Aksjologia – nauka o wartościach rozumianych ogólnie, niezależnie od podziałów na wartości
moralne, estetyczne, utylitarne, prawne itd. Problematyka:



Problem sposobu istnienia wartości



Problem poznania wartości



Problem klasyfikacji i hierarchizacji wartości

Ateizm – doktryna wyrażająca zaprzeczenie istnienia Boga, postawa odrzucająca wiarę religijną. Byt
świata wyraża się poprzez swoją treśd i nie wymaga czyjejś pomocy. Natura nie może udowodnid
istnienia Boga.

Deizm – pogląd przeciwstawny teizmowi; stanowisko uznające istnienie Boga, który stworzył
wszechświat i człowieka, wyposażył przyrodę w stałe prawa i odtąd nie ingeruje ani w bieg zdarzeo
przyrodniczych ani w życie człowieka.

Dualizm – stanowisko uznające istnienie jedynie dwóch odrębnych od siebie substancji. Istnieją dwie
substancje: duchowa(myśląca) i materialna (przestrzenna), a więc na całośd wszechświata składa się
Bób i przyroda, człowiek zaś zbudowany jest z duszy i ciała.

Empiryzm – pogląd głoszący, iż wiedza jest związana z doświadczeniem. Istnieje empiryzm
genetyczny, uznający za doświadczenia przeżycia zmysłowe i empiryzm metodologiczny, zakładający
doświadczenia za pomocą metody – uprawomocnienie wiedzy.

Epistemologia – teoria poznania. Problematyka obejmuje:



Zagadnienia źródeł poznania



Zagadnienia prawdy



Zagadnienia granic poznania

Estetyka – dziedzina filozofii zajmująca się badaniem sztuki, twórczości i przeżyciem estetycznym.
Wyróżniamy estetykę obiektywizmu – podstawy wartości estetycznej w obiektywnie istniejącej
harmonii i estetyka subiektywna – podstawy wartości estetycznych zależą od upodobao pojedynczej
jednostki.

Etyka – jeden z głównych działów filozofii. Krytyczna refleksja zmierzająca do określenia i
uzasadnienia właściwych zasad i norm postępowania; teoria zjawisk moralnych. Etyka dzieli się na
normatywną – formułowanie zasad, norm, reguł oraz podanie ich uzasadnienia, opisową – badania
nad moralnością i metaetykę.

Irracjonalizm – stanowisko w epistemologii polegające na odmówieniu znaczenia poznawczego
wiedzy dyskursywnej i pojęciowej, zarówno uzasadnionej doświadczalnie jak i intelektualnie.

Metafizyka – teoria bytu; nauka zajmująca się rzeczami „ponad przyrodą”

Mistycyzm – wewnętrzne doświadczenie połączenia z Bogiem, próby racjonalnego opisu takich
doświadczeo

Monizm – stanowisko filozoficzne wg którego prawdziwie istnieje wyłącznie jedna całościowa
substancja (byt). Zróżnicowany świat jest zaś przejawem istnienia tej jedynej substancji.

Ontologia – centralna dyscyplina filozoficzna, teoria bytu; przez wieki charakterystyczna jako
metafizyka, dopiero od XVIII wieku istnieje pod nazwą ontologia.

Panteizm – stanowisko utożsamiające Boga ze światem i nieuznające Boga za osobę.

Pluralizm – przyznanie tego samego znaczenia różnym teoriom na temat tego samego przedmiotu
lub przyznanie równego znaczenia wielu systemom wartości regulującym postępowanie ludzi. Zasada
realizowana przez wyróżnianie różnych odmian cywilizacji i kultur jako samodzielnie funkcjonujących
całości.

Racjonalizm – pogląd filozoficzny przyznający prymat rozumowi (temu co rozumne) lub uzyskane
dzięki niemu. Zdolny do refleksji rozum, a nie zdolności pozarozumowe ma byd ostateczną instancją
kontrolującą i oceniającą ludzkie poznanie.

Teizm – stanowisko uznające istnienie Boga, który stworzył wszechświat i człowieka, wyposażył
przyrodę w stałe prawa, ale nadal sprawuje nad światem opatrznośd, ingerując w bieg wydarzeo.
Pogląd przeciwstawny do deizmu.

Transcendentalizm – nurt filozoficzny; poddaje krytycznej refleksji naturalne przekonanie, że świat
składa się z przedmiotów. Transcendentalizm skupia się na doświadczeniu jednostki, głosząc, że
człowiek jest pewien tego, czego sam w życiu doświadczył, bądź do czego sam doszedł. Narzucone z
góry wartości mogą byd i często są nieodpowiednie dla każdej jednostki. Transcendentalizm zatem
sprzeciwia się niejako uniwersalizmowi pojęd i wartości.

Woluntaryzm – pogląd teologiczny wg którego to wola boska ustala normy prawdziwości i dobra,
które bóg gdyby chciał mógłby zmienid; pogląd w etyce zakładający że słusznośd czynu zależy głównie
od dobrej woli.