2009-11-14
1
ELEMENTY ANATOMII I FIZJOLOGII CZŁOWIEKA
ANATOMIA
- jest nauką o budowie ciała ludzkiego.
FIZJOLOGIA
- bada i wyjaśnia wszelkie procesy życiowe
zachodzące w organiźmie ludzkim.
Znajomość podstaw tych dwóch nauk jest niezbędna do
zrozumienia funkcjonowania własnego organizmu na
konkretnym stanowisku pracy, może przyczynić się do
zapobiegania skutkom długotrwałych przeciążeń i mikrourazów
.
UKŁAD RUCHU
Składa się z:
1. Kości.
2. Stawów.
3. Mięśni.
Kości i stawy tworzą tzw. układ ruchu bierny,
a mięśnie stanowią tzw. układ ruchu czynny.
1. KOŚCI
Układ kostny, czyli szkieletowy człowieka
składa się z 206 kości, które tworzą ruchomą
konstrukcję umożliwiającą ruch i pełnią
funkcję ochronną osłaniając narządy
wewnętrzne
.
Podstawowy element składowy to
kość zbudowana z tkanki kostnej, zawierającej
osseinę- nadającą kości określoną i
ograniczoną sprężystość.
Kość pokryta jest okostną, która odżywia i
regeneruje kość w przypadku jej uszkodzenia.
Zawiera ona także zakończenia nerwowe,
które odbierają bodźce bólowe w przypadku
urazu kości.
Kość powstaje na podłożu chrzęstnym w
procesie kostnienia, czyli odkładania się soli
mineralnych, głównie wapnia. Po ukończeniu
45 r.ż. odporność kości słabnie i może wystąpić
osteoporoza, charakteryzująca się ubytkiem
wapnia, prowadzącym do wzmożonej
kruchości i łamliwości.
2.STAWY
Są to ruchome połączenia kości dające możliwość
ruchów o dużym zakresie. Przykładem jest staw
kolanowy, łokciowy, biodrowy, ramienny czy stawy
palców (międzypaliczkowe).
Inne połączenia kości to tzw. szwy kostne-
nieruchome połączenia np. w czaszce oraz
połączenia częściowo ruchome, np. między kręgami
kręgosłupa czy między obojczykiem a mostkiem.
.
2009-11-14
2
Powierzchnie stawowe kości wchodzących w
skład stawu pokryte są substancją chrzęstną,
która zmniejsza ich tarcie i amortyzuje siłę
nacisku, a jamę stawu wypełnia płyn
maziowy, który produkowany jest przez błonę
maziową. Spełnia on rolę ochronną przed
zjawiskiem tarcia obu powierzchni stawowych
ułatwiając ich wzajemne przesuwanie się
względem siebie
Staw
otoczony jest włóknistą torebką
stawową, która utrzymuje jego kształt. Może
być również wzmacniany przez wchodząc w
jego skład więzadła, jak np. więzadła krzyżowe
w stawie kolanowym.
2.1 SCHORZENIA STAWÓW
•
ZWICHNIĘCIE- trwałe odkształcenie powierzchni
stawowych z dużym uszkodzeniem elementów stawu-
wymaga umiejętnej repozycji, czyli nastawienia i
unieruchomienia, czasem rekonstrukcji operacyjnej.
•
SKRĘCENIE- czasowe odkształcenie powierzchni stawu
(powierzchnie stawowe powracają samoistnie do
pierwotnego ustawienia) z uszkodzeniem torebki stawowej
lub elementów więzadłowych.
•
.
•
ZWYRODNIENIE- zmiany zniekształcające staw
wskutek długotrwałych urazów i przeciążeń-
doprowadzają do ograniczeń ruchomości i
przewlekłego bólu stawu.
•
ZAPALENIE STAWU- zaczerwienienie, obrzęk, wysięk
w stawie, bolesność, podwyższona temperatura ciała.
Przyczyną jest zakażenie bakteryjne lub wirusowe,
może tez wystąpić po urazie. Niewłaściwie leczone
prowadzi do trwałych zmian w stawie.
•
ZAPALENIE STAWU NA TLE REUMATYCZNYM- coraz
częściej u ludzi młodych
.
SZKIELET CZŁOWIEKA
SZKIELET CZŁOWIEKA
2009-11-14
3
SZKIELET CZŁOWIEKA C.D.
CZASZKA – pełni funkcj
ę
ochronn
ą
dla
mózgowia i oczu. Górna cz
ęść
to
mózgoczaszka zbudowana z ko
ś
ci płaskich jak
ko
ść
czołowa, skroniowa, ciemieniowa i
potyliczna.
Cz
ęść
dolna to twarzoczaszka składaj
ą
ca si
ę
m.in. z ko
ś
ci nosowych,
jarzmowych(policzkowych) i szcz
ę
kowych
.
).
KRĘGOSŁUP – jest pionowa osią szkieletu,
decydującą o postawie. Składa się z odcinków:
Szyjnego- 7 kręgów
Piersiowego- 12 kręgów
Lędźwiowego- 5 kręgów
Krzyżowego- 5 kręgów
Kości ogonowej- zrośnięte 4-5 kręgów
Pełni on rolę ochronną dla rdzenia
kręgowego, od którego odchodzą
korzenie nerwowe tworzące nerwy.
Kręgosłup ma podwójnie wygięty
esowaty kształt, co zwiększa jego
odporność i elastyczność ( lordoza
szyjna i lędźwiowa oraz kyfoza
piersiowa i ogonowa
SZKIELET CZŁOWIEKA C.D.
KO
Ś
CI STOPY - dziel
ą
si
ę
na ko
ś
ci st
ę
pu, ko
ś
ci
ś
ródstopia i ko
ś
ci palców- jest ich ł
ą
cznie 26.
Ko
ś
ci st
ę
pu to ko
ść
pi
ę
towa, skokowa,
łódkowata, sze
ś
cienna i 3 ko
ś
ci klinowate.
Ko
ś
ci
ś
ródstopia- jest ich 5, s
ą
to ko
ś
ci długie
id
ą
ce w kierunku odpowiadaj
ą
cych im palców.
Kości palców- zbudowane są z paliczków: bliższego,
środkowego i dalszego. Paluch posiada tylko 2 paliczki:
bliższy i dalszy.
Kości stopy ułożone są w poprzeczne i podłużne łuki, co
zmniejsza wywieraną na nie siłę nacisku.
Istotne wady w budowie stóp to:
płaskostopie podłużne bądź poprzeczne
paluch koślawy
SZKIELET CZŁOWIEKA C.D.
2009-11-14
4
UKŁAD MIĘŚNIOWY
MI
ĘŚ
NIE- STANOWI
Ą
40-50% CAŁKOWITEGO CI
Ęś
ARU CIAŁA.
Składaj
ą
si
ę
z wydłu
Ŝ
onych komórek otoczonych błon
ą
podstawn
ą
,
zwanych włóknami mi
ęś
niowymi.
CECHY CHARAKTERYSTYCZNE MI
ĘŚ
NI:
1. Pobudliwo
ść
- zdolno
ść
przyjmowania i reagowania na bod
ź
ce.
2. Kurczliwo
ść
- zdolno
ść
do skracania i generowania siły- mo
Ŝ
e by
ć
•
Skurcz izometryczny- zmieniaj
ą
napi
ę
cie, a nie zmieniaj
ą
długo
ś
ci
•
Skurcz izotoniczny- zmieniaj
ą
długo
ść
, a nie zmieniaj
ą
napi
ę
cia.
3. Rozci
ą
gliwo
ść
- zdolno
ść
do wydłu
Ŝ
ania bez uszkodzenia włókien
mi
ęś
niowych.
4. Elastyczno
ść
- zdolno
ść
powrotu do pierwotnego kształtu po
skurczu lub rozci
ą
gni
ę
ciu.
UKŁAD MIĘŚNIOWY C.D.
PODSTAWOWE FUNKCJE MI
ĘŚ
NI:
1. Ruch- mo
Ŝ
e by
ć
odruchem lub czynno
ś
ci
ą
kontrolowan
ą
. Jest wynikiem
zintegrowanego działania mi
ęś
ni, ko
ś
ci i stawów. Harmonijne ruchy s
ą
rezultatem współpracy mi
ęś
ni synergistycznych (współdziałaj
ą
cych) i
antagonistycznych (przeciwstawnych).
2. Utrzymanie postawy ciała- skurcz mi
ęś
ni pozwala na utrzymanie stałej
pozycji ciała.
3. Wytwarzanie ciepła- 85% całkowitego ciepła jest produkowane w czasie
skurczu mi
ęś
ni.
UKŁAD MIĘŚNIOWY C.D.
RODZAJE MI
ĘŚ
NI:
MI
ĘŚ
NIE SZKIELETOWE- stanowi
ą
czynny narz
ą
d ruchu, zbudowane s
ą
z wydłu
Ŝ
onych, wieloj
ą
drowych komórek, wykazuj
ą
cych poprzeczne
pr
ąŜ
kowanie i nazywane s
ą
włóknami mi
ęś
niowymi. Długo
ść
komórki
waha si
ę
od kilku milimetrów do kilkudziesi
ę
ciu centymetrów. Na 1 mm
długo
ś
ci wyst
ę
puje ok. 75 j
ą
der komórkowych.
TKANKA MI
ĘŚ
NIOWA GŁADKA- wchodzi w skład narz
ą
dów
wewn
ę
trznych, głównie przewodu pokarmowego i układu moczowego.
Składa si
ę
z wydłu
Ŝ
onych komórek z pojedynczym j
ą
drem i licznymi
wgłobieniami, zwanymi jamkami w błonie komórkowej. Działaj
ą
one
niezale
Ŝ
nie od naszej woli.
MI
Ę
SIE
Ń
SERCOWY- włókna (komórki) mi
ęś
niowe sercowe s
ą
jedno- lub
dwuj
ą
drowe, układaj
ą
si
ę
w szeregi, które ł
ą
cz
ą
si
ę
bocznymi
odgał
ę
zieniami ze sob
ą
. Szeregi ł
ą
cz
ą
si
ę
mi
ę
dzy sob
ą
wstawkami, które
umo
Ŝ
liwiaj
ą
przewodzenie impulsów.
SCHEMAT UKŁADU KRĄŻENIA
Kr
ąŜ
enie małe-
płucne i kr
ąŜ
enie
wielkie lub
systemowe
SCHEMAT UKŁADU KRĄŻENIA
UKŁAD KRĄŻENIA C.D.
SERCE- jest motorem układu kr
ąŜ
enia. Zbudowane jest z dwóch
przedsionków i dwóch komór.
Mi
ę
dzy przedsionkami a komorami znajduj
ą
si
ę
zastawki, podobnie w
naczyniach uchodz
ą
cych do przedsionków (
Ŝ
yły) i w naczyniach
wychodz
ą
cych z komór (t
ę
tnice) s
ą
odpowiednie zastawki, które
uniemo
Ŝ
liwiaj
ą
cofanie si
ę
krwi.
UKŁAD KRWIONO
Ś
NY OBWODOWY- to t
ę
tnice,
Ŝ
yły i naczynia
limfatyczne.
1. T
ę
tnica- prowadzi krew z serca na obwód.
2.
ś
yła- prowadzi krew z obwodu do serca. Charakterystyczna
cech
ą
jest obecno
ść
zastawek
Ŝ
ylnych, których nie posiadaj
ą
t
ę
tnice. Wydolne zastawki zapobiegaj
ą
cofaniu krwi na obwód.
3. Układ limfatyczny(chłonny)- stanowi sie
ć
drobnych naczy
ń
,
poł
ą
czonych z w
ę
złami chłonnymi. Bierze udział m.in. w obronie
przed infekcjami.
2009-11-14
5
ŻYŁY KOŃCZYNY DOLNEJ
ś
yła odpiszczelowa (11)-
najwa
Ŝ
niejsza
Ŝ
yła układu
powierzchownego, biegnie od
pachwiny do kostki przy
ś
rodkowej, w
jej dorzeczu najcz
ęś
ciej powstaj
ą
Ŝ
ylaki ko
ń
czyny.
Druga mniejsza
Ŝ
yła biegn
ą
ca po
tylnej powierzchni podudzia od dołu
podkolanowego do kostki bocznej to
Ŝ
yła odstrzałkowa- przy jej
niewydolno
ś
ci powstaj
ą
Ŝ
ylaki na
tylnej powierzchni podudzia.
ETAPY ROZWOJU CHOROBY
ŻYLAKOWEJ KOŃCZYN DOLNYCH
MECHANIZM POWSTAWANIA
ŻYLAKÓW
MECHANIZM POWSTAWANIA
ŻYLAKÓW C.D.
2009-11-14
6