Kosztorysowanie
Materiały pomocnicze do wykładów z ekonomiki
budownictwa
Dr in
ż
Agata Czarnigowska
pa
ź
dziernik 2010
2
1.
KOSZTORYSOWANIE W BUDOWNICTWIE ......................................................................................... 3
1.1.
D
EFINICJE KOSZTORYSU
..................................................................................................... 3
1.2.
C
ELE SPORZ
Ą
DZANIA KOSZTORYSU I RODZAJE KOSZTORYSÓW
............................................. 3
1.3.
M
ETODY KOSZTORYSOWANIA
............................................................................................. 4
1.4.
P
ODSTAWY PRAWNE KOSZTORYSOWANIA
............................................................................ 5
1.5.
P
OZOSTAŁE PODSTAWY KOSZTORYSOWANIA
....................................................................... 5
2.
SZCZEGÓŁOWA METODA KALKULACJI .............................................................................................. 8
2.1.
Z
ASADA OBLICZE
Ń
.............................................................................................................. 8
2.2.
F
ORMUŁY OBLICZE
Ń
........................................................................................................... 9
2.3.
P
RZYKŁAD OBLICZENIA WARTO
Ś
CI JEDNEJ POZYCJI KOSZTORYSU NA PODSTAWIE KATALOGU
10
2.4.
S
K
Ą
D WZI
ĄĆ
CENY I WYSOKO
ŚĆ
NARZUTÓW KOSZTORYSU
? ................................................ 11
2.5.
N
IEKTÓRE
Ź
RÓDŁA INFORMACJI CENOWYCH W KALKULACJI SZCZEGÓŁOWEJ
–
PUBLIKACJE
... 13
2.6.
Z
ALETY KALKULACJI SZCZEGÓŁOWEJ
: ............................................................................... 14
2.7.
W
ADY KALKULACJI SZCZEGÓŁOWEJ
................................................................................... 14
3.
METODA KALKULACJI UPROSZCZONEJ ........................................................................................... 15
3.1.
Z
ASADA OBLICZE
Ń
............................................................................................................ 15
3.2.
N
O
Ś
NIKI CEN W KALKULACJI UPROSZCZONEJ
..................................................................... 15
3.3.
N
IEKTÓRE
Ź
RÓDŁA INFORMACJI CENOWEJ DO KALKULACJI UPROSZCZONEJ
......................... 16
3.4.
K
IEDY STOSOWA
Ć
KALKULACJ
Ę
UPROSZCZON
Ą
? ................................................................ 18
3.5.
Z
ALETY METODY UPROSZCZONEJ
...................................................................................... 18
3.6.
W
ADY METODY UPROSZCZONEJ
........................................................................................ 18
BIBLIOGRAFIA ........................................................................................................................................ 18
3
1. Kosztorysowanie w budownictwie
1.1. Definicje kosztorysu
Kosztorys to zestawienie ilo
ś
ciowe i warto
ś
ciowe przewidzianych do wykonania lub
wykonanych robót zwi
ą
zanych z realizacj
ą
zaprojektowanego obiektu budowlanego.
H. J. Orłowski, R. Sobolewski, R. Wójcicki Regulamin kosztorysowania obiektów i robót
budowlanych – wzorzec do umów, wyd. POLCEN 2002
Kosztorys to dokument okre
ś
laj
ą
cy całkowite wynagrodzenie wykonawcy w ofercie, ustalone
na podstawie przedmiaru robót z podaniem cen szczegółowych, odniesionych do
poszczególnych pozycji przedmiaru.
PN-ISO 6707-2 Budownictwo – Terminologia – Terminy stosowane w umowach
1.2. Cele sporz
ą
dzania kosztorysu i rodzaje kosztorysów
Na potrzeby inwestora, przed rozpocz
ę
ciem budowy, sporz
ą
dza si
ę
ró
ż
ne zestawienia
kosztowe. Obejmuj
ą
one wszelkie koszty zwi
ą
zanie z inwestycj
ą
, w tym przewidywane koszty
robót budowlanych.
Na wczesnych etapach przygotowania inwestycji, gdy nie ma jeszcze projektu, s
ą
one
podstaw
ą
do podj
ę
cia decyzji o realizacji inwestycji (sprawdzenia, czy budowa ma sens
ekonomiczny). W dalszych etapach przygotowania przedsi
ę
wzi
ę
cia zestawienia kosztowe
słu
żą
planowaniu wydatków zwi
ą
zanych z budow
ą
i s
ą
niezb
ę
dne w biznesplanie –
dokumencie koniecznym przy ubieganiu si
ę
o kredyty i po
ż
yczki i precyzuj
ą
cym zamiary
inwestora.
W fazie przygotowania projektów technicznych obliczenia kosztów robót budowlanych s
ą
bardziej szczegółowe. Takie zestawienia nazywa si
ę
ju
ż
kosztorysami. Te kosztorysy, zwane
inwestorskimi, słu
żą
inwestorowi do:
•
podejmowania decyzji o przyj
ę
ciu rozwi
ą
za
ń
proponowanych przez projektanta,
•
weryfikacji zało
ż
e
ń
kosztowych przyj
ę
tych na wcze
ś
niejszych etapach planowania,
•
analizy ofert przetargowych i negocjacji cenowych z wykonawc
ą
(porównanie oferty
z własnymi wyliczeniami inwestora),
Inwestorzy działaj
ą
cy w oparciu o ustaw
ę
Prawo zamówie
ń
publicznych maj
ą
obowi
ą
zek
sporz
ą
dzi
ć
kosztorys inwestorski aby wyliczy
ć
tzw. warto
ść
zamówienia na roboty budowlane.
Kwota ta jest podstaw
ą
do wyboru wła
ś
ciwej procedury zamawiania: trybu zlecania robót,
sposobu ogłoszenia o zamówieniu, terminu składania ofert, okre
ś
lenia wysoko
ś
ci wadium.
Kosztorysy sporz
ą
dzane przez wykonawc
ę
robót, słu
żą
ce obliczeniu ceny, za jak
ą
wykonawca chce podj
ąć
si
ę
realizacji prac to kosztorysy ofertowe. Powstaj
ą
na podstawie
dokumentacji przekazanej przez inwestora oraz wizji lokalnej w miejscu prowadzenia robót.
Kosztorysy mog
ą
stanowi
ć
podstaw
ę
do rozlicze
ń
mi
ę
dzy wykonawc
ą
i zleceniodawc
ą
, je
ś
li
w umowie ustalono,
ż
e wynagrodzenie rozlicza si
ę
na podstawie kosztorysu; kosztorysy te nie
maj
ą
specjalnej nazwy. S
ą
to cz
ę
sto kosztorysy ofertowe pochodz
ą
ce ze zwyci
ę
skiej oferty
przetargowej, albo kosztorysy ofertowe z modyfikacjami wprowadzonymi w toku negocjacji
z wykonawc
ą
przed zawarciem umowy. Kosztorysy s
ą
te
ż
podstaw
ą
do kontroli wpływów
i wydatków lub przychodów i kosztów na własne potrzeby wykonawcy – w trakcie realizacji
prac. Je
ś
li sporz
ą
dzono je metod
ą
szczegółow
ą
(opisan
ą
w rozdziale 2), s
ą
przydatne przy
sporz
ą
dzaniu harmonogramów, planowaniu zamówie
ń
materiałów, rozliczania zarobku
robotników, kontroli zu
ż
ycia materiałów na budowie itd.
4
Zwyczajowo
stosuje si
ę
nast
ę
puj
ą
ce
nazewnictwo
kosztorysów,
uzale
ż
nione
od
przeznaczenia [6, 7]:
•
kosztorys inwestorski,
•
kosztorys ofertowy,
•
kosztorys zamienny (je
ś
li inwestor i wykonawca rozliczaj
ą
si
ę
według kosztorysu
i proporcjonalnie do faktycznie wykonanych ilo
ś
ci prac, zast
ę
puje on kosztorys stanowi
ą
cy
podstaw
ę
rozlicze
ń
z wykonawc
ą
, je
ś
li ilo
ś
ci robót zmieni
ą
si
ę
w stosunku do
wcze
ś
niejszych zało
ż
e
ń
, natomiast rodzaje robót zostaj
ą
takie same)
•
kosztorys powykonawczy (wykonany po zako
ń
czeniu realizacji robót, je
ś
li wcze
ś
niej nie
umówiono si
ę
co do wysoko
ś
ci wynagrodzenia; z oczywistych wzgl
ę
dów stosuje si
ę
go
przy robotach dodatkowych i uzupełniaj
ą
cych lub w stanach wy
ż
szej konieczno
ś
ci, np.
przy usuwaniu awarii, gdy nie ma czasu na wcze
ś
niejsze negocjacje ceny; czasem jest
stosowany w przypadku prac remontowych o z góry nieznanym zakresie; warto wcze
ś
niej
ustali
ć
podstawy takich rozlicze
ń
).
1.3. Metody kosztorysowania
Według zasad kosztorysowania stosowanych w Polsce, wyró
ż
nia si
ę
dwie metody
kosztorysowania: szczegółow
ą
i uproszczon
ą
. Metoda szczegółowa szczegółowo wyja
ś
nia,
dlaczego wynagrodzenie wykonawcy opiewa na tak
ą
, a nie inn
ą
kwot
ę
. Polega na tym,
ż
e:
1. Zakres prac obj
ę
ty kosztorysem dzieli si
ę
szczegółowo na roboty tak drobne, by dla
ka
ż
dej mo
ż
na było okre
ś
li
ć
tzw. nakłady rzeczowe – szczegółow
ą
list
ę
zasobów
niezb
ę
dnych do jej wykonania (s
ą
to nakłady ludzkiej pracy, czyli robocizny, nakłady
materiałowe i nakłady pracy maszyn).
2. Dla ka
ż
dej z robót okre
ś
la si
ę
jej ilo
ść
przewidzian
ą
do wykonania i nakłady rzeczowe.
Na tej podstawie, znaj
ą
c ceny materiałów, stawki robocizny (
ś
rednie godzinowe
wynagrodzenie robotników) i stawki najmu sprz
ę
tu mo
ż
na ju
ż
okre
ś
li
ć
bezpo
ś
rednie
koszty wykonania (zwane kosztami robocizny, materiałów i sprz
ę
tu, w skrócie R, M,
S).
3. Nast
ę
pnie dolicza si
ę
koszty po
ś
rednie – takie, których nie da si
ę
przypisa
ć
do
ż
adnej
z robót z osobna, ale niezb
ę
dne do poniesienia, by roboty mogły by
ć
wykonane. S
ą
to
koszty „organizacyjne” zwi
ą
zane z budow
ą
(koszty ogólne budowy) oraz
funkcjonowaniem wykonawcy jako przedsi
ę
biorstwa (koszty zarz
ą
du).
4. Nast
ę
pnie, o ile uzasadnia to sytuacja, dolicza si
ę
inne narzuty, np. dodatek za
pełnienie funkcji generalnego wykonawcy, dodatek za wykonywanie prac w
szczególnie utrudnionych warunkach itp.
5. Dolicza si
ę
zysk wykonawcy.
6. Nast
ę
pnym krokiem jest zsumowanie wszystkich kosztów i zysku. Wynikiem jest
warto
ść
kosztorysowa (cena kosztorysowa) netto.
7. Potem dolicza sie podatek VAT, dodaje go do warto
ś
ci /ceny netto i otrzymujemy
warto
ść
kosztorysow
ą
(cen
ę
kosztorysow
ą
) brutto, czyli kwot
ę
, jak
ą
zleceniodawca ma
zapłaci
ć
wykonawcy robót.
Metoda uproszczona to w zasadzie grupa metod innych ni
ż
metoda szczegółowa. Nie wnika
si
ę
tu w szczegóły zwi
ą
zane z wykazaniem, dlaczego ceny poszczególnych robót (albo
„grubszych” i przez to wygodniejszych w praktyce pozycji rozliczeniowych, jak asortymenty
robót czy cz
ęś
ci obiektu) s
ą
takie a nie inne: w kalkulacjach korzysta si
ę
z gotowych,
wcze
ś
niej obliczonych, wynegocjowanych z wykonawc
ą
, albo wynikaj
ą
cych z warunków
5
rynkowych cen jednostkowych (najcz
ęś
ciej netto) poszczególnych prac. Mno
żą
c je przez
przewidziane do wykonania ilo
ś
ci prac otrzymujemy, po dodaniu VAT, kwot
ę
nale
ż
n
ą
wykonawcy. W warunkach konkurencji mi
ę
dzy wykonawcami i przy zało
ż
eniu,
ż
e inwestor
orientuje si
ę
w cenach rynkowych robót, kalkulacja metod
ą
uproszczon
ą
nie b
ę
dzie „mniej
dokładna” ani „bardziej ryzykowna” dla inwestora, ni
ż
kalkulacja przedstawiona metoda
szczegółow
ą
.
Wi
ę
cej na temat metod kosztorysowania mo
ż
na znale
źć
w rozdziale 2.
1.4. Podstawy prawne kosztorysowania
Sposób sporz
ą
dzania kosztorysów słu
żą
cych obliczeniu ceny i rozliczeniom mi
ę
dzy
wykonawc
ą
a inwestorem nie podlega
ż
adnym specjalnym regulacjom. Ustawa o cenach
z dnia 5 lipca 2001r. Dz.U. Nr 97 poz. 1050 mówi: Ceny towarów i usług uzgadniaj
ą
strony
zawieraj
ą
ce umow
ę
(...). Zwyczajowo jednak podstawy sporz
ą
dzania kosztorysu i jego forma
odpowiadaj
ą
standardom wypracowanym w praktyce budowlanej [5-8]. Jednak zasady
sporz
ą
dzania kosztorysów inwestorskich w obszarze zamówie
ń
publicznych uregulowano
kilkoma przepisami:
•
Ustawa z dnia 29 stycznia 2004r. Prawo zamówie
ń
publicznych [1]
•
Rozporz
ą
dzenie Ministra Infrastruktury z dnia 18 maja 2004 r. w sprawie okre
ś
lenia metod
i podstaw sporz
ą
dzania kosztorysu inwestorskiego, obliczania planowanych kosztów prac
projektowych (...) [2]
•
Rozporz
ą
dzenie Ministra Infrastruktury z dnia 2 wrze
ś
nia 2004 r. w sprawie
szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych
wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno-u
ż
ytkowego [3]
•
Rozporz
ą
dzenie Komisji WE nr 213/2008 [4]
1.5. Pozostałe podstawy kosztorysowania
obliczenia metod
ą
szczegółow
ą
obliczenia metod
ą
uproszczon
ą
Rys. 1. Podstawy kosztorysowania w metodzie szczegółowej i uproszczonej: I. Podstawy techniczne, II.
Podstawy rzeczowe, III. Podstawy cenowe
I. Podstawy techniczne
Podstawy techniczne to dokumenty stanowi
ą
ce opis tego, co ma by
ć
wykonane i w jaki
sposób. Dokumenty te s
ą
przekazywane potencjalnym wykonawcom zlecenia, aby mogli
sporz
ą
dzi
ć
oferty. Zdefiniowano je w przepisach [3] tylko w odniesieniu do kosztorysów
inwestorskich w zamówieniach publicznych, ale wzór ten wynika z praktyki bran
ż
y budowlanej
(w tym kontraktów mi
ę
dzynarodowych) i podobne dokumenty stosuje si
ę
w zamówieniach
innych ni
ż
publiczne. Na podstawy techniczne składaj
ą
si
ę
:
•
dokumentacja projektowa – taka, jaka jest dost
ę
pna w chwili sporz
ą
dzania kosztorysu:
mo
ż
e to by
ć
projekt budowlany, projekty wykonawcze, dokumentacja inwentaryzacyjna,
czasami tylko koncepcja projektowa, szkice lub opisy; zawiera opisy techniczne, plany,
6
mapy, przekroje, rzuty, itd., oraz informacj
ę
dotycz
ą
c
ą
bezpiecze
ń
stwa i ochrony zdrowia
(je
ś
li jest wymagana przez odpowiednie przepisy);
•
specyfikacje techniczne wykonania i odbioru robót – zbiór wymaga
ń
co do sposobu
i jako
ś
ci wykonania robót: wła
ś
ciwo
ś
ci materiałów, sprz
ę
tu i maszyn, metod wykonania
prac, jako
ś
ci i tolerancji wymiarowych, kryteriów i trybu odbioru robót oraz oceny ich
jako
ś
ci; powinny zawiera
ć
opis zasad obliczania ilo
ś
ci robót; powołuj
ą
si
ę
na projekty,
normy, aprobaty techniczne i ewentualnie przepisy reguluj
ą
ce wykonywanie robót;
•
zało
ż
enia lub dane wyj
ś
ciowe do kosztorysowania – dane techniczne, technologiczne
i organizacyjne nie okre
ś
lone w dokumentacji projektowej i specyfikacjach, a maj
ą
ce
wpływ na wysoko
ść
warto
ś
ci kosztorysowej i form
ę
kosztorysu, np. ustalenia kontraktowe
dotycz
ą
ce rodzaju wynagrodzenia i cz
ę
stotliwo
ś
ci płatno
ś
ci, wymagania co do sposobu
sporz
ą
dzenia kosztorysu (układ, sposób kalkulacji), nie opisane w projekcie sprawy
techniczne;
•
protokół z wizji lokalnej (lub, w mniej formalnych okoliczno
ś
ciach, wnioski z wizyty na
przyszłym terenie budowy w celu stwierdzenia, czy wyst
ę
puj
ą
tam warunki przeoczone
w powy
ż
szych opracowaniach, a maj
ą
ce wpływ na koszt wykonania robót);
•
przedmiar robót, czyli zestawienie wszystkich robót składaj
ą
cych si
ę
na zakres obj
ę
ty
kosztorysem, wykonane przed przyst
ą
pieniem do prac; powstaje ono w oparciu
o dokumentacj
ę
projektow
ą
i specyfikacje techniczne; zwyczajowo ma form
ę
tabeli lub
listy prac, w której znajduj
ą
si
ę
informacje:
•
CO JEST DO ZROBIENIA i GDZIE TO JEST? (by jednoznacznie okre
ś
li
ć
, czego
dana pozycja na li
ś
cie dotyczy)
•
JAK TO MA BY
Ć
WYKONANE? (krótki opis lub wskazanie podstaw do opisu
wymaganej technologii wykonania, np. przez wskazanie numerów specyfikacji
opisuj
ą
cych dan
ą
pozycj
ę
przedmiaru),
•
ILE TEGO JEST? (wyliczenie w oparciu o wymiary odczytane z dokumentacji
projektowej, w odpowiednich jednostkach miary i zgodnie z zasadami oblicze
ń
narzuconymi w specyfikacjach technicznych lub zało
ż
eniach / danych wyj
ś
ciowych
do kosztorysowania)
•
obmiar robót, gdy kosztorys sporz
ą
dza si
ę
po wykonaniu robót – zestawienie podobne jak
przedmiar, tylko ilo
ś
ci robót zmierzone „z natury”.
II. Podstawy rzeczowe
Wyst
ę
puj
ą
tylko w szczegółowej metodzie kalkulacji. S
ą
to gotowe (publikowane w tzw.
katalogach nakładów rzeczowych) lub obliczane samodzielnie jednostkowe nakłady rzeczowe
(„normy” zu
ż
ycia czynników produkcji – pracy ludzkiej, materiałów, pracy sprz
ę
tu i transportu
technologicznego) przypadaj
ą
ce na poszczególne roboty.
Istnieje wiele publikacji – katalogów zawieraj
ą
cych takie nakłady. W katalogach zdefiniowano
roboty na potrzeby kalkulacji kosztorysowej (zakres, sposób wykonania), co ułatwia
porozumienie mi
ę
dzy inwestorem a wykonawc
ą
. Przypisano te
ż
robotom jednostki, w których
wylicza si
ę
ilo
ść
robót, i opisano zasady obliczania tych ilo
ś
ci (czyli zasady przedmiarowania).
Katalogi s
ą
powszechnie dost
ę
pne i zwyczajowo stosowanie w kosztorysowaniu. Główne
grupy katalogów to:
•
Katalogi nakładów rzeczowych (KNR) – najcz
ęś
ciej stosowane. Dawna tzw. urz
ę
dowa
baza normatywna, publikowana na zlecenie ministerstw wła
ś
ciwych do spraw
budownictwa (73 katalogi), katalogi bran
ż
owe, opracowywane na zlecenie innych
ministerstw (52 katalogi), oraz liczne katalogi norm zakładowych, dopuszczone do
stosowania na potrzeby przedsi
ę
biorstw i do robót nie opisanych w katalogach
urz
ę
dowych. Obecnie KNR s
ą
wydawane i uzupełniane przez ró
ż
nych wydawców, mi
ę
dzy
innymi WACETOB, ATHENASOFT, POLCEN, KOPRIN, BISTYP-KONSULTING, OWEOB
PROMOCJA, ORGBUD-SERWIS i inne przedsi
ę
biorstwa, w tym bezpo
ś
rednio przez
7
producentów materiałów budowlanych. „Urz
ę
dowa” baza nakładów ju
ż
nie istnieje –
mo
ż
na korzysta
ć
z dowolnie wybranych katalogów na własn
ą
odpowiedzialno
ść
.
•
Katalogi scalonych nakładów rzeczowych (KSNR – 11 katalogów) oraz Katalogi Norm
Nakładów Rzeczowych (KNNR – 11 katalogów) – dawna urz
ę
dowa baza do sporz
ą
dzania
kosztorysów inwestorskich w zamówieniach publicznych;
•
Tymczasowe Zakładowe Katalogi Norm Budowlano-Konserwatorskich wydane przez
pracownie konserwacji zabytków (TZKNBK-PKZ), 24 katalogi;
•
Katalogi nakładów pracy (KNP), około 300 publikacji – zawieraj
ą
nakłady pracy na
czynno
ś
ci i roboty budowlane i monta
ż
owe, pomocne w opracowywaniu kalkulacji
własnych i katalogów zakładowych.
•
Katalogi Jednostkowych Norm Zu
ż
ycia Materiałów Budowlanych (KJNZMB)
Katalogi zawieraj
ą
szczegółowe opisy sposobu wykonania robót z powołaniem si
ę
na normy
krajowe oraz „Warunki Techniczne Wykonania i Odbioru Robót”. Informacje w nich zawarte
mog
ą
by
ć
wykorzystane tylko dla robót wykonywanych w taki lub bardzo zbli
ż
ony sposób.
Przykład tablicy katalogowej przedstawiono na rys. 2.
Warstwy wyrównawcze pod posadzki
Wyszczególnienie robót: 1. Oczyszczenie i zagruntowanie podło
ż
a mlekiem cementowym. 2. Uło
ż
enie warstwy wyrównawczej
gładzi grubo
ś
ci 20mm. 3. Przygotowanie, impregnacja i uło
ż
enie listwy w warstwie wyrównawczej do mocowania drewnianej
listwy przy
ś
ciennej.
Nakłady na 100 m2 warstwy wyrównawczej i na 100m listwy
Tablica 1102
L.p.
Wyszczególnienie
Jednostki
miary,
oznaczenia
Warstwy wyrównawcze
z zaprawy cementowej,
grubo
ś
ci 20mm, zatarte
Dodatek
lub
potr
ą
cenie
za zmian
ę
grubo
ś
ci o
10mm
Listwa
wtopiona
w podkład
przy
posadz-
kach
z tworzyw
sztucznych
Symbol
ETO
Rodzaje zawodów, materiałów i maszyn
cyfro
we
litero
we
na ostro
na gładko
a
b
c
d
e
01
02
03
04
01
02
002
391
Betoniarze – grupa II
Robotnicy – grupa I
149
149
r-g
r-g
27,14
8,50
57,19
8,50
2,84
4,32
11,56
0,48
Razem
149
r-g
35,64
65,88
7,16
12,04
20
21
22
23
24
25
2380807
1701100
2631199
1412299
1040899
3950101
Zaprawa cementowa m.80
Cement 25 z dodatkami
Listwy przy
ś
cienne z drewna iglastego
Ś
rodki impregnacyjne i grzybobójcze
preparaty olejowe
Masa asfaltowa
Drewno opałowe
060
034
040
033
033
033
m
3
t
m
kg
kg
kg
2,06
-
-
-
7,00
12,00
2,06
0,03
-
-
7,00
12,00
1,05
-
-
-
-
-
-
-
108,00
10,6
-
-
70
71
34000
-
Wyci
ą
g
Ś
rodek transportowy (1)
148
148
m-g
m-g
3,09
0,03
3,13
0,06
1,58
-
0,03
0,12
Rys. 2. Przykład tablicy katalogowej, na podstawie katalogu KNR 2-02 Konstrukcje budowlane – tom II.
Ministerstwo Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa. Wydanie IV poprawione i uzupełnione –
1994r. Wydawnictwo Norm i Poradników NORMEX w Gda
ń
sku.
Nakłady jednostkowe robocizny w katalogach - obejmuj
ą
nakłady na zasadnicze czynno
ś
ci
zwi
ą
zane z wykonaniem roboty, wymienione w katalogach nad tablic
ą
, oraz nakłady na
przygotowanie stanowiska roboczego, transport materiału ze składu przyobiektowego na
miejsce wbudowania, sortowanie materiałów, obsług
ę
sprz
ę
tu bez etatowej obsługi (jak np.
wyci
ą
g, mieszarka do zapraw – czas ludzkiej pracy przy ich obsłudze uwzgl
ę
dniono
w nakładach robocizny, natomiast czas zaanga
ż
owania sprz
ę
tu – w pracy sprz
ę
tu), roboty
pomocnicze, naprawy drobnych wad i uszkodze
ń
, utrzymanie porz
ą
dku na stanowisku
roboczym, likwidacj
ę
stanowiska roboczego, przerwy fizjologiczne – w warunkach tzw.
przeci
ę
tnych.
Nakłady jednostkowe zu
ż
ycia materiałów obejmuj
ą
ilo
ś
ci materiałów niezb
ę
dne do
wykonania roboty oraz naturalne ubytki w czasie wykonywania robót.
Nakłady pracy sprz
ę
tu podawane w katalogach dotycz
ą
czasu efektywnej pracy sprz
ę
tu przy
realizacji danej roboty w przeci
ę
tnych warunkach, powi
ę
kszonego o przestoje na
8
konserwacj
ę
, czas przygotowania sprz
ę
tu do pracy, czas zmiany stanowiska roboczego
w miar
ę
post
ę
pu robót, czyli czas pobytu sprz
ę
tu na budowie w czasie wykonywania pracy lub
w stanie gotowo
ś
ci do pracy.
Zebrane w katalogach informacje o zu
ż
yciu i zaanga
ż
owaniu czynników produkcji pochodz
ą
z bada
ń
(obserwacji i pomiarów) procesów budowlanych w warunkach normalnej realizacji,
opracowanych statystycznie.
III. Podstawy cenowe
W metodzie szczegółowej s
ą
to jednostkowe ceny czynników produkcji czyli:
•
kosztorysowa stawka robocizny,
•
ceny nabycia materiałów, albo ceny materiałów i odpowiednie wska
ź
niki kosztów zakupu,
•
stawki za maszynogodzin
ę
pracy lub najmu sprz
ę
tu,
•
wska
ź
niki narzutów kosztorysu (kosztów po
ś
rednich i zysku), wzgl
ę
dnie kwoty narzutów
wynikaj
ą
ce z odr
ę
bnych kalkulacji.
W metodzie uproszczonej s
ą
to jednostkowe ceny robót, asortymentów robót, cz
ęś
ci obiektów
lub ceny obiektów – zwane te
ż
wska
ź
nikami cenowymi. Zawieraj
ą
zazwyczaj wszystkie
składniki: koszty bezpo
ś
rednie, po
ś
rednie i zysk, mo
ż
na je przyjmowa
ć
na podstawie
publikacji cenowych (do zgrubnych oszacowa
ń
) lub kalkulacji własnej – metod
ą
szczegółow
ą
,
na podstawie własnych baz danych o zrealizowanych kontraktach / otrzymanych ofertach, itd.
W obu metodach za podstaw
ę
cenow
ą
nale
ż
y uzna
ć
obowi
ą
zuj
ą
c
ą
stawk
ę
podatku VAT
(oferty musz
ą
podawa
ć
cen
ę
z VAT, o ile zamawiaj
ą
cy jednoznacznie nie za
żą
da inaczej,
natomiast kosztorys inwestorski „publiczny” podaje warto
ś
ci netto – wymogi przepisów).
2. Szczegółowa metoda kalkulacji
2.1. Zasada oblicze
ń
Kalkulacja szczegółowa polega na obliczeniu ceny kosztorysowej (lub warto
ś
ci kosztorysowej
w kosztorysie inwestorskim) na podstawie przedmiaru robót, jednostkowych cen czynników
produkcji i jednostkowych nakładów czynników produkcji (norm) dla ka
ż
dej z robót obj
ę
tych
kosztorysem, z doliczeniem kosztów po
ś
rednich, zysku i podatku VAT.
Cen
ą
obiektu budowlanego lub robót budowlanych z punktu widzenia wykonawcy jest
najcz
ęś
ciej suma kosztów poniesionych na jego wytworzenie powi
ę
kszona o zysk. Kosztem
obiektu budowlanego lub robót budowlanych z punktu widzenia inwestora jest kwota, za jak
ą
nab
ę
dzie obiekt lub usług
ę
wykonania robót. Na koszty te składa si
ę
mi
ę
dzy innymi całe
wynagrodzenie wykonawcy. Koszty ujmujemy jak w układzie kalkulacyjnym klasyfikacji
kosztów:
•
bezpo
ś
rednie (R-robocizna, M-materiały, S-sprz
ę
t),
•
koszty po
ś
rednie: wydziałowe (koszty ogólne budowy) i ogólnego zarz
ą
du.
W celu okre
ś
lenia ceny kosztorysowej (lub warto
ś
ci kosztorysowej) do kosztów dodajemy
zysk kalkulacyjny wykonawcy:
R
M
S
Kp
Z
VAT=W
VAT
· (R+M+S+Kp+Z)
Rys. 3. Składniki ceny kosztorysowej (warto
ś
ci kosztorysu)
9
2.2. Formuły oblicze
ń
Mówi si
ę
o dwóch formułach oblicze
ń
: I i II. Ró
ż
ni
ą
si
ę
one sposobem doliczania kosztów
po
ś
rednich. Wynik teoretycznie powinien by
ć
taki sam, ale w praktyce wyst
ę
puj
ą
ró
ż
nice
wynikaj
ą
ce z bł
ę
dów zaokr
ą
gle
ń
: kosztorysy zazwyczaj składaj
ą
si
ę
z setek pozycji,
a wyliczenia cen i warto
ś
ci zaokr
ą
gla si
ę
do groszy (dwa miejsca po przecinku).
W obliczeniach według formuły I w ka
ż
dej pozycji kosztorysu liczymy sum
ę
kosztów
bezpo
ś
rednich, po
ś
rednich i zysku, potem sumujemy wszystkie pozycje i doliczamy VAT:
VAT
Z
K
c
n
L
C
k
i
i
Pi
m
j
j
j
i
K
+
+
+
⋅
⋅
=
∑
∑
=
=
1
1
. (I)
Według formuły II, sumujemy koszty bezpo
ś
rednie wszystkich pozycji kosztorysu, do sumy
dodajemy globalne koszty po
ś
rednie i zysk, a potem doliczamy VAT:
VAT
Z
K
c
n
L
C
k
i
P
m
j
j
j
i
K
+
+
+
⋅
⋅
=
∑
∑
=
=
1
1
. (II)
C
k
–
cena kosztorysowa brutto,
L
i
–
liczba jednostek przedmiaru i-tej pozycji kosztorysu,
n
j
–
jednostkowe nakłady rzeczowe czynników produkcji (R, M, S) w i-tej pozycji
kosztorysu,
c
j
–
ceny poszczególnych nakładów rzeczowych (R, M, S),
Kp
i
–
koszty po
ś
rednie przypadaj
ą
ce na jednostk
ę
robót w i-tej pozycji kosztorysu,
Kp
–
koszty po
ś
rednie całkowite,
Z
i
–
zysk kalkulacyjny przypadaj
ą
cy na i-t
ą
pozycj
ę
kosztorysu,
Z
–
zysk kalkulacyjny całkowity,
VAT
–
kwota podatku od towarów i usług.
Koszty bezpo
ś
rednie (robocizny R, materiałów M i sprz
ę
tu S) dla ka
ż
dej roboty z osobna
oblicza si
ę
na podstawie ilo
ś
ci robót (przedmiar), norm zu
ż
ycia/zaanga
ż
owania czynników
produkcji (zwanych te
ż
nakładami jednostkowymi) i ich cen. Wysoko
ść
kosztów
bezpo
ś
rednich zale
ż
y wprost proporcjonalnie od ilo
ś
ci robót.
Koszty po
ś
rednie K
p
to koszty ogólne budowy i cz
ęść
kosztów ogólnych przedsi
ę
biorstwa
wykonawczego przypadaj
ą
ca na dan
ą
budow
ę
, innymi słowy to koszty wydziałowe (budowa
jako jeden z wydziałów przedsi
ę
biorstwa, gdzie wykonywane s
ą
okre
ś
lone roboty czy obiekty
budowlane) oraz cz
ęść
kosztów ogólnozakładowych. Nie mo
ż
na ich przypisa
ć
bezpo
ś
rednio
ż
adnej z robót. Stanowi
ą
koszt uzyskania przychodu wykonawcy. Warto
ść
K
p
zale
ż
y od wielu
czynników: s
ą
tym wy
ż
sze im dłu
ż
ej trwa budowa, im trudniejsze na niej warunki itd.
W kosztorysowaniu ofertowym liczy si
ę
je najcz
ęś
ciej w postaci kwoty na podstawie
preliminarza kosztów, albo jako pewien procent kosztów bezpo
ś
rednich, naliczany najcz
ęś
ciej
tylko od robocizny i sprz
ę
tu:
)
(
S
R
W
K
KP
p
+
⋅
=
,
gdzie W
KP
to wska
ź
nik kosztów po
ś
rednich.
Zysk kalkulacyjny to kalkulowana nadwy
ż
ka przychodu nad kosztami z uwzgl
ę
dnieniem
ryzyka ogólnego wykonawcy, obliczana kwotowo albo jako pewien procent kosztów,
zazwyczaj tylko bezpo
ś
rednich kosztów robocizny i sprz
ę
tu, oraz kosztów po
ś
rednich:
)
(
P
Z
K
S
R
W
Z
+
+
⋅
=
,
gdzie W
Z
to wska
ź
nik zysku.
10
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
R
M
S
Kp
Z
Rys. 4. Przeci
ę
tny udział poszczególnych grup kosztów w kosztorysowej cenie netto obiektu na
przykładzie nowo budowanego domu jednorodzinnego murowanego z dachem o konstrukcji
drewnianej (od robót ziemnych po roboty wyko
ń
czeniowe i instalacje, bez przył
ą
czy mediów).
2.3. Przykład obliczenia warto
ś
ci jednej pozycji kosztorysu na podstawie
katalogu
Poni
ż
ej przedstawiono przykład kalkulacji warto
ś
ci pojedynczej pozycji kosztorysu w formie
tabelarycznej do samodzielnego wypełnienia.
Nakład wyliczamy mno
żą
c przedmiar (tu: 12,5 m
3
) przez „normy”, czyli nakłady jednostkowe.
Załó
ż
my,
ż
e ceny czynników produkcji pochodz
ą
z wywiadu na rynku, a ceny materiałów
zawieraj
ą
w sobie koszty zakupu, czyli np. 1 cegła kosztuje 2,70 zł ł
ą
cznie z przywiezieniem
na budow
ę
i rozładowaniem.
Koszty bezpo
ś
rednie poszczególnych składników kosztowych to nakład przemno
ż
ony przez
cen
ę
.
W przykładzie przyj
ę
to najcz
ęś
ciej stosowany sposób doliczania kosztów po
ś
rednich (pewien
procent sumy kosztów bezpo
ś
rednich robocizny i sprz
ę
tu) i zysku (pewien procent od sumy
kosztów bezpo
ś
rednich robocizny, sprz
ę
tu i kosztów po
ś
rednich).
Je
ż
eli wykonawca jest płatnikiem podatku VAT, podatek ten oblicza si
ę
od sumy wszystkich
kosztów i zysku
KNR 2-02 0122-01
oznaczenie katalogowe roboty: nazwa katalogu (KNR), jego numer (2-01), numer
tablicy w katalogu (0122) i kolumny w tablicy (01)
Kominy wolnostoj
ą
ce z cegły pełnej wieloprzewodowe (nazwa roboty wg opisu katalogowego, mo
ż
na ten opis
rozszerzy
ć
wskazuj
ą
c lokalizacj
ę
, numery rysunków z których korzystano przy opracowaniu przedmiaru, inne)
Przedmiar: 12,5 m
3
(szczegółowe wyliczenia ilo
ś
ci robót podaje si
ę
w przedmiarze, w kosztorysie nie ma sensu ich powtarza
ć
)
opis
j.m.
norma
nakład
cena [zł/j.m.]
R [zł]
M [zł]
S [zł]
Razem
Robocizna razem
r-g
13,68
15,00
Cegła ceramiczna
(poda
ć
jaka)
szt
388,00
2,70
Zaprawa (poda
ć
jaka)
m
3
0,26
350,00
Mat. pomocnicze1,5%
zł
Wyci
ą
g 0,5t
m-g
1,58
12,00
Razem koszty bezpo
ś
rednie
Koszty po
ś
rednie = 72% (R+S)
Zysk = 10% (R+S+Kp)
Razem z narzutami
VAT 22%
Warto
ść
pozycji z VAT
11
2.4. Sk
ą
d wzi
ąć
ceny i wysoko
ść
narzutów kosztorysu?
Ceny materiałów – najwygodniej, by były cenami nabycia (obejmowały cen
ę
materiału
i koszty zakupu – dostawy na plac, ew. magazynowania, rozładunków, ubezpieczenia,
opakowa
ń
). W przeciwnym razie, czyli gdy znamy ceny samego materiału, musimy koszty
zakupu doliczy
ć
. Koszty zakupu stanowi
ą
cz
ęść
bezpo
ś
rednich kosztów materiałów.
Ceny materiałów mo
ż
na pobiera
ć
:
•
z publikacji cenowych (opracowania statystyczne z analiz rynku),
•
bezpo
ś
rednio od dostawców – na podstawie faktur, ofert.
Uwaga: w kosztorysie uwzgl
ę
dniamy te
ż
materiały pomocnicze – materiały bezpo
ś
rednie
zu
ż
ywane w niewielkich ilo
ś
ciach, nie wymienione z nazwy w katalogach. Ich warto
ść
stanowi
ustalony ułamek kosztu materiałów bezpo
ś
rednich z danej pozycji. Warto
ść
tego ułamka
mo
ż
na przyjmowa
ć
na podstawie wytycznych katalogów z nakładami, własnych kalkulacji lub
w drodze negocjacji z inwestorem.
Koszty zakupu materiałów to koszty zwi
ą
zane z dostarczeniem materiału od dostawcy na
skład przyobiektowy, z rozładunkiem i ewentualnie dodatkowym magazynowaniem
po
ś
rednim, ubezpieczeniem itd. Mog
ą
by
ć
od razu wliczone w cen
ę
materiału, je
ś
li nie –
kalkuluje si
ę
je osobno zazwyczaj metod
ą
wska
ź
nikow
ą
, podobnie jak koszty po
ś
rednie.
Uwaga: Stosowanie jednakowego wska
ź
nika kosztów zakupu do wszystkich materiałów mo
ż
e
skutkowa
ć
du
ż
ym bł
ę
dem oszacowania tych kosztów.
Wysoko
ść
kosztorysowej stawki robocizny („cena” robocizny) powinna odzwierciedla
ć
koszt zatrudnienia „statystycznego” robotnika w przeliczeniu na godzin
ę
pracy, czyli:
•
ś
redni
ą
wa
ż
on
ą
stawk
ę
godzinow
ą
wynagrodzenia zasadniczego,
•
premie regulaminowe,
•
płace dodatkowe – dodatki funkcyjne, sta
ż
owe i inne,
•
wynagrodzenie za płatne nieobecno
ś
ci w pracy (np. urlopy), odprawy emerytalne, nagrody
jubileuszowe, zasiłki chorobowe płatne z firmy,
•
obci
ąż
enia na ubezpieczenia społeczne, fundusz pracy, fundusz gwarantowanych
ś
wiadcze
ń
pracowniczych i podatek dochodowy od osób fizycznych,
•
odpis na zakładowy fundusz
ś
wiadcze
ń
socjalnych,
•
inne
ś
wiadczenia na rzecz pracowników i inne koszty pracy (np. koszty okresowych bada
ń
lekarskich, koszt odzie
ż
y roboczej itp).
Uwaga: stawka robocizny najcz
ęś
ciej jest jednakowa w całym kosztorysie. Dlatego słu
ż
y
cz
ę
sto do „regulacji” wyniku oblicze
ń
kosztorysowych w kosztorysach ofertowych – czyli
dostosowania oblicze
ń
do rynkowej rzeczywisto
ś
ci (
ż
eby z wylicze
ń
wychodziło tyle, ile „ma
wyj
ść
”). W takiej sytuacji nie stanowi odbicia kosztów pracy ponoszonych przez wykonawc
ę
.
Cena pracy sprz
ę
tu obejmuje cen
ę
najmu sprz
ę
tu oraz koszty jednorazowe w przeliczeniu
na godzin
ę
pracy sprz
ę
tu [m-g].
W cenie najmu sprz
ę
tu uwzgl
ę
dnia si
ę
przeliczone na 1 m-g:
•
koszt napraw i obsługi technicznej,
•
koszt amortyzacji (wyra
ż
one w pieni
ą
dzu zu
ż
ycie
ś
rodka trwałego)
•
koszt etatowej obsługi (je
ś
li wyst
ę
puje)
•
koszt zu
ż
ycia paliw, smarów, olejów
•
koszty ogólne i zysk bazy sprz
ę
towej wykonawcy lub firmy wypo
ż
yczaj
ą
cej sprz
ę
t.
12
Natomiast koszt zu
ż
ycia energii elektrycznej do nap
ę
du urz
ą
dze
ń
elektrycznych oraz paliw do
urz
ą
dze
ń
nie wymagaj
ą
cych etatowej obsługi uwzgl
ę
dnia si
ę
zazwyczaj w kosztach ogólnych
budowy (uwaga: czasem w umowach zastrzega si
ę
,
ż
e koszty mediów s
ą
kosztami
ponoszonymi bezpo
ś
rednio przez inwestora).
Koszty jednorazowe sprz
ę
tu obejmuj
ą
przywiezienie i odwiezienie sprz
ę
tu oraz jego monta
ż
i demonta
ż
na placu budowy. Koszty jednorazowe mo
ż
na uwzgl
ę
dnia
ć
stosuj
ą
c w kosztorysie
ceny pracy sprz
ę
tu (zawieraj
ą
ce i cen
ę
najmu, i koszty jednorazowe w przeliczeniu na 1
godzin
ę
pracy), albo dolicza
ć
osobno jako pozycje w kosztorysie, albo umieszcza
ć
w kosztach
po
ś
rednich – w zale
ż
no
ś
ci od wymaga
ń
inwestora co do sposobu przedstawienia kalkulacji.
Uwaga: zast
ę
powanie pracy ludzi prac
ą
maszyn i odwrotnie.
Je
ś
li wykonujemy kosztorys na podstawie katalogów z nakładami, mamy tam „odgórnie”
okre
ś
lony sposób wykonania roboty z wykorzystaniem okre
ś
lonego sprz
ę
tu. Je
ż
eli faktycznie
na budowie sprz
ę
t ten nie b
ę
dzie wykorzystywany, a roboty wykonuje si
ę
r
ę
cznie, nie stanowi
to dla inwestora podstawy do wykre
ś
lenia kosztów pracy sprz
ę
tu i obni
ż
enia wynagrodzenia
przy rozliczeniu zapłaty za robot
ę
: to prawda,
ż
e wykonawca nie musiał zapłaci
ć
za prac
ę
maszyny, ale za to poniósł wy
ż
sze koszty robocizny!
Koszty po
ś
rednie K
p
obejmuj
ą
koszty ogólne budowy i cz
ęść
kosztów zarz
ą
du przypadaj
ą
c
ą
na dany kontrakt. Koszty ogólne budowy to mi
ę
dzy innymi:
•
płace kierownictwa budowy,
•
koszty eksploatacji i amortyzacji narz
ę
dzi i sprz
ę
tu (poza kosztami uj
ę
tymi w cenach pracy
sprz
ę
tu w pozycjach robót),
•
koszt zu
ż
ycia wody i energii elektrycznej na budowie,
•
koszt monta
ż
u, demonta
ż
u, eksploatacji i amortyzacji obiektów zaplecza budowy
(ogrodzenia, magazyny, kontenery, drogi, instalacje tymczasowe itd.)
•
koszty usług obcych i ekspertyz zwi
ą
zanych z budow
ą
(np. wynagrodzenie geodety czy
geologa),
•
koszty prac pomocniczych (np. sprz
ą
tanie placu i obiektu przed przekazaniem),
•
rozładunek materiałów je
ś
li nie uj
ę
ty w gdzie indziej (w cenie materiału lub kosztach
zakupu),
•
jednorazowe koszty sprz
ę
tu, o ile nie uj
ę
to ich w kosztach bezpo
ś
rednich,
•
koszty BHP (odzie
ż
robocza,
ś
rodki ochrony osobistej, posiłki regeneracyjne je
ś
li nie uj
ę
te
w kosztach bezpo
ś
rednich robocizny),
•
koszty zatrudnienia pracowników zamiejscowych (dowozu, dopłat do biletów,
zakwaterowania je
ś
li nie uj
ę
te w kosztach bezpo
ś
rednich robocizny),
•
koszty ubezpieczenia budowy,
•
rezerwa na nieubezpieczone ryzyko zwi
ą
zane z budow
ą
, której dotyczy kosztorys – jako
rezerwa na koszty nieprzewidziane. Mo
ż
e si
ę
wi
ą
za
ć
z wyst
ą
pieniem niekorzystnych
warunków pogodowych (bardzo ostra zima, szczególnie obfite i długotrwałe opady),
nieprzewidziane warunki gruntowo-wodne, zastosowanie nowych technologii itd.
W ramach kosztów zarz
ą
du wyst
ę
puj
ą
mi
ę
dzy innymi płace administracji i zarz
ą
du
przedsi
ę
biorstwa wykonawczego, koszt utrzymania i amortyzacji biur i obiektów ogólnego
przeznaczenia, czynsze i ubezpieczenia, zu
ż
ycie materiałów biurowych, energii i wody, opłaty
telekomunikacyjne i pocztowe, koszty finansowe (np. odsetki od kredytów), podatki itd.
Koszty po
ś
rednie mo
ż
na liczy
ć
na podstawie preliminarza wydatków - kwotowo, ale cz
ę
sto
liczy si
ę
je wska
ź
nikowo, jako pewien procent kosztów bezpo
ś
rednich, najcz
ęś
ciej:
)
(
S
R
W
K
KP
P
+
⋅
=
13
Wska
ź
nik kosztów po
ś
rednich W
KP
mo
ż
e by
ć
obliczony na podstawie danych ksi
ę
gowych
przedsi
ę
biorstwa wykonawczego: koszty zaksi
ę
gowane w danym okresie jako koszty ogólne
budów plus koszty ogólne zarz
ą
du podzielone przez zaksi
ę
gowane w tym samym okresie
koszty bezpo
ś
rednie robocizny i sprz
ę
tu. Je
ś
li takich danych brak, wska
ź
niki mo
ż
na przyj
ąć
na podstawie publikacji cenowych (patrz punkt 2.5). Uwaga: wska
ź
nik kosztów po
ś
rednich
słu
ż
y cz
ę
sto do regulacji wyniku oblicze
ń
kosztorysowych w kosztorysach ofertowych – czyli
dostosowania tego, co „wychodzi” oblicze
ń
do rynkowej rzeczywisto
ś
ci.
Uwaga: o tym, które z kosztów kalkulowa
ć
jako koszty po
ś
rednie, a które jako bezpo
ś
rednie,
powinny informowa
ć
„techniczne podstawy kosztorysowania” czyli specyfikacje albo
dane/zało
ż
enia wyj
ś
ciowe do kosztorysowania.
Zysk kalkulacyjny Z to kalkulowana nadwy
ż
ka przychodu wykonawcy nad kosztami realizacji
zlecenia. W kwocie zysku ujmuje si
ę
ryzyko (rezerw
ę
finansow
ą
na zdarzenia niepewne
odniesione do całego przedsi
ę
biorstwa wykonawczego). Drugim składnikiem jest zysk
wła
ś
ciwy – wynagrodzenie wykonawcy. Zysk w kosztorysie podaje si
ę
jako kwot
ę
albo jako
pewien procent kosztów, tradycyjnie jako:
)
(
P
Z
K
S
R
W
Z
+
+
⋅
=
VAT Jest podatkiem wpływaj
ą
cym na cen
ę
. Zasady stosowania – patrz aktualna ustawa o
podatku VAT. W kosztorysie ofertowym (zakładaj
ą
c,
ż
e oferent jest płatnikiem VAT) podatek
dolicza si
ę
do ceny kosztorysowej, do zapłaty jest wi
ę
c:
)
1
(
)
(
VAT
P
K
W
Z
K
S
M
R
C
+
⋅
+
+
+
+
=
gdzie W
VAT
to procentowa stawka VAT, a ceny materiałów i pracy/najmu sprz
ę
tu oraz koszty
po
ś
rednie wstawiane s
ą
według warto
ś
ci netto. Gdyby wykonawca nie był płatnikiem VAT,
ceny materiałów, pracy/najmu sprz
ę
tu i wydatki zwi
ą
zane z kosztami po
ś
rednimi kalkulowane
byłyby według warto
ś
ci brutto, natomiast nie wyst
ą
piłoby obci
ąż
enie VAT-em ko
ń
cowego
wyniku oblicze
ń
kosztorysowych. W kosztorysie inwestorskim w zamówieniach publicznych
VAT nie jest doliczany do warto
ś
ci kosztorysu – operuje si
ę
tylko kwotami netto.
2.5. Niektóre
ź
ródła informacji cenowych w kalkulacji szczegółowej – publikacje
ATHENASOFT Sp. z o.o.:
INTERCENBUD – internetowa baza
www.intercenbud.com.pl
do wczytywania do programów
kosztorysowych lub przegl
ą
dania. Dost
ę
p płatny. Zawiera informacje o cenach materiałów
podawane przez konkretnych dostawców.
BISTYP-CONSULTING Sp. z o.o.:
Informacyjny cennik materiałów budowlanych, instalacyjnych, elektrycznych oraz ceny najmu
sprz
ę
tu budowlanego, w wersji ksi
ąż
kowej i elektronicznej (kwartalnik).
E-BISTYP Internetowa baza cenowa, płatna,
www.e-bistyp.pl
zawiera mi
ę
dzy innymi
informacje o cenach materiałów i najmu sprz
ę
tu – z notowa
ń
rynkowych (
ś
rednie), oraz
pochodz
ą
ce od konkretnych dostawców. Aktualizowana na bie
żą
co, zawiera równie
ż
dane
historyczne.
KOPRIN Sp. z o.o.:
EUROCENBUD Euro-MS - informator cen materiałów i sprz
ę
tu z notowa
ń
rynkowych,
półrocznik, wydawany na CD.
14
ORGBUD-SERWIS Sp. z o.o.:
Kwartalnik ICCP – u
ś
rednione ceny hurtowe materiałów, stawki najmu sprz
ę
tu, ceny pracy
sprz
ę
tu,
koszty
jednorazowe,
stawki
robocizny
kosztorysowej
stosowane
przez
przedsi
ę
biorstwa wg formy przedsi
ę
biorstwa oraz materiały z cenami producentów,
miesi
ę
cznik ICCP Ekspres
Kwartalnik Biuletyn Cenowy Budownictwa BCB – stawki robocizny i narzutów wg bran
ż
i regionów.
www.orgbud.pl
– na stronie dost
ę
pna wyszukiwarka cen materiałów wg informacji
producentów, bezpłatnie.
OWEOB Promocja Sp. z o.o.:
System SEKOCENBUD: informatory wydawane ksi
ąż
kowo i na CD.
Kwartalniki – Informacja o cenach materiałów budowlanych, instalacyjnych i elektrycznych –
ceny z notowa
ń
rynkowych, minimalne, maksymalne i
ś
rednie bez kosztów zakupu oraz
ś
rednie z kosztami zakupu, oraz ceny podawane przez producentów i dystrybutorów, bez
kosztów zakupu.
Kwartalnik Informacja o stawkach robocizny kosztorysowej oraz cenach pracy sprz
ę
tu
budowlanego (zawiera te
ż
wska
ź
niki kosztów zakupu, kosztów po
ś
rednich i zysku). Ceny
sprz
ę
tu z notowa
ń
rynkowych: ceny pracy (
ś
rednie) oraz ceny najmu (bez kosztów
jednorazowych, min, max,
ś
rednie), osobno koszty jednorazowe sprz
ę
tu (min, max,
ś
rednie)
oraz ceny pracy rusztowa
ń
wg informacji Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Firm
Rusztowaniowych w Poznaniu.
Błyskawica – miesi
ę
cznik (ceny głównych czynników produkcji)
Internetowy portal cenowy e-Sekocenbud
www.sekocenbud.pl
, płatny.
2.6. Zalety kalkulacji szczegółowej:
•
tradycyjna i powszechnie stosowana (ogólnie przyj
ę
te w Polsce definicje robót i jednostki
przedmiaru zdefiniowane w katalogach, tak samo zasady obliczania ilo
ś
ci robót)
•
dost
ę
pne katalogi nakładów rzeczowych
•
dost
ę
pne podstawy cenowe (informacja bezpo
ś
rednio od dostawców i liczne publikowane
informatory cenowe),
•
wygodna w szacowaniu kosztów i cen robót nietypowych,
•
umo
ż
liwia analiz
ę
wpływu zmiany cen poszczególnych czynników produkcji lub zamiany
materiałów, wpływu zmian narzutów kosztorysu na cen
ę
/ warto
ść
przedmiotu
zamówienia,
•
gotowe wst
ę
pne zestawienie materiałów do planowania zamówie
ń
.
2.7. Wady kalkulacji szczegółowej
•
du
ż
a pracochłonno
ść
: bardzo du
ż
o drobnych robót – pozycji przedmiaru, uzupełnianie
mnóstwa cen czynników produkcji,
•
łatwo o pomini
ę
cie pozycji istotnych dla wyceny,
•
wyst
ę
puje tendencja do „rozbijania” robót na osobne pozycje kosztorysowe z pomini
ę
ciem
opisu, np zamiast 1 pozycji kosztorysu : wykonanie
ś
ciany
ż
elbetowej grubo
ś
ci 24 cm
i wysoko
ś
ci 6,5m mamy trzy pozycje:
ś
ciana
ż
elbetowa grubo
ś
ci 10 cm, dodatek za
pogrubienie, i dodatek za wysoko
ść
ponad 6m – tak, jak to jest w katalogach; kalkulacja
staje si
ę
nieczytelna.
15
•
wyst
ę
puj
ą
istotne ró
ż
nice przy posługiwaniu si
ę
ró
ż
nymi katalogami zawieraj
ą
cymi
nakłady na te same roboty (istotne: rok wydania, wydawca);
•
katalogi zawieraj
ą
informacje o nakładach w „przeci
ę
tnych” warunkach i przy zało
ż
eniu
ż
e
roboty wykonuj
ą
profesjonali
ś
ci, a praca jest dobrze zorganizowana; warunki i sposób
wykonania robót opisane w katalogach mog
ą
ró
ż
ni
ć
si
ę
od warunków i sposobów
rzeczywi
ś
cie wyst
ę
puj
ą
cych – wtedy trzeba modyfikowa
ć
dane katalogowe, a to wymaga
specjalistycznej wiedzy;
•
ż
eby dobrze zrobi
ć
kosztorys trzeba by
ć
fachowcem od technologii (wła
ś
ciwy dobór
pozycji katalogowych na bazie znajomo
ś
ci metod wykonania),
•
kosztorysanci przyzwyczajeni do tej metody nie s
ą
w stanie szybko udzieli
ć
odpowiedzi na
pytanie: ile z grubsza b
ę
dzie kosztowa
ć
cało
ść
prac – widz
ą
j
ą
tylko jako sum
ę
pozycji
kosztorysowych;
•
wymaga dost
ę
pu do dokładnie opracowanej dokumentacji – nie da si
ę
stosowa
ć
metody szczegółowej na wczesnych etapach przygotowania inwestycji ani
w sytuacji, gdy projekt jest bardzo ogólny, bo wtedy kosztorysant musi przyjmowa
ć
wiele zało
ż
e
ń
, które mog
ą
by
ć
bezpodstawne.
3. Metoda kalkulacji uproszczonej
3.1. Zasada oblicze
ń
Oszacowanie kosztów / ceny przez analogi
ę
do kosztów i cen wcze
ś
niej wykonanych (lub
kosztorysowanych) robót, elementów obiektów lub całych obiektów. Metoda polega na
obliczeniu ceny kosztorysowej jako sumy iloczynów ustalonych jednostek przedmiarowych
i ich cen jednostkowych:
∑
=
+
⋅
=
k
i
i
i
K
VAT
C
L
C
1
,
C
k
cena kosztorysowa (warto
ść
kosztorysu w kosztorysie inwestorskim)
L
i
liczba jednostek przedmiaru, np 128,60 m
2
ś
ciany betonowej, 569 m
3
kubatury
budynku;
C
j
cena jednostkowa pozycji przedmiaru, najcz
ęś
ciej zawiera wszystkie koszty (R, M, S,
K
P
) i zysk, ale nie wnika si
ę
, w jakich proporcjach.
VAT
kwota podatku VAT (w kosztorysie inwestorskim „publicznym” bez VAT).
3.2. No
ś
niki cen w kalkulacji uproszczonej
Definicja no
ś
nika ceny odgrywa wa
ż
n
ą
rol
ę
w kosztorysowaniu: okre
ś
la co wchodzi w skład
pozycji kosztorysu i w zwi
ą
zku z tym wyja
ś
nia kształtowanie si
ę
ceny pozycji. Przy niewielkim
stopniu scalenia (drobny podział) nie jest istotne, z jakich obiektów pochodz
ą
ceny
jednostkowe – jak z drobnych „klocków” mo
ż
na z nich zbudowa
ć
praktycznie ka
ż
dy zakres
prac lub obiekt. Na wy
ż
szym poziomie agregacji wycena odbywa si
ę
ju
ż
poprzez analogi
ę
do
podobnych obiektów:
W Polsce nie ma jednolitej klasyfikacji pozycji kosztorysowych. W niektórych publikacjach
cenowych przyj
ę
ły si
ę
nast
ę
puj
ą
ce rodzaje no
ś
ników cen do kalkulacji uproszczonej, według
rosn
ą
cego poziomu scalenia:
roboty, zdefiniowane jak w metodzie szczegółowej (np. wg definicji w katalogach KNR, KNNR
itd.);
16
roboty scalone (asortymenty robót) – tu nale
ż
y okre
ś
li
ć
, jakie roboty s
ą
uj
ę
te w pozycji,
w jakich jednostkach i według jakich zasad przedmiarowa
ć
.
asortymenty zagregowane - nale
ż
y równie
ż
okre
ś
li
ć
, jakie roboty s
ą
uj
ę
te w pozycji (czyli w
asortymencie zagregowanym), w jakich jednostkach i według jakich zasad przedmiarowa
ć
,
oraz opisa
ć
wła
ś
ciwo
ś
ci asortymentu zagregowanego. Przykład asortymentu zagregowanego
wg klasyfikacji BCO Sekocenbud (jedna z publikacji cenowych do kosztorysowania
dost
ę
pnych na rynku):
110.23 Fundamenty
ż
elbetowe ogółem (ławy, stopy, płyty,
ś
ciany fundamentowe ze
zbrojeniem i wykonaniem podło
ż
a – w budynkach mieszkalnych i u
ż
ytku publicznego,
bez wzgl
ę
du na rodzaj betonu), cena za m
3
konstrukcji.
Je
ś
li cen
ę
okre
ś
lono dla budynku posadowionego tylko na ławach, to cena b
ę
dzie
nieadekwatna w przypadku budynku posadowionego na stopach fundamentowych lub płycie.
elementy obiektów – podział najcz
ęś
ciej według funkcji, jak
ą
dany element pełni w obiekcie,
np według klasyfikacji BCO Sekocenbud:
110.20 Fundamenty ogółem (ławy, stopy, płyty; betonowe,
ż
elbetowe, kamienne,
ceglane, prefabrykowane,w całym obiekcie); cena za m
3
konstrukcji,
znowu cen
ę
mo
ż
emy u
ż
y
ć
w naszym kosztorysie je
ś
li obiekt, na bazie którego była
wyznaczona, był podobny do naszego, czyli miał podobne proporcje ró
ż
nych rodzajów
fundamentów.
stany – stan zerowy, stan surowy, wyko
ń
czenie wewn
ę
trzne, instalacje elektryczne itp., uwagi
jak wy
ż
ej, ceny s
ą
najcz
ęś
ciej odniesione do 1m
2
powierzchni zabudowy, powierzchni
u
ż
ytkowej lub 1m
3
kubatury.
obiekty – ceny odniesione do 1m
2
powierzchni u
ż
ytkowej budynku, 1m
3
kubatury, 1m
długo
ś
ci ruroci
ą
gu, albo odniesione do jednostek nie maj
ą
cych zwi
ą
zku z geometri
ą
obiektu, a
ze sposobem jego wykorzystania, np. koszt budowy szpitala w przeliczeniu na 1 pacjenta (czy
1 łó
ż
ko), jednostkowy koszt budowy parkingu wielopoziomowego – ile kosztuje zbudowanie 1
miejsca postojowego itp.
3.3. Niektóre
ź
ródła informacji cenowej do kalkulacji uproszczonej
Na rynku dost
ę
pne s
ą
liczne publikacje cenowe (informatory) do kosztorysowania metod
ą
uproszczon
ą
. Zawieraj
ą
one własne klasyfikacje no
ś
ników cen, dlatego przy korzystaniu
z tych publikacji nale
ż
y dokładnie sprawdzi
ć
, czy klasyfikacja w danym informatorze
odpowiada naszym potrzebom. Istniej
ą
informatory po
ś
wi
ę
cone specjalnie robotom
remontowym.
Ceny w informatorach cenowych pochodz
ą
:
•
z kalkulacji szczegółowych na podstawie tzw.
ś
rednich cen czynników produkcji,
wykonywanych specjalnie do publikacji w informatorach,
•
z notowa
ń
rynkowych „gotowych” cen za okre
ś
lone roboty, asortymenty, obiekty.
Ceny te zawieraj
ą
wszystkie składniki kalkulacyjne: koszty bezpo
ś
rednie (R, M, S), koszty
po
ś
rednie i zysk wykonawcy; ale s
ą
cenami netto. Dodatkowo publikowane s
ą
informacje
o ruchu cen w budownictwie (zmiany roczne, półroczne, kwartalne, miesi
ę
czne) oraz
o ró
ż
nicach regionalnych.
Uwaga: w przypadkach kontraktów mi
ę
dzynarodowych albo finansowania przedsi
ę
wzi
ęć
ze
ś
rodków mi
ę
dzynarodowych organizacji jak np. Bank
Ś
wiatowy, stosowane s
ą
specyficzne
procedury i wzory kosztorysów ofertowych i umów. Na przykład, warunki kontraktowe FIDIC
wymagaj
ą
, by w ofercie w osobnych pozycjach uj
ąć
pewne koszty ogólne budowy, a zysk
17
wydzieli
ć
(nie dolicza
ć
do warto
ś
ci poszczególnych pozycji kosztorysu), co ma ułatwi
ć
kontrol
ę
kosztów i wynagrodzenia wykonawcy. W takim wypadku korzystanie z polskich informatorów
cenowych jest utrudnione.
Kosztorysanci korzystaj
ą
te
ż
z własnych oblicze
ń
wykonanych metod
ą
kalkulacji
szczegółowej, lub poprzez aktualizacj
ę
odpowiednimi wska
ź
nikami cen z wcze
ś
niej
wykonanych kosztorysów, ofert wykonawców, cen konkurencji itp. Posiadanie i ci
ą
gła
aktualizacja własnej bazy cen ma kluczowe znaczenie. Ceny publikowane mo
ż
na traktowa
ć
tylko jako przybli
ż
enie, informacj
ę
o tendencji ruchu cen, poza tym w chwili publikacji stanowi
ą
one ju
ż
dane historyczne.
ATHENASOFT Sp. z o.o.:
INTERCENBUD – internetowa baza
www.intercenbud.com.pl
– ceny robót definiowanych jak
w Katalogach Nakładów Rzeczowych, obliczone na bazie
ś
rednich cen czynników produkcji
z notowa
ń
rynkowych
BISTYP-CONSULTING Sp. z o.o.:
Katalog cen jednostkowych robót i obiektów remontowych, kwartalnik – zawiera ceny
jednostkowe robót remontowych (klasyfikowanych jak w Katalogach Nakładów Rzeczowych)
oraz cennik jednostkowy obiektów remontowych: krótki opis obiektu i zakresu prac,
podstawowe wska
ź
niki cenowe odniesione do m
2
p.u. i m
3
kubatury obiektu, wszystkie
wyliczenia na bazie kalkulacji szczegółowych wydawcy informatora. Informacje te mo
ż
na
znale
źć
równie
ż
w E-BISTYP
www.e-bistyp.pl
.
KOPRIN Sp. z o.o.:
EUROCENBUD - Euro-CPK ceny jednostkowe robót z najcz
ęś
ciej wykorzystywanych
Katalogów Nakładów Rzeczowych, w tym dotycz
ą
cych robót remontowych, oraz Euro-CRB -
ceny jednostkowe zagregowanych pozycji kosztorysowych, ceny pochodz
ą
z kalkulacji
szczegółowych na podstawie
ś
rednich cen czynników produkcji z notowa
ń
rynkowych.
ORGBUD-SERWIS Sp. z o.o.:
ICRRB, ICRRI, ICRRE – ceny robót remontowych budowlanych, instalacyjnych,
elektrycznych, ceny pochodz
ą
z kalkulacji szczegółowych na podstawie
ś
rednich cen
czynników produkcji z notowa
ń
rynkowych.
CKZ – ceny robót w obiektach zabytkowych, j.w.
OWEOB Promocja Sp. z o.o.:
System SEKOCENBUD: informatory wydawane ksi
ąż
kowo i na CD: Kwartalniki do robót
remontowych: BCM (wska
ź
niki cenowe o wysokim stopniu scalenia, dotycz
ą
remontów
w konkretnych obiektach, zakres prac opisany do
ść
obszernie w trzech wariantach: remont
du
ż
y,
ś
redni i mały, warto
ś
ci kalkulowane metod
ą
szczegółow
ą
na bazie
ś
rednich cen
czynników produkcji z notowa
ń
rynkowych, wska
ź
niki odnoszone do jednostek wła
ś
ciwych dla
rodzaju robót i do m
2
p.u.)
Wydanie specjalne: Biuletyn cen robót remontowych po kl
ę
skach
ż
ywiołowych BCK
(bezpłatny)
Biuletyn cen robót remontowo-budowlanych oraz zabytkowych BRR (roboty klasyfikowane jak
w katalogach nakładów rzeczowych, ceny robót z kalkulacji szczegółowych na
ś
rednich
cenach czynników produkcji)
Internetowy portal cenowy e-Sekocenbud
www.sekocenbud.pl
, ceny robót z kalkulacji
szczegółowych, oraz rzadko aktualizowane rynkowe (z ofert konkretnych wykonawców)
i transakcyjne (dane od inwestorów – ze zwyci
ę
skich ofert w przetargach).
18
3.4. Kiedy stosowa
ć
kalkulacj
ę
uproszczon
ą
?
Jako metod
ę
oblicze
ń
:
•
na wczesnych etapach przygotowania inwestycji (gdy nie ma pełnej dokumentacji
projektowej i fizycznie nie da si
ę
sporz
ą
dzi
ć
kalkulacji szczegółowej)
•
gdy mamy godne zaufania informacje cenowe,
•
gdy nie potrzebujemy szczegółowych danych o zu
ż
yciu czynników produkcji,
•
gdy sporz
ą
dzamy kosztorys inwestorski w zamówieniach publicznych
Jako sposób prezentacji oblicze
ń
•
w ofertach przedstawianych zamawiaj
ą
cemu. Zazwyczaj zamawiaj
ą
cy nie ma ochoty
wnika
ć
w zu
ż
ycie materiałów czy stawki robocizny, jakie zastosował oferent, chce zna
ć
tylko kwoty, jakie ma zapłaci
ć
za wykonanie robót. UWAGA: układ kosztorysu, podział na
no
ś
niki cen i sposób przedstawiania oblicze
ń
narzuca zamawiaj
ą
cy!
3.5. Zalety metody uproszczonej
•
przy zało
ż
eniu,
ż
e posługujemy si
ę
stopniem scalenia wy
ż
szym ni
ż
roboty: mniejsza
pracochłonno
ść
, wi
ę
ksza szybko
ść
oblicze
ń
i prostszy przedmiar,
•
mo
ż
liwo
ść
realnej wyceny kosztów na podstawie niewielu danych (wst
ę
pnych projektów)
przez analogi
ę
do cen podobnych obiektów.
3.6. Wady metody uproszczonej
•
nie ma jednolitej klasyfikacji no
ś
ników cen na wy
ż
szym poziomie agregacji, elementy
wymagaj
ą
dodatkowego opisu, przez co tworzenie uniwersalnych baz danych o cenach
jest trudne;
•
problem przy obiektach nietypowych i nowych technologiach – nie ma z czym porówna
ć
•
im wy
ż
szy stopie
ń
scalenia i mniej dokładne podstawy techniczne (wczesne fazy
projektowania) tym mniejsza dokładno
ść
oszacowania – ro
ś
nie wpływ subiektywnej oceny
kosztorysanta np. co do standardu obiektu;
•
nie mo
ż
na szybko ani dokładnie okre
ś
li
ć
wpływu zmian cen wybranych czynników
produkcji na warto
ść
kosztorysow
ą
,
•
kosztorysu uproszczonego nie da si
ę
wykorzysta
ć
bezpo
ś
rednio jako podstawy do
planowania budowy (harmonogramu, zamówie
ń
materiałów, szczegółowej kontroli
kosztów)
BIBLIOGRAFIA
Akty prawne dotycz
ą
ce kosztorysowania w zamówieniach publicznych
[1] Ustawa z dnia 29 stycznia 2004r. Prawo zamówie
ń
publicznych (Dz.U.nr. 19 poz. 177)
z pó
ź
niejszymi zmianami
[2] Rozporz
ą
dzenie Ministra Infrastruktury z dnia 18 maja 2004 r. w sprawie okre
ś
lenia
metod i podstaw sporz
ą
dzania kosztorysu inwestorskiego, obliczania planowanych
kosztów prac projektowych oraz planowanych kosztów robót budowlanych okre
ś
lonych
w programie funkcjonalno-u
ż
ytkowym (Dz.U. 2004 Nr 130 poz. 1389)
[3] Rozporz
ą
dzenie Ministra Infrastruktury z dnia 2 wrze
ś
nia 2004 r. w sprawie
szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych
wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno-u
ż
ytkowego
(Dz.U. 2004 nr 202, poz. 2072), oraz Rozporz
ą
dzenie Ministra Infrastruktury z dnia 22
19
kwietnia 2005 r. zmieniaj
ą
ce rozporz
ą
dzenie w sprawie szczegółowego zakresu
i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót
budowlanych oraz programu funkcjonalno-u
ż
ytkowego (Dz. U. 2005 nr 75 poz. 664)
[4] Rozporz
ą
dzenie Komisji (WE) Nr 2151/2003 z dnia 16 grudnia 2003 r. zmieniaj
ą
ce
rozporz
ą
dzenie (WE) nr 2195/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie
Wspólnego Słownika Zamówie
ń
(CPV), Dz. U. WE L329/1 z 17.12.2003
Podr
ę
czniki, poradniki kosztorysowe
[5] H. J. Orłowski, R. Sobolewski, R. Wójcicki Regulamin kosztorysowania obiektów
i robót budowlanych – wzorzec do umów, wyd. POLCEN 2002
[6]
Ś
rodowiskowe metody kosztorysowania robót budowlanych. Stowarzyszenie
Kosztorysantów Budowlanych i Zrzeszenie Biur Kosztorysowania Budowlanego,
Warszawa, grudzie
ń
2001
[7] Polskie
standardy
kosztorysowania
robót
budowlanych.
Stowarzyszenie
kosztorysantów budowlanych. WACETOB, 2005 (uaktualnienie
Ś
rodowiskowych
metod... plus wyci
ą
g z przepisów dot. kosztorysów inwestorskich w zamówieniach
publicznych)
[8] Vademecum kosztorysanta. Poradnik dla kosztorysantów i słu
ż
b inwestycyjnych.
Wydanie IV OWEOB PROMOCJA, Warszawa 2005 (segregator z zeszytami
tematycznymi + wzory formularzy i przepisy na CD)
[9] E. Smoktunowicz: Podr
ę
cznik kosztorysowania robót budowlanych. POLCEN,
Warszawa 2001 (podstawy prawne ju
ż
nieaktualne, ale przyst
ę
pnie napisany)