Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno
ś
ci
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda
ń
sk
tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl
Koncepcja pracy STREETWORKERÓW
Przygotowanie koncepcji:
1. Agnieszka Lewińska– rejon Gdyni i Sopotu
2. Sylwia Marta Gurbisz– rejon Gdańska
3. Anna Michalska– rejon Gdańska
4. Adam Cenian– rejon Gdyni i Sopotu
Na podstawie prac złożonych w ramach rekrutacji streetworkerów
do programu AGENDA BEZDOMNOŚCI
1.
Misja i cele pracy
Korzystając z doświadczeń „streetworkingu” w innych krajach (szczególnie w Wielkiej Brytanii i
Stanach Zjednoczonych
1
), misję pracy „streetworkera” w ramach „Agendy Bezdomności” sformułować można
w następujący sposób:
Misją „streetworkera” jest:
docieranie do osób bezdomnych i zagrożonych bezdomnością,
praca z nimi w kierunku pozytywnych zmian, rozumianych jako chęć
zmiany sposobu życia,
współpraca z osobą, wykorzystując jej zasoby.
Bardziej szczegółowe cele „streetworkingu”, szerzej opisujące misję pracy, przedstawić można w kilku
punktach.
Celem „streetworkingu” jest:
praca „na ulicy”: dotarcie do osób bezdomnych, przebywających w specyficznym środowisku –
czyli w „miejscach niemieszkalnych”, takich jak dworce, działki, kanały, ulice, plaże, oraz praca z
nimi;
wyjście „do”: zasadą jest wyjście i znalezienie osoby w kryzysie (w odróżnieniu od udzielania
pomocy osobom, które już same tej pomocy szukają) oraz zaoferowanie jej pomocy i porady, wyjście
naprzeciw klientowi i jego potrzebom, do miejsca w którym on przebywa, a nie czekanie aż się sam
zgłosi,
wsparcie: udzielenie pomocy osobie bezdomnej, tak, by odkryła ona w sobie siłę do zmian na
lepsze, poprzez korzystanie z porad, systemu wsparcia oraz własnych zasobów,
rozwiązywanie problemów: identyfikowanie problemów dotykających ludzi bezdomnych „z ulicy”,
motywowanie ich do bardziej konstruktywnych sposobów radzenia sobie z osobistymi problemami
działanie nakierowane na zmianę: traktowanie wszystkich z równością i szacunkiem,
wykorzystując ich zasoby, zmierzając w kierunku realnej i trwałej zmiany,
edukacja o systemie pomocy: przekazanie rzetelnej informacji o systemie Pomocy Społecznej,
„wyprostowanie” błędnego sposobu myślenia o systemie,
ustanowienie „połączenia”: praca nad nawiązaniem pozytywnej relacji pomiędzy osobą bezdomną a
osobą pomagającą, systemem Pomocy Społecznej, organizacjami pozarządowymi, instytucjami
państwowymi, znalezienie miejsca w systemie dla konkretnej osoby,
„poznanie gruntu”: poznanie środowiska a także ewentualnych partnerów do pomocy, porównanie,
na ile bezdomność „ulicy” różni się od bezdomności „zamieszkałej”; wypracowanie kontaktów do
ewentualnych badań
1
ciekawe opracowanie zostały znalezione m.in. na str. „www.streetwork.org.uk”
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno
ś
ci
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda
ń
sk
tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl
Celem „streetworkingu” jest zbudowanie pozytywnej relacji pomiędzy „streetworker-em” a osobą bezdomną .
Powinna ona być oparta na wzajemnie wypracowanym zaufaniu.
Relacja ta powinna również prowadzić do wzbudzenia zaufania do systemu pomocy instytucjonalnej,
wynikającej m.in. z przekazania rzetelnej informacji na temat jego funkcjonowania.
2.
Adresaci usług
Na podstawie typologii FEANTSA, uszczegółowić można, do kogo będą adresowane działania
„streetworkera” w ramach „Agendy Bezdomności”. Będą one kierowane zarówno do osób już bezdomnych
(kategoria „bez dachu nad głową”) ale także zagrożonych bezdomnością (kategorie: „niezabezpieczone
zamieszkanie”, „nieodpowiednie zamieszkanie”). Wszystkie osoby, które są grupami docelowymi pracy metodą
„streetworkingu”, w zamieszczonej niżej tabeli zostały wyróżnione pogrubioną czcionką.
2.1 CHARAKTERYSTYKA MATERIALNA SYTUACJI OSOBY BEZDOMNEJ
ETHOS – Europejska Typologia Bezdomności i wyłączenia mieszkaniowego FEANTSA
2
2.2 CHARAKTERYSTYKA EMOCJONALNO – PROBLEMOWA OSOBY BEZDOMNEJ
Osoby bezdomne przebywające w „miejscach niemieszkalnych” i mieszczące się w zaznaczonych powyżej
kategoriach, mogą się odróżniać od osób bezdomnych „zamieszkujących” nasileniem pewnych cech i zachowań.
Grupę odbiorców pomocy realizowanych metodą „streetworkingu”, może charakteryzować:
•
duża niechęć do systemu pomocy, odbieranego jako zbiór nakazów i zakazów,
•
nasilony problem alkoholowy,
•
nie przynależność do rejonu – ludzie spoza gminy, wędrujący po kraju,
•
brak wiedzy o systemie pomocy – brak informacji na temat możliwych form uzyskania pomocy,
gwarantowanych przez system; brak wiedzy o swoich prawach i obowiązkach,
•
duże niedostosowanie społeczne (związane z zaburzeniami psychicznymi, chorobami, uzależnieniami),
•
ś
wiadoma alienacja,
•
„fałszywe” poczucie niezależności, nakazujące nie podporządkowywać się nikomu i niczemu, poczucie
„bezkarności”, której nie ma w placówkach,
•
brak poczucia „czasu i przestrzeni”, powszechnie przyjętego – życie w innej rzeczywistości,
•
ucieczka przed problemami życia codziennego,
•
złudne poczucie nagromadzenia obowiązków,
•
poczucie degradacji społecznej i osobistej,
•
totalna bierność i brak wiary w zmianę sytuacji,
•
brak poczucia bezpieczeństwa, wynikający z niezaspokajania potrzeb wyższego rzędu,
Specyfika osób bezdomnych, przebywających w miejscach „niemieszkalnych” wskazuje, że ważna
jest świadomość tego, iż:
•
praca nie jest możliwa ze wszystkimi osobami,
•
sukces pracy powinien być mierzony indywidualnie (w przypadku niektórych osób sukcesem
może być już nawiązanie kontaktu, na którym praca może się zakończyć).
3.
Koncepcja i organizacja pracy
2
Patrz załączniki do artykułu Julii Wygnańskiej
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno
ś
ci
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda
ń
sk
tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl
Praca „stretworkera” zakłada zarówno współpracę z osobą bezdomną jak i instytucjami (pomocy społecznej i
„Agendą Bezdomności”).
3.1. Praca z „klientem” indywidualnym
1. Szukanie i pozyskiwanie „klientów”
Pierwszy krok w pracy „streetworkera” to dotarcie do osób, z którymi będzie prowadzona praca. Poza
„oczywistymi” miejscami pobytu, takimi jak dworzec czy niektóre działki, informację o innych miejscach
planuję uzyskiwać od służb mundurowych, MOPS-ów, a także bezpośrednio od środowiska osób bezdomnych
oraz mieszkańców. Praca ta wymaga zróżnicowanych godzin pracy, dostosowanych do potrzeb klienta,
zależnych również od pór roku (w USA czy GB „streetworkerzy” pracują również w nocy). Zakłada się kontakt
jedynie z osobami nie będącymi pod silnymi wpływem alkoholu lub innych środków odurzających.
2. Praca indywidualna
Praca z osobą bezdomną musi zakładać kilka etapów (fazy są bardzo płynne, uzależnione od indywidualnych
potrzeb „klienta”). W przybliżony sposób mogą wyglądać następująco:
Etap 1. PRACA NAD WZBUDZENIEM ZAUFANIA
A.
Pierwszy kontakt (może być grupowy)
Nawiązanie kontaktu = zapoznanie się,
Wysłuchanie historii („życiorys dla wszystkich”),
Ustalenie sposobu wspólnego kontaktowania się (podanie terminu, kiedy będę w tym miejscu następny
raz),
Interwencja w sytuacjach kryzysowych – w sytuacji stwierdzenia zagrożenia życia lub zdrowia
wezwanie pomocy medycznej, umieszczenie osoby bezdomnej w bezpiecznym miejscu, w zależności
od stanu: szpital, placówka lub izba wytrzeźwień,
Sposób prowadzenia rozmowy: dużo pytań otwartych, ale „bezpiecznych”
Zasada pracy na tym etapie:
brak negowania jakiejkolwiek wypowiedzi, bardziej słuchanie niż mówienie,
nie składanie żadnych obietnic ani propozycji,
ale wyjaśnienie po co przyszedłem w bardzo krótki sposób.
Po kontakcie: wypełnienie „karty indywidualnego kontaktu” (podstawowe dane: dane osobowe, miejsce
pochodzenia, ew. miejsce pobytu, miejsce do dalszego kontaktu, informacje dodatkowe); karta będzie dalej
uzupełniana po każdym kontakcie
B.
Ponowny kontakt (już indywidualny) lub kontakty
Próba wniknięcia w meritum biografii klienta (dotarcie do sedna – bez „lukierkowych” wypowiedzi,
wspólne ustalenie indywidualnych przyczyn bezdomności),
Stworzenie możliwości do mówienia o problemach osoby bezdomnej, zidentyfikowanie i nazwanie
konkretnych problemów,
Pierwsze sugestie dotyczące dalszego planu pracy,
Budowanie motywacji do zmiany sytuacji życiowej,
Udzielenie wsparcia emocjonalnego – wzbudzenie nadziei i wiary w możliwość zmiany przyszłości
(bazowanie na pozytywnych zasobach „klienta”),
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno
ś
ci
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda
ń
sk
tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl
Sposób prowadzenia rozmowy: nie uciekanie od trudnych pytań,
ETAP 2. WŁAŚCIWA PRACA
A.
Przekazywanie informacji o systemie
Przedstawienie informacji o systemie pomocy społecznej – w formie dialogu (!) wraz z ewentualnym
korygowaniem błędnego myślenia u klienta;
Przekazanie informacji o Projekcie „Agenda Bezdomności”,
B.
Odpowiedz na konkretne potrzeby osoby bezdomnej
Szukanie konkretnych rozwiązań już pod kątem klienta – zderzenie indywidualnej sytuacji klienta z
możliwymi do zaproponowania formami pomocy systemu,
Etap 3. WŁĄCZENIE KLIENTA DO SYTEMU
umówienie zainteresowanej osoby bezdomnej na konkretne spotkanie / przekazanie informacji o
kontakcie (z pracownikiem MOPS-u, placówki, warsztatu „Agendy…”, psychologa, pracownika
socjalnego,…)
rozpoznanie sytuacji „klienta”:
-
ustalenie miejsca zameldowania lub ostatniego miejsca zameldowania,
-
ustalenie kwestii posiadania dowodu osobistego (pomoc w uzyskaniu),
-
ustalenie kwestii ubezpieczenia zdrowotnego (pomoc w rejestracji w PUP),
-
ustalenie sytuacji materialnej (pomoc w uzyskaniu należnych świadczeń),
zmonitorowanie efektów (informacje zwrotne – czy osoba się zgłosiła, itd. Na tej podstawie
uzupełnienie też „karty indywidualnego kontaktu”).
Długość każdej fazy uzależniona będzie od nastawienia indywidualnego klienta.
Praca może zakończyć się na każdym z etapów!
3.2. Współpraca z instytucjami
Poza pracą z osobą bezdomną, praca „streetworker-a” jest pracą na styku zarówno systemu Pomocy Społecznej
jak i „Agendy Bezdomności” – co oddaje następujący schemat.
Schemat zależności „streetwork” – system pomocy – Agenda
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno
ś
ci
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda
ń
sk
tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl
W związku z istnieniem zależności, pomiędzy trzema elementami schematu, praca „streetworkera” wymaga
pozostania w nieustannym kontakcie zarówno z przedstawicielami systemu, jak i przedstawicielami
„Agendy…”. Kontakt ten może wyglądać następująco:
SYSTEM POMOCY SPOŁECZNEJ
„AGENDA BEZDOMNOŚCI”
•
Kontakt z pracownikiem MOPSu
a. informowanie o osobach przebywających na
obszarze działania MOPS,
b. umówienie na ewentualne spotkania osoby
bezdomnej z pracownikiem,
c. spotkania w Referacie, wymiana doświadczeń,
sygnalizowanie potrzeb, wspólne patrole,
•
Kontakt z przełożonym - raport z pracy:
a.
zdawanie
tygodniowych
dzienników
spotkań
(w podziale na konkretne dni, z iloma osobami
nawiązałem kontakt, gdzie, trudności),
b.
zdawanie
„kart
indywidualnego
kontaktu”,
zawierających informacje o osobie, z którą nawiązałem
kontakt,
c.
informacja
o
ilości
rozdanych
„ulotek
informacyjnych”, także z moimi „namiarami”,
•
Kontakt z pracownikami placówek
a.
informowanie
pracowników
placówek,
których
adresy
znajdować
się
będą
na
rozdawanej ulotce informacyjnej o chęci
nawiązania kontaktu,
•
Kontakt z pracownikami Centrum Reintegracji:
a. uprzedzenie o przyjściu osoby na warsztaty,
b. umówienie na spotkanie z pracownikiem socjalnym,
psychologiem, doradcą zawodowym itp.
c. umówienie się z osobą zainteresowaną projektem na
„oprowadzenie” po Centrum,
Wskazane jest dalsze zainteresowanie postępami i przebiegiem procesu socjalizacji „klienta”.
Ponadto, poza przedstawicielami systemu Pomocy Społecznej i „Agendy Bezdomności”, praca „streetworkera”
na pewno będzie wymagała kontaktów z pracownikami Straży Miejskiej, Policji, Służb Kolei czy Pogotowia.
Kontakty ze służbami mundurowymi ograniczone zazwyczaj do interwencji i patroli miejsc niebezpiecznych.
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno
ś
ci
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda
ń
sk
tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl
4.
Praca „streetworkera” w świetle Ustawy o Pomocy Społecznej i założeń „Agendy Bezdomności”
Faktem jest, aby zachęcić osobę bezdomną, zamieszkującą „na ulicy”, do dokonania zmiany w swoim
ż
yciu, należy wskazać jej realne formy pomocy, jaką może ona uzyskać. Dlatego należy posługiwać się
„językiem konkretnych korzyści”, jakie może uzyskać osoba bezdomna, bardziej otwierając się na system
pomocy. Te korzyści mogą wypływać z systemu Pomocy Społecznej (formy określone przez Ustawę o Pomocy
Społecznej) lub/i z działań zaplanowanych w ramach Agendy Bezdomności.
W RAMACH SYSTEMU POMOCY
SPOŁECZNEJ
W RAMACH „AGENDY BEZDOMNOŚCI”
Kontakt z pracownikiem MOPS
Praca w warsztatach
Skierowanie do placówki(schronienie,
posiłek, niezbędne ubranie)
Możliwość stażu, przyuczenia zawodowego
(praca+kursy+ szkolenia)
Objęcie pracą socjalną
Zakwaterowanie w placówce o wyższym
standardzie
Możliwość korzystania z przewidzianych
form pomocy
(zasiłek stały, okresowy, celowy), jeżeli
przysługują
Pomoc doradcza (doradca zawodowy, pomoc
psychologa, wsparcie w walce z uzależnieniem
od alkoholu)
Indywidualny Program Wychodzenia z
Bezdomności
Możliwość skorzystania z kafejki internetowej,
siłowni
Korzyść
Poprawa warunków bytowych
(schronienie, wyżywienie)
= zaspokojenie potrzeb podstawowych
Powrót do społeczeństwa
(zwiększenie kwalifikacji, większa możliwość
znalezienia pracy, prowadzenia „normalnego
życia”)
= zaspokojenie potrzeb wyższych.