FINANSE PRZEDSIĘBIORSTW

1.

Wprowadzenie do finansów przedsiębiorstw:

1.1

Cele finansowe i niefinansowe przedsiębiorstwa

1.2

Główne przepływy finansowe w przedsiębiorstwie

1.3

Zarządzanie i finanse – kluczowe obszary podejmowania decyzji

finansowych

1.4

Źródła informacji finansowej

2.

Ocena kondycji finansowej przedsiębiorstwa

2.1.

Ocena wstępna sprawozdania finansowego

2.2.

Analiza płynności finansowej

2.3.

Ocena sprawności działania

2.4.

Badanie wspomagania finansowego

2.5.

Analiza rentowności.

3.

Elementy teorii wartości pieniądza w czasie:

3.1.

Pieniądz, jego funkcje i zmienność

3.2.

Wartość przyszła strumienia pieniężnego (FV)

3.3.

Procent składany

3.4.

Wartość teraźniejsza strumienia pieniężnego (PV) – dyskontowanie

4.

Źródła finansowania przedsiębiorstwa i ich koszty

4.1.

Klasyfikacja źródeł finansowania działalności gospodarczej

4.2.

Finansowanie kapitałem własnym i obcym

4.3.

Koszty kapitałów obcych i własnych

4.4.

Średnioważony koszt kapitału (WACC)

5.

Zarządzanie aktywami trwałymi

5.1.

Cele i determinanty działalności inwestycyjnej przedsiębiorstw

5.2.

Metody szacowania opłacalności inwestycji kapitałowych

5.3.

Inwestycje rzeczowe i ich opłacalność

6.

Zarządzanie kapitałem obrotowym

6.1.

Krótkoterminowa polityka finansowa przedsiębiorstwa

6.2.

Cykl operacyjny przedsiębiorstwa

6.3.

Narzędzia zarządzania należnościami, zapasami i gotówką

7.

Wynik finansowy w przedsiębiorstwie

7.1.

Etapy powstawania i czynniki kształtujące wynik finansowy

7.2.

Rentowność i deficytowość – progi rentowności

7.3.

Dźwignia finansowa, operacyjna i połączona

Literatura:

1.

Jaworski J., Teoria i praktyka zarządzania finansami przedsiębiorstw, CeDeWu,

Warszawa 2010.

2.

Kotowska B., Sitko J., Uziębło A., Finanse przedsiębiorstw. Przykłady, zadania i

rozwiązania, CeDeWu, Warszawa 2013.

3.

Dziawgo D., Zawadzki A., Finanse przedsiębiorstwa. Istota, narzędzia, zarządzanie,

SKwP, Warszawa 2011.

4.

Gajdka J., Walińska E., Zarządzanie finansowe. Teoria i praktyka, FRRwP,

Warszawa 2000.

1.

WPROWADZENIE DO FINANSÓW PRZEDSIĘBIORSTW

Przedsiębiorstwo to zespół ludzi uprawiający w sposób systematyczny działalność

zarobkową. (O.Lange)

Przedsiębiorstwo to jednostka gospodarcza, działająca na własny rachunek w celu

osiągnięcia korzyści materialnych (zysku) i ponosząca ryzyko i odpowiedzialność

zgodnie z przepisami prawa i stosunkami rynkowymi. (J.Lichtarski)

Zarządzanie to celowe podejmowanie przez odpowiednie osoby decyzji, prowadzących

do osiągania założonych celów, lub też celowe dysponowanie zasobami, a ściślej –

ustalanie celów i powodowanie aby były one osiągnięte. (J.Lichtarski).

Etapy procesu zarządzania

Reguła SMART – cel powinien być:

•

Specific – jasno określony,

•

Measurable – mierzalny,

•

Ambitious – ambitny,

•

Realistic – możliwy do osiągnięcia,

•

Time boud – mający termin osiągnięcia.

Osoba, która

zarządza

Planowanie i

podejmowanie

decyzji

Organizowanie

Przewodzenie i

motywowanie

Kontrolowanie

Sekwencje procesu sterowania (uproszczenie)

Klasyfikacja celów przedsiębiorstwa

Cele

ekonomiczne

Cele techniczno

- produkcyjne

Cele społeczne

Cele regionalne

i ekologiczne

•

długo- i

krótkoterminowy
zysk,

•

poprawa pozycji

na rynku,

•

wzrost

produktywności,

•

innowacyjność

•

maksymalizacja

produkcji,

•

poprawa jakości,

•

reprodukcja

zasobów
kapitałowych

•

zaspokajanie

potrzeb rynku,

•

wzrost zarobków

załogi,

•

poprawa

warunków pracy,

•

wzrost satysfakcji

pracowników

•

rozwój

infrastruktury,

•

aktywizacja

regionu,

•

ochrona i

odnowa
środowiska,

•

racjonalne

wykorzystanie
zasobów

Cel główny przedsiębiorstwa:

przetrwanie i rozwój

Wytyczanie celów i ich pomiar

Badanie równych wariantów

działania, ich pomiar i

prezentacja

Wybór wariantu działania

Implementacja

Porównanie faktycznych

dokonań z planem i budżetami

Działania korygujące

Planowanie

Kontrola

(a)

(b)

(b 1)

(b 2)

(b 3)

Finanse przedsiębiorstwa to wszelkie zjawiska ekonomiczne związane z gromadzeniem i

wydatkowaniem środków pieniężnych na cele działalności gospodarczej firmy. (W. Bień)

Przepływy pieniężne w przedsiębiorstwie

Przemiany składników aktywów obrotowych

Majątek

przedsiębiorstwa

(AKTYWA)

Majątek trwały

(uzbrojenie i inwestycje

długoterminowe)

Majątek obrotowy

(materiały, towary i

produkty, należności i

gotówka)

Źródła finansowania

składników

majątkowych

(PASYWA)

Kapitały własne

(udziały właścicieli,

zyski zakumulowane i

bieżące)

Kapitały obce

(rynki finansowe i

kapitałowe, kredyty i

zobowiązania bieżące)

A. Inwestycje w aktywa

B. Środki pieniężne

z aktywów firmy

D. Dywidendy

i spłaty zadłużenia

E. Reinwestycje w aktywa

C. Daniny

publiczne

Rząd i inne podmioty zainteresowane

działalnością firmy

Gotówka

Materiały

i towary

Należności

Produkty

Zakup

materiałów

i towarów

Wpłata

należności

od klientów

Sprzedaż

produktów

Proces

produkcyjny

Sprzedaż

Zarządzanie finansami to sterowanie pozyskiwaniem źródeł finansowania działalności

firmy oraz lokowaniem ich w materialnych i niematerialnych składnikach majątkowych,

w sposób pozwalający na realizację strategicznego celu przedsiębiorstwa. (W.Bień)

Podstawowe dziedziny zarządzania finansami przedsiębiorstwa:

1.

budżetowanie kapitałowe – jest to proces planowania i zarządzania

długoterminowymi inwestycjami firmy, odpowiadający na pytanie: jakie inwestycje

należy podjąć w określonym rozmiarze, czasie i przy określonym ryzyku,

2.

struktura kapitałowa – określa sposób pozyskiwania i zarządzania źródłami

finansowania inwestycji firmy i odpowiada na pytanie: ile firma ma pożyczyć i jaka

kombinacja długu i kapitału własnego jest najwłaściwsza,

3.

zarządzanie kapitałem obrotowym – odpowiada na pytanie: jak zorganizować

codzienne czynności finansowe, takie jak ściąganie należności oraz regulowanie

zobowiązań, czy powinno się sprzedawać na kredyt, jak dużo gotówki i zapasów

powinno się mieć do dyspozycji, czy zaciągnąć należy krótkoterminową pożyczkę,

czy też wykorzystać kredyt kupiecki.

Cele finansowe:

1.

maksymalizacja zysku – wymieniany w klasycznej ekonomii; zyski przedsiębiorstwa

przewidywalne są jedynie w krótkim okresie czasu, w dłuższym ulegają one

błądzeniu losowemu, a zatem cel tak sformułowany można sklasyfikować jako cel

krótkoterminowy (1-3 lat),

2.

maksymalizacja nadwyżki finansowej – przedsiębiorstwo musi generować wolne

przepływy środków pieniężnych w celu np. odnowy swojego „uzbrojenia” w środki

trwałe, inwestycji w aktywa obrotowe (zapasy), wypłaty dywidend itp., z praktyki

gospodarczej wynika, że cel ten jest nadrzędny w stosunku do zysku i osiągany w

średnim okresie czasu (3 – 5 lat), przyjęto zatem założenie że jest on celem

średnioterminowym,

3.

maksymalizacja wartości przedsiębiorstwa – każde przedsiębiorstwo dla swojego

właściciela przedstawia określoną wartość, można ją zmierzyć różnymi metodami,

właścicielowi zależy na satysfakcjonującym wzroście wartości swojego

przedsiębiorstwa, jest to zazwyczaj wzrost względnie długotrwały, tak więc cel ten

przyjęło się określać celem długoterminowym.

Źródła informacji finansowej – wszelkie dokumenty ewidencyjne i pozaewidencyjne,

których zawartość może stanowić podstawę do wykonania odpowiednich obliczeń,

identyfikacji badanego zjawiska i sformułowania wniosków.

Dzielą się na:

1.

ewidencyjne – tworzone w ramach prowadzonych w przedsiębiorstwie urządzeń

ewidencji operatywnej i techniczno-ekonomicznej, statystyki ekonomicznej oraz

rachunkowości; wyróżnia się:

•

dokumentację pierwotną lub wtórną – stanowią one podstawę zapisów

w urządzeniach ewidencyjnych (dowody źródłowe),

•

syntetyczne i analityczne zapisy ewidencyjne,

•

sprawozdawczość oparta na zapisach ewidencyjnych,

2.

pozaewidencyjne – mają charakter uzupełniający i mogą pochodzić z:

•

biznesplany i inne plany gospodarcze – dane postulowane,

•

wyniki poprzednio prowadzonych analiz,

•

materiały prowadzonych kontroli i rewizji organów wewnętrznych

i zewnętrznych,

•

materiały dotyczące innych przedsiębiorstw, otoczenia i konkurencji,

•

źródła prawa.

2.

OCENA KONDYCJI FINANSOWEJ PRZEDSIEBIORSTWA

Ocena wstępna sprawozdania finansowego

Pojęcie „kondycja” wywodzi się z łacińskiego słowa condicio i oznacza umowę, warunek.

W języku polskim najczęściej używa się go do określenia sprawności fizycznej, formy,

stanu zdrowia, czy też pozycji społecznej, położenia i warunków bytu.

Kondycja finansowa (często utożsamiana z sytuacją finansową) jest to pewien stan

finansowy prezentowany przez ujawnione informacje finansowe. Kondycja finansowa

jest pewnego rodzaju probierzem, barometrem dotyczącym perspektyw rozwojowych

przedsiębiorstwa na rynku stosowanym przez menedżerów. Jest to rezultat

podejmowanych przez zarząd decyzji gospodarczych i związanych z nimi perspektyw

przyszłościowych przedsiębiorstwa. Kondycja finansowa jest zatem wypadkową

poziomu wskaźników finansowych, parametrów niefinansowych oraz relacji

przedsiębiorstwa z otoczeniem.

Rys. Determinanty kondycji finansowej przedsiębiorstwa

Powszechnie przyjętym sposobem oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa jest

analiza tzw. wyznaczników kondycji finansowej:

1)

płynności finansowej,

2)

wspomagania finansowego (zadłużenia),

3)

aktywności gospodarczej (sprawności działania),

4)

rentowności.

Płynność finansowa to zdolność przedsiębiorstwa do regulowania zobowiązań bieżących.

ELEMENTY ZEWNĘTRZNE

•

Odbiorcy (klienci),

•

Otoczenie

konkurencyjne,

•

System prawno-

•

Kapitał,

•

Siła robocza,

•

Wynalazczość.

ELEMENTY

WEWNĘTRZNE

Płynność finansową w długim okresie czasu często określa się mianem wypłacalności

przedsiębiorstwa. Wypłacalność to zdolność do regulowania wszystkich zobowiązań. Jej

posiadanie zależy od wartości rynkowej majątku przewyższającej wartość zobowiązań

na ten sam czas, w którym określa się wypłacalność oraz możliwość do generowania

nadwyżki finansowej umożliwiającej rozwój przedsiębiorstwa. W ocenie wypłacalności

firmy staje się ważna ocena struktury pasywów bilansu, czyli kapitałów własnych,

obcych oraz relacji między nimi.

Aktywność gospodarcza (sprawność działania) to cecha działalności, która zasadza się

na trzech zasadniczych obszarach:

1)

relacji przychodów z ponoszonymi kosztami,

2)

jakości i szybkości obrotu aktywami,

3)

efektywności wykorzystywanych zasobów.

W pierwszym przypadku bada się najczęściej strukturę kosztów oraz ich udział w

przychodach, co w konsekwencji obrazuje kosztochłonność realizowanych procesów

gospodarczych. Drugi obszar aktywności gospodarczej obejmuje ocenę przebiegu

procesów w przedsiębiorstwie, a w szczególności jakość i szybkość obrotu kapitałem

obrotowym. Ostatnia kategoria związana ze sprawnością działania dotyczy pomiaru

efektywności wykorzystania użytych zasobów i obejmuje ocenę takich cech jak

wydajność pracy, kapitałochłonność, pracochłonność itp.

Rentowność przedsiębiorstwa definiuje się jako zdolność do osiągania przychodów

przewyższających koszty prowadzenia sprzedaży. Natomiast sytuację przeciwną, czyli

ponoszenie przez przedsiębiorstwo strat określa się mianem deficytowości.

Analiza finansowa w ocenie kondycji finansowej przedsiębiorstwa operuje w dwóch

podstawowych obszarach badawczych opisując i charakteryzując:

1)

stan finansowy (statyczny przedmiot analizy) – ustalany na określony moment,

który wiąże się z kształtowaniem pozycji finansowej przedsiębiorstwa, jego

zdolnością płatniczą i kredytową [bilans],

2)

wynik finansowy (dynamiczny przedmiot analizy) – ustalany za pewien okres jako

suma wyników narastających w ciągu miesiąca, kwartału lub roku [rachunek

zysków i strat].

Analizę, a w konsekwencji ocenę wyznaczników kondycji finansowej dokonuje się

najczęściej za pomocą metod sprowadzających się do dwóch zasadniczych obszarów:

1)

oceny ogólnej materiałów źródłowych – na podstawie odchyleń (różnic pomiędzy

porównywanymi stanami) oraz wskaźników struktury i dynamiki ocenia się

budowę danego dokumentu, a także zmiany jego pozycji oraz wyodrębnia się

procesy mogące mieć wpływ na sytuację finansową przedsiębiorstwa,

2)

analizy szczegółowej – najczęściej stosowaną jest analiza wskaźnikowa, gdzie

poprzez wiązanie ze sobą wcześniej wyselekcjonowanych pozycji materiałów

źródłowych buduje się zależności matematyczne (najczęściej w postaci stosunku

dwóch liczb), za pomocą których tłumaczy się treść ekonomiczną badanych

procesów.

Warianty analityczne elementów sprawozdania finansowego - przekształcenie to

sprowadza się do pominięcia pozycji szczegółowych i korygujących, a także obudowanie

wszystkich jego elementów o wskaźniki obrazujące zmiany w trakcie roku

obrachunkowego (odchylenie, wskaźniki dynamiki) oraz prezentujące udział

poszczególnych pozycji w sumie aktywów i pasywów (wskaźniki struktury).

Tab. Wskaźniki dynamiki i struktury

Treść

pozycji

Rok

poprzedni

Rok

bieżący

Odchylenie

Dynamika

%

Struktura

rok

poprzedni

[%]

Struktura

rok

bieżący

[%]

aktywa

lub

pasywa

bilansu,

przychody

lub koszty

wykazane

w

rachunku

zysków i

strat

X

Y

X

Y

−

%

100

*

X

Y

%

100

*

∑

X

X

%

100

*

∑

Y

Y

Bilans przedsiębiorstwa odzwierciedla w syntetycznej formie skutki decyzji i zdarzeń

gospodarczych zaistniałych do dania jego sporządzenia. Daje on zatem obraz sytuacji

majątkowej i finansowej przedsiębiorstwa. Dokonanie oceny tej sytuacji narzuca

konieczność ustalenia relacji pomiędzy poszczególnymi pozycjami aktywów i pasywów.

Badanie tychże relacji nazywane jest analizą poziomą i pionową bilansu.

Analiza pozioma bilansu pozwala ustalić zależności pomiędzy aktywami a pasywami

oraz przyczyny ich zmian w badanym okresie. Natomiast zadaniem analizy pionowej

(strukturalnej) jest ustalenie i scharakteryzowanie przyczyn zmian, jakie nastąpiły w

strukturze aktywów i pasywów. Analiza ta informuje o udziale poszczególnych pozycji w

sumie odpowiednio składników majątkowych i źródeł ich finansowania.

Tab. Analityczny układ bilansu przedsiębiorstwa

w tys. zł

AKTYWA

Pozycje

Rok poprzedni

Rok bieżący

Odchyl.

Dyn.

%

Kwota

Strukt.

%

Kwota

Strukt.

%

AKTYWA

A. Aktywa trwałe

68,10

11,33

44,10

15,69

- 24,00

64,76

II. Rzeczowe aktywa trwałe

68,10

11,33

44,10

15,69

- 24,00

67,76

B. Aktywa obrotowe

533,10

88,67 236,90

84,31 - 296,20

44,44

I. Zapasy

209,70

34,88

88,60

31,53 - 121,10

42,25

II. Należności krótkoterminowe.

234,90

39,07 117,20

41,71 - 117,70

49,89

III. Inwestycje krótkoterminowe.

87,30

14,52

28,70

10,21

- 58,60

32,88

IV. Krótkoterm. rozliczenia
międzyokresowe

1,20

0,20

2,40

0,85

+ 1,20 200,00

AKTYWA RAZEM

601,20 100,00 281,00 100,00 - 320,20

46,74

PASYWA

A. Kapitał własny

119,70

19,91 132,70

47,22 + 13,00 110,86

I. Kapitał podstawowy

50,00

8,32

50,00

17,79

0,00 100,00

IV. Kapitał zapasowy

43,60

7,25

69,70

24,80

+ 26,10 159,86

VIII. Zysk/Strata netto

26,10

4,34

13,00

4,63

- 13,10

49,81

B. Zobowiązania i rezerwy

481,50

80,09 148,30

52,78 - 333,20

30,80

II. Zobowiązania długoterminowe i

rezerwy

13,40

2,23

0,00

0,00

- 13,40

0,00

III. Zobowiązania krótkoterminowe 468,10

77,86 144,70

51,49 - 323,40

30,61

IV. Rozliczenia międzyokresowe

0,00

0,00

3,60

1,28

+ 3,60

0,00

PASYWA RAZEM

601,20 100,00 281,00 100,00 - 320,20

46,74

Złota zasada bilansowa mówi że, poziom kapitału stałego powinien przekraczać

składniki majątku trwałego (kapitał stały/aktywa trwałe >= 1).

Złota zasada finansowa jest rozwinięciem złotej zasady bilansowej i według jej założeń

termin użytkowania aktywów powinien być skorelowany z terminem związania

kapitałów. Oznacza to, że płynność składnika majątkowego powinna być adekwatna do

zapadalności zwrotu kapitału, którym został on sfinansowany. Uznaje się, że aktywa

trwałe powinny być finansowane w całości przez kapitały stałe (aktywa trwałe/kapitał

stały <= 1), a poziom aktywów obrotowych musi być większy od kapitałów

krótkookresowych (aktywa obrotowe / kapitał krótkookresowy >=1).

Tab. Wskaźniki ogólnej oceny sytuacji majątkowo-finansowej przedsiębiorstwa

Lp. Symbol

Nazwa

Definicja

Rok

poprzedni

Rok

bieżący

Zmiana

1.

S

m

Wskaźnik

struktury majątku

obrotowe

aktywa

trwałe

aktywa

0,13

0,19

+ 0,06

2.

S

k

Wskaźnik

struktury kapitału

rezerwy

i

ia

zobowiązan

własny

kapitał

0,25

0,89

+ 0,64

3

Z

kw

Wskaźnik

zastosowania

kapitału własnego

trwałe

aktywa

własny

kapitał

1,76

3,01

+ 1,25

4.

Z

ko

Wskaźnik

zastosowania

kapitału obcego

obrotowe

aktywa

rezerwy

i

ia

zobowiązan

0,90

0,63

- 0,27

5.

W

sf

Wskaźnik ogólnej

sytuacji

finansowej

Z

Z

S

S

ko

kw

m

k

=

1,92

4,78

+ 2,86

Rachunek zysków i strat prezentuje wielkości strumieniowe, czyli poniesione w okresie

sprawozdawczym koszty i straty oraz uzyskane zyski i straty:

-

przychodów i kosztów dotyczących sprzedaży produktów, towarów i materiałów,

-

pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych,

-

przychodów i kosztów finansowych,

-

zysków i strat nadzwyczajnych,

-

obowiązkowych obciążeń wyniku finansowego.

Przekształcenie standardowej postaci rachunku zysków i strat w wariant analityczny

polega na pogrupowaniu przychodów, kosztów, zysków i strat wg ich treści

ekonomicznej odpowiadającej bieżącej działalności przedsiębiorstwa, pominięciu

nieistotnych pozycji rachunku zysków i strat, ustaleniu dodatkowych pozycji

stanowiących specyficzne dla przedsiębiorstwa różnice przychodów i kosztów np. marż

na sprzedaży towarów, usług itp., obliczeniu i zestawieniu odchyleń oraz wskaźników

struktury i dynamiki poszczególnych pozycji analitycznej postaci rachunku wyników.

Tab. Analityczna postać rachunku zysków i strat

[w tys. zł]

Pozycje

Rok poprzedni

Rok bieżący

Odchyl.

Dyn.

%

Kwota

Strukt.

%

Kwota

Struk

t.

%

A. Przychody ze sprzedaży

ogółem

3 015,10 100,00 2 430,60 100,0

0

- 584,50

80,61

A. IV. Sprzedaż towarów

2 706,40

89,76

2 098,00 86,32 - 608,40

77,52

B. VIII. Wartość sprzedanych
towarów w cenach zakupu

2 238,70

74,24

1 699,90 69,94 - 538,80

75,93

Marża ze sprzedaży

towarów

467,70

15,51

398,10 16,38

- 69,50

85,12

A. I. Sprzedaż usług

308,70

10,24

332,60 13,68

+ 23,90 107,74

Marża ze sprzedaży ogółem

776,40

25,75

730,70 30,06

- 45,70

94,11

B.I-VII. Koszty operacyjne

754,50

25,02

701,40 28,86

- 52,90

92,96

I. Amortyzacja

28,10

0,93

28,30

1,16

+ 0,20 100,71

II. Zużycie materiałów i
energii

13,00

0,43

30,20

1,24

+ 17,20 232,31

III. Usługi obce

157,70

5,23

110,20

4,53

- 47,50

69,88

V. Wynagrodzenia

382,60

12,69

386,70 15,91

+ 4,10 101,07

VI. Ubezp. społ. i inne św.

98,00

3,25

94,60

3,89

- 3,40

96,53

VII. Pozostałe koszty
rodzajowe

75,10

2,49

51,40

2,11

- 23,70

68,44

C. Zysk/Strata ze sprzed.

21,90

0,73

29,30

1,21

+ 7,40 133,79

D+G+J. Pozost. przychody

19,90

0,66

7,70

0,32

- 12,20

38,69

E+H. Pozost. koszty

7,80

0,26

18,20

0,75 + 10,40 233,33

K. Zysk/Strata brutto

34,00

1,13

18,80

0,77

- 15,20

55,29

L. Podatek dochodowy

7,90

0,26

5,80

0,24

- 2,10

73,42

N. Zysk/Strata netto

26,10

0,87

13,00

0,53

- 13,10

49,81

Rozwinięciem wstępnej analizy sprawozdań finansowych jest analiza wskaźnikowa.

Wskaźnikiem finansowym nazywa się relację pomiędzy dwoma lub więcej

prezentowanymi w sprawozdaniu procesami (zjawiskami, pozycjami):

X

Y

Wsk =

f

gdzie: Y, X – wartości zjawisk finansowych (dane ze sprawozdania finansowego).

Zasady doboru wskaźników:

•

celowości – wskaźniki winny służyć ocenie realizacji zasadniczego celu

przedsiębiorstwa w kontekście przyjętych kierunków badania,

•

odpowiedniości – wskaźniki służą badaniu problemu istotnego dla

przedsiębiorstwa; musi zachodzić związek między przedmiotem pomiaru oraz

sensowną jego interpretacją,

•

współmierności – wielkości uwzględnione w budowie wskaźnika muszą pozostawać

w logicznym związku pod względem treści ekonomicznej, pojemności

informacyjnej,

•

porównywalności – konstrukcja wskaźnika nie może ulegać zmianie, a dane

finansowe w nim wykorzystywane muszą być porównywalne co do treści i co do

kwot.

Biorąc pod uwagę kierunek preferencji, można wyróżnić cztery rodzaje wskaźników

finansowych:

1)

stymulanty – wzrost ich wartości oznacza lepszą sytuacje finansową jednostki; są

to zatem wskaźniki których wzrost korzystnie wpływa na ocenę kondycji

finansowej przedsiębiorstwa,

2)

destymulanty – spadek ich wartości świadczy o lepszej sytuacji finansowej

jednostki; z punktu widzenia kondycji finansowej oczekuje się zatem jak

najmniejszych wartości tychże wskaźników,

3)

nominanty – najkorzystniej ocenia się sytuacje w której wskaźniki te przybierają

pewną określoną wartość nazywaną nominalną; każde odchylenie wartości

wskaźnika (ujemne i dodatnie) od wartości nominalnej uznaje się za niekorzystne,

4)

neutralne – w zbiorze tych wskaźników nie ma określonej funkcji preferencji;

zróżnicowanie wartości wskaźników neutralnych nie wpływa na ocenę kondycji

finansowej; są one zatem zazwyczaj pomijane we wnioskach z badania.

Analiza płynności finansowej

Tab. Wskaźniki statycznej oceny płynności finansowej

Lp

.

Sym

-bol

Nazwa

Definicja

Rok

ubiegł

y

Rok

bieżąc

y

Zmian

a

1.

CR

Wskaźnik bieżącej

płynności finansowej

(current liquidity ratio)

bieżące

ia

zobowiązan

obrotowe

aktywa

1,14

1,60

+ 0,46

2.

QR

Wskaźnik szybkiej

(przyspieszonej)

płynności finansowej

(quick liquidity ratio)

ą

ce

bież

ia

zobowiązan

m/o

rozl.

-

zapasy

-

obr.

akt.

0,69

1,00

+ 0,31

3

CTCL

Wskaźnik

natychmiastowej

(gotówkowej) płynności

finansowej (cash to

current liabilities ratio)

bieżące

ia

zobowiązan

pieniężne

ś

rodki

0,19

0,19

-

gdzie:

•

rozl. m/o – rozliczenia międzyokresowe czynne,

•

bierne

.

krótkoterm

kosztów

międzyokr.

rozl.

i

rezerwy

inowe

krótkoterm

zobow.

bieżące

zobow.

+

=

Wskaźnik bieżącej płynności finansowej (

CR

) zwany także wskaźnikiem płynności III-

go stopnia informuje ile razy aktywa obrotowe pokrywają bieżące zobowiązania.

Wskaźnik ten ma charakter stymulanty, czyli im wyższy jego poziom tym lepiej należy

oceniać płynność finansową jednostki. Wzorcowa wartość wskaźnika bieżącej płynności

finansowej mieści się w granicach 1,5 – 2,0.

Wskaźnik szybkiej płynności finansowej (

QR

) nazywany również wskaźnikiem

płynności finansowej II-go stopnia, wyraża możliwości spłaty zobowiązań bieżących

przedsiębiorstwa na podstawie łatwiej dostępnych do rozliczeń składników majątku

obrotowego. Wartość wzorcowa wskaźnika szybkiej płynności finansowej wynosi 1,0.

Istnieje również wyraźny związek pomiędzy wskaźnikiem płynności bieżącej i szybkiej -

duża różnica pomiędzy wartościami tych dwóch wskaźników informuje o wysokim

poziomie utrzymywanych w przedsiębiorstwie zapasów.

Wskaźnik natychmiastowej płynności finansowej (

CTCL

) zwany również wskaźnikiem

płynności finansowej opisuje zdolności płatnicze przedsiebiorstwa. Jego wartość wyraża

również przedsiębiorstwa do przeprowadzania transakcji spekulacyjnych czyli

korzystania z tzw. „okazji” - zakup po niższej cenie za gotówkę.

Ocena sprawności działania

Tab. Wskaźniki sprawności działania oparte na kosztach

Lp.

Sym-

bol

Nazwa

Definicja

Rok

ubiegły

Rok

bieżący

Zmiana

1.

WWPK

Wskaźnik

wynikowego

poziomu kosztów

%

netto

sprzed.

ze

przych.

sprzedaży

koszt wł.

100

×

82,31%

81,41%

-

0,90%

2.

ROT

nal

Wskaźnik rotacji

należności w
dniach / cykl

inkasa

365

×

netto

sprzed.

ze

przych.

należności

stan

przec.

48 dni

26 dni

- 22

dni

3.

ROT

zap

Wskaźnik rotacji

zapasów w dniach

365

×

netto

sprzed.

ze

przych.

zapasów

stan

przec.

31 dni

22 dni

- 9 dni

4.

ROT

zob

Rotacja

zobowiązań w

dniach

365

×

netto

sprzed.

ze

przych.

bieżących

zob.

stan

przec.

63 dni

46 dni

- 17

dni

5.

KC

Aog

Wskaźnik

kapitałochłonności

aktywów

netto

sprzed.

ze

przychody

ogółem

aktywa

0,20

0,12

- 0,08

gdzie:

•

bierne

inowe

krótkoterm

kosztów

międzyokr.

rozl.

i

rezerwy

inowe

krótkoterm

zobow.

bieżące

zobow.

+

=

•

koszt własny sprzedaży to koszt sprzedanych produktów, towarów i materiałów –

ustalono że w roku poprzednim wynosił on 2 484,30, a w roku bieżącym 1 978,80.

•

2

roku

koniec

na

stan

rokui

początku

z

stan

h

bilansowyc

pozycji

stan

przeciętny

+

=

Wskaźnik wynikowego poziomu kosztów zwany też wskaźnikiem operacyjności (

WWPK

)

obrazuje syntetycznie efektywność gospodarowania w firmie oraz jej zdolność do

kontroli i obniżki kosztów. Dopełnienie wartości wskaźnika wynikowego poziomu

kosztów do 100% informuje o wielkości marży realizowanej przez firmę na

sprzedawanych produktach, towarach i materiałach. Przedział wartości pożądanych to

50 - 90%.

Wskaźnik rotacji należności w dniach (cykl inkasa należności) (

ROT

nal

) określa

efektywność windykacji należności przez przedsiębiorstwo. Informuje na jak długi czas

firma przeciętnie udziela kredytu kupieckiego podczas dokonywanej sprzedaży.

Pozytywna ocena tego wskaźnika wymaga, aby nie był on zbyt wysoki i wykazywał

tendencje malejącą, co oznacza, że czas ściągania należności powinien być jak

najkrótszy.

Do pomiaru stopnia zamrożenia środków w zapasach służy wskaźnik obrotowości

zapasów w dniach (

ROT

zap

). Wskazuje on jak długo przeciętnie przedsiębiorstwo

magazynuje swoje zapasy. Im wskaźnik ten jest niższy, tym lepiej należy oceniać

politykę gospodarowania zapasami przedsiębiorstwa. Krótszy okres magazynowania, to

nie tylko krótszy czas zamrożenia środków w zapasach ale również niższe koszty ich

magazynowania.

Wskaźnik rotacji zobowiązań w dniach (

ROT

zob

) określa po jakim czasie od momentu

zakupu składników zapasów, przedsiębiorstwo płaci swoje zobowiązania bieżące.

Wyraża on tym samym efektywność gospodarowania udzielonym przedsiębiorstwu

kredytem kupieckim. Ma on charakter destymulanty i pożądany jest trend malejący

jego wartości.

Wskaźnik kapitałochłonności aktywów tej informuje bowiem o wielkości

zaangażowanego kapitału na jednostkę uzyskiwanych przychodów ze sprzedaży. Ma

charakter destymulanty.

Badanie wspomagania finansowego

Tab. Wskaźniki wspomagania finansowego

Lp.

Sym

-bol

Nazwa

Definicja

Rok

ubiegły

Rok

bieżący

Zmian

a

1.

Z

o

Wskaźnik ogólnego

zadłużenia

%

ogółem

aktywa

ogółem

ia

zobowiązan

100

×

80,09%

52,78%

-

27,31

%

2.

Z

kw

Wskaźnik

zadłużenia kapitału

własnego

własny

kapitał

ogółem

ia

zobowiązan

4,02

1,12

- 2,90

3.

PAT

zd

Wskaźnik pokrycia

aktywami trwałymi

zobowiązań

długoterm.

%

długoterm

ia

zobowiązan

trwałe

aktywa

100

×

508,2%

-

-

4.

PZ

ef

Wskaźnik spłaty

zadłużenia

efektywnego

(pewności

kredytowej)

efektywne

zadłużenie

a

amortyzacj

netto

zysk

+

0,14

0,36

+ 0,22

5.

W

kr

Wskaźnik

wiarygodności

kredytowej

odsetki

kapitałowe

raty

a

amortyzacj

netto

zysk

+

+

2,28

2,79

+ 0,51

Wskaźnik ogólnego zadłużenia (

Z

o

), z jednej strony informuje o poziomie zadłużenia

aktywów przedsiębiorstwa, z drugiej zaś określa stopień zabezpieczenia spłaty całości

zadłużenia z majątku przedsiębiorstwa. Jako wartości dopuszczalne przyjmuje się

poziomy 19 – 67%.

Wskaźnik zadłużenia kapitału własnego (

Z

kw

) informuje o stopniu zaangażowania

kapitału obcego w porównaniu z kapitałem własnym. Może stanowić również przesłankę

do oceny możliwości pokrycia zobowiązań kapitałami własnymi. Za wartość graniczną

tego wskaźnika uznaje się 3,0. Ocenę tę można uzupełnić o analizę struktury kapitału

stałego (

ZD

st

).

Wskaźnik pokrycia majątkiem trwałym zobowiązań długoterminowych ma charakter

stymulanty. Im jest on wyższy tym lepiej należy oceniać bieżące zabezpieczenie długu

długoterminowego oraz perspektywy kredytowe przedsiębiorstwa w przyszłości.

Wskaźnik pewności kredytowej (

PZ

ef

) wskazuje na zdolność przedsiębiorstwa do

pokrywania zobowiązań netto z wygospodarowanych nadwyżek środków pieniężnych.

Odwrotność wskaźnika pewności kredytowej pozwala stwierdzić, ile lat trwałaby spłata

długów przy założeniu stałości nadwyżek środków w przyszłości (zadłużenie w latach).

Wskaźnik wiarygodności kredytowej (

W

kr

), określa, ile razy zysk netto firmy łącznie z

odpisami amortyzacyjnymi, czyli nadwyżka finansowa, pokrywa roczne spłaty kredytu

wraz z odsetkami. Wskaźnik ten informuje, w jakiej mierze jednostka gospodarcza jest

w stanie zapewnić spłatę kredytu i odsetek z generowanych w przedsiębiorstwie wolnych

środków pieniężnych. Przyjmuje się, że wskaźnik ten nie powinien by niższy od 1,3. Za

optymalny poziom wskaźnika uznaje się ogólnie wielkość 2,3.

Analiza rentowności

Wskaźniki rentowności sprzedaży (obrotu) są stosunkiem procentowym zysku do

przychodów ze sprzedaży lub kosztów działalności. W ocenie kondycji finansowej

przedsiębiorstwa wykorzystuje się przede wszystkim najbardziej ogólną postać

wskaźnika rentowności sprzedaży zwanego również stopą zwrotu na sprzedaży (

ROS

).

Informuje on jaką kwotę zysku netto generuje jednostkowa kwota tejże sprzedaży.

Tab. Wskaźniki rentowności

Lp.

Sym

-bol

Nazwa

Definicja

Rok

ubiegły

Rok

bieżący

Zmiana

1.

ROS

Wskaźnik

rentowności

sprzedaży

(return on sale)

%

netto

sprzed.

ze

przych.

netto

zysk

100

×

0,87%

0,53%

- 0,34%

2.

ROE

Wskaźnik

rentowności

kapitałów

własnych

(return on equity)

%

własny

kapitał

netto

zysk

100

×

21,80%

9,80%

- 12,00%

3.

ROA

Wskaźnik

rentowności

majątku ogółem

(return on assets)

%

ogółem

aktywa

netto

zysk

100

×

4,34%

4,63%

+ 0,29%

5.

RL

Wskaźnik

wykorzystania

dźwigni

finansowej

(return laverage)

ROA

ROE

−

17,46%

5,17%

- 12,29%

Wskaźnik rentowności kapitałów własnych (

ROE

) informuje jaką kwotę zysku netto

generuje jednostkowa kwota zainwestowanego kapitału własnego przedsiębiorstwa.

Może stanowić bazę porównań dla właścicieli przedsiębiorstwa z alternatywnymi

formami inwestycji. Rosnący poziom wskaźnika rentowności kapitału własnego

świadczy o wyższej efektywności zaangażowanego kapitału w różnych jego formach.

Zasadniczym walorem wskaźników rentowności majątku ogółem jest to, że

uwzględniają one, w szerszym niż inne wskaźniki rentowności, wpływ na wynik

finansowy efektywności wykorzystania zaangażowanych zasobów majątkowych.

Najbardziej ogólnym wskaźnikiem jest relacja zysku netto do majątku ogółem (

ROA

).

Informuje ona o kwocie zysku generowanej przez jednostkę zaangażowanych w

działalność przedsiębiorstwa kapitałów. Wskaźnik ten również ma charakter

stymulanty.

Analizując liczniki wskaźników

ROA

i

ROE

łatwo jest zauważyć, że różnią się one kwota

kapitałów obcych (aktywa ogółem = pasywa ogółem = kapitał własny + kapitał obcy). W

związku z powyższym odpowiednie porównanie (różnica lub stosunek) tychże

wskaźników

obrazuje

wykorzystanie

zobowiązań

w

generowaniu

zysku

przedsiębiorstwa. Efekt taki nazywany jest efektem dźwigni finansowej lub efektem

lewarowania (LR).

3.

ELEMENTY TEORII WARTOŚCI PIENIĄDZA W CZASIE

Z ekonomicznego punktu widzenia pieniądzem jest dobro posiadające natychmiastową

zdolność nabywczą i moc środka płatniczego. Inaczej mówiąc, jest to powszechnie

akceptowany towar służący do dokonywania płatności za dostarczone dobra (usługi)

bądź też regulowaniu zobowiązań. Jego najbardziej charakterystyczną cechą jako

towaru jest bezwarunkowa oraz natychmiastowa zdolność do wymiany na dowolny inny

towar bądź usługę.

Historyczne ujęcie ewolucji pieniądza

Pieniądz wypełnia pięć podstawowych funkcji:

1.

miernika wartości – wyraża ceny dóbr i usług,

2.

środka cyrkulacji – za pośrednictwem pieniądza zawierane są transakcje na rynku;

następuje sprzedaż i zakup danego dobra bądź usługi,

3.

środka tezauryzacji –oszczędności pieniężne prowadzą do gromadzenia bogactwa,

4.

środka płatniczego – pieniądz służy do zaspokajania roszczeń wierzycieli i

regulowaniu wszelkich innych zobowiązań,

5.

pieniądza światowego – pieniądz staje się światowym środkiem płatniczym, wówczas

gdy ww. funkcje pieniądza zaczyna spełniać na globalnych rynkach.

Wartość pieniądza jest zmienna w czasie i w przestrzeni. Zmienność w czasie wiąże się

ze zjawiskiem inflacji oraz polityki pieniężnej prowadzonej przez banki centralne.

Zmienność w przestrzeni dotyczy relacji waluty jednego państwa z walutami państw, z

którymi dany kraj prowadzi wymianę handlową.

pieniądz

towarowy

pieniądz

kruszcowy

pieniądz

monetarny

pieniądz

papierowy i bilon

pieniądz

elektroniczny

czas

XX w.

XIX w.

VIII w.

IV – III tys.

p.n.e.

X – VII tys.
p.n.e.

Polityka kursów walutowych oraz ich rynkowe kształtowanie się wpływa na:

1.

dewaluację pieniądza – na skutek polityki kursowej banku centralnego bądź

zmieniających się warunków rynkowych następuje obniżenie się wartość pieniądza

krajowego w stosunku do walut obcych (kurs waluty mierzony w pieniądzu

krajowym wzrasta),

2.

rewaluacja – efekt działań banku centralnego lub stosunków rynkowych przeciwny

do dewaluacji – wartość krajowego pieniądza wzrasta czyli kurs walut obcych ulega

obniżeniu.

Zmienność wartości pieniądza w czasie związana jest z [Bień, 2002]:

1.

deprecjacją – zmniejszaniem się siły nabywczej pieniądza pod wzrostu przeciętnego

poziomu cen dóbr i usług, a więc postępującej inflacji,

2.

aprecjacją – spadek przeciętnego poziomu cen dóbr i usług powoduje, że wartość

pieniądza rośnie.

Stopa procentowa:

%

K

O

r

0

100

×

=

gdzie:

r – stopa procentowa,

O – kwota odsetek,

Ko – kapitał początkowy.

Wyróżnia się nominalne, realne, faktyczne, efektywne, stałe i zmienne stopy

procentowe..

Nominalna stopa procentowa dotyczy zazwyczaj rocznych jednostek czasu i jest

podawana przez banki i inne instytucje finansowe do wiadomości klientów.

Realne stopy procentowe informują zaś o rzeczywistej zmianie kapitału w ustalonym

przedziale czasowym i uwzględniają wpływ inflacji:

%

i

1

i

-

r

r

re

100

×

+

=

gdzie:

r

re

- realna stopa procentowa,

r – nominalna stopa procentowa,

i – poziom inflacji.

Faktyczna stopa procentowa uwzględnia podatek dochodowy od zysków z inwestycji

kapitałowych:

r

T)

(

r

f

×

−

= 1

gdzie:

r

f

- faktyczna stopa procentowa,

r – nominalna stopa procentowa,

T – stopa podatku dochodowego.

Efektywna stopa procentowa związana jest z częstotliwością dopisywania odsetek do

kapitału (kapitalizacja odsetek).

Ze stałymi stopami procentowymi ma się do czynienia wówczas gdy ich jedna, ustalona

przez strony wysokość obowiązuje podczas całego okresu umowy pożyczki, kredytu czy

depozytu. Częściej jednak występują stopy zmienne, których zmienność uzależniana

zazwyczaj jest od zmian przeciętnych stóp rynkowych.

Oprócz zjawiska inflacji na zmianę wartości pieniądza w czasie mają wpływ:

•

ryzyko – tysiąc złotych ma dziś większą wartość niż jego obietnica za rok; obietnica

może bowiem być niedotrzymana, przeto otrzymanie tysiąca złotych za rok

obarczone jest pewnym określonym ryzykiem,

•

preferencje bieżącej konsumpcji – ludzie z natury rzeczy przywiązują większą wagę

do bieżących przyjemności niż do przyszłych nawet bardziej atrakcyjnych zdarzeń,

•

możliwość inwestowania – posiadany zasób w umiejętny sposób zainwestowany

może w przyszłości mieć znacznie wyższą wartość.

Wartości przyszłe strumieni pieniężnych

Zagadnieniami związanymi z wartością pieniądza w czasie są wartości przyszłe (FV –

future value) pieniądza przy:

1.

oprocentowaniu prostym i jednorazowej wpłacie,

2.

kapitalizacji odsetek na koniec roku obrotowego i jednorazowej wpłacie,

3.

kapitalizacji śródrocznej odsetek i jednorazowej wpłacie,

Zagadnienie 1. Jednorazowa wpłata przy stałym oprocentowaniu prostym

Niech X oznacza kapitał początkowy, n – wyrażony w latach czas oprocentowania, a r –

nominalną stopę procentową oprocentowania prostego. Oprocentowanie proste oznacza,

że odsetki nie są kapitalizowane a naliczanie kolejnych odsetek następuje jedynie od

podstawowej kwoty kapitału. Przyszły kapitał budowany jest wówczas według zasady

zilustrowanej poniżej.

r)

(

X

r

X

X

X

+

=

+

=

1

0

0

0

1

- kapitał wraz z odsetkami po 1-wszym okresie,

r)

(

X

r

X

r

X

X

r

X

X

X

2

1

0

0

0

0

0

1

2

+

=

+

+

=

+

=

- kapitał wraz odsetkami po 2-gim okresie,

z tego:

nr)

(

X

X

+

=

1

0

n

- kapitał wraz z odsetkami po n-tym okresie.

Przykład:

Jan Kowalski wpłacił na rachunek bankowy funkcjonujący bez kapitalizacji odsetek o

nominalnej stopie procentowej 10% w skali roku, kwotę 100,00. Ile pieniędzy z

inwestycji Jan Kowalski uzyska po 10 latach oczekiwania?

00

200

10

1

0

,

0,10)

(1

100,00

nr)

(

X

FV

10

=

×

+

×

=

+

=

Odp. Jan Kowalski po 10 latach oczekiwania odzyska kwotę 200,00 zł.

Zagadnienie 2. Jednorazowa wpłata z kapitalizacją odsetek na koniec roku odsetkowego

Niech X oznacza kapitał początkowy, n – wyrażony w latach czas oprocentowania, a r –

nominalną stopę procentową oprocentowania. Odsetki są kapitalizowane na koniec

każdego roku okresu oszczędzania. Przyszła wartość pieniądza budowana jest wówczas

jak na wykresie poniżej:

Czas

0

…..

1

2

n - 1

n

X

X + Xr

X + Xr+
X + Xr

r)

1

(

X

1

-

n

+

X

1

-

n

Czas

0

…..

1

2

n - 1

n

X

X+Xr

X+Xr+(X+Xr)r

r)

1

(

X

1

-

n

+

X

1

-

n

r)

(

X

r

X

X

X

+

=

+

=

1

0

0

0

1

- kapitał po 1-wszym roku okresu oszczędzania,

r)

(

X

)

r

2r

(

X

)

r

r

r

(

X

r)r

(1

X

r)

(1

X

r

X

X

X

2

2

+

=

+

+

=

+

+

+

=

+

+

+

=

+

=

1

1

1

2

0

0

0

0

0

1

1

2

-

kapitał po 2-gim roku oszczędzania,

z tego:

r)

(1

X

X

n

+

=

0

n

- kapitał po n-tym okresie oszczędzania.

Uogólniając wzór 5 można wywieść że:

FVIF

PV

r)

(1

PV

FV

n

×

=

+

=

n

gdzie:

FV – wartość przyszła (Future Value),

PV – wartość bieżąca (Present Value),

r – nominalna stopa procentowa,

n – ilość lat oszczędzania,

r)

(

FVIF

n

+

= 1

- czynnik wartości przyszłej (Future Value Interest Factor).

Przykład:

Jan Kowalski wpłacił 100,00 zł. na rachunek bankowy funkcjonujący z roczną

kapitalizacją odsetek o nominalnej stopie procentowej 10% w skali roku. Ile pieniędzy z

inwestycji Jan Kowalski uzyska po 10 latach oczekiwania?

zł.

,

0,1)

(1

100,00

r)

(1

X

FV

10

n

10

94

259

0

=

+

×

=

+

=

Odp. Jan Kowalski po 10 latach oczekiwania odzyska kwotę bliską 260 zł.

Zagadnienie 3. Jednorazowa wpłata przy śródrocznej kapitalizacji odsetek

Niech X oznacza kapitał początkowy, n – wyrażony w latach czas oprocentowania, a r –

nominalną stopę procentową oprocentowania. Odsetki są kapitalizowane w trakcie roku

odsetkowego, a m oznacza ilość okresów kapitalizacji w stosunku do roku odsetkowego.

Przyszła wartość pieniądza budowana jest wówczas jak na wykresie poniżej:

Czas

0

…..

1

2

n

X

)

m

r

(1

X

2

+

…..

)

m

r

(1

X

m

+

)

m

r

(1

X

2

m

+

×

m

r

X

X

+

)

m

r

(1

X

n

m

+

×

jeżeli

m

r - nominalna stopa procentowa przypadająca na okres kapitalizacji odsetek, to:

po pierwszym okresie kapitalizacji kapitał wynosi:

)

m

r

(1

X

1

+

,

po drugim:

)

m

r

(1

X

2

+

,

po m okresach kapitalizacji, czyli po roku odsetkowym:

)

m

r

(1

X

m

+

,

po drugim roku odsetkowym:

)

m

r

(1

X

2

m

+

×

,

z tego po n okresach odsetkowych (latach oszczędzania) kapitał wynosi:

)

m

r

(1

PV

FV

n

m

+

=

×

n

(7)

Z powyższej zależności wynika, że w przypadku kapitalizacji śródrocznej osiągana jest

wyższa stopa zwrotu niż nominalna stopa procentowa. Aby oszacować efektywną stopę

procentową należy przyrównać czynniki wartości przyszłej z wzorów 7 oraz 6:

1

1

−

+

=

⇒

+

=

+

×

)

m

r

(1

)

m

r

(1

)

(

m

n

m

r

r e

e

n

gdzie :

r

e

- efektywna stopa procentowa.

Przykład:

Jan Kowalski wpłacił 100,00 zł. na rachunek bankowy funkcjonujący z miesięczną

kapitalizacją odsetek o nominalnej stopie procentowej 10% w skali roku. Ile pieniędzy z

inwestycji Jan Kowalski uzyska po 10 latach oczekiwania?

270,70zł.

)

,

(

100,00

)

m

r

(1

PV

FV

n

m

10

=

+

×

=

+

=

×

×

12

1

0

1

10

12

1047

0

1

1

,

)

12

0,1

(1

)

m

r

(1

12

m

=

−

+

=

−

+

=

r

e

Odp. Jan Kowalski po 10 latach oczekiwania odzyska ponad 270,00 zł., a efektywna

stopa procentowa wynosi 10,47%.

Zagadnienie 4. Rachunek procentu składanego

Niech X oznacza kapitał początkowy, n – wyrażony w latach czas oprocentowania. W

trakcie okresu oszczędzania zmienia się stopa procentowa odsetek i wynosi

odpowiednio:

r

1

- w pierwszym roku oszczędzania, r

2

- w drugim roku oszczędzania, …

r

n

- w n-tym roku oszczędzania.

(

)

r

X

X

1

0

1

1

+

=

- kapitał po pierwszym roku oszczędzania,

(

)

(

)(

)

r

r

X

r

X

X

2

1

0

2

1

2

1

1

1

+

+

=

+

=

- kapitał po drugim roku oszczędzania,

z tego:

(

)(

) (

)

r

...

r

r

PV

FV

n

n

+

+

+

=

1

1

1

2

1

- kapitał po n-tym okresie oszczędzania.

A zatem czynnik wartości przyszłej w tym przypadku jest iloczynem (złożeniem) stóp

procentowych kolejno następujących po sobie lat odsetkowych. Aby obliczyć przeciętną

roczną stopę odsetkową należy wzór 9 przyrównać ze zmodyfikowanym wzorem 6:

(

)(

) (

)

(

)(

) (

)

1

1

1

1

1

1

1

1

2

1

2

1

−

+

+

+

=

⇒

+

+

+

=

+

n

n

n

n

r

...

r

r

r

r

...

r

r

)

r p

(

p

(10)

Przykład:

Jan Kowalski rozważa wpłatę na rachunek bankowy o zmiennej stopie procentowej

zmienianej raz w roku w zależności od planowanej inflacji. Realna stopa procentowa

wynosi w każdym przypadku 2$ a planowana inflacja na okres kolejnych 5-ciu lat

wynosi: 3%, 4%, 2% i w kolejnych 2-ch – 1%. Oszacuj przeciętną roczną stopę zwrotu z

planowanej inwestycji.

Stopy procentowe w kolejnych latach wynoszą:

%

%

%

r

i

r

r

5

2

3

1

=

+

=

+

=

,

%

%

%

r

i

r

r

6

2

4

2

=

+

=

+

=

,

%

%

%

r

i

r

r

4

2

2

3

=

+

=

+

=

,

%

%

%

r

i

r

r

r

3

2

1

4

3

=

+

=

+

=

=

.

(

)(

) (

)

(

)(

)(

)

=

−

+

+

+

+

=

−

+

+

+

=

1

03

0

1

04

0

1

06

0

1

05

0

1

1

1

1

1

5

2

2

1

)

,

(

,

,

,

r

...

r

r

r

p

n

n

0,042=4,2%

Odp. W trakcie planowanego okresu inwestycji i przy danych założeniach, przeciętna

stopa zwrotu wyniesie 4,2%.

Czas

0

…..

1

2

n

X

)

r

X(1

1

+

)

r

)(

r

X(1

2

1

+

+

1

)

r

)...(

r

)(

r

X(1

n

2

1

+

+

+

1

1

Rachunek dyskontowy - wartość teraźniejsza strumienia pieniężnego

Zagadnienie 5. Dyskonto jednorazowej wpłaty przy kapitalizacji odsetek na koniec roku

odsetkowego

Niech FV oznacza kapitał końcowy, n – wyrażony w latach czas oprocentowania, a r –

nominalną stopę procentową oprocentowania rocznego, to:

(

)

r

n

+

=

1

PV

FV

n

i z tego

(

)

PVIF

FV

r

1

FV

PV

n

×

=

+

=

1

n

gdzie:

(

)

r

1

n

+

=

1

PVIF

- czynnik wartości bieżącej (present value interests factor).

Przykład:

Jan Kowalski zamierza po dziesięciu latach oszczędzania na rachunku bankowym

funkcjonującym z roczną kapitalizacją odsetek o nominalnej stopie procentowej 10% w

skali roku, zgromadzić wraz z odsetkami kwotę 300,00. Ile pieniędzy musi jednorazowo

w tym celu wpłacić na początku okresu oszczędzania?

(

)

(

)

66

115

1

00

300

1

,

0,1

1

,

r

1

FV

PV

10

n

=

+

×

=

+

=

Odp. Jan Kowalski aby po 10 latach wypłacić z rachunku bankowego 300,00 zł. musi

przy kapitalizacji rocznej odsetek wpłacić w chwili obecnej jednorazowo 115,66 zł..

Zagadnienie 6. Dyskonto jednorazowej wpłaty przy kapitalizacji odsetek w trakcie roku

odsetkowego

Niech FV oznacza kapitał końcowy, n – wyrażony w latach czas oprocentowania, r –

nominalną stopę procentową oprocentowania rocznego, a m – ilość okresów kapitalizacji

odsetek w trakcie roku odsetkowego. Aby sprowadzić wartość kapitału końcowego do

wartości bieżącej przekształca się wzór (7):

)

m

r

(1

PV

FV

n

m

+

=

×

n

, i z tego:

)

m

r

(1

FV

PV

n

m

+

=

×

1

n

Przykład:

Jan Kowalski zamierza po dziesięciu latach oszczędzania na rachunku bankowym

funkcjonującym z miesięczną kapitalizacją odsetek o nominalnej stopie procentowej

10% w skali roku, zgromadzić wraz z odsetkami kwotę 300,00. Ile pieniędzy musi

jednorazowo w tym celu wpłacić na początku okresu oszczędzania?

82

110

1

00

300

1

,

)

12

0,1

(1

,

)

m

r

(1

FV

PV

10

12

n

m

=

+

×

=

+

=

×

×

n

Odp. Jan Kowalski aby po 10 latach wypłacić z danego rachunku bankowego 300,00 zł.

musi przy kapitalizacji miesięcznej odsetek wpłacić w chwili obecnej jednorazowo

110,82 zł..

Zagadnienie 7. Dyskonto niejednorodnych strumieni pieniężnych

Niech CF

n

oznacza kwotę otrzymywanych środków pieniężnych z inwestycji w okresach

od do n,. Rozkład strumienia pieniężnego można wówczas zaprezentować jak niżej:

Jeżeli r będzie nominalną stopą procentową danego rachunku bankowego z roczną

kapitalizacja odsetek, na którym odbywają się powyższe operacje, to wartość bieżącą

takiego strumienia pieniężnego opisać można następującym wzorem:

(

)

(

)

(

)

(

)

r

CF

r

CF

...

r

CF

r

CF

PV

n

1

-

n

2

1

+

+

+

+

+

+

+

+

=

−

1

1

1

1

1

2

1

n

n

i uogólniając:

(

)

∑

+

=

=

n

i

i

1

1 r

CF

PV

i

Czas

0

…..

1

2

n - 1

n

PV

CF

1

CF

2

CF

1

−

n

CF

n

Kierunek dyskontowania

Przykład:

Przedsiębiorstwo „Alfa” planuje inwestycję, która na koniec kolejnych 4 lat

obrachunkowych powinna przynieść odpowiednio 1000,00, 2500,00, 700,00 oraz 3000,00

zysku. Ile ta inwestycja warta jest dla przedsiębiorstwa w chwili obecnej jeśli przeciętna

planowana inflacja wyniesie 3%.

(

)

(

)

(

)

(

)

(

)

45

6633

48

2665

61

640

49

2356

87

970

1

00

3000

1

1

00

2500

1

00

1000

1

4

3

2

1

1

,

,

,

,

,

0,03

,

0,03

700,00

0,03

,

0,03

,

r

CF

PV

i

=

+

+

+

+

=

+

+

+

+

+

+

+

=

∑

+

=

=

n

i

i

Odp. Planowana inwestycja na chwilę obecną warta jest 6 633,45 zł.

3.

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PRZEDSIĘBIORSTWA I ICH

KOSZTY

Na proces finansowania składają się wszystkie przedsięwzięcia, które zapewniają

przedsiębiorstwu kapitał oraz służą kształtowaniu racjonalnej struktury źródeł

finansowania w konkretnych warunkach rynkowych. Jego wyrazem jest określona

strategia finansowania, która obejmuje pozyskiwanie dla firmy określonych źródeł

finansowania.

Kapitały dzieli się w przedsiębiorstwie według wielu kryteriów:

•

prawo własności kapitału,

•

źródła pochodzenia kapitału,

•

czas dysponowania określonym kapitałem,

•

powód finansowania.

Ze względu na prawo własności wyróżnia się kapitały własne i obce.

Kapitał własny daje dawcy tegoż kapitału prawo własności przedsiębiorstwa i

związanych z tym decyzji. Daje mu prawo do udziału w podziale zysku i obowiązek

pokrywania strat. Kapitał własny stanowi gwarancję dla potencjalnych wierzycieli.

Kapitał obcy to środki powierzone przedsiębiorstwu na określony czas przez wierzycieli.

Po upłynięciu stosownych terminów kapitał ten musi być zwrócony, najczęściej wraz z

odsetkami. Dawcy kapitału obcego nie mają wpływu na działalność przedsiębiorstwa.

Źródła pochodzenia dzielą kapitały na wewnętrzne i zewnętrzne.

Finansowanie wewnętrzne okresla się mianem samofinansowania. Dotyczy ono tylko i

wyłącznie kapitałów własnych i pochodzi z wypracowanych w firmie dodatkowych

wolnych przepływów pieniężnych.

Finansowanie zewnętrzne to dopływ środków spoza firmy. Jest konsekwencją

zwiększającego się z czasem zapotrzebowania na kapitał. Może ono polegać na

zwiększaniu kapitałów własnych np. poprzez przyjmowanie nowych wspólników, emisje

akcji lub na zwiększaniu poziomu zadłużenia w oparciu o kapitał obcy.

Czas dysponowania kapitałem, prowadzi do wyszczególnienia kapitałów:

1)

nieterminowych – względnie stale związane z przedsiębiorstwem (kapitały własne),

2)

długoterminowych – kapitały obce, których zwrot powinien nastąpić w okresie

dłuższym niż jeden rok,

3)

krótkoterminowych – są to kapitały obce o okresie zwrotu krótszym niż jeden rok.

Ze względu na powód finansowania wyróżnia się kapitały:

1)

pierwotne – kapitały wniesione przez właścicieli przy powoływaniu do zycia

przedsiębiorstwa,

2)

bieżącej działalności – środki, których źródłem są przede wszystkim z przychodów,

3)

rozwoju, czyli procesów inwestycyjnych – środki pozyskiwane z różnych źródeł,

głównie nieterminowych i długoterminowych.

Finansowanie kapitałem własnym i obcym

Typowe źródła kapitału własnego

Kapitał wewnętrzny

Kapitał zewnętrzny

•

zysk netto,

•

amortyzacja,

•

przekształcenia w majątku,

•

przekształcenia w kapitałach,

•

dopłaty wspólników,

•

emisja nowych akcji (udziałów) i
poszukiwanie nowych wspólników,

•

fundusze „venture capital”,

Specyficzną formą finansowania kapitałem własnym jest venture capital. Polega ona na

pozyskiwaniu środków w ramach umowy z specjalizowanym funduszem inwestycyjnym

wysokiego ryzyka (private equity). W zamian za objęcie udziałów fundusz nabywa

prawa do:

1)

udziału w zyskach określonego w umowie,

2)

uczestniczenia w kluczowych decyzjach dotyczących bieżącego funkcjonowania

przedsiębiorstwa (członek zarządu).

Podstawowe źródła kapitału obcego

Długoterminowe

Krótkoterminowe

•

rezerwy,

•

bankowe kredyty długoterminowe,

•

poręczenia kredytowe,

•

leasing,

•

franchising,

•

obligacje,

•

dotacje i subwencje,

•

środki z funduszy pomocowych UE,

•

bankowe kredyty krótkoterminowe,

•

zobowiązania odnawialne,

•

kredyty od dostawców,

•

kredyty od odbiorców,

•

faktoring,

•

pożyczki z sektora poza

•

bankowego,

•

krótkoterminowe papiery dłużne,

Transakcja factoringowa (factoring pełny)

Funduszami UE, których środki mogą wspierać podmioty gospodarcze są Europejski

Fundusz Społeczny (EFS) oraz Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR).

Europejski fundusz Społeczny powstał z myślą wspieraniu wspólnotowej polityki

społecznej polegającej na:

•

aktywnej polityce rynku pracy;

•

przeciwdziałaniu zjawisku wykluczenia społecznego;

•

kształceniu ustawicznym;

•

doskonaleniu kadr gospodarki oraz rozwóju przedsiębiorczości;

•

równości szans kobiet i mężczyzn na rynku pracy.

Ze środków tego funduszu finansowane są głównie szkolenia zawodowe, stypendia,

praktyki zawodowe, doradztwo i pośrednictwo zawodowe, analizy rynku pracy itp.

Głównym celem Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego jest niwelowanie

dysproporcji w poziomie rozwoju regionalnego krajów należącyach do UE. Fundusz ten

współfinansuje projekty w ramach czterech programów operacyjnych:

1)

Zintegrowanym Programie Operacyjnym Rozwoju Regionalnego;

2)

Sektorowym Programie Operacyjnym Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw;

3)

Sektorowym Programie Operacyjnym Transport;

4)

Programie Operacyjnym Pomoc Techniczna.

Franchising to metoda bezkapitałowego rozwoju rynku. Oznacza zakres stosunków

ekonomicznych, w ramach których właściciel (franchisor) produktu, uslugi, procesu,

znaku firmowego zezwala drugiej stronie układu (franichisee) – za odpowiednią opłatą

FAKTOR

FAKTORANT

DŁUŻNIK

1

2

3

4

5

6

1 -

sprzedaż towarów lub świadczenie usług dłużnikowi przez faktoranta,

2 -

cesja należności z dokonanej sprzedaży na rzecz faktora,

3 -

zlecenie pozostałych czynności factoringowych,

4 -

przelew środków przez faktora na rachunek faktoranta,

5 -

czynności windykacyjne (informowanie, ponaglanie, monitorowanie),

6 -

przelew środków z tytułu spłaty zadłużenia przez dłużnika,

lub określonym świadczeniem – nabyć prawo do rozporządzania produktem, procesem,

znakiem firmy itd.

Szczególne możliwości pozyskiwania kapitału obcego mają małe i średnie

przedsiębiorstwa. Należą do nich:

•

pożyczki z funduszu MIKRO i inne fundusze pożyczkowe,

•

pożyczki z Urzędu Pracy,

•

fundusze poręczeń kredytowych;

•

inkubatory przedsiębiorczości.

Koszty kapitałów obcych

Koszty kredytu handlowego:

O

O

O

O

r

op

kh

g

g

kh

−

×

−

=

365

1

gdzie:

O

g

- opust gotówkowy,

O

kh

- okres kredytu w dniach,

O

oo

- okres opustu w dniach.

Dostawca oferuje odbiorcy zakup towarów handlowych z odroczonym terminem

płatności na okres 30 dni w cenie 10 tys. zł. Alternatywnie zakup tych samych towarów

może nastąpić w cenie 9,70 tys. (z opust 3%) zł. lecz z 10-cio dniowym terminem

płatności. Koszty dodatkowych 20 dni kredytu handlowego wynoszą:

54

0

10

30

365

03

0

1

03

0

365

1

,

,

,

=

−

×

−

=

−

×

−

=

O

O

O

O

r

op

kh

g

g

kh

,czyli 54%.

Efektywny koszt kredytu odnawianego wynosi:

1

1

−













+

=

lp

r kh

r

lp

e
kh

gdzie lp – liczba powtórzeń (zakupów) w ciągu roku.

Dla

przykładu:

69

0

1

10

54

0

1

1

1

10

,

,

=

−













+

=

−













+

=

lp

r kh

r

lp

e
kh

, czyli 69%.

Koszty kredytu bankowego to wszystkie koszty jego poztyskania i utrzymania wraz z

odsetkami i innymi opłatami oraz prowizjami, które kredytobiorca jest zobowiązany

zapłacić za kredyt, z wyjątkiem kosztów, które nie są bezpośrednio związane z kredytem

(np. prowizja agencji nieruchomości związana z nabyciem mieszkania).

Koszt leasingu finansowego oblicza się więc podobnie jak w przypadku kredytu,

odnosząc kwotę odsetek do wysokości raty kapitałowej. W przypadku leasingu

operacyjnego, w obliczeniach stopy odsetek płaconych w poszczególnych ratach należy

uwzględnić działanie tzw. poza odsetkowej tarczy podatkowej. Do tak oszacowanej stopy

należy doliczyć pozostałe opłaty i prowizje naliczane w związku z udzielonym

leasingiem:

•

czynsz inicjalny – w całości jest kosztem zawieranej umowy leasingowej i stanowi

wynagrodzenie dla leasingodawcy za jej przygotowanie,

•

kwotę wykupu – występuje w przypadku leasingu operacyjnego i stanowi ostateczną

zapłatę za przewłaszczenie umowy leasingu,

•

ewentualne koszty zmian umowy w trakcie jej trwania,

•

inne opłaty towarzyszące użytkowaniu i przewłaszczeniu przedmiotu leasingu np.

przerejestrowanie samochodu, zmiany w polisach ubezpieczeniowych itp.

Kosztami faktoringu są:

•

odsetki od udzielonego finansowania (pobierane z dyskontem z góry lub z dołu),

•

prowizja operacyjna od wierzytelności brutto, która potrącana jest każdorazowo od

kwoty wykupywanej faktury,

•

prowizja za ewentualne usługi dodatkowe, takie jak administrowanie

należnościami, monitorowanie, rozliczanie, prowizja przygotowawcza, prowizja za

przejęcie ryzyka (w przypadku faktoringu z przejęciem ryzyka),

•

opłaty za sprawdzenie wiarygodności odbiorców i przyznanie limitów.

Bezkosztowym źródłem finansowania działalności przedsiębiorstw są dotacje z

programów pomocowych UE. Podstawową cechą wyróżniającą je spośród pozostałych

źródeł jest bezzwrotność kapitału oraz brak jakiejkolwiek ceny za ich pozyskanie

wyrażonej w postaci odsetek czy prowizji.

Koszty związane z uruchomieniem jednostki franchisingowej są dość znaczne. Za

skorzystanie z umowy franczyzy, biorca ponosi różnorodne opłaty. Należą do nich

jednorazowa opłata w początkowej fazie realizacji umowy oraz kolejne, wnoszone

okresowo w trakcie jej obowiązywania. Większość z tych opłat jest powiązana

procentowo z wartością sprzedaży osiąganej przez biorcę. W koszty franczyzy należy

również wliczyć koszty utraconych możliwości czyli np. dowolności ustalania cen i

marży handlowych, tworzenia własnej marki, stosowania własnych rozwiązań

organizacyjnych itp.

Dla dłużnych papierów wartościowych, równanie pozwalające wyznaczyć stopę

rentowności, a co za tym idzie koszty pozyskanego z emisji tychże papierów kapitału.

Faktyczny koszt długu w przedsiębiorstwie jest mniejszy od realizowanej przez

inwestorów stopy zwrotu r

d

ze względu na korzyści wynikające ze zmniejszenia

obciążeń podatkowych przedsiębiorstwa. Zjawisko to nosi nazwę tarczy podatkowej.

Korekta polega na:

)

(

'

T

r

r

d

d

−

×

=

1

gdzie T równe jest aktualnej stopie podatku dochodowego.

Koszty kapitałów własnych

Kapitał

własny

przynależy

właścicielom

przedsiębiorstwa

(wspólnikom,

akcjonariuszom). Inwestując swoje pieniądze w przedsiębiorstwo oczekują oni realnych

korzyści z dokonanych inwestycji. Na korzyści te składają się:

1)

dochód bieżący (dywidendy),

2)

zysk kapitałowy będący różnicą pomiędzy ceną sprzedaży a ceną zakupu udziału

lub akcji.

W przypadku małych przedsiębiorstw podkreśla się również skłonność właścicieli do

akumulowania kapitału w przedsiębiorstwie w celu zabezpieczenia przyszłości własnej i

rodziny, a także dążenie do samorealizacji zawodowej.

Podstawową miarą efektywności wykorzystania kapitałów własnych jest wskaźnik

rentowności tychże kapitałów – ROE (zysk netto/kapitały własne). Im jest on wyższy

tym właściciele są bardziej zainteresowani pozostawieniem kapitałów w

przedsiębiorstwie.

Koszt kapitałów własnych dla przedsiębiorstwa można zdefiniować jako oczekiwaną

stopę zwrotu z zainwestowanego kapitału w określonych warunkach rynkowych:

RP

r

r

RF

+

=

gdzie:

r

RF

- nominalna stopa zwrotu wolna od ryzyka,

RP

- premia za ryzyko.

Dla przedsiębiorstw dużych najczęściej wymienianymi są trzy metody obliczania kosztu

kapitału własnego:

1)

model wzrostu dywidendy (podejście tradycyjne),

2)

model wyceny aktywów kapitałowych (CAPM),

3)

metoda premii z tytułu ryzyka zwana również metodą arbitrażu cenowego (APT –

arbitrage pricing theory).

Model wzrostu dywidendy (Gordona) zakłada się, że wartość akcji ( P

0

) jest równa

zdyskontowanej wartości przyszłego strumienia dywidend ( DIV

i

), a poziom stopy

dyskontowej ( r

e

) wyznacza pożadaną stopę zwrotu z inwestycji:

(

) (

)

(

)

∑

+

+

+

=

=

+

+

=

t

i

i

i

r

DIV

r

DIV

r

DIV

P

e

e

e

1

2

2

1

1

0

1

1

1

...

Skoro akcje nie mają określonego terminu wykupu, można przyjąć, że dywidendy

wypłacane będą w nieskończoność (

∞

→

t

). Wówczas korzystając ze wzoru na sumę

ciągu geometrycznego oraz zakładając stałą kwotę dywidend

DIV

, można wyprowadzić

zależność:

P

r

r

P

DIV

DIV

e

e

0

0

=

⇒

=

Jeżeli dywidendy przypadające na jedną akcję będą wzrastać z roku na rok w

jednakowym tempie (

g

) to przy

∞

→

t

, wartość akcji można zapisać:

(

)

g

g

g

g

P

DIV

r

r

DIV

r

DIV

P

e

e

e

+

=

⇒

−

=

−

+

=

0

1

1

0

0

1

Model CAPM opiera się na założeniu, że koszt kapitału własnego czyli oczekiwana stopa

zwrotu z kapitałów zainwestowanych w przedsiębiorstwo wynosi:

(

)

r

r

r

r

RF

M

RF

e

−

×

+

=

β

gdzie:

r

RF

- nominalna stopa zwrotu wolna od ryzyka,

r

M

- rynkowa stopa zwrotu z portfela inwestycyjnego,

β - współczynnik beta charakteryzujący stopień korelacji pomiędzy zwrotem z

inwestycji w akcje danej spółki, a hipotetycznej inwestycji w indeks rynku lub

określonego pakietu akcji różnych spółek.

Model oparty o szacowanie premii za ryzyko (ATP) zasadza się na twierdzeniu, że koszt

kapitału własnego ( r

e

) jest równy stopie zwrotu z inwestycji w obligacje tego

przedsiębiorstwa ( r

d

) powiększonej o premię za dodatkowe ryzyko, jakie ponoszą

akcjonariusze w porównaniu z ryzykiem wierzycieli ( RP

e

):

RP

r

r

e

d

e

+

=

Średnioważony koszt kapitału (WACC)

W finansowaniu przedsiębiorstwa biorą udział zazwyczaj mieszane źródła finansowania,

tworząc określoną strukturę finansową. W takim przypadku koszt finansowania

przedsiębiorstwa jest wypadkową kosztów poszczególnych źródeł. Oblicza się ją jako

średnią ważoną kosztu kapitałów własnych i obcych (WACC – Weighet Average Cost of

Capital):

w

r

w

r

w

r

w

r

dn

dn

d

d

d

d

e

e

WACC

×

+

+

×

+

×

+

×

=

'

'

'

...

2

2

1

1

gdzie:

r

e

- koszt kapitału własnego,

r

di

'

- koszt i-tego składnika kapitału obcego,

w

di

e

,

- udział w sumie kapitałów poszczególnych elementów kapitału własnego i obcego.

lub:

∑

∑

=

=

+

×

+

×

=

+

+

+

+

×

+

+

×

+

×

+

×

=

n

i

di

e

n

i

di

di

e

e

dn

d

d

e

dn

dn

d

d

d

d

e

e

K

K

r

K

r

K

K

K

K

K

r

K

r

K

r

K

r

K

WACC

1

1

2

1

2

2

1

1

'

'

'

'

...

...

gdzie:

K

e

- kwota kapitałów własnych,

K

di

- kwota i-tego składnika kapitału obcego.

Przykładowa struktura finansowa przedsiębiorstwa

AKTYWA

PASYWA

Aktywa trwałe

Kapitały własne

(30% sumy kapitałów),

%

20

=

= ROE

r

e

Zadłużenie długoterminowe (leasing)

(10% sumy kapitałów),

r

d

'

1

=12%

Aktywa obrotowe

Krótkoterminowe kredyty bankowe

(20% sumy kapitałów),

r

d

'

2

=16%

Zobowiązania z tyt. factoringu niepełnego

(15% sumy kapitałów),

r

d

'

3

=18%

Zobowiązania wobec dostawców (kredyt handlowy)

(25% sumy kapitałów),

r

d

'

4

=0%

Suma aktywów

Suma kapitałów

=

×

+

×

+

×

+

×

=

×

+

+

×

+

×

=

15

0

18

2

0

16

1

0

12

3

0

20

1

1

,

%

,

%

,

%

,

%

...

'

'

w

r

w

r

w

r

dn

dn

d

d

e

e

WACC

%

,

,

%

1

13

25

0

0

=

×

+

.

Wartość WACC wykorzystuje się w przedsiębiorstwie do:

1)

określania całkowitego dochódu jaki przedsiębiorstwo musi uzyskać na

posiadanych przez siebie aktywach, aby utrzymać swoją wartość (akcji, udziałów

itp.) – w tym zakresie można WACC porównywać z ROA i określić zasadność

funkcjonowania przedsiębiorstwa,

2)

określania wymaganego dochodu z każdej podejmowanej inwestycji, którą cechuje

podobne ryzyko do ryzyka prowadzonej już działalności,

3)

jako stopę dyskontowaą w wycenie przedsiębiorstwa metodami dochodowymi,

4)

docelową stopę planowanych działań przedsiębiorstwa w budowie odpowiedniej

struktury kapitałowej.

4.

ZARZĄDZANIE AKTYWAMI TRWAŁYMI

Cele i determinanty działalności inwestycyjnej przedsiębiorstw

Inwestycja to celowo wydatkowane środki firmy skierowane na powiększenie jej

dochodów w przyszłości.

Inwestycja jest zaangażowaniem środków gospodarczych w przedsięwzięcie

gospodarcze, mające na celu pomnożenie majątku właściciela przez przysporzenie

określonych dochodów.

Inwestycja to wniesienie nowego środka trwałego, akt ulokowania środków pieniężnych

dla tworzenia aktywów w działach produkcyjnych lub usługowych, akt ulokowania

środków pieniężnych w aktywach finansowych tj. zakup obligacji lub akcji.

Inwestycje są to działania gospodarcze prowadzące do wzrostu stanu ilościowego oraz

wartości posiadanego przez przedsiębiorstwo majątku trwałego w wyniku zakupu

określonych składników finansowego majątku trwałego, rzeczowego majątku trwałego

oraz wartości niematerialnych i prawnych; inwestycje są środkami rozwoju

przedsiębiorstwa oraz instrumentem restrukturyzacji jego działalności.

Podstawowym kryterium podziału projektów (przedsięwzięć) inwestycyjnych jest

przedmiot na który skierowane będą (są) wydatki pieniężne. Z tego punktu widzenia

wyróżnić można:

1)

inwestycje rzeczowe – dotyczą nakładów ponoszonych na realne dobra tj. ziemię,

budynki, maszyny i urządzenia, wyposażenie techniczne, środki transportu itp.

2)

inwestycje finansowe (kapitałowe) – związane są z transakcjami instrumentami

finansowymi, a zwłaszcza papierami wartościowymi (akcje, obligacje, bony

skarbowe itp.),

3)

inwestycje niematerialne – obejmują nakłady na rozwój kapitału ludzkiego oraz

nakłady na badania i rozwój (szkolenie kadr, doskonalenie zaplecza socjalnego,

doskonalenie produktów itp.).

Podział inwestycji wg kryterium przedmiotowego

INWESTYCJE

Inwestycje netto

Inwestycje,

które

realizowane są po raz
pierwszy

przez

fimę.

Inwestycje nowe.

Reinwestycje

Służące

odtworzeniu

zużytemu, utraconemu lub
częściowo wykorzystanego
majątku firmy.

Inwestycje założycielskie

Związane z założeniem lub
zakupem firmy

Inwestycje rozszerzające

Służące rozbudowie firmy,
tworzeniu

nowego

potencjału gospodarczego i
wzrostu

zdolności

do

pomnażania majątku.

Inwestycje odtworzeniowe

Wymiana

środków

trwałych na tożsame.

Inwestycje racjonalizujące

Wymiana

majątku

na

nowy, nowocześniejszy.

Inwestycje przestawiające

Warunkowane
modernizacją

procesów

biznesowych.

Inwestycje

dywersyfikujące

Działania

zmieniające

program i organizację
zbytu i innych działań
przedsiębiorstwa

Inwestycje zabezpieczające

Nakłady na działalność
badawczo-rozwojową,
reklamę,

ochronę

środowiska itp.

Czynniki kształtujące procesy inwestycyjne w przedsiębiorstwie

Fazy cyklu rozwoju projektu inwestycyjnego

Czynniki kształtujące procesy inwestycyjne w przedsiębiorstwie

Wenętrzne

Zewnętrzne

Głowna strategia
przedsiebiorstwa

Stopień

wykorzystania mocy

produkcyjnych

Możliwości

samofinansowania

Zdolność

kredytowa

Potencjał

zarządzania,

skłonność do ryzyka

Ilość i jakość

posiadanych zasobów

Wielkość oraz

zmiany popytu na

produkty

Dostępność

kapitałów

zewnętrznych

Koszt

kapitału

Oddziaływanie

państwa – rozw.

systemowe

Dostęp do postępu

ekonomiczno-technn.

FAZA

PRZEDIWESTYCYJNA

1.

Studium możliwości (feasibility study),

2.

Studium pomocnicze,

3.

Raport oceniający.

FAZA IWESTYCYJNA

1.

Negocjacje i podpisywanie umów,

2.

Projektowanie techniczne,

3.

Realizacja i budowa,

4.

Marketing przedprodukcyjny,

5.

Szkolenie personelu,

6.

Odbiór i rozruch.

FAZA OPERACYJNA

1.

Odtwarzanie,

2.

Restrukturyzacja,

3.

Modernizacja,

4.

Innowacje.

Metody szacowania opłacalności inwestycji kapitałowych

Architektura rynku kapitałowego w Polsce

Z prawnego punktu widzenia papier wartościowy jest uważany za dokument, który

potwierdza posiadanie przez jego właściciela pewnego rodzaju prawa. Z ekonomicznego

punktu widzenia papier wartościowy jest instrumentem finansowym potwierdzający

przynajmniej jedną z trzech sytuacji:

1)

nabycie prawa do współwłasności firmy,

2)

udzielenie kredytu rządowi, przedsiębiorstwu lub innej instytucji,

3)

uzyskanie prawa do otrzymania w przyszłości wartości w postaci instrumentu

finansowego.

Z powyższej definicji wynika podstawowy podział papierów wartościowych:

1)

opiewające na wierzytelności pieniężne (o charakterze wierzycielskim),

2)

zawierające prawa udziałowe (o charakterze kapitałowym/właścicielskim),

3)

potwierdzające uzyskanie prawa do otrzymania w przyszłości pewnej wartości

(instrumenty pochodne).

KOMISJA NADZORU FINANSOWEGO

Krajowy Depozyt

Papierów

Wartościowych

Warszawska

Giełda Papierów

Wartościowych

Rynek

pozagiełdowy

Bank

Rrozliczający

(NBP)

Członkowie

Giełdy

Emitenci

MTS CeTO

Inwestorzy

Pośrednicy

(banki i domy

maklerskie)

Drugi podział opiera się na sposobie oznaczenia w dokumencie osoby uprawnionej:

1)

papiery wartościowe imienne - uprawniają jedynie osobę imiennie wskazaną w tym

dokumencie;

2)

papiery wartościowe na zlecenie – jako uprawnionego wskazują podmit imiennie

wymieniony w ich treśc i oraz każdego na kogo prawa wynikające z waloru zostały

przeniesione w drodze indosu lub cesji;

3)

papiery wartościowe na okaziciela – nie wskazują osoby uprawnionej, gdyż jest nią

każdy kto jest ich posiadaczem.

Wycena dłużnych papierów wartościowych (obligacji)

Obligacja okumentuje ona fakt, że jej emitent tj. wystawca papieru, zaciągnął pożyczkę

(dług określonej wysokości) na określony czas, stając się tym samym dłużnikiem

każdego nabywcy obligacji (wierzyciela). Emitent (dłużnik) zobowiązuje się przy tym do

zwrotu pożyczki, często wraz z odsetkami.

Nominalna wartośc obligacji to wielkość długu zaciągniętego przez emitenta,

przypadająca na każdą obligację danej emisji.

Wartość (cena) emisyjna stanowi zaś cenę, za którą emitent sprzedaje walory, oferując

je na rynku po raz pierwszy.

Wartość rynkowa kształtowana jest oddziaływaniem podaży i popytu na dany walor na

rynku kapitałowym.

Jeżeli emitent obligacji sprzedaje dany walor w cenie emisyjnej innej niż jego wartość

nominalna mówi się o emisji z tzw. dyskontem lub premią:

0

>

−

=

c

c

e

n

D

gdzie:

D

-dyskonto,

c

n

- cena nominalna obligacji,

c

e

- cena emisyjna obligacji.

0

<

−

=

c

c

e

n

P

gdzie:

P

- premia.

Podstawową czynnością występującą przy inwestowaniu w obligacje jest ich wycena.

Jest to proces ustalania wartości obligacji, która w porówaniu z aktualną ceną waloru

na rynku pozwala inwestorowi podjąć decyzję, czy przy wymaganej przez niego stopie

zwrotu warto ją zakupić.

Wartość bieżąca obligacji, nazywana także wartością wewnętrzną wynosi:

(

) (

)

R

C

R

O

W

n

n

n

i

i

i

+

∑

+

+

=

=

1

1

1

0

gdzie:

W

0

- wartość bieżąca (wewnętrzna) obligacji,

O

i

- odsetki wypłacane w i-tym okresie terminu zapadalności,

R

- oczekiwana stopa zwrotu z obligacji,

n

- ilość terminów odsetkowych w okresie zapadalności.

Przykładowo, cena rynkowa obligacji o wartości nominalnej 100,00 zł. wynosi 115,75 zł.

Termin ich wykupu przypada za 3 lata kalendarzowe, oprocentowanie w skali roku

wynosi 10%, inwestor zaś oczekuje stopy zwrotu 2% powyżej inflacji, która wynosi w

chwili obecnej 4%. Czy należy kupić dany walor? Wartośc bieżąca obligacji wynosi:

(

) (

)

(

) (

)

69

110

96

83

40

8

90

8

43

9

00

100

00

10

06

0

1

06

0

1

1

1

3

3

1

1

0

,

,

,

,

,

,

,

,

,

=

+

+

+

=

+

=

+

=

+

∑

+

+

∑

+

=

=

i

i

n

n

n

i

i

i

R

C

R

O

W

i jest mniejsza od jej ceny rynkowej, co oznacza, że inwestor nie uzyska wymaganej

stopy zwrotu.

Nominalna stopa dochodu z obligacji jest stosunkiem kwoty rocznych odsetek ( O

i

) i

warości nominalnej obligacji ( C

n

):

%

100

×

=

C

O

r

n

i

n

i dla analizowanego przykładu wynosi

%

%

,

,

10

100

00

100

00

10

=

×

=

r

n

.

Bieżącą stopę zwrotu ( r

b

) wyznacza się natomiast na podstawie odniesienia płatności

odsetkowych do aktualnej ceny rynkowej obligacji:

%

100

×

=

C

O

r

r

i

b

Dla danych z przykładu wynosi

%

,

%

,

,

64

8

100

75

115

00

10

=

×

=

r

b

.

Rynkowa stopa procentowa a wartość rynkowa obligacji

Obligacje długoterminowe dają w porównaniu z krótkoterminowymi:

-

większe premie emitentowi w przypadku stóp odsetek kuponowych powyżej

rynkowych stóp procentowych,

-

większe dyskonto dla obligatariusza w przypadku stopy odsetek kuponowych poniżej

stóp rynkowych.

Przykład: Rozważa się emisję obligacji 10-cio letnich i dwuletnich o jednakowej stopie

odsetek kuponowych w wysokości 10% i cenie nominalnej 1000,00. Należy obliczyć cenę

emisyjną obydwóch papierów przy założeniu rynkowych stóp procentowych 8 i 12%.

Dla stopy 8% wartość bieżąca obligacji wynosi:

(

) (

)

1134,20

463,20

671

1000

100

0,08

1

0,08

1

W

10

10

1

t

t

10

=

+

=

+

=

+

∑

+

=

, premia = 134,20.

(

) (

)

1035,60

857,30

178,30

1000

100

0,08

1

0,08

1

W

2

2

1

t

t

2

=

+

=

+

=

+

∑

+

=

, premia = 35,60.

Przy założeniu stopy rynkowej 12% obligacje warte są:

(

)

(

)

887,10

322

565,10

1000

100

0,12

1

0,12

1

W

10

10

1

t

t

10

=

+

=

+

=

+

∑

+

=

, dyskonto = 112,90.

(

) (

)

966,20

797,20

169

1000

100

0,12

1

0,12

1

W

2

2

1

t

t

2

=

+

=

+

=

+

∑

+

=

dyskonto = 33,80.

Rynkowa stopa

procentowa [%]

Wartość rynkowa

[zł.]

8

10

12

900

1000

1200

dyskonto

premia

Obligacja

długoterminowa

Obligacja

krótkoterminowa

Stopa odsetek kuponowych =

10%

W praktyce spotyka się najczęściej trzy dwie strategie inwestowania w obligacje:

1)

strategię indeksowania,

2)

strategię uodpornienia portfela.

Inwestowanie w akcje

Akcje są papierami wartościowymi (dokumentami) stwierdzającymi prawo do

uczestnictwa w spółce akcyjnej. Potwierdzają współwłasność majątku przedsiębiorstwa

akcyjnego oraz przynoszą zmienny dochód, wynikający z prawa posiadacza akcji do

uczestnictwa w podziale zysków spółki przez otrzymywanie dywidendy.

Analiza akcji, w szerokim znaczeniu tego pojęcia, obejmuje opis, analizę i wycenę

pojedynczych walorów lub ich pakietów (portfeli). Zasadniczym celem analizy akcji,

jako podstawowego rodzaju papieru wartościowego, jest określenie, czy dana inwestycja

finansowa, polegająca na zakupie akcji zapewni inwestorowi oczekiwaną stopę zwrotu.

Istnieją dwa podstawowe sposoby analizy zmierzającej do określenie przyszłych

korzyści inwestora z posiadanych akcji:

1)

analiza techniczna,

2)

analiza fundamentalna.

Analiza techniczna wykształciła dwie podstawowe grupy narzedzi:

1)

narzędzia analizy wykresów przeszłych cen akcji – tę grupę wykorzystują tzw.

czartyści, a badanie polega na poszukiwaniach przyszłych tendencji rynkowych na

podstawie kreślenia wykresów przeszłych zmian cen i obrotów danych akcji lub ich

pakietów,

2)

wskaźniki techniczne – zalicza się do nich głównie indeksy giełdowe; oprócz

standardowych indeksów konstruowanych i obliczanych przez organizatorów giełd

(np. WIG, WIG20, midWIG itd.) istnieje kilkaset specjalnie skonstruowanych

wskaźników; na podstawie zmian tychże wielkości dokonuje się prognozy stanu

rynku w przyszłości.

Powyższe narzędzia generują trzy typy sygnałów dla inwestora:

1)

sygnał wskazujący na kupno akcji,

2)

sygnał wskazujący na sprzedaż akcji,

3)

sygnał wskazujący na brak działania.

Analiza fundamentalna, jak sama nazwa wskazuje, zajmuje się badaniem fundamentów

zmian cen rynkowych akcji, a także prowadzonej polityki dywidend. Jej istotą jest

ustalenie czynników ekonomicznych wpływających na stopy zwrotu z akcji notowanych

na danym rynku. Analiza ta obejmuje kilka etapów:

1)

analizę makrootoczenia – obejmuje rozpoznanie ogólnej atrakcyjnoći

inwestowania na rynku akcji, która zależy przede wszystkim od sytuacji społeczno-

politycznej, ogólnych warunków ekonomicznych danej gospodarki, od

prognozowanej polityki państwa,

2)

analizę sektorową – dokonuje się w niej oceny atrakcyjności inwestowania w spółki

należące do określonej gałęzi czy branży; ma ona na celu oszacować opłacalność

inwestowania w dany sektor,

3)

analizę sytuacyjną spółki – obejmuje ona ocenę konkretnej spółki na tle całej

gałęzi; pod uwagę bierze się przede wszystkim aspekty pozafinansowe, takie jak:

jakośc zarządzania, polityke marketingową, aspekty produkcyjne, jakośc kadry,

strategia spółki w przyszłości,

4)

analizę finansową spółki – jej istota i treść została bardzo dokładnie omówiona w

rozdziale 3-cim,

5)

wycenę akcji – przyjmuje się tu podobne założenie jak w przypadku obligacji, że

każda akcja ma swoją wartość wewnętrzną, którą można oszacować wiarygodnymi

metodami.

Biężąca cena rynkowa akcji a jej wartość wewnętrzna

Wartoś

ć

akcji

Wartość

wewnętrzna akcji

Bieżąca cena

rynkowa akcji

I

II

III

czas

Wartość bieżąca (wewnętrzna akcji):

(

)

∑

+

=

=

n

i

i

i

R

C

1

0

1

P

gdzie:

P

0

- wartość bieżąca (wewnętrzna akcji),

C

i

- strumień przyszłych korzyści finansowych przypadających na akcję w okresie i,

R

- oczekiwana stopa zwrotu z zainwestowanego kapitału.

Inwestycje rzeczowe

Środki trwałe stanowią podstawowy składnik potencjału wytwórczego każdego

przedsiębiorstwa i jako takie w zasadniczy sposób decydują o jego możliwościach

produkcyjnych, usługowych czy handlowych. Będąc ponadto nośnikiem postępu

technicznego i unowocześniania procesów gospodarczych, mają charakter środka

substytucyjnego w stosunku do zasobów ludzkich.

Inwestycje w środki trwałe według celu inwestycyjnego dzieli się na:

1)

inwestycje odtworzeniowe,

2)

inwestycje modernizacyjne,

3)

rozbudowę,

4)

inwestycje nowe:

-

innowacyjne,

-

inwestycje rozwojowe,

5)

inwestycje dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy,

6)

inwestycje dotyczące interesu publicznego.

Wielkości determinujące opłacalność inwestycji rzeczowych:

•

okres życia projektu,

•

wydatki (nakłady) inwestycyjne,

•

zysk netto z inwestycji,

•

nadwyżka finansowa,

•

stopa dyskontowa.

Szacowanie nadwyżki finansowej generowanej przez inwestycję w rzeczowe aktywa

trwałe przedsiębiorstwa

Znak

Treść

Wyjaśnienie

+

1. Zysk z inwestycji

Kwota dodatkowych przychodów uzyskiwanych z inwestycji
bądź wyrażonych w pieniądzu oszczędności z tytułu realizacji
projektu; przychody te przed użyciem w szacunkach należy
pomniejszyć o wszelkie inne nie związane z inwestycją koszty
lecz jej towarzyszące

-

2. Koszt kapitałów

Rzeczywiste kwoty odsetek, prowizji i innych opłat z tytułu
zaciągniętych zobowiązań na realizację inwestycji

-

3. Amortyzacja

Kwota okresowej amortyzacji, dokonywanej zgodnie
z przyjętym okresem eksploatacji inwestycji

=

4. Dochód

Różnica: Zysk - Koszty kapitałów – Amortyzacja (podatkowo)

-

5. Podatek

Kwota podatku dochodowego opłacanego od kwoty
realizowanych na inwestycji dochodów

=

6. Zysk netto

Zysk – Koszty kapitałów – Amortyzacja – Podatek

=

7. Nadwyżka finansowa Zysk netto + Amortyzacja

Stopę dyskontową ustala się na poziomie oczekiwanej przez inwestora stopy zwrotu

kapitału. Przy ustalaniu stopy dyskontowej uwzględnia się następujące czynniki:

•

stopę zwrotu wolną od ryzyka – jest to procentowa stopa zysku z papierów

wartościowych pozbawionych ryzyka np. bonów skarbowych,

•

premię za ryzyko – wyrażona w procentach nadwyżka ponad stopę wolną od

ryzyka zależna od oceny ryzyka projektu inwestycyjnego; im ryzyko jest wyższe

tym premia za ryzykow ywższa,

•

stopę inflacji – im jest ona wyższa, tym wyższa oczekiwana stopa zwrotu.

Oczekiwana stopa zwrotu jest indywidualną wielkością dla każdej inwestycji nie zaś

miarą uniwersalną dla całego rynku inwestycyjnego. Taką graniczną wielkością może

być np. koszt kapitału użytego do sfinansowania inwestycji.

Przykład:

Przedsiębiorstwo zainteresowane jest zakupem samochodu w cenie 100 tys. zł.

Spodziewa się, że jego eksploatacja przyniesie ok. 30 tys. zł. dodatkowych zysków

rocznie. Auto będzie użytkowane przez okres 5-ciu lat, z amortyzacją liniową. Rozważa

się dwie możliwości zakupu samochodu:

1)

zakup z udziałem własnym w wysokości 10 tys. zł.; pozostałą część ceny firma chce

sfinansować kredytem pięcioletnim spłacanym równomiernie na koniec każdego

roku, oprocentowanym nominalnie 10% w skali roku; uruchomienie kredytu wiąże

się z opłata prowizji w wysokości 2% kwoty zobowiązania,

2)

zakup z udziałem własnym w wysokości 50 tys. zł.; pozostałą kwotę

przedsiębiorstwo planuje sfinansować kredytem dwuletnim o stałych ratach

kapitałowych płatnych na koniec roku, oprocentowanym nominalnie 15% roku;

podobnie jak w pierwszym wariancie, uruchomienie kredytu łączy się z zapłatą

prowizji, ale w wysokości 1% udzielonej pożyczki.

Ponadto, przewiduje się, że podatek dochodowy nie ulegnie zmianie i wynosi 20%. Tyleż

samo wynosi oczekiwana stopa zwrotu z kapitałów własnych w obu wariantach

finansowania inwestycji.

Nadwyżki finansowe

a) wkład własny 10%:

Lp.

Treść

Rok 1

Rok 2

Rok 3

Rok 4

Rok 5

1

Zysk z inwestycji

30 000,00 30 000,00 30 000,00 30 000,00 30 000,00

2

Kwota kapitału kredytu*

91 800,00 73 440,00 55 080,00 36 720,00 18 360,00

3

Odsetki

9 180,00

7 344,00

5 508,00

3 672,00

1 836,00

4

Prowizja

1 800,00

0,00

0,00

0,00

0,00

5

Amortyzacja*

20 360,00 20 360,00 20 360,00 20 360,00 20 360,00

6

Dochód (1-3-5)

- 1 340,00

2 296,00

4 132,00

5 968,00

7 804,00

7

Podatek (6*20%)

0,00

459,00

826,00

1 194,00

1 561,00

8

Zysk netto (6-7)

- 1 340,00

1 837,00

3 306,00

4 774,00

6 243,00

9

Nadwyżka finansowa

(5+8)

19 020,00 22 197,00 23 666,00 25 134,00 26 603,00

b) wkład własny 50%:

Lp.

Treść

Rok 1

Rok 2

Rok 3

Rok 4

Rok 5

1

Zysk z inwestycji

30 000,00 30 000,00 30 000,00 30 000,00 30 000,00

2

Kwota kapitału kredytu*

50 500,00 25 250,00

0,00

0,00

0,00

3

Odsetki

7 575,00

3 788,00

0,00

0,00

0,00

4

Prowizja

500,00

0,00

0,00

0,00

0,00

5

Amortyzacja*

20 100,00 20 100,00 20 100,00 20 100,00 20 100,00

6

Dochód (1-3-5)

2 275,00

6 112,00

9 900,00

9 900,00

9 900,00

7

Podatek (6*20%)

455,00

1 222,00

1 980,00

1 980,00

1 980,00

8

Zysk netto (6-7)

1 820,00

4 890,00

7 920,00

7 920,00

7 920,00

9

Nadwyżka finansowa

(5+8)

21 920,00 24 990,00 28 020,00 28 020,00 28 020,00

W celu ustalenia stopy dyskontowej, należy średnioważony koszt kapitału (WACC) dla

obu omówionych wariantów inwestowania.

Koszt kapitałów obcych:

1) wariant 10% kapitału własnego:

=

×

÷

∑

=

100%

ia

kredytowan

lat

l.

kredytu

kwota

odsetek

r

d

1

%

,

100%

lat

,

1836,00

3672,00

5508,00

7344,00

9180,00

00

6

5

00

91800

=

×

÷

+

+

+

+

,

1) wariant 50% kapitału własnego:

%

,

100%

lata

,

3788,00

7575,00

100%

ia

kredytowan

lat

l.

kredytu

kwota

odsetek

25

11

2

00

50500

2

=

×

÷

+

=

×

÷

∑

=

r

d

Koszt kapitałów obcych należy skorygować o działanie tarczy podatkowej:

1)

wariant 10% kapitału własnego -

(

)

(

)

%

,

,

%

,

'

80

4

2

0

1

00

6

1

1

1

=

−

×

=

−

×

=

T

r

r

d

d

,

2)

wariant 50% kapitału własnego: -

(

)

(

)

%

,

,

%

,

'

00

9

2

0

1

25

11

1

2

2

=

−

×

=

−

×

=

T

r

r

d

d

.

Koszt kapitałów własnych w obu przypadkach przyjęto na poziomie wskaźnika

ROE=20%.

WACC:

1) wariant 10% kapitału własnego:

%

,

%

800,00

101

0,048

800,00

91

0,2

000,00

10

'

29

6

100

1

1

1

1

=

×

×

+

×

=

∑

+

∑

×

+

×

=

=

=

=

n

i

di

e

n

i

di

di

e

e

K

K

r

K

r

K

WACC

R

,

1) wariant 50% kapitału własnego:

%

,

%

500,00

100

0,09

500,00

50

0,2

000,00

50

'

47

14

100

1

1

2

2

=

×

×

+

×

=

∑

+

∑

×

+

×

=

=

=

=

n

i

di

e

n

i

di

di

e

e

K

K

r

K

r

K

WACC

R

.

Metody szacowania opłacalności inwestycji dzieli na:

1)

statyczne – wartości przepływów pieniężnych traktowane są jako wielkości

nominalne (wpływy i wydatki uzyskiwane w różnych okresach są traktowane

równorzędnie),

2)

dynamiczne – uwzględniają rozłożenie w czasie przewidywanych wpływów i

wydatków, czyli zmianę ich wartości w czasie.

Do pierwszej grupy należą:

•

prosty okres zwrotu nakładów inwestycyjnych (Oz),

•

prosta stopa zwrotu (R)

Natomiast do drugiej grupy metod można zaliczyć:

•

metodę wartości bieżącej netto (NPV),

•

wskaźnik rentowności inwestycji (PI),

•

wewnętrzną stopę zwrotu (IRR).

Okres zwrotu nakładów z określonego przedsięwzięcia inwestycyjnego oznacza czas,

jaki jest niezbędny do wyrównania przez wpływy poniesionych wydatków.

Szacowanie okresu zwrotu nakładów inwestycyjnych

Rok

Projekt A

(10% kaptału własnego)

Projekt B

(50% kaptału własnego)

Wpływy bieżące

Przepływy skum.

Wpływy bieżące

Przepływy skum.

0.

- 101 800,00

- 101 800,00

- 100 500,00

- 100 500,00

1.

19 020,00

- 82 780,00

21 920,00

- 78 580,00

2.

22 197,00

- 60 583,00

24 990,00

- 53 590,00

3.

23 666,00

- 36 917,00

28 020,00

- 25 570,00

4.

25 134,00

- 11 783,00

28 020,00

2 450,00

5.

26 603,00

14 820,00

28 020,00

30 470,00

Wart.

rezyd.

16 000,00

30 820,00

16 000,00

46 470,00

Wykorzystując dane z tabeli, otrzymujemy następujące okresy zwrotu nakładów:

•

dla projektu A:

lata

lat

Z

44

4

4

,

26603,00

820,00

14

-

603,00

26

O

=

+

=

, czyli 4 lata i 5,4 miesiąca,

•

dla projektu B:

lat

lat

Z

91

3,

020,00

28

450,00

2

-

020,00

28

3

O

=

+

=

, czyli 3 lata i 11 m-cy..

Prosta stopa zwrotu jest relacją przyszłej wartości strumienia pieniężnego i nakładu

inwestycyjnego:

%

I

FV

R

0

100

×

=

n

gdzie n – ilość lat w okresie inwestowania.

Metody dynamiczne:

Rozkład przepływów pieniężnych w złożonym projekcie inwestycyjnym

Jeżeli r będzie nominalną, roczną stopą procentową związaną z danym projektem (koszt

użytych kapitałów, koszty alternatywne lub też oczekiwana stopa zwrotu), to wartość

bieżącą netto takiego strumienia pieniężnego wynosi:

(

) (

)

(

)

(

)

(

) (

)

(

)

(

)

r

I

r

I

...

r

I

r

I

r

CF

r

CF

...

r

CF

r

CF

NPV

n

1

-

n

2

1

n

1

-

n

2

1

+

−

+

−

−

+

−

+

−

+

+

+

+

+

+

+

+

=

−

−

1

1

1

1

1

1

1

1

1

2

1

1

2

1

n

n

n

n

i uogólniając:

(

)

(

)

(

)

∑

+

=

∑

+

−

∑

+

=

=

=

=

n

i

i

n

i

i

n

i

i

0

0

0

1

1

1

r

NCF

r

I

r

CF

NPV

i

i

i

gdzie:

NPV – wartość bieżąca netto inwestycji (NPV – Net Present Value),

CF

i

- wpływ korzyści ekonomicznych w i-tym okresie eksploatacji inwestycji (CF – Cash

Flow),

I

i

- wydatek inwestycyjny w i-tym okresie użytkowania inwestycji,

NCF

i

- przepływ pieniężny netto w i-tym okresie eksploatacji inwestycji ( NCF

i

= CF

i

-

I

i

).

Czas

0

…..

1

2

n - 1

n

NPV

CF

1

CF

2

CF

1

−

n

CF

n

Kierunek dyskontowania

I

1

I

2

I

1

−

n

I

n

Przy jednorazowym wydatku inwestycyjnym:

(

)

I

r

CF

NPV

i

0

1

1

−

∑

+

=

=

n

i

i

wartości bieżące netto (NPV) dla obu rozpatrywanego przykładu:

1) projekt A (10% kapitału własnego):

(

)

(

)

+

+

+

+

+

=

−

=

+

+

+

+

+

∑

+

=

0,0629)

(1

0,0629)

(1

0,0629)

(1

0,0629)

(1

0,0629

1

I

r

CF

5

4

3

2

i

603,00

26

134,00

25

666,00

23

197,00

22

,

1

0

1

00

19020

1

n

i

i

A

NPV

48

6546

00

800

101

,

,

000,00

16

0,0629)

(1

5

=

−

+

+

1) projekt B (50% kapitału własnego):

(

)

(

)

+

+

+

+

+

=

−

=

+

+

+

+

+

∑

+

=

0,1427)

(1

0,1427)

(1

0,1427)

(1

0,1427)

(1

0,1427

1

I

r

CF

5

4

3

2

1

i

02000

28

020,00

28

020,00

28

,

920,00

21

00

990

24

0

1

1

n

i

i

B

NPV

372,69

4

-

,

000,00

16

0,1427)

(1

5

=

−

+

+

00

500

100

Jeżeli wartość bieżąca netto danego strumienia jest wyższa od zera oznacza to, że

korzyści przewyższają wydatki, a więc inwestycja jest opłacalna. Jeżeli NPV jest

wielkością ujemną inwestycja jest nieopłacalna.

Podstawowym wskaźnikiem noszącym charakter stopy zwrotu, uwzględniającym

zmiany wartości pieniądza w czasie jest tzw. wskaźnik rentowności inwestycji:

(

)

(

)

%

PI

r

1

I

r

1

CF

i

i

100

0

0

×

=

∑

+

∑

+

=

=

n

i

i

n

i

i

,

gdzie:

CF

i

- dodatnie przepływy pieniężne z inwestycji w i-tym okresie,

I

i

- nakłady inwestycyjne wydatkowane w i-tym okresie,

r – stopa dyskontowa (np. koszt użytych kapitałów).

Wydatek jednorazowy:

(

)

(

)

(

)

%

NPV

%

PV

%

%

PI

I

I

I

I

r

1

CF

r

1

I

r

1

CF

0

0

0

i

i

i

100

100

100

100

0

0

0

0

×

+

=

×

=

×

=

×

=

∑

+

∑

+

∑

+

=

=

=

n

i

i

n

i

i

n

i

i

Dla analizowanego przykładu:

1) projekt A (10% kapitału własnego):

%

,

%

,

,

546,48

6

%

NPV

PI

I

I

0

0

43

106

100

00

800

101

00

800

101

100

=

×

+

=

×

+

=

1) projekt B (50% kapitału własnego):

%

,

%

,

,

372,69

4

-

%

NPV

PI

I

I

0

0

65

95

100

00

500

100

00

500

100

100

=

×

+

=

×

+

=

Wewnętrzna stopa zwrotu (IRR – Internal Rate of Return) reprezentuje rzeczywistą

stopę dochodu uzyskiwaną z danej inwestycji w ciągu jej całego życia. W metodzie IRR

poszukuje się stopy dyskontowej dla której NPV będzie równa zero:

0

NPV

=

,

i jeżeli

(

)

∑

+

=

=

n

i

i

0

1 IRR

NCF

NPV

i

, to

(

)

0

1

0

=

∑

+

=

n

i

i

IRR

NCF

i

gdzie:

NCF

i

- przepływ pieniężny netto z inwestycji w i-tym okresie.

IRR stosuje się do rozstrzygania problemów „odrzuć – przyjmij” oraz „który lepszy” na

zasadach:

•

jeżeli IRR jest wyższa od granicznej stopy dyskontowej (zakładanej minimalnej

stopy zwrotu z inwestycji) to projekt należy przyjąć i na odwrót,

•

w przypadku zbioru większej ilości projektów należy wybierać te o najwyższej IRR.

5.

ZARZĄDZANIE KAPITAŁEM OBROTOWYM

Krótkoterminowa polityka finansowa przedsiębiorstwa

Pojecie kapitału obrotowego:

1)

kapitał obrotowy brutto – wartość majątku obrotowego (zapasy, należności i

gotówka) wraz ze źródłami finansowania,

2)

kapitał obrotowy netto – stanowi różnicę wartości majątku obrotowego i

zobowiązań bieżących; jest równoważny z częścią majątku obrotowego

finansowaną kapitałem stałym.

Podstawowe pytania dotyczące krótkoterminowej polityki finansowej przedsiębiorstwa:

1)

jaki poziom środków pieniężnych w kasie i na rachunku bankowym powinna

utrzymywać firma, aby móc pokryć wymagalne płatności,

2)

jak dużo firma może pożyczyć,

3)

jaka powinna być wartość kredytu kupieckiego oferowanego klientom?

Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje prowadzonej krótkoterminowej polityki

finansowej:

1)

politykę elastyczną – polega ona na utrzymywaniu relatywnie wysokiego poziomu

aktywów obrotowych w stosunku do wielkości sprzedaży oraz małego poziomu

zobowiązań bieżących w stosunku do pozostałych pasywnych składników bilansu,

2)

politykę restrykcyjną – odznaczającą się niskim poziomem aktywów obrotowych w

porównaniu z obrotami oraz wysokim udziałem krótkoterminowego kapitału

obcego w finansowaniu aktywów obrotowych.

Obydwie polityki powiązane są z uwzględnieniem w decyzjach dwóch rodzajów

kosztów:

1)

koszty utrzymania aktywów obrotowych – czyli koszty związane z odpowiednim

finansowaniem i utrzymaniem bogatego majątku obrotowego w przypadku

polityki elastycznej,

2)

koszty niedoboru składników majątku obrotowego – czyli koszty ewentualnej

rezygnacji ze sprzedaży lub konieczności obniżenia ceny przy polityce

restrykcyjnej.

Optymalny poziom inwestycji w majątek obrotowy

Kształt linii kosztów niedoboru zależy od aktualnej sytuacji na rynku oferowanych dóbr

i usług tj. od stanu podaży, cen oraz alternatywnych możliwości zakupu. Linia kosztów

utrzymania zależy od ceny kapitału potrzebnego na sfinansowanie majątku, czyli np. od

poziomu stóp procentowych, konkurencji na rynku kredytowym itp.

Zapotrzebowanie na aktywa ogółem

Strategia konserwatywna aktywów bieżących polega na operowaniu strukturą tychże

aktywów przy ustabilizowanej strukturze pasywów bieżących. Strategia agresywna

aktywów bieżących polega na ograniczaniu poziomów płynnych aktywów.

Poziom kosztów

Poziom majątku
obrotowego

0

Całkowity koszt

majątku

obrotowego

Koszty niedoboru

majątku obrotowego

Koszty utrzymania

majątku obrotowego

Wartość optymalna

CA

Koszty utrzymania

majątku ogółem

Czas

0

Ogólny wzrost majątku

trwałego i stałego

majątku

obrotowego

Fluktuacje majątku

obrotowego

Zapotrzebowanie

na aktywa

ogółem

Polityka elastyczna

Polityka kompromisowa

Polityka restrykcyjna

Finansowanie

krótkotermino

we

Strategia konserwatywna pasywów bieżących wyraża się w dążeniu do minimalizacji

udziału zobowiązań krótkoterminowych w strukturze źródeł finansowania majątku

obrotowego. Strategia agresywna polega natomiast na zwiększaniu udziału kapitałów

obcych, w szczególności krótkoterminowych w finansowaniu aktywów obrotowych.

Strategie kapitału obrotowego brutto w przedsiębiorstwie

Cykl operacyjny przedsiębiorstwa

Struktura przepływów pieniężnych w cyklu operacyjnym przedsiębiorstwa

Poziom

zobowiązań

bieżących

Strategie
pasywów

Strategie
aktywów

Poziom

aktywów

płynnych

0

Konserwatyw

Agresywna

Agresywna

Konserwatyw

na

Umiarkowany zysk

i ryzyko finansowe

Umiarkowany zysk

i ryzyko finansowe

Mały zysk

i niskie ryzyko

Duży zysk

i wysokie ryzyko

Cykl operacyjny przedsiębiorstwa

Czas

Zakup materiałów i

towarów

Sprzedaż wyrobów

gotowych i

towarów

Wpływ gotówki

ze sprzedaży

Płatność z

tytułu zakupu

zapasów

Rotacja

zapasów

Rotacja

należności

Rotacja

zobowiązań

Cykl konwersji

gotówki

1

4

2

3

Cykl konwersji gotówki może on byś finansowany:

1)

kapitałem pracującym – czyli środkami wynikającymi z aktywów obrotowych

przedsiębiorstwa pozostającymi po pokryciu zobowiązań bieżących,

2)

kapitałem obcym – czyli kredytem bankowym długo-, krótkoterminowym lub

pokrewnymi formami finansowania.

Zestawienie danych do oszacowania cyklu operacyjnego przedsiębiorstwa

[w tys. PLN]

Miesiące/Kategorie

Pocz.

roku

02

04

06

08

10

Koniec

roku

Należności (dane z ZSiO)

246,00

278,00

265,00

305,00

258,00

232,00

282,00

Zmniejszenia o należności
nierotujące

- 21,00

- 15,00

- 14,00

- 18,00

- 16,00

- 19,00

- 20,00

Dane do obliczeń
(należności)

235,00

263,00

251,00

287,00

242,00

203,00

262,00

Zobowiązania z tytułu dostaw
i usług (dane z ZSiO)

303,00

299,00

328,00

365,00

342,00

300,00

290,00

Zwiększenia o krótkoterm.
rozliczenia m/o I rezerwy

+ 1,00

+ 1,00

+ 2,00

+ 3,00

+ 1,00

+ 1,00

+ 2,00

Dane do obliczeń
(zobowiązania)

304,00

300,00

330,00

368,00

343,00

301,00

292,00

Zapasy (dane z ZSiO)

202,00

186,00

175,00

185,00

209,00

193,00

200,00

Zmniejszenia o zapasy
zalegające

- 2,00

- 2,00

- 3,00

- 5,00

- 4,00

- 3,00

- 1,00

Dane do obliczeń (zapasy)

200,00

184,00

172,00

180,00

205,00

190,00

199,00

Przychody ze sprzedaży

3 399,00

VAT należny efektywny*

20,93%

Dane do obliczeń
(przychody + VAT)

4 110,00

Koszt własny sprzedaży

2 699,00

VAT naliczony efektywny*

21,52%

Dane do obliczeń (koszt
własny sprzed. + VAT)

3 280,00

n

składnika

stan

przeciętny

n

1

i

i

składnika

poziom

∑

=

=

gdzie:

składnik – zapasy, należności i zobowiązania,

i – moment pomiaru,

n – ilość momentów pomiaru w tracie roku obrotowego.

Składniki cyklu operacyjnego (obliczenia)

Lp.

Treść

Definicja

Wartość

1.

Rotacja

zapasów w

dniach

dni

sprzedaży

ny

koszt włas

rotujących

zapasów

stan

przeciętny

365

∗

26 dni

2.

Rotacja

należności

w dniach

dni

VAT

ogółem

sprzedaży

ze

przychody

bieżących

należności

stan

przeciętny

365

∗

+

22 dni

3.

Rotacja

zobowiązań

w dniach

dni

VAT

sprzedaży

ny

koszt włas

bieżących

zobowiązań

stan

przeciętny

365

∗

+

36 dni

4.

Cykl

opracyjny

należności

Rotacja

zapasów

Rotacja

+

48 dni

5.

Cykl

konwersji

gotówki

zobowiązań

Rotacja

-

operacyjny

Cykl

12 dni

Zarządzanie zapasami

Zapasy w przedsiębiorstwie występują w następujących formach:

1)

surowce i materiały – służą jako źródło materialnych składników majątkowych

zużywanych w procesie produkcji lub wykonywania usługi,

2)

produkcja w toku – obejmuje niedokończone produkty lub usługi, które ulegną

przekształceniu w trakcie cyklu operacyjnego w wyroby gotowe lub usługi;

składają się na nią materiały, surowce i wyroby w trakcie trwającego procesu

produkcyjnego,

3)

półprodukty – stanowią materialny efekt zakończenia określonej części procesu

technologicznego polegającego na przetwarzaniu materiałów i surowców w

produkty gotowe,

4)

produkty gotowe – wyroby materialne oraz usługi gotowe do sprzedaży i zdatne do

uzytkowania, których proces produkcji (wytwarzania) został zakończony,

5)

towary – składniki zapasów nabyte w celu dalszej odsprzedaży w stanie

nieprzetworzonym.

Powody utrzymywania zapasów:

•

zapewnienie rytmiczności produkcji,

•

korzyści skali produkcji,

•

korzyści skali dostaw,

•

ograniczenie ryzyka związanego z niepewnością w dostawach i czasie dostaw,

•

zabezpieczenie przed nagłymi zdarzeniami.

Do kosztów utrzymania zapasów zalicza się:

-

koszty kapitałowe,

-

koszty magazynowania,

-

koszty przeładunku i przemieszczania zapasów,

-

koszty ubezpieczenia,

-

koszty zużycia i starzenia się zapasów.

Do kosztów niedoboru zapasów zalicza się:

-

koszty zamawiania,

-

koszty utraty rabatu,

-

koszty wyczerpania zapasów.

Minimalizując całkowite koszty zapasów należy kierować się trzema zasadami:

1)

wielkość materiałów oraz produkcji w toku musi być dostosowana do procesu

technologicznego przedsiębiorstwa; dotyczy to możliwości produkcyjnych oraz

czasu związanego z dostarczaniem materiałów (zaopatrzenie) oraz ich

przetwarzania (produkcja) w celu uzyskania wyrobów gotowych lub usług;

2)

wielkość i struktura asortymentowa zapasów musi być zgodna z możliwościami

zbytu przez przedsiebiorstwo produktów gotowych lub towarów,

3)

dostosowanie wielkości i asortymentu zapasów musi przebiegać stosownie do

możliwości wywiązania się przedsiebiorstwa z zobowiązań powstałych w wyniku

ich tworzenia.

Metoda ABC służy do monitorowania stanów magazynowych dzieląc zapasy na:

1)

Grupa A - zawiera zapasy o największym znaczeniu dla przedsiębiorstwa; zgodnie

z zasadą Pareto jest to najczęściej relatywnie najmniej liczna grupa zapasów w

przedsiębiorstwie (do 20%), jednak poświęca się jej najwięcej uwagi;

2)

Grupa B to zapasy o pośrednim znaczeniu i liczebności w przedziale 20 – 30%

zapasów ogółem..

3)

Grupa C uwzględnia tanie lub łatwe w zastąpieniu zapasy. Jest to najbardziej

liczna kategoria zapasów (ok. 50%) przy równocześnie najmniejszym ich

znaczeniu.

Proste metody monitorowania zapasów (grupy B i C):

metoda „czerwonej linii” (ang. red line method) jest prostą metodą wyznaczania

momentu składania zamówienia na kolejną dostawę materiałów lub towarów;

zamówienie składane jest w momencie obniżenia się poziomu zapasów poniżej

wyznaczony arbitralnie stan minimalny;

metoda „dwóch koszy” (ang. two-bin method) polega na tym, że materiały

umieszczone są w dwóch pojemnikach (pomieszczeniach, miejscach w magazynie,

półkach itp.); o konieczności złożenia zamówienia informuje fakt wyczerpania się

zapasów z jednego z nich.

Nowoczesne metody zarządzania zapasami (grupa A):

model optymalnej wielkości zamówienia (EOQ – Economic Order Quantity) –

rozwiązanie równania na minimum funkcji kosztów całkowitych zapasów

(pochodna I rzędu = 0),

technologia JIT (just in time) – zasadza się na takiej technice sterowania przepływu

zapasów, aby odpowienie ich ilości trafiały w odpowiedniej chwili do

przedsiębiorstwa w oparciu o jak najdokładniejsze plany ich zapotrzebowania.

Narzędzia gospodarowania naleznościami

Należaności z tytułu dostaw towarów i usług powstają wskutek udzielania:

•

kredytu manipulacyjnego,

•

kredytu handlowego (kupieckiego).

Tradycyjna, optymalna polityka kredytowa polega na równoważeniu kosztów i korzyści

wynikających z posiadania należności. Warunkiem, który należy dodatkowo mieć na

uwadze zarządzając należnościami jest optymalizacja poziomu płynności.

W zarządzaniu należnościami wyróżnia dwie grupy narzędzi:

1)

metody oceny nalezności, ich powstawania oraz spływu,

2)

narzędzia sterowania kreowaniem i windykacją należności.

Pierwsza grupa to metody obliczeniowe różnorodnych wskaźników ekonomicznych

służacych podejmowaniu decyzji w zakresie zastosowania narzędzi z drugiej grupy:

struktura wiekowa należności,

klasyczne wskaźniki rotacji należności,

wskaźniki bieżącej rotacji należności.

Druga grupa narzędzi zarządzania należnościami obejmuje dwa rodzaje instrumentów:

1)

narzędzia ustalania limitów i terminów kredytu handlowego,

2)

narzędzia zabezpieczania i windykacji należności.

Warunki kredytowe winny być udzielane na podstawie oceny potencjalnych

kredytobiorców pod kątem pięciu czynników:

1)

charakteru klienta – miara jakościowa, która informuje czy dany klient będzie

próbował uczciwie spłacić dług w terminie,

2)

potencjału klienta (kondycji finansowej) – obejmuje retrospektywne badanie

sytuacji finansowej odbiorcy za pomocą metod analizy finansowej oraz informacji

o jego poprzednich zachowań,

3)

pokrycia kapitałowego – jest to wielkość nadwyżki aktywów nad zobowiązaniami;

mogą być również uwzględniane pozafinansowe zdolności klienta np. do

pozyskania kapitału na rynku, uruchomienia „cichych” wspólników itp.,

4)

zabezpieczenia kredytu – analiza dotyczy jakości aktywów kontrahenta pod kątem

ich atrakcyjności i płynności,

5)

ogólnych warunków rynkowych – ocenić należy zewnętrzne warunki towarzyszące

ewentualnej transakcji np. odległość siedziby klienta, możliwości pozyskania

alternatywnych klientów i ich konkurencje.

Klasyfikacja klientów według trzech klas ryzyka:

1)

wysokiego ryzyka – zaszeregowani są klienci o słabej kondycji finansowej;

większość z ocenianych czynników pozostaje na poziomie niezadowalającym,

2)

średniego ryzyka – badanie wiarygodności dało pozytywne rezultaty przynajmniej

dla 4-ch kryteriów; jedno z nich oceniono negatywnie,

3)

niskiego ryzyka – klient posiada dużą wiarygodność spełniając wszystkie

oczekiwania dostawcy.

Długość okresu kredytowana może przybierać postać:

•

krótkiego terminu płatności (7-14 dni) – dla klientów o umiarkowanym ryzyku

kredytowym, przy niewielkiej skali zamówień lub chęci skorzystania ze skonta;

może być stosowany również przy sprzedaży szybko psujących się lub łatwych do

sprzedania dóbr; jest ważnym narzędziem sprawdzającym wiarygodność nowych

klientów,

•

standardowego terminu płatności (21-30 dni) – jest oferowany klientom o

umiarkowanym i małym ryzyku kredytowym o ile inne okoliczności nie wskazują,

że ma być zastosowany krótki bądź długi termin płatności,

•

długiego terminu płatności (pow. 30 dni) – stosowany wobec klientów o małym

ryzyku kredytowym składających duże zamówienia; może być również

wykorzystany w przypadku dużej presji konkurencji, przy sprzedaży zapasów

nadmiernych lub zbędnych, w celu zwiększenia przychodów w sytuacjach

dekoniunktury itp.

Skonto kasowe oferowane jest klientom za przyspieszenie płatności w relacji do

przyjętego terminu płatności. Jest to tzw. opust za płatność. Opust hurtowy jest

instrumentem polityki kredytowej dla każdej z klas ryzyka. Dostawca i odbiorca

minimalizują dzięki niemu koszty transakcyjne wyższe w przypadku kilku dostaw.

Opust ten nie powinien łączyć się ze skontem kasowym, chociaż powinien uwzględniać

jego wysokość.

Instrumenty służące windykacji nalezności przeterminowanych. Można je podzielić na:

•

instrumenty handlowe – ich istota wynika ze stosunków ekonomicznych łączących

dostawcę i odbiorcę; wierzyciel może stosować różnego rodzaju i adresowane do

różnych osób odpowiedzialnych u dłużnika prośby, monity i ponaglenia; dysponuje

również szeregiem represji np. w postaci naliczenia odsetek, zablokowania

sprzedaży itp.

•

instrumenty prawne – wynikają z przepisów Kodekcu Cywilnego [KC] i Kodeksu

Postępowania Cywilnego [KPC] i mają charakter ściśle represyjny związany z

dochodzeniem roszczeń przed sądami powszechnymi i ich egzekucją komorniczą.

Zarządzanie gotówką

Trzy motywy utrzymywania gotówki w przedsiębiorstwie:

1)

transakcyjny ,

2)

ostrożnościowy,

3)

spekulacyjny.

Rzadziej – tezauryzacyjny.

Dwa cele zarządzania gotówką:

1)

minimalizację bieżącej gotówki w przedsiębiorstwie i maksymalizację korzyści

płynących z jej posiadania,

2)

umożliwienie jak najszybszego przepływu gotówki przez przedsiębiorstwo.

Elementarne zasady szczegółowe zarządzania gotówką:

•

gotówka inkasowana przez pracownika winna być deponowana w kasie firmy bądź

na rachunku bankowym w tym samym dniu co moment inkasa,

•

cała gotówka z kasy firmy oraz wszelkie czeki i inne kwity rozrachunkowe

powinny być codziennie przekazywane do banku,

•

należy zachęcać klientów do płatności za pośrednictwem rachunku bankowego,

•

trzeba korzystać z usług różnych banków minimalizując czas przepływu pieniądza

pomiędzy bankami itd.

Dla środków pieniężnychzostały opracowane modele matematyczne umożliwiające

minimalizowanie kosztów całkowitych gotówki (model zapasów gotówki Baumola,

model Beranka, model przypadkowych stanów gotówki Millera-Orra, model Stone’a).

6.

ZARZĄDZANIE WYNIKIEM FINANSOWYM

Etapy powstawania i czynniki kształtujące wynik finansowy

Rachunek zysków i strat przedsiębiorstwa dla celów zarządzania wynikiem finansowym

Przychody ze sprzedaży

- Koszty zmienne

= Marża brutto

= EBITDA

- Koszty stałe (bez amortyzacji)

- Amortyzacja

=Wynik z działalności operacyjnej

+ Przychody finansowe

= EBIT

- Koszty finansowe

=Wynik z działalności gosp.

+/- Wyniki nadzwyczajne

= Wynik brutto

- Podatek dochodowy

= Wynik netto

Zależą od pozycji rynkowej i
aktywności marketingowej firmy
oraz sytuacji na rynkach zbytu i
zaopatrzenia.

Zależą od sprawności
organizacyjnej firmy.

Zależy od bazcy technicznej firmy

Zależą od aktywnych i pasywnych
powiązań przedsiębiorstwa z
rynkami finansowymi oraz od
sytuacji na tych rynkach.

Zależą od czynników na które
firma nie ma bezpośredniego
wpływu.

Zależą od polityki fiskalnej
państwa oraz decyzji
przedsiębiorstwa w zakresie
optymalizacji opodatkowania.

Zasady ustalania podatku dochodowego

Wynik finansowy brutto

- przychody nie podlegające opodatkowaniu (zasada kasowa) lub zwolnione z opodatkowania

+ koszty i straty nie podlegające opodatkowaniu (zasada kasowa) lub nie uznawane przez

prawo podatkowe

= Dochód podatkowy

- ulgi podatkowe odliczane od dochodu

= podstawa opodatkowania

x stopa podatkowa

= podatek dochodowy brutto

- ulgi podatkowe odliczane od podatku

= podatek dochodowy do zapłaty (netto)

Czynniki bezpośrednio kształtujące wynik finansowy

WYNIK FINANSOWY

PRZYCHODY

KOSZTY

PODATEK

DOCHODOWY

Wolumen sprzedaży

Poziom kosztów stałych

Rodzaj opodatkowania

Struktura sprzedaży

Struktura produkcji

Stopy podatkowe

Polityka cenowa

Poziom kosztów

zmiennych

Ulgi podatkowe

Polityka kredytowa

Pozostałe przychody

Pozostałe koszty

Poziom kosztów

finansowych

Rentowność i deficytowość – progi rentowności

Rentowność – zdolność przedsiębiorstwa do generowania zysków.

Zyskowność – występuje zysk. Deficytowość – występuje strata.

Jednym z podstawowych rodzajów analizy rentowności jest analiza koszt – wolumen –

zysk (KWZ lub CVP – Cost-Volume-Profit). Wielkości analizowane to:

•

wolumen sprzedaży,

•

cena sprzedaży,

•

jednostkowy koszt zmienny,

•

koszty stałe,

•

zysk ze sprzedaży.

Wielkość wolumenu sprzedaży, przy której wzrastający przychód zrównuje się z

kosztem całkowitym jest nazywana progiem rentowności (BEP -Break-Even Point),

punktem bez straty lub też punktem krytycznym. Wolumen ilościowy sprzedaży w

punkcie BEP nazywa się ilościowym progiem rentowności, natomiast jego odpowiednik

wyrażony w pieniądzu – wartościowym progiem rentowności.

Graficzna ilustracja progu rentowności

W punkcie BEP wynik ze sprzedaży równy jest zeru:

K

P

C

=

gdzie:

P - suma przychodów ze sprzedaży, K

C

- koszty całkowite.

Przychody

i

koszty

Przychody

Koszty

całkowite

Koszty stałe

Strefa

zysków

Strefa

strat

BEP

ilościowy

Wielkośc

sprzedaży w szt.

BEP

wartościow

y

C

I

P

×

=

gdzie:

I

- ilość sprzedanych wyrobów (towarów, usług),

C

- cena sprzedaży wyrobu (towaru, usługi).

K

Kj

I

K

S

C

+

×

=

gdzie:

Kj

- jednostkowy koszt zmienny wyrobu (towaru, usługi),

K

S

- suma kosztów stałych przedsiebiorstwa.

K

Kj

I

C

I

K

P

S

C

+

×

=

×

⇒

=

,

(

)

K

Kj

C

I

S

=

−

×

,

Kj

C

K

I

BEP

S

I

−

=

=

C

Kj

C

K

I

C

BEP

BEPW

S

I

×

−

=

=

×

=

,

C

Kj

K

BEP

S

W

−

=

1

Dla produkcji wieloasortymentowej:

∑

×

∑

×

−

=

=

=

n

i

i

i

n

i

i

i

S

W

C

I

Kj

I

K

BEP

1

1

1

*

Wskaźnik bezpieczeństwa (marża bezpieczeństwa, wskaźnikiem pewności):

P

BEP

P

W

m

W

m

b

−

=

gdzie:

P

m

- przychody ze sprzedaży przy pełnym wykorzystaniu mocy produkcyjnych.

Przykład: Przedsiębiorstwo produkuje gwoździe (produkcja jednorodna); koszt

wytworzenia 1 kg tychże gwoździ wynosi 12,05 zł., natomiast cena sprzedaży 18,50 zł.

Maksymalne zdolności produkcyjne wynoszą 4 000,00kg gwoździ. Koszty stałe

przedsiębiorstwa wynoszą 16 tys. zł.

kg

Kj

C

K

BEP

S

I

60

480

2

05

12

50

18

00

000

16

,

,

,

,

=

−

=

−

=

,

.

,

,

,

,

zł

C

Kj

K

BEP

S

W

50

891

45

50

18

05

12

1

00

000

16

1

=

−

=

−

=

38

0

50

18

00

000

4

50

891

45

50

18

00

000

4

,

,

,

,

,

,

=

×

−

×

=

−

=

P

BEP

P

W

m

W

m

b

Dźwignia finansowa, operacyjna i połączona

Ryzyko działalności operacyjnej zależy od:

•

zmienności popytu – im stabilniejszy popyt, tym mniejsze ryzyko,

•

zmienności cen sprzedaży – im stabilniejsze ceny, tym niższe ryzyko,

•

zmienności cen czynników produkcji,

•

zdolności dostosowywania cen sprzedaży do cen czynników produkcji,

•

cyklu zycia produktu – im szybsze starzenie się produktów, tym wyższe ryzyko,

•

udziału kosztów stałych w kosztach ogółem przedsiębiorstwa – im jest on niższy,

tym mniejsze ryzyko.

Wysokość ryzyka operacyjnego wyznaczać można poprzez ustalenie wrażliwości zysku

operacyjnego od zmian poszczególnych czynników od których jest ono zależne.

Szczególnym mnożnikiem zysku jest tzw. dźwignia operacyjna. Jej istotą jest określenie

wrażliwości zysku operacyjnego na odchylenia przychodów ze sprzedaży.

Zysk operacyjny (EBIT) można zdefiniować jako róznicę:

j

operacyjne

dz.

stałe

koszty

-

j

operacyjne

dz.

zmienne

koszty

-

sprzed.

ze

przychody

=

EBIT

Stopień dźwigni operacyjnej:

P

P

EBIT

EBIT

DOL

0

0

∆

∆

=

gdzie:

EBIT

∆

,

P

∆

- zmiana bezwzględna zysku operacyjnego i przychodów ze sprzedaży,

EBIT

0

,

P

0

- stany początkowe zysku operacyjnego i przychodów ze sprzedaży.

Przykład: Jeśli w przedsiebiorstwie w ostatnim roku przychody ze sprzedaży wzrosły z

poziomu 1 156,00 tys. zł. do kwoty 1 289,00 tyś. zł., koszty stałe nie uległy zmianie i

wyniosły 552,00 tys. zł. natomiast koszty zmienne stanowią 30% przychodów ze

sprzedaży to:

•

zł.

tys.

257,20

552,00

-

30%

156,00

1

-

156,00

1

=

×

=

EBIT

0

•

zł.

tys.

350,30

552,00

-

30%

289,00

1

-

289,00

1

=

×

=

EBIT

1

•

362

0

20

257

20

257

30

350

,

,

,

,

EBIT

EBIT

0

=

−

=

∆

,

•

115

0

00

1156

,

,

156,00

1

-

289,00

1

P

P

0

=

=

∆

,

•

14

3

115

0

362

0

0

0

,

,

,

=

=

∆

∆

=

P

P

EBIT

EBIT

DOL

.

Ryzyko finansowe definiowane jest jako niepewność co do kształtowania się przyszłych

zysków netto w przedsiebiorstwie wykorzystującym kapitał obcy. Ryzyko to jest

dodatkowym ryzykiem (obok operacyjnego) jakie ponoszą właściciele firmy w wyniku

podjęcia decyzji o korzystaniu z kapitału obcego.

Zjawisko dźwigni finansowej polega na wykorzystaniu struktury kapitału do

zwiększania siły zarobkowej kapitału własnego. Dźwignia finansowa jest

zwielokrotnieniem wyniku finansowego przypadającego na kapitał własny na skutek

zaangażowania kapitału obcego generującego odsetki (odsetkowego).

Wynik finansowy netto w odniesieniu do zysku operacyjnego (EBIT):

dochodowy

podatek

-

(odsetki)

finansowe

koszty

-

netto

zysk

EBIT

=

.

Miarą pozwalającą ocenić ryzyko finansowe jest stopień dźwigni finansowej:

EBIT

EBIT

EPS

EPS

EBIT

EBIT

ROE

ROE

DFL

0

0

0

0

∆

∆

=

∆

∆

=

gdzie:

EBIT

∆

,

ROE

∆

- zmiana bezwzgl. zysku operacyjnego i rentowności kapitału własnego,

EBIT

0

,

ROE

0

- stany początkowe zysku operacyjnego i rentowności kapitału własnego.

Kontynuacja przykładu:

•

362

0

20

257

20

257

30

350

0

,

,

,

,

=

−

=

EBIT

∆EBIT

•

poziom odsetek nie ulega zmianie i wynosi 70,00 tys. zł. we wszystkich

analizowanych okresach,

•

stopa podatku dochodowego również pozostaje bez zmian – 20%.

Zysk netto zmienia się następująco:

•

(

)

76

149

20

00

70

20

257

00

70

20

257

0

,

%

,

,

,

,

=

×

−

−

−

=

ZN

,

•

(

)

24

224

20

00

70

30

350

00

70

30

350

1

,

%

,

,

,

,

=

×

−

−

−

=

ZN

,

•

497

0

76

149

76

149

24

224

0

,

,

,

,

=

−

=

ZN

∆ZN

.

37

1

362

0

497

0

0

0

,

,

,

=

=

∆

∆

=

EBIT

EBIT

ZN

ZN

DFL

.

Ryzyko operacyjne oraz finansowe składa się na ryzyko całkowite działalności

przedsiębiorstwa.

Miarą ryzyka całkowitego jest stopień dźwigni połączonej (całkowitej):

P

P

ROE

ROE

DTL

0

0

∆

∆

=

gdzie:

P

∆

,

ROE

∆

- zmiana bezwzględna przychodów i rentowności kapitału własnego,

P

0

,

ROE

0

- stany początkowe przychodów i rentowności kapitału własnego.

P

P

EBIT

EBIT

EBIT

EBIT

ROE

ROE

P

P

ROE

ROE

DTL

0

0

0

0

0

0

∆

∆

×

∆

∆

=

∆

∆

=

, i z tego:

DFL

DOL

DTL

×

=

Do przykładu:

14

3,

=

DOL

,

37

1,

=

DFL

to

30

4

37

1

14

3

,

,

,

=

×

=

×

=

DFL

DOL

DTL

,