1.

Rozkład temperatury w Ziemi

Jądro Ziemi-centralnie położona część kuli ziemskiej. Temperatura dochodzi tu do 6500



C

Jądro zewnętrzne-ciecz o temperaturze 4000-4800



C (prądy cieczy tworzą pole magnetyczne)

Płaszcz ziemi- 3000



C

Skorupa ziemska
Jądro - 4000-6500



C; Ciepło przenika w postaci tzw. Strumienia cieplnego do chłodnej powierzchni skorupy i rośnie wypromieniowane w kosmos.

Do 1,5 m strefa dobowych wahań temperatury, zależna od klimatu i pór roku.
Do 8 m strefa sezonowych wahań temperatury
20-30 m występuje strefa neutralną ze średnią temperaturą stałą (średniej temp. rocznej na danym obszarze) niżej następuje wzrost temperatury, ale nie liniowo. Jest zależny od rodzaju
skał, ich przewodności cieplnej i innych czynników.
Energia geotermiczna jest źródłem procesów kształtujących wnętrze Ziemi (magmatyzm, aktywność tektoniczna, metamorfizm).
Głównym źródłem ciepła jest rozpad pierwiastków promieniotwórczych. Z gorącego wnętrza Ziemi ciepło przenika w postaci tzw. strumienia cieplnego do chłodnej powierzchni skorupy
i zostaje wypromieniowane w kosmos. Przy samej powierzchni do głębokości ok. 1,5m występuje strefa dobowych wahań temperatury, zależna od klimatu i pór roku (energia słoneczna).
Niżej do głębokości ok 5-8m możemy wyróżnić strefę sezonowych wahań temperatury. Idąc niżej mamy strefę rocznych wahań temperatury, a na głębokości 20-30m występuje strefa
neutralna ze średnia temperatura stałą, równą średniej rocznej temp. powietrza dla danego obszaru. Głębiej dochodzi do stopniowego wzrostu temperatury wg stopnia
geotermicznego: g=15+48m (związek ten, charakteryzujący wzrost temp. wraz z głębokością nie ma charakteru liniowego i zależy m.in. od rodzaju skał i ich przewodności cieplnej.
Temperatura wnętrza Ziemi wzrasta wraz ze stopniem geotermicznym tylko do pewnej głębokości, a mianowicie do ok. 100km, a dalej wzrasta znacznie wolniej.
Na głębokości 100km temp. wynosi 1500

o

C, na głębokości 600km – 1800

o

C, a w jądrze - ok. 5000-6000

o

C.

2.

Charakterystyka procesów magmowych

Magmatyzm jest to ogół procesów endogenicznych (odbywających się wewnątrz Ziemi) prowadzących do powstania skał magmowych.
Magmatyzm dzieli się na:
· plutonizm – powstawanie skał magmowych w głębszych partiach skorupy ziemskiej w warunkach wolno obniżającej się temperatury jako skały głębinowe, plutonity
wulkanizm – tworzenie się skał magmowych wylewnych na powierzchni lub tuż pod powierzchnią Ziemi. Tak tworzą się wulkanity, a ich formy zależą od lepkości lawy oraz miejsca i
sposobu, w jaki lawa wydostaje się na powierzchnię Ziemi.
3.

Skały wulkaniczne, warunki powstania, rozpoznanie makroskopowe

Magma jest to płynny lub gazowo-płynny stop pierwiastków i związków chemicznych, występujący w litosferze i płaszczu Ziemi. Magma wydobywająca się na powierzchnię Ziemi
nazywana jest lawą.
Pierwsze skały, które powstały w trakcie stygnięcia Ziemi były skałami magmowymi, a skład chemiczny magmy z której się utworzyły był taki, jaki ma obecnie litosfera. Dominującymi
związkami chemicznymi będą więc krzemiany oraz glinokrzemiany, mające różną temperaturę krystalizacji, a więc krystalizujące w pewnej kolejności w ochładzającej się magmie.
Minerały skał magmowych [krzemiany i glinokrzemiany różnych pierwiastków] dzielimy na ciemne [femiczne], zawierające dużo żelaza i magnezu oraz jasne [saliczne], w których
dominują krzem i glin. Poniższa tabela zawiera podstawowe minerały skałotwórcze skał magmowych i ich właściwości.

Klasyfikacja skał magmowych zaczęła się od makroskopowego rozróżniania ich wyglądu, który jest spowodowany:


składem mineralnym,



strukturą i teksturą.

Ze względu na skład mineralny skały magmowe podzielono na rodziny
Makroskopowe rozpoznawanie skał MAGMOWYCH
Aby rozpoznać skałę należy określić jej:


strukturę,



teksturę,



skład mineralny.

Ustalenie struktury badanej skały pozwoli na stwierdzenie czy jest to skała głębinowa czy wylewna.
Tekstura skały pozwala wnioskować o użyteczności skały, szczególnie w różnych dziedzinach budownictwa.
Skład mineralny jest tą cechą na podstawie której zaliczamy badaną skałę do odpowiedniej rodziny.

4.

Struktury skał magmowych

Struktura - sposób wykształcenia składników skały, a więc stopień krystalizacji, wielkość kryształów i równomierność lub nierównomierność ziaren.
Struktury skał magmowych:
a)skały wylewne:
- skrytokrystaliczna – kryształów bardzo małych rozmiarów
- afanitowa – kryształy widoczne tylko pod mikroskopem
- hipokrystaliczna (półkrystaliczna) – obok kryształów występuje szkliwo
- porfirowa – obecność większych prakryształów na tle ciasta skalnego
b) skały głębinowe:
- jawnokrystaliczna
- grubokrystaliczne – minerały > 5mm
- średniokrystaliczna – minerały 2-5mm
- drobnokrystaliczna – minerały < 2mm
- porfirowata – pomieszane minerały większe z mniejszymi
5. Czynniki (przyczyny) wietrzenia fizycznego

a) zmiana temperatury
- nagrzanie skały powoduje zwiększenie objętości składników skały, oziębienie zaś - kurczenie się kryształów
- dobowe zmiany temp. prowokują naprężenia i mikroruchy w skale, co prowadzi do spękań i izolowanych ziaren.
b) działanie organizmów żywych
- korzenie roślin wciskając się w pęknięcia skalne, rosnąc powodują ich poszerzanie
c) działanie fizyczne wody
- woda opadowa czy skroplona mogą wypełniać szczeliny skalne, a po zamarznięciu dodatkowo rozsadzać skałę
Wszystkie te czynniki prowadzą do rozpadu blokowego i ziarnistego skał.
Działanie wiatru, wody, śniegu, mrozu, wysokiej temperatury, czynników organicznych.
6.

Skutki i produkty wietrzenia fizycznego

Skutki: rozpad blokowy a później ziarnowy zwięzłych skał, na większe i mniejsze odłamki (okruchy) oraz pojedyncze ziarna minerałów.
Produkty: kwarc ale również towarzyszą mu pewne ilości muskowitu, skaleni i
in. minerałów i okruchów skał magmowych.
a) zmiana temperatury
- nagrzanie skały powoduje zwiększenie objętości składników skały, oziębienie zaś - kurczenie się kryształów
- dobowe zmiany temp. prowokują naprężenia i mikroruchy w skale, co prowadzi do spękań i izolowanych ziaren.
b) działanie organizmów żywych
- korzenie roślin wciskając się w pęknięcia skalne, rosnąc powodują ich poszerzanie
c) działanie fizyczne wody
- woda opadowa czy skroplona mogą wypełniać szczeliny skalne, a po zamarznięciu dodatkowo rozsadzać skałę
Wszystkie te czynniki prowadzą do rozpadu blokowego i ziarnistego skał.
7.

Opisać (narysować) typowy profil strefy wietrzenia skał

Idąc od góry:
glina lub glina z gruzem
gruz skalny z gliną
gruz skalny
skała macierzysta
Podr. str. 51 :D
8.

Główne cechy minerałów ilastych



mają właściwości gąbczaste-wchłaniają wodę do pewnego momentu



są plastyczne

9.

Wymień procesy prowadzące do powstania skał osadowych

a) wietrzenie fizyczne i chemiczne – rozpad skał i minerałów pod wpływem fizycznego działania temp. i jej zmian, wody, lodu, roślin oraz rozkład z udziałem gazów atmosferycznych,
wody i wielu związków chemicznych w niej rozpuszczonych.
b) erozja – usuwanie zwietrzeliny i innych utworów skalnych przez deszcz, wiatr, lodowiec, wody płynące oraz wody jezior, mórz i oceanów.
c) transport – przenoszenie materiału np. za pomocą lodu, wiatru, czy deszczu. Na wszystko to niemniej jednak znaczący wpływ ma ukształtowanie terenu i szata roślinna. Transport
umożliwia przenoszenie, ale także dalszą obróbkę produktów wietrzenia.
d) sedymentacja – osadzanie się materiału zwietrzelinowego (okruchy skalne, ziarna, cząstki mineralne) w zbiorniku wodnym poprzez wcześniejszy transport.
e) akumulacja – nagromadzenie się materiału
f) denudacja – zespół czynników prowadzących do zrównania terenu przez transport materiału skalnego w dół.
g) diageneza – proces tworzenia skały litej ze skał luźnych, polegający na łączeniu spoiwem ziaren skalnych.
10.

Rodzaje spoiwa w skałach okruchowych

- krzemionkowe – nadaje twardość skale, brak reakcji z HCl (z chalcedonu lub opału)
- węglanowe – reaguje z HCl (z kalcytu i/lub dolomitu)
- ilaste – słabe mechanicznie, barwa szara, jasna (z minerałów ilastych)
- żelaziste – czerwona i brunatna barwa (z tlenków i wodorotlenków żelaza)
- margliste – burzące z HCl i pozostawiające osad, barwa szara, jasna (z węglanu wapnia i min. Ilastych)
-mieszane
11.

Główne składniki skałotwórcze skał okruchowych



Ziarna: okruchy skał, skalenie, łyszczyki



Spoiwa - pyt. 11

12.

Objaśnij pojęcia sedymentacji i diagenezy

sedymentacja - osadzanie skał okruchowych w środowisku wodnym

diageneza - zestalenie osadzonych okruchów skalnych; etapy: kompakcja, odwodnienie, powstanie spoiw, utwardzenie.

Prowadzi do powstania nowego typu osadu –zwięzłej skały osadowej (np. piaskowce, zlepieńce).
13.

Formy przestrzenne występowania skał osadowych

Cechą większości skał osadowych jest występowanie w formie ławic (warstw) ograniczonych od spodu płaszczyzną spągu i od góry płaszczyzną stropu. Ławica może rozciągać się na
dużych przestrzeniach (tysiące km

2

). Czasem zmniejsza się jej miąższość (grubość), aż do całkowitego zaniku i wtedy skała przybiera formę soczewek. Istnieją również skały osadowe,

które powstają z nieorganicznych części organizmów żywych i niektóre z nich, np. rafa koralowa, nie są warstwowe. Na lądzie i w małych zbiornikach akumulacyjnych (rzeka, jezioro)
powstają osady o małej miąższości i małym zasięgu. Inaczej jest w morzach i oceanach.
14.

Podział skał osadowych okruchowych ze względu na strukturę

Skały okruchowe obejmują skały, w których w przewadze (>50%) występują okruchy i ziarna minerałów (produkty wietrzenia fizycznego i erozji).


psefity (gruboziarniste) 50% ziaren >2mm



psamity (średnioziarniste) 50% ziaren od 0,05-2mm



pelity (drobnoziarniste) 50% ziaren <0,05mm

15.

Charakterystyka osadów rzecznych



związki chemiczne wytrącające się z roztworów wodnych: węglowy, siarczany, chlorki, fosforowy, krzemionka bezpostaciowa, wodorotlenki żelaza i glinu



muszle, szkielety i inne części zwierząt i roślin, zbudowane z kalcytu, opalu i chalcedonu



składniki klasyczne, znajdujące się w zbiorniku sedymentacyjnym

Inaczej osady fluwialne, bądź aluwia - osady transportowane i deponowane przez rzeki i potoki. Aluwia tworzą także stożki napływowe. Materiał tu zaliczany jest bardzo różnorodny i
obejmuje zarówno osady drobnoziarniste (frakcja ilasta jak i pylasta) jak i gruboziarniste (piaski i żwiry). Rzeka transportuje i osadza żwiry, piaski oraz muły i iły w zależności od siły
transportowej. W górnym biegu aluwiami są osady bardziej gruboziarniste, np. żwiry i głazy, czasem o ogromnych rozmiarach. W środkowym biegu na zakolach osadzają się frakcje
drobniejsze, np. piaski i muły, co często prowadzi do powstawania meandrów. Przy ujściu siła transportowa jest znikoma, więc zazwyczaj osadza się materiał najdrobniejszy,
co przy sprzyjającym ukształtowaniu terenu prowadzi do powstania delty. W rzekach krótkich, górskich, wpadających do jeziora lub morza frakcja osadu może być dość znaczna nawet
przy ujściu.
16.

Czynniki erozji morskiej (jeziornej)

falowanie wody, przemieszczanie materiału klastycznego, niszczenie brzegów
Jezioro: sedymentacja przebiega wolno, w skutej grawitacji materiał opada
Erozję morską wywołują dwa główne czynniki: falowanie i pływy (przypływy i odpływy), zaś w mniejszym stopniu prądy przybrzeżne. Rozmiar erozji zależy tu od siły fali, wielkości pływów,
prędkości prądów morskich i konfiguracji wybrzeża. W morzach zamkniętych większy wpływ na erozję ma falowanie, a w otwartych akwenach rośnie rola pływów. Erozja brzegu
morskiego wynika z hydraulicznego działania wody i abrazji, które są następstwem uderzania fal o brzeg. Stale atakowany przez wodę wysoki brzeg morski ulega podcinaniu u podstawy
i osuwaniu; w ten sposób tworzy się klif, który się nieustannie cofa.
17.

Mechanizm i skutki erozji deszczowej

Krople deszczu padające na miękką powierzchnie(gleba, pył, glina, piasek, itp.)żłobi na nim zagłębienia, mniejsze i większe bruzdy. Przy nawet niewielkim nachyleniu terenu woda
spływa po powierzchni i zabiera ze sobą zwietrzeliny te części, które może unieść i rozpuścić-ablacja ( nazwa tego rodzaju erozji).
Zależy od: nachylenia stoku, rodzaju zwietrzeliny, rodzaju szaty roślinnej oraz ilości wody opadowej’
Skutki: zniszczenia na polach ornych(np.. ziemniaki), akumulacja wody w mniejszych lub większych zbiornikach, zmętnienie wody w polach i rzekach przy większych opadach.
Erozja deszczowa (inaczej ablacja) to spłukiwanie luźnej, wierzchniej warstwy terenu (zwłaszcza cząstek gleby) przez wody deszczowe. Proces niszczącego oddziaływania wody
deszczowej na skały lite jest niewielkie, ale współdziałając z wietrzeniem chemicznym może spowodować powstanie na powierzchni skał bruzd, rowków, rynien i zagłębień. Gdy skała
jest luźna (np. piasek) spływająca woda może szybko żłobić w niej początkowo drobne jary, które z czasem mogą przejść w głębokie parowy. Ablacja prowadzi do wyjałowienia
(uczynienia nieurodzajnym) gleby, jest główny źródłem rumowiska (luźny materiał skalny) unoszonego przy stanach powodziowych. Produkty wymycia osadzone w pobliskich
zagłębieniach nazywamy deluwiami – przeważnie osady drobnoziarniste, warstwowe zawierające domieszki części organicznych (głównie roślinnych).

18.

Rodzaje erozji rzecznej

Erozja rzeczna – niszczenie koryt rzek i potoków przez płynącą wodę. Postęp erozji zależy od odporności podłoża koryta i prędkości wody.
W górnym biegu rzeki występują:
- erozja wgłębna - polega na wcinaniu się rzeki w koryto rzeczne poprzez niszczenie go przez niesione przez rzekę materiał skalny; powstają charakterystyczne doliny V-kształtne o wąskim
dnie i pochyłych zboczach.
- erozja wsteczna - cofanie się źródeł rzeki w kierunku działu wodnego (może doprowadzić do przejęcia początkowego odcinka innej rzeki tzw. kaptaż); zachodzi tam, gdzie tworzą się
katarakty czy wodospady.
W środkowym biegu rzeki:
- erozja boczna - podmywanie brzegów rzeki, spowodowane nierównomiernym nurtem rzecznym; rzeka meandruje, czyli tworzy zakola i zakręty. Z doliny rzecznej V-kształtnej powstaje U-
kształtna.
Powstaje starorzecze - jezioro przyrzeczne – jezioro leżące na dnie doliny rzecznej, będące fragmentem jej byłego koryta i odcięte wałem przykorytowym od obecnego nurtu. Ma ona
zwykle sierpowaty kształt.
- erozja denna - żłobienie dna rzeki przez płynącą wodę i niesiony przez nią materiał; może powodować powstawanie poprzecznych do koryta rzeki wypłyceń lub progów wodnych.
W dolnym biegu rzeki zwykle nad erozją przeważa akumulacja osadów niesionych przez rzekę.
19.

Mechanizm i typowe osady erozji eolicznej

Na obszarach o skąpej szacie roślinnej (np. pustynie, lodowce) i piaszczystych wybrzeżach
mórz przez działanie siły wiatru przemieszczeniu ulegają luźne utwory o małym ziarnie.
Drobny materiał jest wywiewany powodując np., wywianie piasku z dużych obszarów
powstanie pustyni kamiennej w suchych miejscach. Piasek niesiony przez wiatr uderza o skały żłobiąc je, tworząc bruzdy, zagłębienia (proces korozji).
Osady erozji eolicznej:


barchany (wydmy wysunięte, tak jak wieje wiatr)



wydmy paraboliczne (sierp wysunięty przeciwnie do kierunku wiatru)



wydmy poprzeczne (długie proste lub nieznacznie faliste grzbiety)



wydmy podłużne (bardzo długie wały grzbietowe ciągnące się nawet dziesiątki km, równoległe do wiatru)

21.

Rodzaje tarasów w dolinie rzecznej



erozyjne (półka skalna po obu stronach koryta)



erozyjno-akumulacyjne (półka skalna po obu stronach koryta wraz z naniesionym na nią osadem)

22.

Cechy osadów lodowcowych



Kompleksy słabo wysortowane



Nie warstwowe lub z warstwowaniem zaburzonym przez struktury deformacyjne (fałdy uskoki)



Nagłe zmiany uziemienia



Posiadają wkładki osadów morenowych



Wielka zmienność profilów glebowych

Osady lodowcowe E. Runie dzieli pod względem genetycznym w następujący sposób:
1) Osady typowo lodowcowe (glacjalne)
2) Osady wodno lodowcowe (fluwioglacjalne)
a) osady rzeczno lodowcowe (fluwioglacjalne)
b) osady jeziorno lodowcowe (limnoglacjalne)
Osady określone powyżej jako „typowe lodowcowe” zostały osadzone przez wytopienie się bezpośrednio z lodu lodowcowego. Osady wodno lodowcowe osadzone zostały dzięki
wodom z topniejącego lodowca (osady rzeczno lodowcowe) albo osadzone w jeziorach pod czołem lodowca (osady jeziorno lodowcowe).
Osady lodowcowe:
- gliny zwałowe budują one wały moren czołowych środkowej i północnej Polski oraz moreny denne i ablacyjne. Glinom towarzyszą osady fluwioglacjalne. Składają się na nie piaski
sandrowe, które wytworzyły rozległe pola wydmowe oraz piaski i żwiry, budujące kemy i ozy.
- gliny bazalne czyli słabo wysortowane osady skalne, zbudowane z mieszaniny licznych okruchów skalnych. Powstają na skutek wytopienia się oraz osadzania materiałów skalnych pod
lodowcem.
- gliny ablacyjne znajdują się wewnątrz albo na samej powierzchni lądolodu.
23.

Czynniki i skutki metamorfizmu

Metamorfizm to zespół procesów prowadzących do zmiany budowy wewnętrznej skał, zachodzących w warunkach podwyższonej temperatury lub/i wysokiego ciśnienia. Wpływ na jego
przebieg mogą mieć również inne czynniki, jak np.: magma oraz roztwory i gazy pomagmowe, a także czas. Zjawiska te przebiegają w głębi skorupy ziemskiej, obejmując zarówno skały
osadowe jak i magmowe oraz wcześniej powstałe skały metamorficzne. Powodują one zmianę pierwotnych struktur i tekstur skał, a także prowadzą do zmian ich składu mineralnego,
niekiedy również chemicznego. Produktem tych przeobrażeń są skały metamorficzne.


temperatura: 20



C



ciśnienie: 200-400 MPa

-od tych czynników zaczyna się przeobrażenie już istniejących skał i powstawanie nowych.
ultrametamorfizm- bardzo intensywne przeobrażenie związane z częściowym przetopieniem skał.


metamorfizm termiczny - podwyższenie temp. Przy niewielkiej zmianie ciśnienia. Temp: pogrążenie skały lub sąsiedztwo intruzji magmowej



metamorfizm chemiczny - wpływ ciśnienia o charakterze: statycznym/dynamicznym(ciśnienie kierunkowe)



metamorfizm kontaktowy - przy bezpośrednim zetknięciu starszych skał z intruzja magmową, spowodowany działaniem wysokiej temperatury



metamorfizm regionalny - działanie wysokiej temperatury i wysokiego ciśnienia, związany z pogrążeniem dużej ilości skał na dużą głębokość pod grubą pokrywę innych utworów

24.

Uskoki (rys.): rodzaj deformacji, ważniejsze elementy

uskok - nieciągła deformacja polegająca na rozerwaniu warstwy i połączenia z jej poziomym i pionowym posunięciem.
Uskok – struktura tektoniczna powstała w wyniku rozerwania mas skalnych i przemieszczenia ich wzdłuż powstałej powierzchni (lub wąskiej strefy zniszczenia), zwanej powierzchnią uskoku
lub ślizgiem. W uskoku wyróżnia się również dwa skrzydła: wiszące (podniesione) i zrzucone (obniżone). Mierzona w pionie odległość między skrzydłami tej samej warstwy jest jego
wysokością (amplitudą). Odległość pozioma wyznacza rozstęp warstwy. W zależności od ułożenia skrzydeł i powierzchni uskokowej wyróżnia się uskoki normalne oraz wsteczne. Uskokom
mogą towarzyszyć inne struktury tektoniczne (przyuskokowe podgięcia warstw, fałdy, fleksury). Związane są z nimi powstawanie zrębów (skrzydło wiszące obustronnie jest ograniczone
skrzydłami zrzuconymi) i zapadlisk (np. rowów tektonicznych – skrzydło zrzucone obustronnie kontaktuje ze skrzydłami wiszącymi).

25.

Fałdy (rys): rodzaj deformacji, ważniejsze elementy

fałdy - powstają podczas ruchów górotwórczych w wyniku: ściskania, rozciąganie, zginania, skręcania, rozerwania, rozkruszania.
jadro - wewnętrzna część antykliny lub synkliny. Złożona z utworów najstarszych (antykliny) lub najmłodszych (synkliny)
przegub - część fałdu o największej krzywiźnie, łącząca dwa skrzydła

Fałd – to ciągła deformacja tektoniczna polegająca na wygięciu plastycznym warstw skalnych bez przerwania ich ciągłości, powstała na skutek fałdowania. Prosty, normalny,
symetryczny fałd należy do rzadkości. Fałd składa się z następujących części:
- części wypukłej (antykliny, siodła) i części wklęsłej (synkliny, łęku)
- skrzydła fałdu będącym częścią pośrednia pomiędzy antykliną a synkliną
- promienia – odległość pomiędzy antykliną a najbliższą synkliną mierzona w poziomie
- amplituda – odległość pomiędzy antykliną a synkliną mierzona w pionie
Antyklina posiada w swoim jądrze utwory starsze, natomiast synklina posiada w swoim jądrze utwory młodsze.
Ze względu na kształt fałdu, wyróżniamy:
- f. normalny
- f. obalony
- f. leżący
- f. pochylony
26.

Zręby i rowy tektoniczne (rys)

Zrąb tektoniczny (horst) – struktura tektoniczna ograniczona przynajmniej z dwóch stron uskokami i wypiętrzona wzdłuż nich względem otoczenia.
Przykładem wielkoskalowego zrębu są Sudety, Góry Smocze, góry Ural.
Rów tektoniczny (graben) – rodzaj obniżenia geologicznego, obejmujący wąski i podłużny fragment skorupy ziemskiej, który zapadł się wzdłuż równoległych do siebie uskoków
normalnych.
Przykładami są: rów mariański – najgłębszy na świecie, rów krzeszowicki.

27.

Płaszczowiny, omów rodzaj deformacji

Płaszczowina – zespół fałdów dużych rozmiarów, obalonych i nasuniętych na inne utwory. Podczas kilkumetrowych przesunięć płaszczyzny, ta ulega z reguły skomplikowanym
deformacjom fałdowym w postaci drugorzędnych fałdów, powierzchni ścięć, rozerwania i wyciśnięcia części fałdu.
28.

Co to jest wychodnia warstwy?

Wychodnia warstwy – miejsce w terenie, w którym dana warstwa skalna, jak również inne ciało, wychodzi na powierzchnię ziemi; powierzchnia terenu ograniczona liniami intersekcyjnymi
stropu i spągu warstwy;
29.

Mapa geologiczna – jakie zawiera podstawowe informacje geologiczne, ile wynosi rzeczywista długość odcinka 4cm na mapie w skali 1 : 50000

1:50 000 1cm = 50 000cm=500m=0,5km
4cm=4x0,5km=2km
Mapa geologiczna- obszar powierzchni ziemi zrzutowany na płaszczyznę


wydzielanie litostratygraficzne i tektoniczne



bagna



przypuszczalne i pewne rozlewiska

30.

Charakterystyka spękań (szczelin) w skałach

Spękania- to nieciągłości materii skalnej bez wzajemnego przemieszczenia
Występujące w skałach szczeliny dzielimy na trzy rodzaje związane z procesem geologicznym:
a) szczeliny wietrzeniowe – powstają w wyniku fizycznego wietrzenia skał. Występują w powierzchniowej strefie do głębokości nie przekraczającej kilkudziesięciu metrów. Są przeważnie
chaotycznie rozmieszczone. Mogą być wypełnione drobnym materiałem zwietrzelinowym.
b) szczeliny tektoniczne – powstają w wyniku dyslokacji tektonicznych. Można je spotkać na znacznej głębokości przy czym im większa głębokość, tym są bardziej zwarte.
c) szczeliny syngenetyczne – powstają w wyniku wew. naprężeń występujących w niektórych skałach w trakcie ich powstawania, np. przy krzepnięciu magmy lub odwadnianiu osadu.
31. Ogólne zasady podziału gruntów budowlanych

Grunty budowlane to wszystkie utwory geologiczne, tworzące podłoże budowlane.
Ze względu na pochodzenie klasyfikujemy je następująco:
·

naturalne - powstałe w wyniku procesów geologicznych:



skaliste – zaliczamy do nich wszystkie typy skał (magmowe, osadowe, metamorficzne). Wyróżniamy dwa typy gruntów: skalisty twardy i skalisty miękki.



nieskaliste:

- mineralne – przy powierzchniowej części skorupy ziemskiej, w której realizuje się większość prac budowlno-inżynieskich. Na podstawie frakcji uziarnienia gruntu dokonuje się podziału
gruntów. Wyróżniamy frakcje: kamienistą, skalistą, piaskową, pyłową i iłową. Na podstawie zawartości poszczególnych frakcji wyróżnia się następujące grupy utworów nieskalistych:
kamieniste, gruboziarniste i drobnoziarniste.;
- organiczne – charakteryzują się wysoką zawatotością części oganicznych, powyżej 2%. Najważniejsze z nich to grunt próchniczy, namuł i torf.
·

antropogeniczne (nasypowe) - powstałe w wyniku działalności inżynierskiej i gospodarczej człowieka;

Podział ze względu na skład:


mineralne



przemysłowo-gospodarcze, tj. żużle, popioły, materiały poflotacyjne, przepalone hałdy

Podział ze względu na zastosowanie w budownictwie:


nasypy budowlane (NB) – powstałe w wyniku kontrolowanego procesu technologicznego (wały przeciwpowodziowe, zapory ziemne, nasypy kolejowe i drogowe, podsypki pod
fundamenty)



nasypy niebudowlane (NN) – powstałe w wyniku niekontrolowanego procesu technologicznego (niektóre wysypiska śmieci, składowiska odpadów gospodarczych)

32. Podaj ogólną charakterystykę soliflukcji
Soliflukcja to proces pełznięcia pokrywy zwietrzelinowej w obszarach polarnych i wysokogórskich. Jest to spełzywanie na zboczach, które na stałe bądź okresowo są przemarznięte. W
okresie roztopów woda pochodząca z topnienia lodu i śniegu, która nie mogąc wsiąkać w nadal zamarznięte podłoże nasyca przypowierzchniowe strefy pokrywy zwietrzelinowej,
spełzające w dół stoku. Zjawisko to zachodzi na granicy: warstwa rozmrożona - zamarznięte podłoże.
33. Osiadanie zapadowe – objaśnij, w jakich gruntach najczęściej występuje
Osiadanie zapadowe to zdolność gruntu, znajdującego się pod określonym obciążeniem, do szybkiej zmiany objętości pod wpływem nasycenia wodą.
Lessy znajdujące się w strefie aeracji są szczególnie podatne na zmiany deformacyjne wynikające z ich zmiennej wilgotności. W warunkach nagłego nasycenia wodą następuje
gwałtowna redukcja ich objętości, która określana jest terminem „osiadanie zapadowe”.
Lessy o niewielkiej wilgotności naturalnej charakteryzują się niewielką ściśliwością oraz zazwyczaj zdolnością do osiadania zapadowego. Lessy o wysokiej wilgotności wykazują
stosunkowo dużą ściśliwość i brak zdolności do osiadania zapadowego.
Najprostsze wyjaśnienie mechanizmu zjawiska osiadania zapadowego sprowadza się do uznania, że w wyniku zetknięcia się z wodą zostają przerwane wiązania istniejące między
elementami szkieletu (pierwotnymi cząstkami i ziarnami oraz agregatami), a wobec dużej porowatości następuje załamanie się całej struktury szkieletowej lessów.
33. Wymień geologiczno-inżynierskie zjawiska wywołane obecnością wody w podłożu budowlanym, omów jedno z nich.
·

Zjawiska krasowe – rozpuszczanie skał przez wody podziemne;

·

Sufozja – wymywanie przez przepływającą przez grunt wodę drobniejszych jego ziaren i cząstek szkieletu gruntowego;

·

Kolmatacja – zjawisko odwrotne do sufozji – osadzanie drobnych cząstek i ziaren w porach szkieletu gruntowego;

·

Upłynnianie gruntu - pod wpływem ciśnienie grunt zaczyna zachowywać się jak ciecz;

·

Przemarzanie gruntu, wysadziny, przełomy;

Sufozja MECHANICZNA polega na wymywaniu przez przepływającą przez grunt wodę drobniejszych jego ziaren i cząstek szkieletu gruntowego. Warunkiem wystąpienia tego zjawiska jest
podatność ośrodka gruntowego (najbardziej podatne to grunty niespoiste różnoziarniste) oraz odpowiednia prędkość przepływu.
Sufozja CHEMICZNA to zjawisko rozpuszczania cząstek i ziaren gruntów zbudowanych z węglanów, chlorków czy gipsu pod wpływem wody.
Często występuje sufozja chemiczno-mechaniczna. Sufozja wpływa na strukturę i teksturę gruntów, zmienia ich wł. wytrzymałościowe i porowatość.
35. Charakterystyka krasowatości.
Krasowatością nazywamy występowanie w skale próżni powstałych w wyniku rozpuszczania ługowania skały przez krążące w niej wody.
Kras występuje głównie w takich skałach jak: wapienie, dolomity, gipsy w mniejszym stopniu w piaskowcach. W Polsce kras jest najsilniej rozwinięty w wapieniach Tatr, Wyżynie Krakowsko-
Częstochowskiej, Górach Świętokrzyskich i Sudetach.
Próżnie krasowe osiągają znaczne rozmiary i mają zróżnicowane formy. Są to najczęściej pionowe kominy i poziome nachylone korytarze często z obszernymi komorami (jaskinie, groty).
Tworzą one złożone systemy i mogą sięgać do znacznych głębokości. Przepływ wody w próżniach krasowych ma cechy przepływu w kanałach otwartych o zmiennym przekroju.
36. Przemarzanie gruntów – wyjaśnij zjawisko, zapobieganie.
Kolejnie, następujące po sobie procesy zamarzania i odmarzania gruntów powodują znaczne i nieodwracalne zmiany ich struktury i tekstury. Przemarzanie gruntów wywołuje również
zmiany własności wytrzymałościowych, co ma istotny wpływ na fundamenty budynków i innych obiektów. Dlatego fundamenty powinny być posadowione poniżej strefy przemarzania.
Zamarzająca w gruncie woda, przechodząc w lód powoduje powstawanie soczewek lub warstewek lodowych. Na skutek podciągu kapilarnego wody od dołu tworzą się soczewki os
sporych rozmiarach, co po stopieniu lodu skutkuje podniesieniem się stropu warstwy przypowierzchniowej, zwanym wysadzinami. W innych przypadkach woda wypełnia przestrzenie
porowe, co po zamarznięciu prowadzi do powstania skały o ‘spoiwie lodowym’ i o zwiększonej objętości. Na wiosnę dochodzi do topnienia soczewek i warstewek lodu w gruncie, często
nierównomiernego, co powoduje, że powierzchnia gruntu zapada się i pęka niejednorodnie. W ten sposób powstają przełomy.

37. Podać przyczyny powstawania osuwisk:
·

Zachwianie równowagi naprężeń w określonej strefie skał lub na pewniej powierzchni;

·

Wzrost wilgotności gruntu spowodowany długotrwałymi opadami lub roztopami;

·

W wyniku procesów erozyjnych (np. erozja rzeczna) bądź w trakcie robót budowlanych czy przy eksploatacji skał;

·

Obciążenia statyczne - powstające w wyniku posadowienia budynków, składowisk, wykonania nasypów;

·

Obciążenia dynamiczne – wywołane przez trzęsienia Ziemi, roboty strzałowe(?), ruch pojazdów i urządzeń mechanicznych;

43. Swobodne zwierciadło wody podziemnej – warunki występowania
Zwierciadło swobodne to powierzchnia ograniczająca od góry strefę saturacji warstwy wodonośnej lub powierzchnia wyznaczająca wartości ciśnienia panującego w poszczególnych
punktach warstwy wodonośnej. Jeżeli ponad strefą saturacji występuje strefa aeracji, wówczas zwierciadło wyznacza powierzchnia rozgraniczająca te dwie strefy. W przypadku kiedy w
strefie aeracji występuje podstrefa wzniosu kapilarnego, zwierciadło stanowi powierzchnia rozgraniczająca podstrefę wzniosu kapilarnego i strefę saturacji.
44. Charakterystyka wód gruntowych
WARUNKI WYSTĘPOWANIA: warstwa wodonośna umieszczona jest bezpośrednio pod powierzchnią terenu, zwierciadło wody jest swobodne, przy każdym stanie zwierciadła woda nie
kontaktuje się ze strefą glebową, ponad zwierciadłem wody występuje strefa aeracji umożliwiająca infiltracje opadów WYSTĘPOWANIE: sypkie utwory tarasów rzecznych, stożków
napływowych, utwory polodowcowe ZASILANIE: infiltracja opadów atmosferycznych w warstwie wodonośnej, napływ wód podziemnych z terenów sąsiednich
CECHY: brak wpływu temperatury powietrza, zróżnicowany skład chemiczny i sanitarny, możliwość infiltracji zanieczyszczeń.
45. Charakterystyka wód zaskórnych
Wody zaskórne (przypowierzchniowe) – znajdują się tuż pod powierzchnią terenu, ich zwierciadło jest swobodne, występuje w strefie glebowej lub pokrywa się z powierzchnią terenu.
Wody te pojawiają się na obszarach równinnych i w zagłębieniach morfologicznych. WARUNKI WYSTĘPOWANIA: płytkie podłoże warstwy wodonośnej, brak strefy aeracji, mała miąższość
oraz kontakt ze strefą glebową. CECHY: podatność na zanieczyszczenia z powierzchni terenu, zanieczyszczenie drobnoustrojami itp., wpływ temperatur powietrza ZASILANIE: opad
atmosferyczny
46. Strefy hydrogeologiczne w podłożu skalnym
W warstwie wodonośne występują następujące strefy hydrogeologiczne: 1.STREFA SATURACJI – strefa nasycenia lub nawodnienia, w której wszystkie próżnie otwarte są wypełnione wodą
wolną. Jest ośrodkiem dwufazowym, złożonym z fazy stałej (utwory skalne) i ciekłej (wody). 2.STREFA AERACJI – strefa napowietrzenia, znajduje się nad strefą saturacji. Jest ośrodkiem
trójfazowym złożonym z fazy ciekłej (woda fizycznie związana, woda wolna z opadów i woda wolna zawieszona), fazy gazowej (powietrze) i fazy stałej (skały). 3.STRAFA WZNIOSU
KAPILARNEGO – występuje w utworach zawierających próżnie włoskowate w dolnych partiach strefy aeracji. Dominuje tu woda kapilarna.
47. Napięte zwierciadło wód podziemnych- warunki występowania.
Napięte (naporowe) zwierciadło wody podziemnej występuje na granicy warstwy wodonośnej i nadkładu, w sytuacji, gdy w warstwie wodonośnej całkowicie nawodnionej i przykrytej
nadkładem nieprzepuszczalnym znajduje się woda pod pewnym ciśnieniem, większym od ciśnienia atmosferycznego. Jest to zwierciadło wymuszone i przyjmuje kształt powierzchni
stropowej warstwy wodonośnej.
48. Charakterystyka wód wgłębnych
WARUNKI WYSTĘPOWANIA: warstwy wodonośne odizolowane od powierzchni terenu utworami nieprzepuszczalnymi CECHY: na całym obszarze warstwy wodonośnej zwierciadło napięte
i piezometryczne, zwierciadło swobodne tylko w płytko położonych, nachylonych i niecałkowicie nawodnionych warstwach wodonośnych, ich właściwości fizyczne zależą od
środowiska geologicznego (skał) ZASILANIE: opady atmosferyczne, wody powierzchniowe, wgłębne i gruntowe
49. Istota i warunki występowania zwierciadła piezometrycznego.
Zwierciadło piezometryczne to powierzchnia wyznaczająca poziom wysokości piezometrycznych w poszczególnych punktach warstwy wodonośnej. Jest zwierciadłem pozornym, a jego
kształt zależy od stanu kinematycznego rzeki. Zwierciadło to występuje, gdy do warstwy wodonośnej z napiętym zwierciadłem wody zastanie doprowadzony otwór wiertniczy, woda do
niego napłynie i jej poziom ustabilizuje się na wysokości piezometrycznej ponad stropem warstwy wodonośnej. Wysokość piezometryczna określa wartość ciśnienia jakie wywiera woda
na spąg warstwy nadkładu (ciśnienie piezometryczne)

50. Scharakteryzuj proces filtracji
Filtracja to przepływ wód podziemnych. Ze względu na charakter i związki parametrów ruchu wody (np. prędkości, ciśnienia, miąższości strefy saturacji) wyróżnia się kilka rodzajów filtracji.

Pod względem związku oporu i prędkością filtrację można podzielić na linearną (woda porusza się po równoległych torach, opory ruchu są liniowo zależne od prędkości), prelinearną i
postlinearną (opory ruch nie są liniowo zależne od prędkości wody). Ze względu na zmienność parametrów ruch zachodzących w czasie i wzdłuż drogi przepływu filtrację dzielimy na
ustaloną (parametry nie zmieniają się w czasie, woda płynie ruchem jednostajnym lub zmiennym) i nieustalona (parametry ruchu zmieniają się w czasie)

52.Podaj sposoby określania współczynnika wodoprzepuszczalności.
- ze wzorów empirycznych
- metodami laboratoryjnymi
- metodami polowymi:
·

Na podstawie wyników pompowania badawczego:

o

Przy przepływie nieustalonym. Odnoszą się one do pierwszej fazy pompowania zarówno krótkotrwałego jak i długotrwałego

o

Przy przepływie ustalonym

o

Metoda wzniosu zwierciadła po pompowaniu krótkotrwałym lub długotrwałym

o

Metoda wzniosu zwierciadła w studni po gwałtownym czerpaniu wody w studni – tzw. metody ekspresowe

·

Na podstawie zalewania wyrobisk badawczych

·

Na podstawie parametrów naturalnego strumienia

53.

Podstawowe właściwości hydrogeologiczne skal: (Także dla 54,55, 56 – nie jestem pewna, czy tyle informacji wystarczy, także proszę spójrzcie sobie na str. 190-197 w

podręczniku)

Właściwościami hydrogeologicznymi skał określa się te ich cechy, które decydują o zdolności do akumulowania, oddawania i przetwarzania wody. Do podstawowych właściwości
należą: porowatość, szczelinowatość, kraskowatość oraz wodochłonność, odsączalność i przepuszczalność. Pierwsze trzy właściwości reprezentują cechy strukturalne skał. Pozostałe trzy
są natury hydraulicznej. Są one ściśle związane z właściwościami strukturalnymi, a także zależą od właściwości fizycznych wody (a w ujęci ogólnym, od właściowsci płynu występującego
w skale)
Wodochłonność – zdolność skały do pochłaniania i gromadzenia wody. Wodochłonność całkowitą wyznacza zatem sumaryczna objętość próżni otwartych (porów, szczelin, próżni
krasowych). Naturalna wodochłonność skał jest zawsze mniejsza od wodochłonności całkowitej, gdyż skały w stanie naturalnym są w jakimś stopniu nasycone wodą fizycznie związaną,
kapilarną, a nawet wolną. W problematyce hydrotechnicznej stosuje się pojęcie wodochłonności w innym, niż podano wyżej znaczeniu. W tym przypadku chodzi o ilość wchłanianej
przez skałę wody, tłoczonej do otworu wiertniczego, przy określonym ciśnieniu i określonej długości badanej strefy. Dla pierwszego rodzaju wodochłonność statyczna, znaczenie drugie –
wodochłonność dynamiczna.

54. Wymień właściwości hydrogeologiczne skał, objaśnij odsączalność
Odsączalność – jest to zdolność skały całkowicie nasyconej wodą do oddawania wody wolnej pod działaniem siły ciężkości lub przy spadku ciśnienia panującego w skale (przy
odprężaniu skały). Zdolność skały do grawitacyjnego oddawania wody nazywa się odsączalnością grawitacyjną.
6
55. Wymień właściwości hydrogeologiczne skał, objaśnij szczelinowatość.
Szczelinowatość – występujące w skałach masywnych szczeliny, związane z procesem geologicznym, który spowodował spękanie skały, dzieli się na trzy rodzaje: wietrzeniowe,
tektoniczne i syngenetyczne.
- wietrzeniowe: powstają w wyniku fizycznego wietrzenia skał. Występują w przypowierzchniowej strefie, do głębokości nie przekraczającej kilkudziesięciu metrów. Szczeliny te są
zazwyczaj bezładnie rozmieszczone i mają niekiedy znaczną szerokość. Równocześnie wiele szczelin może być wypełnionych materiałem zwietrzelinowym.
- tektoniczne: powstają w wyniku dyslokacji tektonicznych. Występują one w szczególności w przegubach form antyklinalnych i synklinalnych oraz w strefach uskokowych. Szczeliny te
mogą znajdować się na znacznej głębokości, przy czym im większa jest głębokość, tym bardziej są one zwarte. Liczne obserwacje wskazują, że począwszy od głębokości około 1 km,
szczeliny mają już tak małą szerokość, że nie przewodzą wody wolnej. Układ szczelin wykazuje pewną regularność związaną z kierunkiem działania sił tektonicznych.
- syngenetyczne: tworzą się w wyniku naprężeń wewnętrznych występujących w niektórych skałach w trakcie powstawania, np. przy krzepnięciu magmy lub wysychaniu osadów.
Szczeliny te są podobne do tektonicznych.

56. Wymień właściwości hydrogeologiczne skał, objaśnij porowatość.
Porowatość nadaje skale obecność pomiędzy ziarnami lub kryształami próżni, zwanych porami, związanych zwykle z genezą skały. W aspekcie właściwości hydrogeologicznych skały
istotną rolę odgrywają trzy cechy porowatości: ilość, rozmiary i wzajemne połączenie porów. W ilościowej charakterystyce porowatości uwzględnia się bądź stosunek objętości porów do
objętości skały, bądź stosunek powierzchni zajętej przez pory do powierzchni skały w określonym przekroju. Największą porowatość mają niescementowane skały osadowe. Większość z
nich charakteryzuje typowa porowatość intergranularna – pory występują wyłącznie pomiędzy ziarnami.
57. Metody badań geologicznych podłoża gruntowego.
próba wałeczkowania (uformować kulkę o średnicy 7mm, rozwałeczkować ją do średnicy 3mm), próba rozcierania (w wodzie palcami), próba rozmakania (próbkę wysuszyć w T=105-
110C, umieścić na siateczce w wodzie destylowanej) - rezultaty porównać do normy. Ponadto grunty można identyfikować poprzez: oznaczenia składu mineralnego, struktury, tekstury,
konsystencji, plastyczności wytrzymałości, barwy, zawartości CaCo3.
Dla większej dokładności stosuję metody analizy granulometrycznej: - analiza sitowa (sypką próbkę przesiewa się przez zestaw sit, waży się ile czego jest na poszczególnych sitach, wyniki
porównuje się do normy). - analiza areometryczna (bada się prędkość opadania cząstek gruntu w wodzie poprzez określenie zmiany gęstości zawiesiny, którą bada się aerometrem,
wyniki porównać do normy). Inne metody: - elektroniczna waga sedymentacyjna, - fotosedymentator skaningowy, - dyfrakcja laserowa. Dla gruntów kamienistych stosuje się metody
megaskopowe (sita o oczkach powyżej 40mm, zlicza się ziarna gruntowe poszczególnych frakcji, wyniki przedstawia się w tabelce (procentowo).

58. WYŻYNA ŚLĄSKO KRAKOWSKA.
Najstarszymi utworami na powierzchni są utwory dewońskie, czarne dolomity, wapienie i margle. Utwory karbońskie to karbon dolny jako wapień węglowy i górny jako warstwy
wodonośne, piaskowce łupki ilaste z pokładami węgla. Utwory paleozoiczne związane z występowaniem skał wylewnych: porfirów i melafirów i ich tufów oraz diabazów. Utwory
mezozoiczne to triasowe piaskowce, dolomity kruszconośne, wapienie oraz utwory jurajskie, wapienie skaliste i płytkowe. Tektoniczne deformacje związane z fazą hercyńska
doprowadziły do wytworzenia się struktur fałdowych, antyklin i płaskich niecek na wyżynie śląskiej. Ruchy górotwórcze alpejskie w trzeciorzędzie dotknęły wyż śląsko krakowską
powodując powstanie rowów zapadliskowych i wielu innych uskoków które przecinają wapienie jury krak. czest. Utwory trzeciorzędowe wypełniają rowy zapadliskowe oraz w niektórych
miejscach przykrywają utwory triasu: piaski iły gipsy. Pokrywę czwartorzędową stanowią osady zlodowacenia środkowopolskiego: gliny zwałowe, piaski, żwiry rzeczne i iły zastoiskowe.
Najmłodsze utwory to piaski wydmowe i lessy. Morfologicznie wyżynę tę cechuje rzeźba dojrzała z formami pagórkowatymi na wyżynie śląskiej zbudowanymi ze skał starszych a utwory
czwartorzędowe tworzą płaskie tereny. Na wyżynie krak-częst rzeźba jest urozmaicona przez ostańce krasowe wapieni jurajskich. Sieć rzeczna na wyżynie śląskiej jest dość silnie rozwinięta,
słabiej na wyż krak-częst gdzie teren jest odwadniany systemem krasowym. Problemy geologiczno-inżynierskie są związane ze zjawiskami krasowymi w jurze krak. częst oraz ze skutkami
eksploatacji górniczej. Podstawowym problemem są zjawiska związane z rozwojem krasu w wapieniach. W wyniku długotrwałych procesów krasowienia powstały jaskinie, korytarze, leje.
Przy budowie na organach krasowych o dużej różnicy własności fizyczno mechanicznych partii wapiennych i utworów wypełniających pustki krasowe występuje nierównomierne
osiadanie gruntów. Problem to też szkody górnicze w wyniku wybrania pokładów dochodzi do zawałów stropów wyrobisk górniczych i na powierzchni powstaje niecka zapadliskowa.
Występują również kurzawki. Nieckę nidziańską wypełniają utwory mezozoiczne jurajsko-kredowe: piaskowce i piaski glaukonitowe, opoki, margle i wapienie oraz trzeciorzędowe iły i
gipsy. Pokrywę czwartorzędową stanowią utwory polodowcowe, gliny, piaski i żwiry oraz utwory zwietrzelinowe.

59. KARPATY FLISZOWE
Podlone polskich Karpat Fliszowych jest przedłużeniem ku południowi obszaru platformy paleozoicznej. W części zachodniej ( od Cieszyna po okolice na południe od Krakowa) występują
utwory Karbońskie lub starsze do głębokości od kilkuset do kilku tysięcy metrów dalej ku południowemu-wschodowi pod Karpaty zanurza się monoklina Śląsko-Krakowska i niecka
miechowska, a następnie, miedzy Rzeszowem i wschodnia granica Polski , prekambryjskie utwory południowo-zachodniej części antyklinorium świętokrzyskiego w przybrzeżnej strefie
nasunięcia karpackiego skały podłoża przykrywają utwory mioceńskie . Utwory fliszowe Karpat zewnętrznych powstały przy udziale prądów zawiesinowych w geosynklinie która
formowała się już od okresu jurajskiego przez kredę i starszy trzeciorzęd. Na podstawie charakterystyki litologiczno-stratygraficznej wyróżnia się w Karpatach następujące ważniejsze
kompleksy fliszowe: łupki cieszyńskie dolne, łupki cieszyńskie górne, wapienie cieszyńskie, łupki Wierzbowskie, warstwy lgockie . piaskowce godulskie, warstwy istebniańskie, piaskowce
ciężkowickie, warstwy hieroglifowe, piaskowce magurskie, warstwy menilitowe, warstwy krośnieńskie.