1.

Klasyfikacja gwintów

a.

ze względu na kształt:

i. gwint metryczny

ii. gwint trapezowy niesymetryczny

iii. gwint trapezowy symetryczny

iv.

gwint prostokątny

v.

gwint okrągły

vi.

gwint stożkowy

vii. gwint toczny

viii.

gwint trójkątny

ix. gwint do drewna

x. gwint walcowy

xi. gwint rowerowy

b.

ze względu na umiejscowienie:

i.

gwint zewnętrzny

ii.

gwint wewnętrzny

c.

ze względu na krotność:

i. gwint pojedynczy

ii. gwinty dwukrotne (wielokrotne)

d.

ze względu na skok:

i. gwint normalny

ii. gwint drobnozwojny

iii. gwint grubozwojny

e.

ze względu na sposób skręcania:

i. gwint prawy

ii. gwint lewy

2. Podstawowe wymiary gwintu metrycznego

Średnica zewnętrzna (d, D) to średnica wyobrażalnego walca opisanego na wierzchołkach
występów gwintu zewnętrznego lub na dnach bruzd gwintu wewnętrznego.
Średnica wewnętrzna (d

1

, D

1

)

to średnica wyobrażalnego walca wpisanego w dna bruzd

gwintu zewnętrznego lub wierzchołki występów gwintu wewnętrznego.
Średnica podziałowa (d

2

, D

2

) to średnica walca podziałowego, tj. walca, którego oś pokrywa

się z osią gwintu, a jego powierzchnia boczna przecina gwint w taki sposób, że szerokość
występu i szerokość bruzdy wzdłuż tworzącej tego walca są równe.

Kąt gwintu (2α) to kąt między równoimiennymi bokami zarysu.
Podziałka (P) to odległość osiowa między dwoma odpowiadającymi sobie punktami
najbliższych jednoimiennych boków gwintu.

3.

Oznaczenia gwintów:

a. M - metryczny
b. St. M -

stożkowy metryczny

c. W - calowy
d. R, G - rurowy walcowy
e. St. R -

rurowy stożkowy

f.

Tr - trapezowy symetryczny

g. S - trapezowy niesymetryczny
h. LH - gwint lewy

4.

Tolerowanie gwintów
Charakter

pasowania gwintów jest określany poprzez wzajemne położenie pól tolerancji

średnicy zewnętrznej i podziałowej gwintów śruby i nakrętki. W pasowaniu luźnym pole
tolerancji gwintu śruby jest położone poniżej pola tolerancji gwintu nakrętki. Pasowanie
suwliwe

jest szczególnym przypadkiem pasowania luźnego.

Położenia pól tolerancji względem średnic nominalnych są określone odchyłkami
podstawowymi: dolną EI dla gwintów wewnętrznych i górną es dla gwintów zewnętrznych. W
zależności od wartości odchyłek podstawowych określa się położenia pól tolerancji.

5. Pomiar metodami stykowymi i optycznymi

a.

pomiar średnicy pomiarowej z użyciem wałeczków pomiarowych

i.

metoda trzech wałeczków
Dokładna metoda pomiaru średnicy podziałowej z użyciem trzech wałeczków
pomiarowych o jednakowej średnicy d

w

dobranej w zależności od podziałki P i

kąta 2α zarysu gwintu. Pomiar wykonuje się metodą pośrednią. Bezpośrednio
mierzy się rozstawienie wałeczków M

p

ułożonych we wrębach gwintu.

Średnicę podziałową d

2

mierzonego gwintu oblicza się z zależności:

ii.

metoda dwóch wałeczków
Średnicę podziałową gwintów o małej liczbie zwojów mierzy się z użyciem
dwóch wałeczków. W tym przypadku średnicę podziałową oblicza się ze
wzoru:

iii.

metoda jednego wałeczka

b.

pomiar elementów gwintu wewnętrznego metodami stykowymi
Średnice otworów gwintów D

1

można mierzyć uniwersalnymi narzędziami

przeznaczonymi do mierzenia średnic otworów cylindrycznych. Można więc użyć
mikrometrów wewnętrznych, średnicówek czujnikowych oraz średnicówek
mikrometrycznych trójpunktowych. Pomiar dokładnie opisany na str. 143

c.

pomiar elementów gwintu zewnętrznego metodami optycznymi

i.

pomiar średnicy zewnętrznej gwintu
Pomiar średnicy zewnętrznej gwintu na mikroskopie warsztatowym wykonuje
się z założoną głowicą goniometryczną. Kolumna pochylna mikroskopu
powinna zajmować pozycję pionową. Po wyregulowaniu ostrości widzenia
nastawia się kreski krzyża pokrętłem na wskazanie zerowe. Następnie
przerywane poziome kreski pokrywa się połową ich grubości z krawędziami
średnicy zewnętrznej gwintu obserwowanego obrazu po obu stronach osi
gwintu i odczytuje każdorazowo wartości wskazań. Surowy wynik pomiaru
otrzymuje się po odjęciu wartości odczytów z bębna śrub mikrometrycznej
przesuwu wzdłużnego.

ii.

pomiar średnicy podziałowej gwintu
W celu pomiaru średnicy podziałowej na mikroskopie linię przerywaną okularu
doprowadza się do pokrycia z bokiem zarysu gwintu, jak pokazano na
rysunku 7.20. Środek krzyża okularu powinien się znajdować w przybliżeniu w
połowie długości boku zarysu. Wymiar średnicy podziałowej będzie określony
z różnicy dwóch wskazań układów odczytowych przesuwu poprzecznego
(głowic mikrometrycznych).

iii.

pomiar podziałki gwintu
Pomiar podziałki jest najczęściej wykonywany na mikroskopach
warsztatowych. Po uprzednim ustaw

ieniu mikroskopu należy doprowadzić

jedną z linii kreskowych krzyża do pokrycia się z bokiem zarysu gwintu i
dokonać pierwszego odczytania z bębna mikrometrycznego przesuwu
wzdłużnego. Następnie przesunąć gwint o jedną podziałkę do pokrycia się tej
samej linii kreskowej z bokiem zarysu gwintu po jednoimiennej stronie
występu, np. po prawej, i dokonać drugiego odczytania. Różnica odczytań
określi podziałkę P gwintu.

iv.

pomiar kąta gwintu i kątów boków
Kąt gwintu i kąty boku mierzy się mikroskopem pomiarowym. Należy
optycznie pokryć przerywaną kreskę krzyża głowicy goniometrycznej z
bokiem zarysu. Inna technika pomiarowa polega na wytworzeniu małej
szczeliny świetlnej między bokiem gwintu a krawędzią nożyka; widoczne w
okularze przerywane kreski krzyża ustawia się symetrycznie w szczelinie.
Szerokość szczeliny powinna być około trzy razy większa od grubości
przerywanej kreski.

Wartość kąta oblicza się z zależności:

6.

Różnice między gwintem metrycznym a calowym

a. gwint metryczny -

trójkątny walcowy o kącie zarysu 60 , stosowany w Polsce i

większości krajów europejskich

b. gwint calowy -

trójkątny walcowy o kącie zarysu 55 , stosowany głównie w krajach

anglosaskich