Copyright by Studium Oświatowe „Tutor”



dr inż. Zdzisław Głowacki, Toruń 2013

ODPOWIEDZI I MODEL OCENIANIA

I ogólnopolska próbna matura „CHEMIA Z TUTOREM”

dla uczniów klas przedmaturalnych

POZIOM ROZSZERZONY

TUTOR

CH-RP 201306

Ogólne zasady oceniania są takie same jak dla wszystkich prac maturalnych z chemii.

1. Zdający otrzymuje punkty tylko za poprawne rozwiązania, precyzyjnie odpowiadające

poleceniom zawartym w zadaniach.

[Nie mniej, ponieważ jest to próbna matura w klasie przedmaturalnej – za drobne uchybienia tj.
złe przybliżenie (błędne zaokrąglenie wartości końcowej), mniej istotne pomyłki we wzorach
półstrukturalnych, itp. nie należy pozbawiać uczniów punktów – tylko zaznaczyć te błędy
w ocenianym arkuszu.]

2. Rozwiązania zadań, uwzględniające inny tok rozumowania niż podany w kryteriach,

oceniane są zgodnie z zasadami punktacji. Uczeń może udzielić inaczej sformułowanych
odpowiedzi lub uzasadnień o innej treści niż podane w modelu – osoba oceniająca powinna
zawsze starannie przeanalizować takie zapisy. Jeżeli są one merytorycznie poprawne
i odpowiadają na zadane pytanie, to należy przyznać punkty za taką odpowiedź.

3. Istnieje kilka systemów ustalania nazw związków chemicznych, jeżeli uczeń podaje poprawną

nazwę, która nie jest wyszczególniona w tym modelu oceniania, to otrzymuje punkty zgodnie
z zasadami punktacji. (Jeżeli w poleceniu jest wymagane podanie nazwy systematycznej, to
podanie nazwy zwyczajowej jest odpowiedzią nieprawidłową.)

4. Gdy do jednego polecenia zdający podaje kilka odpowiedzi (z których jedna jest prawidłowa, inne

nieprawidłowe), to nie otrzymuje punktów za żadną z nich.

5. Jeżeli polecenie brzmi: Napisz równanie reakcji..., to w odpowiedzi zdający powinien napisać

równanie reakcji chemicznej, a nie jej schemat.

6. Dobór współczynników w równaniach reakcji chemicznych może różnić się od przedstawionego

w modelu (np. mogą być zwielokrotnione), ale bilans musi być prawidłowy. Niewłaściwy dobór
lub brak współczynników powoduje utratę 1 punktu za zapis tego równania.

7. W rozwiązaniach zadań rachunkowych oceniane są: metoda, wykonanie obliczeń i podanie

wyniku z jednostką. W obliczeniach cząstkowych zapis jednostek nie jest wymagany, ale jeśli
jednostki są, to muszą być poprawne. Błędny zapis jednostki lub jej brak przy ostatecznym
wyniku liczbowym powoduje utratę 1 punktu. (W obliczeniach wymagane jest poprawne
zaokrąglanie wyników liczbowych.)

8. Za poprawne obliczenia będące konsekwencją zastosowania niepoprawnej metody zdający nie

otrzymuje punktów.

9. Za poprawne spostrzeżenia i wnioski będące konsekwencją niewłaściwie zaprojektowanego

doświadczenia zdający nie otrzymuje punktów.

10. Za napisanie wzorów strukturalnych zamiast wzorów półstrukturalnych (grupowych) nie odejmuje

się punktów.

11. Zapis „↑”, „↓” w równaniach reakcji nie jest wymagany.

12. Należy uznać „Δ” i „T” jako oznaczenie podwyższonej temperatury.

13. W równaniach reakcji, w których ustala się stan równowagi, brak „

⇄” nie powoduje utraty

punktów.

2

I ogólnopolska próbna matura „Chemia z Tutorem” dla uczniów klas przedmaturalnych

ODPOWIEDZI I MODEL OCENIANIA

www.tutor.edu.pl

Studium Oświatowe

„Tutor”

Zadanie 1. (1 pkt)

Należało podkreślić: Strzałka A Strzałka C

Zadanie 2. (1 pkt)

1. P, 2. P, 3. F

Zadanie 3. (1 pkt)

Należało zamalować pozycję chromu, pierwszy pierwiastek w grupie szóstej (Z = 24).

Zadanie 4. (1 pkt)

Strzałki oznaczone literami A i D.

Zadanie 5. (2 pkt)

1. Promieniowanie α, wiązka jąder helu, ładunek +2, najmniej przenikliwe promieniowanie.

2. Promieniowanie β



, wiązka elektronów, ładunek



1.

3. Promieniowanie β

+

, wiązka pozytonów, ładunek +1, cząstki antymaterii.

4. Promieniowanie neutronowe, wiązka neutronów



cząstek elektrycznie obojętnych, masa bliska

masie protonu.

5. Promieniowanie γ – fale elektromagnetyczne o częstotliwości wyższej od promieniowania

rentgenowskiego.

Uwaga! Jeżeli w miejscu 4. lub 5. uczeń wpisał neutrina (promieniowanie neutrinowe, wiązka neutrin), to taką odpowiedź
należy traktować jako poprawną.

[2 pkt w przypadku wymienienia co najmniej czterech rodzajów promieniowania z krótkim komentarzem,
1 pkt w przypadku podania trzech rodzajów z komentarzem]

Zadanie 6. (1 pkt)

W 2036 roku.

Zadanie 7. (1 pkt)

Nie można.
Metodę izotopową

14

C wykorzystuje się w przypadku obiektów pochodzących od organizmów

żywych. Dopóki organizmy żyły, miały stałą zawartość tego izotopu w wyniku wymiany atomów
węgla z otoczeniem. Zakładamy, że zawartość izotopu

14

C w otoczeniu (atmosferze) jest stała.

Z chwilą śmierci organizmu wymiana ustaje i zawartość izotopu

14

C obniża się proporcjonalnie do

okresu półtrwania. Można na przykład określać wiek przedmiotów wykonanych z drewna – od chwili
ścięcia drzewa zawartość izotopu

14

C w drewnie obniża się.

© dr inż. Zdzisław Głowacki



Oficyna Wydawnicza „Tutor”

3

www.szkolna.pl

Zadanie 8. (4 pkt)

a)

substraty

produkt gazowy

1. węglan wapnia, kwas solny

CO

2

, tlenek węgla(IV)

2. aluminium, stężony wodorotlenek sodu

H

2

, wodór

3. tlenek magnezu, kwas bromowodorowy

nie wydziela się

4. miedź, stężony kwas azotowy(V)

NO

2

, tlenek azotu(IV)

5. siarczek potasu, kwas chlorowodorowy

H

2

S, siarkowodór

b) CaCO

3

+ 2 HCl



CaCl

2

+ H

2

O + CO

2



c) 2 H

+

+ S

2





H

2

S



[a) 2 pkt w przypadku wymienienia poprawnie co najmniej czterech produktów gazowych, 1 pkt w przypadku podania
trzech poprawnych odpowiedzi; b) i c) po 1 pkt za dobrą odpowiedź]

Zadanie 9. (2 pkt)

Równanie reakcji: Cu

2+

+ Cd + SO

4

2





Cu + Cd

2+

+ SO

4

2



Obliczenia:

112 g/mol

64 g/mol



m

mol

=



48 g

m

Cu

= ?



m =



3,2 g

Odpowiedź: Masa miedzi osadzonej wynosi 4,3 g.

[2 pkt w przypadku pełnej odpowiedzi, 1 pkt w przypadku poprawnego zapisania równania, uczeń może podać równanie
jonowe lub jonowe skrócone]

Zadanie 10. (2 pkt)

a)

b)

Przykładowo:

NH

3

, CH

3



, NCl

3



, SO

3

2



SO

3

, HCHO, CO

3

2

[2 pkt w przypadku wymienienia czterech indywiduów, 1 pkt w przypadku podania co najmniej dwóch, uczeń może podać
także inne cząsteczki i jony – osoba sprawdzająca powinna ocenić poprawność innych odpowiedzi]

4

I ogólnopolska próbna matura „Chemia z Tutorem” dla uczniów klas przedmaturalnych

ODPOWIEDZI I MODEL OCENIANIA

www.tutor.edu.pl

Studium Oświatowe

„Tutor”

Zadanie 11. (5 pkt)

a) 2 Cl





2 e



+ Cl

2

/



5

b) 8 H

+

+ MnO

4



+ 5 e





Mn

2+

+ 4 H

2

O /



2

c) 10 Cl



+ 16 H

+

+ 2 MnO

4





5 Cl

2

+ 2 Mn

2+

+ 8 H

2

O

d)

Obliczamy liczbę moli chloru:

n =

pV

R

T

1

Pa

1



m

, 1 J

mol



1



1

2

,4 4 mola

Liczba moli zużytego HCl wynosi: 0,808 mola



m

HCl

= 29,49 g

Obliczamy potrzebną objętość % roztworu HCl:

36 g



100 g roztw.



84,75 cm

3

29,49 g ----------------- V

x

V

x

= 69,42 cm

3

Odpowiedź: 69 cm

3

[Po 1 pkt za a), b) i c); 2 pkt za poprawne rozwiązanie zadania d), 1 pkt za obliczenie tylko liczby moli chloru lub
przedstawienie niepełnego rozwiązania w części d).]

Zadanie 12. (2 pkt)

a) Należało otoczyć kółkiem: NO

3



. Jon ten może być tylko utleniaczem – atom azotu jest na

najwyższym swoim stopniu utlenienia.

b)

zasady

NO

3



S

2

O

3

2



SO

3

2



IO

3



sprzężone kwasy

HNO

3

HS

2

O

3



HSO

3



HIO

3

[Po 1 pkt za a) i b)]

Zadanie 13. (1 pkt)

Zasady sprzężone z kwasami w kolejności od najsłabszej do najmocniejszej:

Br



, Cl



, ClO



, BrO



© dr inż. Zdzisław Głowacki



Oficyna Wydawnicza „Tutor”

5

www.szkolna.pl

Zadanie 14. (2 pkt)

a)

Sprawdzamy warunek:

c

4 ,

1



2

1



1

4

Wykonujemy obliczenia przybliżone:

K =



2



c,



=

c

1



1



2

10



2

,



% = 1%

Odpowiedź:



% = 1%

b)

Sprawdzamy warunek:

c

4 ,

1



1



1

4

Wykonujemy obliczenia przybliżone:

HX

H

+

+ X



K =

[H

]

2

c

, [H

+

] =

c = 10



5

mol/dm

3

, pH = 5

Odpowiedź: pH 5.

[Po 1 pkt za a) i b) – jeżeli uczeń przedstawił dobre wyniki, a nie dokonał sprawdzenia możliwości korzystania z obliczeń
uproszczonych – 1 pkt za oba podpunkty.]

Zadanie 15. (3 pkt)

a) Glin otrzymuje się przemysłowo na drodze elektrolizy stopionego tlenku glinu. Inną metodą może

być elektroliza stopionych soli otrzymanych z tego tlenku. Można także podać metodę redukcji
tlenku glinu aktywniejszym metalem – silniejszym reduktorem, np. magnezem.

b) Al

2

O

3

+ 6 HCl



2 AlCl

3

+ 3 H

2

O

AlCl

3

+ 3 NaOH



Al(OH)

3

+ 3 NaCl

c) Przykładowo:

Al(OH)

3

+ 3 H

+



Al

3+

+ 3 H

2

O

Al(OH)

3

+ 3 OH





[Al(OH)

6

]

3



lub

Al(OH)

3

+ 3 OH





AlO

3

3



+ 3 H

2

O

[Po 1 pkt za a), b) i c)]

6

I ogólnopolska próbna matura „Chemia z Tutorem” dla uczniów klas przedmaturalnych

ODPOWIEDZI I MODEL OCENIANIA

www.tutor.edu.pl

Studium Oświatowe

„Tutor”

Zadanie 16. (5 pkt)

a) 1 pkt za prawidłowo narysowany i opisany wykres

b) W temperaturze ok. 48



C rozpuszczalności obu soli są równe.

c)

Obliczenia:

KBr

90 g



100 g H

2

O

m

x

= 18 g



20 g H

2

O

Odpowiedź: 1 g Br

© dr inż. Zdzisław Głowacki



Oficyna Wydawnicza „Tutor”

7

www.szkolna.pl

d)

Obliczenia:

80 g H

2

O



100 g KNO

3

100 g H

2

O



125 g KNO

3



t

1

= 65



C

100 g KNO

3



45 g = 55 g KNO

3



80 g H

2

O

m

x



100 g H

2

O

m

x

= 68,75 g/100 g H

2

O

odczytujemy z wykresu t

2

= 44



C



t = t

1



t

2

= 21



C

Odpowiedź: Należy oziębić roztwór o ok. 21



C, do temperatury 44



C.

[Po 1 pkt za a), b) i c); 2 pkt za poprawne rozwiązanie zadania d). 1 pkt za przedstawienie niepełnego rozwiązania lub
częściowo błędne np. nie uwzględnienie właściwej masy wody w obliczeniach, tylko wykonanie obliczeń w odniesieniu do
100 g.]

Zadanie 17. (4 pkt)

a) Ag

+

+ Cl





AgCl



b) Ag

+

NO

3



Cl



Na

+

c)

Obliczenia:

AgNO

3

+

NaCl



AgCl



+

NaNO

3

0,5 mola

1 mol

0,5 mola

m

AgCl

= 71,75 g osadu

V

K

= 1 dm

3

I

R

= [Ag

+

] [Cl



] = 10



10

[Ag

+

] = 2



10



10

mol/dm

3

[Cl



] = 0,5 mol/dm

3

n

Ag+

= 2



10



10



6,02



10

23

= 12,04



10

13

Odpowiedź: Masa osadu to 2 g, liczba jonów Ag

+

= 12,04



10

13

[Po 1 pkt za a) i b), 2 pkt za poprawne rozwiązanie zadania c). 1 pkt za obliczenie tylko jednej części zadania np. masy
osadu AgCl.]

8

I ogólnopolska próbna matura „Chemia z Tutorem” dla uczniów klas przedmaturalnych

ODPOWIEDZI I MODEL OCENIANIA

www.tutor.edu.pl

Studium Oświatowe

„Tutor”

Zadanie 18. (2 pkt)

a) Cztery monochloropochodne, w tym para enancjomerów.

b)

wzory półstrukturalne

nazwy systematyczne

1-chloro-2,2-dimetylobutan

3-chloro-2,2-dimetylobutan

dwa izomery optyczne (+) i (



)

1-chloro-3,3-dimetylobutan

[Po 1 pkt za a) i b) – jeżeli uczeń w odpowiedzi nie uwzględni występowania pary enancjomerów, a wszystkie inne dane
poda poprawnie otrzymuje 1 pkt.]

Zadanie 19. (3 pkt)

nr pary

związek I

związek II

izomery

tak/nie

rodzaj izomerii

I

etanol

eter dimetylowy

tak

Izomeria strukturalna (metameria) lub

izomeria konstytucyjna

II

kwas etanowy

metanian metylu

tak

Izomeria strukturalna (metameria) lub

izomeria konstytucyjna

III

2-metylopentan 2,3-dimetylopentan

nie

IV

glukoza

sacharoza

nie

Związkami optycznie aktywnymi są: 2, -dimetylopentan, glukoza, sacharoza.

[2 pkt za poprawne uzupełnienie tabeli, 1 pkt w przypadku dobrego opisania trzech związków, 1 pkt za wymienienie
wszystkich związków optycznie aktywnych.]

© dr inż. Zdzisław Głowacki



Oficyna Wydawnicza „Tutor”

9

www.szkolna.pl

Zadanie 20. (1 pkt)

Odpowiedź: Do szeregu L należy związek A, a do szeregu D należą związki B, C i D.

Zadanie 21. (2 pkt)

Obliczenia:

C

:

H

:

O

40

:

6,7

:

53,3 mg

/12

/1

/16

3,33

6,7

3,33 moli

2

4

2

najprostszy ester musi mieć dwa atomy tlenu: C

2

H

4

O

2

Odpowiedź:

metanian metylu (mrówczan metylu)

[1 pkt za ustalenie składu związku oraz 1 pkt za podanie wzoru półstrukturalnego i nazwy.]

Zadanie 22. (3 pkt)

nazwa: kwas propanodiowy

kwas barbiturowy

Przykładowe odmiany tautomeryczne tego kwasu.

[1 pkt za podanie wzoru związku półstrukturalnego, 1 pkt za podanie nazwy i 1 pkt za narysowanie wzoru dowolnej
odmiany tautomerycznej.]

10

I ogólnopolska próbna matura „Chemia z Tutorem” dla uczniów klas przedmaturalnych

ODPOWIEDZI I MODEL OCENIANIA

www.tutor.edu.pl

Studium Oświatowe

„Tutor”

Zadanie 23. (5 pkt)

a) Wzór półstrukturalny fenyloalaniny w postaci soli wewnętrznej.

b)

dipeptyd liniowy

dipeptyd cykliczny

c) Dipeptydy cykliczne nie mogą występować w postaci soli wewnętrznych ponieważ ich grupy

aminowe (zasadowe) i karboksylowe (kwasowe) są zaangażowane w wytworzenie wiązań
amidowych.

d) Oba dipeptydy będą cząsteczkami optycznie aktywnymi – każdy z nich posiada dwa asymetryczne

atomy węgla.

[Po 1 pkt za a), c) i d) 2 pkt łącznie za b) – po 1 pkt za dobrze narysowany wzór dipeptydu.]

Zadanie 24. (2 pkt)

aminokwas lub pochodna aminokwasu

odczyn

1.

alanina (punkt izoelektryczny = 6,02)

lekko kwasowy

2.

kwas glutaminowy (punkt izoelektryczny = 3,22)

kwasowy

3.

sól sodowa fenyloalaniny

zasadowy

[2 pkt za pełną dobrą odpowiedź (w 1. jako dobrą odpowiedź można potraktować określenie – kwasowy (kwaśny), 1 pkt za
poprawne podanie odczynów w dwóch przypadkach).]

© dr inż. Zdzisław Głowacki



Oficyna Wydawnicza „Tutor”

11

www.szkolna.pl

Zadanie 25. (2 pkt)

Obliczenia:
roztwór początkowy cm

3

, c = 15%, d = 1,2 g/cm

3

m

glu

= 360 g



15% = 54 g



0,3 mola

glukoza z sacharozy 342 g



1 mol glukozy

40 g



n

x

= 0,117 moli

V

k

= 1 dm

3

, c

m

= 0,417 mol/dm

3

Odpowiedź: Stężenie molowe ,41 mol/dm

3

.

[2 pkt za pełną dobrą odpowiedź, 1 pkt w przypadku popełnienia mniej istotnego błędu tj.: brak jednostki, dokonanie złych
przybliżeń).]

Zadanie 26. (2 pkt)

a) L-(



)-alloza w projekcji Fischera

b) anomer β-D-(



)-idozopiranozy

c)

[2 pkt za pełną dobrą odpowiedź, 1 pkt za poprawne wzory a) i b) oraz 1 pkt za poprawne wzory c).]