Otyłość 

 
Otyłość: 

Egzogenna 

→dodatni bilans energetyczny 

Endogenna 

Spowodowana zaburzeniami endokrynnymi (niedoczynność gruczołu tarczowego, 
choroba/zespół Cuschinga) 
Zespoły uwarunkowane genetycznie 
Choroba OUN (stany zapalne, urazy, guzy okolicy podwzgórza i przysadki) 

Definicja 

Otyłość jest stanem patologicznego zwiększenia ilości tkanki tłuszczowej. Stan nadmiernego 
gromadzenia się tłuszczu w organizmie powyżej 25% u mężczyzn i 30% u kobiet masy ciała. 
 
Dla celów praktycznych w diagnostyce otyłości posługujemy się obliczaniem nadmiaru masy ciała w 
stosunku do masy należnej, wskaźnikiem masy ciała oraz pomiarem obwodu w talii. 
 
Należną masę ciała można obliczyć wg wzoru: 



 

Dla kobiet 

(wzrost w cm-100) 

– 10% 



 

Dla mężczyzn  (wzrost w cm-100) – 5% 

 
Zwiększenie masy ciała do 110-120% masy należnej nazywa się nadwagą, a powyżej 120% otyłością. 
 
Wskaźnik masy ciała (BMI – Body Mass Index) oblicza się wg wzoru: 
BMI 

= masa ciała (kg) / wzrost (m)

2 

 
Klasyfikacja otyłości wg WHO w zależności od wskaźnika masy ciała i obwodu talii 

 

BMI 

talia (cm) 

K 

M 

Norma 

18.5-24.9 

< 80 

< 94 

Nadwaga 

25.0-29.9 

80-88 

94-102 

Otyłość 

I˚ 

II˚ 

III˚ 

> 30 

30.0-34.9 
35.0-39.9 

> 40 

> 88 

> 102 

 

Podział w zależności rozmieszczenia tkanki tłuszczowej 



 

Otyłość trzewna (iloraz obwodu talii od bioder > 0,8 – kobiety i > 1,0 mężczyźni) 

Ryzyko cukrzycy typu 2, nadciśnienia tętniczego, choroba niedokrwienna serca 



 

Biodrowo-udowa 

Ryzyko raka piersi, macicy, powikłań położniczych 

 
 

Zaburzenia hormonalne w przebiegu otyłości 



 

Hiperinsulinizm z insulinooporn

ości 



 

Nadczynność osi CRF-ACTH-kortyzol 



 

Niedobór GH 



 

Nadmiar testosteronu u kobiet, niedobór u mężczyzn 

 
 

Niekorzystny wpływ otyłości na zdrowie 

 
Otyłość zwiększa ryzyko: 



 

Chorób serca, nadciśnienia, cukrzycy, hiperlipidemii 



 

Kamicy żółciowej, zmian stawowych, żylnych 



 

Nowotworów (trzonu macicy, piersi, jelita grubego) 

 

Ryzyko chorób związanych z typem otyłości: 

Hormony płciowe  Androgeny 

Estrogeny 

Typ otyłości 

brzuszny 

jabłkowy 

pośladkowo-udowy gruszkowy 

Ryzyko 

Cukrzyca, 
nadciśnienie, 
miażdżyca 

Raki hormonozal

eżne: macicy, jajnika, 

sutka. 
Raki przewodu pokarnowego 

 
Zwiększenie ryzyka chorób u osób otyłych w porównaniu do szczupłych: 
> 3 krotnie 

2-3 krotnie 

1-2 krotnie 



 

Cukrzyca typu 2 



 

Nadciśnienie tętnicze 



 

Dyslipidemia 



 

Kamica pęcherzyka 
żółciowego 



 

Insulinoop

orność 



 

Zadyszka 



 

Zespół bezdechu sennego 



 

Choroba 
niedokrwienn
a serca 



 

Choroba 
zwyrodnienio
wa stawów 



 

Hiperurikemia 
i dna 



 

Rak (piersi u kobiet po menopauzie, 
endometrium, okrężnicy) 



 

Zaburzenia dotyczące hormonów płciowych 



 

Zespół torbielowatości jajników 



 

Upośledzenie płodności 



 

Bóle krzyża 



 

Zwiększone ryzyko anestezjologiczne 



 

Nieprawidłowości płodu 

 
Obniżenia jakości życia z powodu otyłości 



 

Niska samoocena 



 

Okresy występowania depresji 



 

Izolacja społeczna 



 

Kłopoty z zatrudnieniem 



 

“Wczesna” renta (zmniejszenie dochodów) 



 

Brak akceptacji własnego wyglądu 

 
 

Przyczyny otyłości wtórnej 

Otyłość wtórna występuje w zaburzeniach endokrynologicznych, chorobach organicznych 
podwzgórza, rzadkich zespołach uwarunkowanych genetycznie oraz z powodów jatrogennych, np. po 
stosowaniu l

eków sprzyjających tyciu. 

 
Choroby podwzgórza  guzy, stany zapalne, urazy mogą wiązać się z zaburzeniami endokrynnymi 
(brak miesiączek, impotencja, moczówka prosta, wtórna niedoczynność tarczycy, nadnerczy), 
objawami nadciśnienia wewnątrzczaszkowego (obrzęk tarczy nerwu wzrokowego, wymioty) oraz 
zaburzeniami neurologicznymi (senność, nadmierne pragnienie, drgawki). 
 
Endokrynopatie 



 

Niedoczynność tarczycy (podwyższone stężenie tyreotropiny TSH) 



 

Choroba i zespół Cuschinga (hiperkortyzolemia, test z deksametazonem) 



 

Zespół wielotorbielowatych jajników (PCO polycystic ovary syndrom; LH/FSH, testosteron) 



 

Niedobór hormonu wzrostu 



 

Rzekoma niedoczynność przytarczyc 



 

Hipogonadyzm 

 
Rzadkie zespoły uwarunkowane genetycznie 



 

Turnera (u kobiet kariotyp XO, hipogonadyzm hipergonadotropowy) 



 

Klinefeltera (u mężczyzn kariotyp XXY, wysokie stężenie gonadotropin) 



 

Pradera Williego 



 

Lawrence’a Moona-Biedla 



 

Hyperostosis frontalis 



 

Choroba Dercuma (tłuszczakowatość bolesna) 

 
Leki sprzyjające tyciu 



 

Neuroleptyki pochodne fenotiazyny (chlorpromazyna, tiorydazyna) i butyrofenonu (droperidol, 

haloperidol) 



 

Przeciwdepresyjne: amitryptylina, imipramina, dezipramina, doksepina, sole litu 



 

Leki przeciwpadaczkowe pochodne kwasu walproinowego, karbamazepina 



 

Steroidy, glikokortykosteroidy, progestageny 



 

Anatagonista serotoniny cyproheptadyna 



 

Leki przeciwcukrzycowe: insulina, pochodne sulfonylomocznika 



 

Leki 

β-adrenolityczne