Ekonomika miast i regionów

Kierunek : Gospodarka przestrzenna

Studia I stopnia

T.6. Korzyści skali i aglomeracji.

Teoria efektów zewnętrznych

Waldemar W. Budner

Ekonomika miast i regionów

Korzyści skali produkcji i korzyści aglomeracji (1)

Jednostkowe koszty wytworzenia produktu (usługi) zmieniają się wraz ze

skalą produkcji.



Skala produkcji

pośrednio wiąże się z zagospodarowaniem

przestrzennym. Przedsiębiorstwa o wielkiej skali produkcji, obiekty

usługowe, handel wielkopowierzchniowy wymagają dużych działek i

specyficznych rozwiązań transportowych (np. dojazd transportem

publicznym, dostępność drogowa, parkingi itd.). Większy rynek zbytu w

mieście o dużej liczbie mieszkańców stwarza dodatkowe możliwości

zwiększania skali produkcji (głównie produktów wytwarzanych na

lokalny rynek zbytu i usług endogenicznych).



Zmniejszanie się korzyści skali produkcji wraz z postępem technicznym

daje możliwości rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw (bardziej

elastycznie reagujących na potrzeby rynku). Może wymagać

„

usieciowienia

” gospodarki w której, obok korzyści skali produkcji (o

charakterze wewnętrznym dla jednostki produkcyjnej czy usługowej)

pojawią się korzyści o charakterze efektów zewnętrznych, np. ze

współpracy i kooperacji.

Ekonomika miast i regionów

Korzyści skali i korzyści aglomeracji (2)

Koszty produkcji w przedsiębiorstwie obejmują koszty stałe i koszty

zmienne.



Koszty stałe przedsiębiorstwa ponoszone są niezależnie od

wielkości produkcji czy liczby klientów w zakładzie usługowym lub

sklepie. Będą to np. koszty dzierżawy hali produkcyjnej, wynajęcia

biura, obsługi bankowej, utrzymania administracji, utrzymania

niezbędnych zapasów, półproduktów itd..



Koszty zmienne to koszt surowców i koszt pracy niezbędnych dla

wytworzenia danego produktu.



Wraz ze wzrostem wielkości produkcji (liczby klientów…) koszty

stałe rozkładają się na większą ilość wytwarzanych produktów.

Wzrost skali produkcji powoduje, że jednostkowe koszty produkcji

maleją.



Największy spadek jednostkowych kosztów produkcji wraz ze

wzrostem skali produkcji wystąpił po zmechanizowaniu linii

produkcyjnych, systemie masowej produkcji określonym mianem

„fordyzmu”.

Ekonomika miast i regionów

Korzyści skali i korzyści aglomeracji (3)

Fordyzm

– wielkoseryjna produkcja i dystrybucja standardowych

wyrobów dla szerokich mas użytkowników zapewniał maksymalne

korzyści skali produkcji. Jego wadą była mała elastyczność produkcji

(wdrożenie nowego wariantu wymagało czasu i dodatkowych

nakładów).



Korzyści skali

występują w efekcie specjalizacji pracy i specjalizacji

wyposażenia technicznego, utrzymywaniu mniejszych rezerw w

przeliczeniu na jednostkę produkcji, korzystniejszych warunków przy

zakupie dużych partii surowców.



Hoover (1962) przyjmuje, że spadek jednostkowych kosztów produkcji

wraz ze wzrostem skali produkcji wynika z:
- wielokrotności (maszyna/urządzenie posiada minimalną efektywną

wydajność, zbyt mała liczba produktów, konsumentów ogranicza

efektywność)

Ekonomika miast i regionów

Korzyści skali i korzyści aglomeracji (4)

- komasowania rezerw – wielkość niezbędnego zapasu surowców i

półfabrykatów (

zabezpieczenie przed wypadkami, przerwami w

dostawach, nagłymi zmianami popytu itd.

) często nie jest

proporcjonalna w stosunku do jednostki produkcji. Duże

przedsiębiorstwo ma możliwość ograniczenia rezerw w stosunku do

jednego produktu czy klienta.

- transakcji masowych – przy zakupach masowych (np. produktów

do sklepu, półfabrykatów, energii elektrycznej itd.) istnieje

możliwość obniżenia cen jednostkowych, taryf, dostaw. Daje to

możliwość obniżenia jednostkowych kosztów produkcji.



Skala produkcji prowadzi do zmniejszenia jednostkowych kosztów

tylko do pewnego poziomu. Jeżeli przedsiębiorstwo osiąga zbyt

dużą wielkość koszty produkcji zaczynają ponownie rosnąć, a

przedsiębiorstwo dzieli się.



Korzyści skali produkcji są korzyściami wewnętrznymi (gdzie

obecnie występują – handel, usługi, przemysł …

Ekonomika miast i regionów

Korzyści skali i korzyści aglomeracji (5)

Korzyści aglomeracji

mają charakter korzyści zewnętrznych dla

jednostki gospodarczej, przyjmują postać korzyści wspólnej lokalizacji

lub korzyści urbanizacji.



Korzyści wspólnej lokalizacji

są skutkiem występowania w jednostce

wielu przedsiębiorstw pokrewnych branż:
- korzyści wynikające z dobrej reputacji,
- korzyści z tytułu innowacyjności przedsiębiorstw konkurujących

między sobą
- łatwość uczenia się od sąsiadów,
- korzyści w wyniku powstawania wyspecjalizowanych,

wysokokwalifikowanych zasobów pracy,
- korzyści z podwyższonej sprawności przedsiębiorstw obsługujących,
- korzyści z tytułu kooperacji.

Ekonomika miast i regionów

Korzyści skali i korzyści aglomeracji (6)

Korzyści urbanizacji

wynikają z powiązań między różnymi

przedsiębiorstwami oraz dziedzinami gospodarki miasta:
- korzyści z udogodnień transportowych, dostępności komunikacyjnej,
- korzyści z istnienia zróżnicowanego i zasobnego rynku pracy

(różnorodność rynku pracy),
- korzyści z wykorzystywania infrastruktury technicznej i społecznej

stworzonej przez gospodarkę lokalną,
- korzyści z możliwości współpracy z ośrodkami badawczo-

rozwojowymi i uczelniami oraz instytucjami okołobiznesowymi.



Korzyści aglomeracji mogą przekształcić się wraz z ilościowym

rozwojem miasta w niekorzyści (wzrost cen terenów

budowlanych, ograniczenie dostępności wolnych terenów,

wzrost kosztów utrzymania, wzrost płac i cen powierzchni

biurowej, kongestia w sieci transportowej, pogorszenie jakości

środowiska…)

Zależność między korzyściami aglomeracji a wielkością miasta

Źródło: Opracowanie własne

Rozwój a wielkość miasta

(1)



Czy istnieje docelowy, optymalny stan

rozwoju miasta, jego wielkość?



Poszukiwanie modelu miasta, wg celu

rozwoju, zawiera informacje o cechach miasta

i jego wielkości („rozmiar”);

Optymalna wielkość

to:



Z pktu widz.

mieszkanców

– max jakość

życia i min koszty jej osiągnięcia i utrzymania



Z pktu widz.

p-stw

– korzyści dla ich

dzialalności (korzyści aglomeracji, zasięgu

rynku produktów miejskich, pozycją w

hierarchii miast, ekspansji miast-urbanizacja)

Rozwój a wielkość miasta

(2)



Z pktu widz.

władz miasta

– im większe

miasto tym lepiej bo:

większe przychody budżetowe, większy wpływ

i siła oddziaływania miasta na region



Z pktu widz.

instytucji i organizacji

– siła

oddziaływania i zasięg rynku większy w

większych miastach, prestiż …

Rozwój a wielkość miasta

(3)



Rozmiar miasta zależy od wyznaczonego zbioru

produktów miejskich – strategia



Produkt miejski

: (1)

formy niematerialne

oraz (2)

elementy

materialne

dostępne w mieście dla różnych użytkowników.

(1) klimat kulturowy miasta i jego wizerunek (image), powab,

klimat przedsiębiorczości, zdolność do samoorganizacji,

tworzenie sieciowych powiązań pomiędzy podmiotami itp.

(2) zasoby pracy, wielkość i chłonność rynku, system transportowy,

wielkość i sposób zagospodarowania.



Określona wielkość miasta determinuje ilość i

cechy jego produktów oraz zasięg rynku

Rozwój a wielkość miasta

(3)

Mierniki:

wielkości

-

rozwoju



Liczba mieszkańców



Powierzchnia miasta



Dochody miasta



Liczba m. o

pożądanych cechach



Wielkość obiektów

podnoszących

standard życia



Liczba zatrudnionych

w mieście



Zasięg rynku miasta



Liczba mieszkańców



Użytkowanie terenów



Dochody/1 m.



% m. o pożądanych

cechach



Dostępność obiektów

podnoszących

standard życia



Wydajność na 1

zatrudnionego



Dostępność

przestrzenna

Dynamika miasta - model Forrestera

Model Forrestera zwraca uwagę, na to że:



Rozwój miasta jest procesem ciągłym.



Nie istnieje stan docelowy do którego by miasto

dążyło.



Każdy stan jest stanem przejściowym.



Praktycznie miasto nie może osiągnąć stanu trwałej

równowagi, lecz najwyżej równowagę chwilową, po

której następuje stan ponownych napięć

wewnętrznych.



Istotne jest by nie przekroczyć wahań równowagi,

która byłaby niebezpieczna dla funkcjonowania

miasta (istnieje niebezpieczeństwo załamania rozwoju

wielkich miast).

Rynkowe podstawy rozwoju w świetle
teorii efektów zewnętrznych



uzupełnienie treści dot. korzyści aglomeracji, które

można traktować jako

efekty zewnętrzne

.



A. Marshall (1916) analizując oszczędności

nakładów w miarę wzrostu produkcji p-stwa,

podzielił je na korzyści wewnętrzne i zewnętrzne.



Korzyści wewnętrzne

zależą od danej firmy, są

przez nią kontrolowane (odzwierciedlenie:

wymiana rynkowa, ceny)



Korzyści zewnętrzne

zależą od otoczenia w

którym firma działa, nie są kontrolowane przez

kierownictwo firmy

Rynkowe podstawy rozwoju w świetle

teorii efektów zewnętrznych



Pojęcie korzyści zewnętrznych wprowadził A.

Marshall [1916] na określenie korzyści, które nie są

efektem działania samego przedsiębiorstwa, lecz

wynikają ze zmian zachodzących na zewnątrz niego

– w jego otoczeniu.



Są to korzyści, jakie przedsiębiorstwo może uzyskać

dzięki lokalizacji swej działalności w określonym

miejscu, dającym efekt aglomeracyjny.



Obecnie pojęcie korzyści zewnętrznych zostało

rozwinięte przez ekonomistów. Jego zakres został

znacznie rozszerzony, co łączy się z odejściem od

punktu wyjścia Marshalla.

Rynkowe podstawy rozwoju w świetle

teorii efektów zewnętrznych



Efekty zewnętrzne

- zjawisko w ekonomii

polegające na przeniesieniu części kosztów lub

korzyści wynikających z działalności jednego

podmiotu na podmioty trzecie bez odpowiedniej

rekompensaty.



Zazwyczaj jest to uboczny skutek działalności

danego podmiotu gospodarczego, którego

konsekwencje (pozytywne bądź negatywne)

ponosi szersze grono odbiorców niezależnie od

swojej woli.



Typowy przykład

e.z.

- zanieczyszczenia

środowiska naturalnego spowodowane produkcją

niektórych dóbr przemysłowych.

Rynkowe podstawy rozwoju w świetle

teorii efektów zewnętrznych



Z czasem wyodrębniono 2 podstawowe typy

powiązań między jedn. gospodar.:



Technologiczne efekty zewnętrzne

– działania

jednego przedsiębiorcy wpływają bezpośrednio na

warunki działania innych firm (osób) [nie przez

ceny] np. w procesie produkcji stali oprócz zamierzonego

produktu zostają wytworzone duże ilości związków siarki,

których uwolnienie do atmosfery jest zjawiskiem społecznie

niepożądanym.



Pieniężne efekty zewnętrzne

– uzależnienie

zysków jednych przedsiębiorstw od rozmiarów

produkcji i poniesionych nakładów przez inne p-

stwa, np. poniesienie cen paliw może skutkować zmniejszeniem
popytu na samochody, co stanowi koszt ekonomiczny dla

producentów samochodów.

Rynkowe podstawy rozwoju w świetle

teorii efektów zewnętrznych



Efekty te należy rozumieć jako koszty lub korzyści o

charakterze ekonomicznym, a nie wyłącznie

finansowym. Ich występowanie powoduje zakłócenia

w funkcjonowaniu mechanizmu rynkowego i stanowi

jedną z przyczyn zawodności rynku.

Poza wymianą intencjonalną

w ramach transakcji

rynkowych, dochodzi także

do zamierzonego (bądź

niezamierzonego) przeniesie-

nia niektórych efektów

działalności na ogół

konsumentów w postaci

kosztów lub korzyści

zewnętrznych.

Rynkowe podstawy rozwoju w świetle

teorii efektów zewnętrznych



W zależności od tego, czy dana

działalność powoduje występowanie u

osób trzecich kosztów, czy korzyści,

wyróżnia się odpowiednio:

• negatywne efekty zewnętrzne (

koszty

zewnętrzne

)

• pozytywne efekty zewnętrzne (

korzyści

zewnętrzne

)

Rynkowe podstawy rozwoju w świetle

teorii efektów zewnętrznych

Negatywne efekty zewnętrzne



Występują w sytuacji, gdy producent przerzuca część

kosztów na osoby trzecie. Powoduje to powstanie

strat u innych podmiotów, które nie są związane z

działalnością, która doprowadziła do powstania kosztu

i nie uczestniczą w odnoszeniu korzyści z tej

działalności.



Typowym przykład

: emisja trujących gazów do

atmosfery lub zanieczyszczanie rzek ściekami.

Producent - np. huta, ponosi jedynie koszty produkcji

stali, a społeczeństwo ponosi koszty w postaci

zanieczyszczonego powietrza. Jednocześnie huta nie

płaci społeczeństwu odszkodowania za zanieczysz-

czenie powietrza. Huta nie ponosi zatem całości

kosztów, jakie wiążą się z produkcją stali, co

powoduje zniekształcenia w prowadzonym przez nią

rachunku ekonomicznym.

Rynkowe podstawy rozwoju w świetle

teorii efektów zewnętrznych

Pozytywne efekty zewnętrzne:



Niektóre rodzaje działalności mogą powodować

korzyści u osób trzecich. Jeżeli podmiot prowadzący

działalność nie jest w stanie otrzymać pełnego

wynagrodzenia za te korzyści, wówczas występują

pozytywne efekty zewnętrzne.



Przykład:

budowa drogi dojazdowej do własnej

posiadłości. Dzięki drodze uzyskujemy korzyść w

postaci większego komfortu dojazdu, ale efekt ten

dotyczy również naszych sąsiadów, którzy nie płacą

za użytkowanie drogi. Tym samym budując

samodzielnie drogę podmiot ponosi całość kosztów,

ale nie może otrzymać wszystkich korzyści, jakie z

tego płyną.

Rynkowe podstawy rozwoju w świetle

teorii efektów zewnętrznych

Inne przyczyny występowania efektów zewnętrznych:



Efekty synergiczne

występujące pomiędzy

producentami i konsumentami, lub grupami

producentów, np. właściciel pasieki zlokalizowanej w pobliżu sadu

owocowego będzie odnosił korzyści w postaci lepszej jakości

wytwarzanego przez pszczoły miodu (a więc i wyższej ceny, którą

otrzyma za miód), choć nie ponosi żadnych opłat na rzecz sadownika.



Wspólne zasoby

, których użytkowanie przez kolejne

osoby powoduje obniżenie użyteczności dla obecnych

użytkowników, np. niekontrolowany dostęp do łowisk ryb

spowoduje nadmierne odłowienie i ograniczenie możliwości

reprodukcji zasobów ryb, przez co globalna wielkość połowów się
zmniejszy.



Efekty sieciowe

, np. przyłączanie się kolejnych osób do grupy

posługującej się danym komunikatorem internetowym powoduje

zwiększenie jego wartości jako narzędzia komunikacji dla wszystkich

pozostałych użytkowników, ponieważ rozszerza się grupa osób, z

którymi mogą się oni skontaktować za pomocą komunikatora.

Rynkowe podstawy rozwoju w świetle

teorii efektów zewnętrznych

W zależności od typu jednostek

gospodarujących możemy wyróżnić 4 typy

efektów zewnętrznych:



PRODUCENT

→

PRODUCENT



PRODUCENT

→

KONSUMENT



KONSUMENT

→

PRODUCENT



KONSUMENT

→

KONSUMENT



Władza publiczna (władze miasta) interweniuje,

oddziałując na wzrost gospodarczy.



Interwencje na

relacje między użytkownikami

obszaru

(przedsiębiorstwami, jednostkami

gospodarczymi) - mogą ułatwiać tworzenie sieci



Interwencje na

relacje między użytkownikami

a otoczeniem

(bliższym i dalszym).



Relacje te obok relacji rynkowych (efektów

wewnętrznych, np. korzyści skali produkcji) stają

się źródłem efektów zewnętrznych i quasi-

zewnętrznych (tzw.

korzyści klubowe

).

Teoria efektów zewnętrznych (1)



Efekty zewnętrzne klubowe

to efekty, których

rozmiary podlegają częściowej kontroli ze strony

jednostek współtworzących system powiązań

sieciowych (klub-który może mieć wymiary

terytiorialne). Jednocześnie powstanie tych efektów

jest rezultatem ponoszonych kosztów przez

autonomiczne jednostki należące do sieci (klastra,

gminy).



Przykłady tych korzyści to: więzi społeczne,

skłonność do współpracy, klimat przedsiębiorczości.

Korzyści te są ważnym, źródłem przewagi

konkurencyjnej tzw. regionalnych/lokalnych

klastrów produkcyjnych.

Teoria efektów zewnętrznych (2)

Internalizacja

efektów zewnętrznych (1)



… polega na włączeniu kosztów lub korzyści

zewnętrznych wynikających z działalności danego

podmiotu do rachunku ekonomicznego tego

podmiotu.



Można tego dokonać np. poprzez tworzenie

odpowiednio dużych jednostek gospodarczych, dzięki

czemu efekty zewnętrzne działalności będą włączone

do jego rachunku ekonomicznego.



Sadownik może założyć spółkę z pszczelarzami,

dzięki czemu wszystkie efekty zewnętrzne "zamkną

się" w ramach jednego podmiotu gospodarczego i

tym samym wszyscy będą mogli na tym skorzystać i

podzielić się korzyściami, jakie z tego płyną.

Internalizacja

efektów zewnętrznych (2)



W internalizacji kosztowej koszt źródłowy

u nadawcy nie może być przeniesiony na

odbiorcę. Mimo to odbiorca otrzymuje

efekt zewnętrzny w wyniku zmiany

kosztów działalności. Oznacza to proces

zamiany efektów zewnętrznych na koszty

u odbiorców.

Internalizacja

efektów zewnętrznych (3)

W ekonomii istnieje rozbieżność poglądów w kwestii sposobu

eliminacji efektów zewnętrznych.



Jeżeli właściciel lasu w pobliżu miejscowości turystycznej chciałby

wyciąć las, spowodowałby

negatywny efekt zewnętrzny

w

postaci utraty walorów krajobrazowych przez tę miejscowość.

Spowoduje to zmniejszenie ruchu turystycznego i straty u

właścicieli bazy noclegowej.



Jeżeli suma strat hotelarzy byłaby większa niż korzyść, jaką

odniesie właściciel lasu z wycinki drzew, to hotelarze mogą się

porozumieć, aby zapłacić rekompensatę właścicielowi lasu za

powstrzymanie się od wycinki. Zapłacenie przez nich

równowartości kwoty, jaką właściciel lasu zarobiłby na wycince

będzie mniejszym obciążeniem, niż straty spowodowane

ewentualną wycinką.



Właścicielowi lasu jest obojętne czy dostanie pieniądze od

nabywców drewna, czy od hotelarzy. Hotelarze natomiast wolą

zapłacić rekompensatę, ponieważ wynosi ona mniej, niż

ewentualne straty wynikając ze zmniejszenia popytu na ich

usługi. Tym samym zapłata rekompensaty może skutecznie

wyeliminować efekty zewnętrzne i być przyczyną wzrostu

dobrobytu społeczno-ekonomicznego

.

Internalizacja

efektów zewnętrznych (4)



Rozwiązania oparte o system prawny



Wiążą się przede wszystkim z precyzyjnym określeniem

praw własności do poszczególnych dóbr i zasobów oraz

stworzenie ram prawnych dla dochodzenia odszkodowań

wynikających z negatywnych efektów zewnętrznych dla

właścicieli tych zasobów.



Uznając, że środowisko naturalne jest własnością skarbu

państwa, państwo może dochodzić przed sądem

odszkodowania od zakładów przemysłowych za niszczenie

zasobów środowiska, które powinno być przeznaczone na

odtworzenie walorów naturalnych. Branie przez

producentów zanieczyszczeń pod uwagę ewentualnych

odszkodowań spowodowałoby ograniczenie emisji

zanieczyszczeń.

Internalizacja efektów zewnętrznych (5)



Publiczne rozwiązania



Prywatne metody rozwiązywania problemów

wynikających z efektów zewnętrznych nie dają

skutecznych rezultatów w każdym wypadku. Nie

rozwiązują

problemu "gapowicza"

(zwanego też

problemem wolnego jeźdźca) - podmiot, który

miałby dojść do porozumienia z innymi w

kwestiach rekompensaty za efekty zewnętrzne

mogłyby odmówić udziału w "składce", dochodząc

do wniosku, że jeżeli inni zapłacą, to on i tak

będzie mógł korzystać z efektów, lecz bez

ponoszenia kosztów - przyjmuje więc postawę

"gapowicza".

Internalizacja

efektów zewnętrznych (6)

Podatki korekcyjne



Polegają na obciążeniu producenta, który powoduje

występowanie negatywnych efektów zewnętrznych podatkiem o

takiej wysokości, która zrównuje prywatne koszty krańcowe

producenta z krańcowymi kosztami społeczno-ekonomicznymi

danej ilości dobra. Powoduje to uwzględnienie przez

producentów kosztów efektów zewnętrznych i wliczenie ich do

rachunku ekonomicznego producenta. Efektem będzie wzrost

kosztów, a więc i ceny dobra, co pociągnie za sobą ograniczenie

popytu i tym samym zmniejszenie wielkości produkcji dobra od

poziomu społeczno-ekonomicznego optimum.



Podatki takie są nazywane także podatkiem Pigou, od nazwiska

brytyjskiego ekonomisty Arthura Pigou, który po raz pierwszy

zaproponował tego rodzaju podatki w swojej książce Ekonomia

dobrobytu (1920).



Subsydia; Zbywalne zezwolenia emisyjne; Normy, zakazy

i nakazy, np. zakaz palenia w miejscach publicznych

Inny przykład efektów zewnętrznych



Szczepienia

- pozytywny efekt zewnętrzny.

Zaszczepienie się kolejnej osoby przeciwko

jakiejś chorobie przysparza jej bezpośrednich

korzyści w postaci odporności na tę chorobę.

Uodparniając siebie na tę chorobę ogranicza

również możliwość jej przenoszenia na innych,

a więc pozostała część społeczeństwa również

na tym korzysta poprzez zmniejszenie ryzyka

zakażenia.

ZAKOŃCZENIE (1)



Siła tradycyjnych czynników aglomeracji słabnie.

Wraz z tym degradacji ulegają stare metropolie, zwłaszcza

te, które nie zdołały zrekonstruować podstaw swego

rozwoju poprzez rozwój sektora usługowego i zasobów

informacji. Zastępuje je nowa generacja wielkich miast,

których gospodarka opiera się na bardziej zróżnicowanej

(zdywersyfikowanej) strukturze gospodarczej, nowych

czynnikach aglomeracji tkwiących w sektorze usługowym i

telekomunikacji, nowoczesnych gałęziach przemysłu, a

także na rozwoju działalności rekreacyjnej.



Rynkowa transformacja gospodarki wymaga od miasta i

zlokalizowanych w nim przedsiębiorstw dostosowywania się

do zmiennych warunków tworzonych przez wahania

koniunkturalne i przekształcenia strukturalne.

Dostosowywanie się jest łatwiejsze, gdy zróżnicowana

struktura stwarza więcej sposobności gospodarczych.

ZAKOŃCZENIE (2)



Działania władz miejskich na rzecz dywersyfikacji

struktury gospodarczej miasta powinny zmierzać

do zróżnicowania struktury zarówno w sektorze

endogenicznym, jak i egzogenicznym oraz

powiązań między nimi.



Czynnikiem dewersyfikującym strukturę jest

rozwój małych i średnich przedsiębiorstw.

Niektóre z nich łączą wcześniejszą produkcję

rzemieślniczą z najnowszą techniką, produkują

wyroby o krótkich seriach dostosowując się do

zmiennego popytu i wypełniają nowe nisze

rynków, na których osiągają korzystne ceny.

ZAKOŃCZENIE (3)



Korzyści zewnętrzne są szczególnie cenne

dla małych firm. Wielkie przedsiębiorstwa

dysponują znacznie większymi środkami i

możliwościami oddziaływania pośredniego.

Mogą wpływać na przekształcenie

otoczenia, tworzyć systemy infrastruktury

i zaopatrzenia. Korzyści zewnętrzne

stanowią źródło zysku dla jednostek

gospodarczych.

ZAKOŃCZENIE (4)



Nasuwa się jednak pytanie, czy za te korzyści

uzyskiwane przez część przedsiębiorstw musi ktoś

płacić bądź ponosić inne konsekwencje z powodu

równych im niekorzyści?



W wielu przypadkach za uzyskiwane korzyści musi

płacić społeczeństwo w formie tzw. kosztów

społecznych (social cost).



Koszty społeczne to wszystkie szkodliwe

następstwa i straty, które ponosi społeczeństwo lub

pojedyncze osoby w rezultacie procesu produkcji lub

innych form działalności osób i firm i którymi nie

można obciążyć bezpośrednio ich sprawców.

Niektóre przypadki są oceniane przez opinię

publiczną jako wyraźne wykroczenia w stosunku do

zasad prawnych lub moralnych, inne wręcz

przeciwnie.