydatek energetyczny a wiek

James, Ralph and Ferro-Luzzi, 1989

Wysiłek

duży

zawodowy

średni

siedzenie
palenie,kawa

Przemiana
podstawowa

Termogeneza

poposiłkowa

70 kg, 25 lat

70 kg, 70 lat

4000

2000

0

3000

1000

Zapotrzebowanie energii

Całkowity wydatek energetyczny=

BMR

x

współczynnik aktywności

Mężczyźni BMR = 11.6 x masa kg + 879 kcal
Kobiety BMR = 8.7 x masa kg + 826 kcal

Poziom aktywności Współczynnik

Siedzący 1.3
Średni aktywny 1.5
Regularna aktywność 1.7

(

Astrup, Clin.Endocrinol. Metab. 1999, 13, 109)

[ Masa ciała (kg) x 22 ]

[-1000 kcal / dz = -1 kg / tydzień]

Wskaźniki dziennego zapotrzebowania
GDA - Guideline Daily Amounts

(dieta zbilansowana, przeciętna)

Energia 2000 kcal
Białko 50 g
Węglowodany 270 g
Cukier 90 g
Tłuszcz 70 g
Tłuszcze nasycone 20 g
Błonnik 25 g
Sód (sól) 2.4 g ( 6 g)

WHO. Obesity: Preventing and Managing the Global Epidemic. WHO/NUT/NCD/98.1

Report of a WHO consultation on Obesity, Geneva, 1998

Definicja otyłości

Otyłość to

choroba przewlekła

, bez tendencji do samoistnego

ustępowania, w której zespół objawów uwarunkowany jest

czynnikami:



zewnętrznymi:



nieprawidłowe żywienie i nadprodukcja żywności, mała

aktywność fizyczna (urbanizacja, motoryzacja), stresy,

zaburzenia psychoemocjonalne



wewnętrznymi:



genetyczne, metaboliczne, regulacyjne i degeneracyjne

Obliczanie BMI

Masa ciała (kg)

Wzrost

2

(m

2

)

=

Body Mass Index (BMI)

(wskaźnik masy ciała)

% Nadwagi

Zaawansowanie

choroby

25 - 29,9

+ 20 - 30%

Nadwaga

30 - 39,9

+ 30 - 80%

Otyłość

³

40

³

80%

Ciężka otyłość

BMI (kg/m

2

)

Obwód talii jest dobrym markerem ilości tłuszczu

trzewnego i ryzyka powikłań otyłości

Kobiety

80 cm = wzrost ryzyka

(1)

>88 cm = problemy zdrowotne

Mężczyźni

94 cm = wzrost ryzyka

(1)

>102 cm = problemy zdrowotne

Lean MEJ, et al. Lancet;1998:351:853–6

cm

Definicja otyłości

Otyłość

jest chorobą przewlekłą, charakteryzującą się



zwiększeniem tłuszczowej masy ciała

(mężczyźni > 25 % kobiety > 30%)



BMI (kg/m

2

) > 30



otyłość brzuszna - obwód talii

(mężczyźni > 94 cm kobiety > 80 cm)

Przyczyny otyłości

Czynniki dziedziczne

-

u

70%

osób otyłych

przynajmniej jedno z rodziców było otyłe

Apetyt regulowany jest:

-wielkością posiłków,

-częstością,

-składem,

-smakiem
-nadzorowany przez ośrodkowy układ nerwowy

Czynniki fizjologiczne

Otyłość

można traktować jako

formę uzależnienia

–

utraty kontroli nad jedzeniem.

Czynniki psychogenne

Prawie

3/4 Amerykanów

powyżej 18 roku życia nie

wykazuje żadnej aktywności ruchowej w wolnym czasie

Kobiety

prowadzące siedzący tryb życia są

7-

krotnie

bardziej predysponowane do przybierania na wadze,

mężczyźni -

4-krotnie

Styl życia

1. Zaburzenie

osi przysadka-tarczyca

2. Zaburzenie neuroendokrynnej czynności

podwzgórza:

- leptyna

- galanina

- neuropeptyd Y

- cholecystokinina

- endogenne opioidy

3.

Niedobór hormonu wzrostu

Czynniki mogące mieć związek

z wystąpieniem otyłości

4.

Insulinooporność.

5.

Hormony płciowe

6. Zmieniona aktywność

lipazy lipoproteinowej tkanki

tłuszczowej.

7. Zmieniona czynność

receptorów



i



adreneregicznych

w tkance tłuszczowej.

8.

Czynniki psycho-socjologiczne:

- zmniejszona aktywność fizyczna

- zwiększony pobór pokarmu

Czynniki mogące mieć związek

z wystąpieniem otyłości (cd):

Względne ryzyko zagrożenia zdrowia wynikające z

otyłości w krajach rozwiniętych

Nieznacznie

podwyższone

(ryzyko

względne 1 - 2)

Rak (rak piersi u kobiet po

menopauzie, rak macicy,

rak okrężnicy)
Bóle w okolicy lędźwiowo-

krzyżowej

Raport WHO, 1998

Średnio podwyższone

(ryzyko względne 2 - 3)

Choroba wieńcowa
Nadciśnienie tętnicze
Choroba zwyrodnieniowa

stawów
Dna moczanowa

Znacznie podwyższone

(ryzyko względne >3)

Cukrzyca
Kamica pęcherzyka

żółciowego
Zaburzenia lipidowe
Oporność na insulinę
Zespół bezdechu

sennego

Otyłość

Otyłość wisceralna

(centralna, brzuszna,androidalna)

Otyłość udowo - pośladkowa

(obwodowa, gynoidalna)

Typ brzuszny otyłości



zespół metaboliczny



zwiększone ryzyko rozwoju:

- cukrzycy typu 2

- miażdżycy naczyń,

- choroby niedokrwiennej serca i zawału mięśnia sercowego

- udarów mózgu
- hormonalnie uwarunkowanych nowotworów sutka i endometrium

Zespół metaboliczny

Kryteria według International Diabetes Federation (IDF) z 2005

KOBIETY

MĘŻCZYŻNI

1. OBWÓD TALII*

≥ 80 CM

≥ 94 CM

2. TRIGLICERYDY

≥150 mg/dl (1,7mmol/l)

3. CIŚNIENIE TĘTNICZE

≥130/85 mmHg

4. CHOLESTEROL HDL

<50 mg/dl(1,3mmol/l)

<40 mg/dl (1,04mmol/l)

GLUKOZA NA CZCZO

≥ 100 mg/dl (5,6 mmol/l)

Jeżeli spełnione kryterium 1 i dwa z pozostałych Zespół metaboliczny

* wg National Cholesterol Evaluation Treatment Panel (NCEP) III, z 2001

obwód talii u mężczyzn ≥102cm; u kobiet ≥88cm

Otyłość a choroba niedokrwienna serca



objętości krwi

krążącej



obciążenia

wstępnego m.s.



masy m. s.



ciśnienia

rozkurczowego



zapotrzebowania

na tlen



napływu krwi



rezerwy wieńcowej

Tkanka

tłuszczowa

Otyłość a niewydolność krążenia

przerost i roztrzeń komór

(nagłe zgony)



RR



RR (t. płucna)



obciążenia

wstępnego m. s.



objętości krwi

krążącej



oporu

obwodowego

niewydolność

oddechowa

Tkanka

tłuszczowa

Aż

80-90%

pacjentów

z cukrzycą typu 2

to ludzie

otyli

(



masy ciała o 5 – 10% prowadzi do obniżenia poziomu

cukru we krwi i pozwala na obniżenie dawki leków
doustnych i insuliny

)

Cukrzyca typu 2

Otyłość a układ oddechowy



Pojemność życiowej

Hipoksemia i hiperkapnia

Skurcz naczyń

Nadciśnienie płucne

Niewydolność

prawokomorowa

Zespół hipowentylacji

Zespół bezdechu sennego

Bradykardia

Zaburzenia rytmu

Nagły zgon

Tkanka

tłuszczowa

Otyłość a nowotwory

U otyłych częściej występują

nowotwory:

-

macicy

- sutka

- pęcherzyka żółciowego

- prostaty

- jelita grubego

Otyłość a nowotwory

Mężczyźni



zwiększone ryzyko

raka jelita grubego i gruczołu krokowego

Kobiety



zwiększone ryzyko

raka endometrium, szyjki macicy,

jajników, piersi, pęcherzyka żółciowego



u kobiet po menopauzie

11% raków piersi i 11% raków jelita

grubego

jest spowodowane otyłością

Związek ten był szczególnie silny u kobiet po

menopauzie, które nigdy nie były leczone estrogenową

terapią zastępczą.

Względne ryzyko rozwoju raka sutka wynosiło

1,6

w

przypadku

przyrostu masy ciała 10 do 20 kg i 2,0 gdy

przyrost



niż 20 kg

Wśród kobiet stosujących estrogeny, u których wystąpił

przyrost masy ciała nie miały zwiększonego ryzyka

rozwoju raka sutka.

Huang Z et al. JAMA 1997; 278:1407

Przyrost masy ciała po 18 roku życia

był związany z wystąpieniem raka sutka po menopauzie

U otyłych

6-krotnie

częściej niż u szczupłych dochodzi do

schorzeń pęcherzyka żółciowego

Otyłość a zaburzenia hormonalne



Hormony tarczycy



Hormon wzrostu



Glikokortykosteroidy



Hormony płciowe



Insulina

U kobiet z nadwagą występują częściej

zaburzenia

miesiączkowania

Otyłość a hormony płciowe:

W okresie przekwitania kobieta osiąga

maksymalną wagę ciała.

Wraz z wygasaniem funkcji jajników, dochodzi do

redystrybucji

tkanki

tłuszczowej ze wzrostem depozytu tłuszczu wisceralnego



otyłość brzuszna

.

Otyłość a menopauza

Kobiety przejawiające

dużą aktywność fizyczną po menopauzie

wykazywały mniejszą skłonność do tycia.

Otyłość a menopauza

Otyłość gynoidalna

,

połączona z ginekomastią, żeńskim typem

owłosienia łonowego i słabym zarostem twarzy może być

jednym z objawów

feminizacji u mężczyzn

Otyłość a hormony płciowe

Wraz z wiekiem zmniejsza się sekrecja

hormonu

wzrostu i IGF-1.

Niedobór

GH

prowadzi do rozwoju otyłości.

Otyłość a hormon wzrostu.

Kompleksowe leczenie otyłości

1. Lekarz
2. Psycholog
3. Dietetyk
4. Rehabilitant

Redukcja masy ciała



Zmiana stylu życia



Stosowanie diety



Zwiększona aktywność fizyczna



Farmakoterapia

Wskazania do farmakoterapii

•

pacjenci z otyłością ( BMI > 30 kg/m2),

lub

•

pacjenci z nadwagą ( BMI > 27 kg/m2), u których

istnieją dodatkowe czynniki ryzyka związane
z otyłością (cukrzyca typu 2, dyslipidemia)

Aktywność fizyczna



zwiększenie codziennej aktywności (chodzenie)



30 minut dziennie ćwiczeń fizycznych



przyspieszenie chudnięcia



ubytek tłuszczu i zabezpieczenie beztłuszczowej

masy (mięśni i kości)



obniżenie ciśnienia tętniczego



poprawa przemiany węglowodanowej i lipidowej



poprawa wydolności fizycznej i samopoczucia