Potocznie: finanse = zasoby pieniężne

Tylko te zjawiska pieniężne, które są związane z kreacją i ruchem realnie istniejących zasobów pieniądza bądź
też z zaciąganiem zobowiązań do uruchomienia zasobów pieniężnych w przyszłości, wchodzą w zakres
finansów.

Przedmiot nauki finansów – nauka o zjawiskach i procesach pieniężnych. Zajmuje się głównie badaniem ruchu
pieniądza: jego tworzeniem w systemie bankowym krążeniem między różnymi jednostkami gospodarującymi,
osiadaniem w postaci oszczędności i rezerw pieniężnych.

Podstawowe kryteria klasyfikacji finansów:



kryterium przedmiotowe – wskazuje na tytuł (charakter) operacji pieniężnej



kryterium podmiotowe – wskazuje na rodzaj jednostki, która dokonuje operacji pieniężnych.

Podział zjawisk według kryterium przedmiotowego:



przychody i wydatki rynkowe – występowanie wzajemnego świadczenia między podmiotami
uczestniczącymi w danym akcie rynkowym; ruch pieniądza i jego ekwiwalentów w transakcjach
rynkowych jest regulowany przez mechanizm rynkowy i – ewentualnie – przez normy prawa
stanowionego, jeżeli państwo czy inne związki publicznoprawne ingerują w funkcjonowanie rynku



przychody i wydatki nierynkowe (transfery) – brak świadczenia wzajemnego ze strony uczestnika
transferu otrzymującego świadczenie pieniężne; operacje transferowe nie są regulowane przez
mechanizm rynkowy, mają podstawę uznaniową.

Klasyfikacja podmiotowa:



finanse przedsiębiorstw – stanowią zespół zjawisk finansowych związanych z przychodami i wydatkami
pieniężnymi podmiotów uczestniczących w procesie produkcji i wymiany dóbr prywatnych



finanse gospodarstw domowych – stanowią zespół zjawisk finansowych związanych z przychodami i
wydatkami pieniężnymi ludności



finanse banków i innych pośredników finansowych – stanowią zespół zjawisk finansowych związanych
z funkcjonowaniem banków i innych pośredników działających na rynkach finansowych zajmujących
się kierowaniem funduszy pieniężnych, nagromadzonych przez jedne podmioty do drugich
podmiotów, które zgłaszają popyt na te fundusze



finanse publiczne – stanowią zespół zjawisk finansowych związanych z przychodami pieniężnymi
państwa i jednostek samorządu terytorialnego z wyłączeniem jednostek sektora publicznego
zaliczonych do sektora finansów przedsiębiorstw.

Funkcje finansów:



alokacyjna



redystrybucyjna



stabilizacyjna

Funkcja alokacyjna polega na dokonywaniu alokacji zasobów w gospodarce za pomocą strumieni pieniężnych
(rozdzielanie czynników produkcji i dóbr).

Funkcja redystrybucyjna polega na dokonywaniu wtórnego podziału dochodów, które powstały w wyniku
pierwotnego podziału PKB pod wpływem mechanizmu rynkowego bądź regulacji administracyjnych.

Funkcja stabilizacyjna polega na oddziaływaniu na przebieg procesów gospodarczych w kierunku zachowania
stałego i zrównoważonego wzrostu przy optymalnym wykorzystaniu czynników tak, aby zapewnić
społeczeństwu stałą poprawę warunków życia.

Aktywa to składniki majątkowe. Pasywa to źródła finansowania składników majątkowych. Bilans jest
zestawieniem aktywów i pasywów na dany dzień.

Aktywa:



trwałe



obrotowe

Uszeregowane są od tych najtrudniejszych do upłynnienia do najbardziej płynnych.

Upłynnić = zamienić na gotówkę.

Aktywa trwałe: budynki, maszyny, urządzenia.
Aktywa obrotowe: środki pieniężne itp.

Aktywa trwałe to aktywa, które są zaangażowane w przedsiębiorstwie długookresowo (oficjalnie dłużej niż rok).
Można je podzielić na aktywa niezbędne do prowadzenia działalności operacyjnej, które służą do prowadzenia
działalności produkcyjnej, usługowej, handlowej itp., oraz na aktywa traktowane jako inwestycje, które służą
osiągnięciu korzyści w postaci wzrostu wartości przychodów.

Aktywa trwałe nie zużywają się w trakcie jednego cyklu operacyjnego przedsiębiorstwa.

Należności to obietnica otrzymania środków pieniężnych w przyszłości.

Aktywa trwałe tworzą potencjał produkcyjny przedsiębiorstwa.

Aktywa obrotowe zużywają się w trakcje cyklu operacyjnego przedsiębiorstwa, obracają się w
przedsiębiorstwie.

Aktywami obrotowymi mogą być aktywa o charakterze inwestycyjnym lub zaangażowane w działalność
operacyjną (ale tylko na okres do jednego roku).

Pasywa to kapitały potrzebne do sfinansowania majątku.

Środki pieniężne są w aktywach.

Pasywa dzielimy na kapitały własne i obce. Pasywa w bilansie są uszeregowane według stopnia wymagalności
(kapitały własne i kapitały obce). Najpierw są kapitały najpóźniej wymagalne.

Kapitały obce pozyskujemy np. przez pożyczki lub emitowanie obligacji.

Akcje, udziały to kapitał własny.

Kapitał własny: dawca kapitału staje się właścicielem, ma prawo do udziału w majątku przedsiębiorstwa.

Dawca kapitału obcego staje się wierzycielem, jedynie wypożycza środki przedsiębiorstwu i ma prawo do
odsetek.

Kapitał własny to kapitał bezzwrotny.

Wynagrodzeniem dla dawcy kapitału własnego jest dywidenda, czyli prawo do udziału w zysku.

Kapitał własny jest ostatni w dostępie do środków przedsiębiorstwa. Najpierw wypłacane są odsetki
wierzycielom, dopiero wtedy zyski są wypłacane właścicielom.

Kapitał własny ponosi ryzyko działalności gospodarczej, a kapitał obcy tego ryzyka nie ponosi. Kapitał własny
przejmuje zysk, kapitał obcy nie uczestniczy w podziale zysku.

Kapitał własny oczekuje korzyści większych od podejmowanego ryzyka.

Kapitał własny jest kapitałem droższym: właściciele ponoszą większe ryzyko i oczekują większych korzyści.

Dywidenda jest wypłacana z zysku po opodatkowaniu.

Przedsiębiorstwo osiąga korzyści podatkowe przez wypłacanie odsetek.

Kapitał własny potrzebny jest do tego, aby przedsiębiorstwo mogło zaistnieć (funkcja inicjująca).

Inne funkcje kapitału własnego:



funkcja finansowania



funkcja zabezpieczająca – kapitał własny stanowi zabezpieczenie dla wierzycieli



funkcja wiarygodności – im większy udział kapitału własnego, tym przedsiębiorstwo jest postrzegane
jako bardziej wiarygodne (wiarygodność kredytowa)



funkcja inicjatywna – kapitał własny nie jest obłożony tak dużymi ograniczeniami jak kapitał obcy.

Aktyw muszą być równe pasywom (zasada równowagi bilansowej).

Trzy źródła kapitału własnego:



kapitał podstawowy



zysk netto



kapitał zapasowy (rezerwowy)