2009-11-14

1

ELEMENTY ANATOMII I FIZJOLOGII CZŁOWIEKA

ANATOMIA

- jest nauką o budowie ciała ludzkiego.

FIZJOLOGIA

- bada i wyjaśnia wszelkie procesy życiowe

zachodzące w organiźmie ludzkim.

Znajomość podstaw tych dwóch nauk jest niezbędna do
zrozumienia funkcjonowania własnego organizmu na
konkretnym stanowisku pracy, może przyczynić się do
zapobiegania skutkom długotrwałych przeciążeń i mikrourazów

.

UKŁAD RUCHU

Składa się z:

1. Kości.

2. Stawów.

3. Mięśni.

Kości i stawy tworzą tzw. układ ruchu bierny,

a mięśnie stanowią tzw. układ ruchu czynny.

1. KOŚCI

Układ kostny, czyli szkieletowy człowieka

składa się z 206 kości, które tworzą ruchomą
konstrukcję umożliwiającą ruch i pełnią
funkcję ochronną osłaniając narządy
wewnętrzne

.

Podstawowy element składowy to

kość zbudowana z tkanki kostnej, zawierającej

osseinę- nadającą kości określoną i
ograniczoną sprężystość.

Kość pokryta jest okostną, która odżywia i
regeneruje kość w przypadku jej uszkodzenia.
Zawiera ona także zakończenia nerwowe,
które odbierają bodźce bólowe w przypadku
urazu kości.

Kość powstaje na podłożu chrzęstnym w
procesie kostnienia, czyli odkładania się soli
mineralnych, głównie wapnia. Po ukończeniu
45 r.ż. odporność kości słabnie i może wystąpić
osteoporoza, charakteryzująca się ubytkiem
wapnia, prowadzącym do wzmożonej
kruchości i łamliwości.

2.STAWY

Są to ruchome połączenia kości dające możliwość
ruchów o dużym zakresie. Przykładem jest staw
kolanowy, łokciowy, biodrowy, ramienny czy stawy
palców (międzypaliczkowe).

Inne połączenia kości to tzw. szwy kostne-

nieruchome połączenia np. w czaszce oraz
połączenia częściowo ruchome, np. między kręgami
kręgosłupa czy między obojczykiem a mostkiem.
.

2009-11-14

2

Powierzchnie stawowe kości wchodzących w
skład stawu pokryte są substancją chrzęstną,
która zmniejsza ich tarcie i amortyzuje siłę
nacisku, a jamę stawu wypełnia płyn
maziowy, który produkowany jest przez błonę
maziową. Spełnia on rolę ochronną przed
zjawiskiem tarcia obu powierzchni stawowych
ułatwiając ich wzajemne przesuwanie się
względem siebie

Staw

otoczony jest włóknistą torebką

stawową, która utrzymuje jego kształt. Może
być również wzmacniany przez wchodząc w
jego skład więzadła, jak np. więzadła krzyżowe
w stawie kolanowym.

2.1 SCHORZENIA STAWÓW

•

ZWICHNIĘCIE- trwałe odkształcenie powierzchni

stawowych z dużym uszkodzeniem elementów stawu-
wymaga umiejętnej repozycji, czyli nastawienia i
unieruchomienia, czasem rekonstrukcji operacyjnej.

•

SKRĘCENIE- czasowe odkształcenie powierzchni stawu

(powierzchnie stawowe powracają samoistnie do
pierwotnego ustawienia) z uszkodzeniem torebki stawowej
lub elementów więzadłowych.

•

.

•

ZWYRODNIENIE- zmiany zniekształcające staw
wskutek długotrwałych urazów i przeciążeń-
doprowadzają do ograniczeń ruchomości i
przewlekłego bólu stawu.

•

ZAPALENIE STAWU- zaczerwienienie, obrzęk, wysięk
w stawie, bolesność, podwyższona temperatura ciała.
Przyczyną jest zakażenie bakteryjne lub wirusowe,
może tez wystąpić po urazie. Niewłaściwie leczone
prowadzi do trwałych zmian w stawie.

•

ZAPALENIE STAWU NA TLE REUMATYCZNYM- coraz

częściej u ludzi młodych

.

SZKIELET CZŁOWIEKA

SZKIELET CZŁOWIEKA

2009-11-14

3

SZKIELET CZŁOWIEKA C.D.

CZASZKA – pełni funkcj

ę

ochronn

ą

dla

mózgowia i oczu. Górna cz

ęść

to

mózgoczaszka zbudowana z ko

ś

ci płaskich jak

ko

ść

czołowa, skroniowa, ciemieniowa i

potyliczna.
Cz

ęść

dolna to twarzoczaszka składaj

ą

ca si

ę

m.in. z ko

ś

ci nosowych,

jarzmowych(policzkowych) i szcz

ę

kowych

.

).

KRĘGOSŁUP – jest pionowa osią szkieletu,

decydującą o postawie. Składa się z odcinków:

Szyjnego- 7 kręgów

Piersiowego- 12 kręgów

Lędźwiowego- 5 kręgów

Krzyżowego- 5 kręgów

Kości ogonowej- zrośnięte 4-5 kręgów

Pełni on rolę ochronną dla rdzenia

kręgowego, od którego odchodzą

korzenie nerwowe tworzące nerwy.

Kręgosłup ma podwójnie wygięty

esowaty kształt, co zwiększa jego

odporność i elastyczność ( lordoza

szyjna i lędźwiowa oraz kyfoza

piersiowa i ogonowa

SZKIELET CZŁOWIEKA C.D.

KO

Ś

CI STOPY - dziel

ą

si

ę

na ko

ś

ci st

ę

pu, ko

ś

ci

ś

ródstopia i ko

ś

ci palców- jest ich ł

ą

cznie 26.

Ko

ś

ci st

ę

pu to ko

ść

pi

ę

towa, skokowa,

łódkowata, sze

ś

cienna i 3 ko

ś

ci klinowate.

Ko

ś

ci

ś

ródstopia- jest ich 5, s

ą

to ko

ś

ci długie

id

ą

ce w kierunku odpowiadaj

ą

cych im palców.

Kości palców- zbudowane są z paliczków: bliższego,

środkowego i dalszego. Paluch posiada tylko 2 paliczki:

bliższy i dalszy.

Kości stopy ułożone są w poprzeczne i podłużne łuki, co

zmniejsza wywieraną na nie siłę nacisku.

Istotne wady w budowie stóp to:

płaskostopie podłużne bądź poprzeczne

paluch koślawy

SZKIELET CZŁOWIEKA C.D.

2009-11-14

4

UKŁAD MIĘŚNIOWY

MI

ĘŚ

NIE- STANOWI

Ą

40-50% CAŁKOWITEGO CI

Ęś

ARU CIAŁA.

Składaj

ą

si

ę

z wydłu

ż

onych komórek otoczonych błon

ą

podstawn

ą

,

zwanych włóknami mi

ęś

niowymi.

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE MI

ĘŚ

NI:

1. Pobudliwo

ść

- zdolno

ść

przyjmowania i reagowania na bod

ź

ce.

2. Kurczliwo

ść

- zdolno

ść

do skracania i generowania siły- mo

ż

e by

ć

•

Skurcz izometryczny- zmieniaj

ą

napi

ę

cie, a nie zmieniaj

ą

długo

ś

ci

•

Skurcz izotoniczny- zmieniaj

ą

długo

ść

, a nie zmieniaj

ą

napi

ę

cia.

3. Rozci

ą

gliwo

ść

- zdolno

ść

do wydłu

ż

ania bez uszkodzenia włókien

mi

ęś

niowych.

4. Elastyczno

ść

- zdolno

ść

powrotu do pierwotnego kształtu po

skurczu lub rozci

ą

gni

ę

ciu.

UKŁAD MIĘŚNIOWY C.D.

PODSTAWOWE FUNKCJE MI

ĘŚ

NI:

1. Ruch- mo

ż

e by

ć

odruchem lub czynno

ś

ci

ą

kontrolowan

ą

. Jest wynikiem

zintegrowanego działania mi

ęś

ni, ko

ś

ci i stawów. Harmonijne ruchy s

ą

rezultatem współpracy mi

ęś

ni synergistycznych (współdziałaj

ą

cych) i

antagonistycznych (przeciwstawnych).

2. Utrzymanie postawy ciała- skurcz mi

ęś

ni pozwala na utrzymanie stałej

pozycji ciała.

3. Wytwarzanie ciepła- 85% całkowitego ciepła jest produkowane w czasie

skurczu mi

ęś

ni.

UKŁAD MIĘŚNIOWY C.D.

RODZAJE MI

ĘŚ

NI:

MI

ĘŚ

NIE SZKIELETOWE- stanowi

ą

czynny narz

ą

d ruchu, zbudowane s

ą

z wydłu

ż

onych, wieloj

ą

drowych komórek, wykazuj

ą

cych poprzeczne

pr

ąż

kowanie i nazywane s

ą

włóknami mi

ęś

niowymi. Długo

ść

komórki

waha si

ę

od kilku milimetrów do kilkudziesi

ę

ciu centymetrów. Na 1 mm

długo

ś

ci wyst

ę

puje ok. 75 j

ą

der komórkowych.

TKANKA MI

ĘŚ

NIOWA GŁADKA- wchodzi w skład narz

ą

dów

wewn

ę

trznych, głównie przewodu pokarmowego i układu moczowego.

Składa si

ę

z wydłu

ż

onych komórek z pojedynczym j

ą

drem i licznymi

wgłobieniami, zwanymi jamkami w błonie komórkowej. Działaj

ą

one

niezale

ż

nie od naszej woli.

MI

Ę

SIE

Ń

SERCOWY- włókna (komórki) mi

ęś

niowe sercowe s

ą

jedno- lub

dwuj

ą

drowe, układaj

ą

si

ę

w szeregi, które ł

ą

cz

ą

si

ę

bocznymi

odgał

ę

zieniami ze sob

ą

. Szeregi ł

ą

cz

ą

si

ę

mi

ę

dzy sob

ą

wstawkami, które

umo

ż

liwiaj

ą

przewodzenie impulsów.

SCHEMAT UKŁADU KRĄŻENIA

Kr

ąż

enie małe-

płucne i kr

ąż

enie

wielkie lub
systemowe

SCHEMAT UKŁADU KRĄŻENIA

UKŁAD KRĄŻENIA C.D.

SERCE- jest motorem układu kr

ąż

enia. Zbudowane jest z dwóch

przedsionków i dwóch komór.

Mi

ę

dzy przedsionkami a komorami znajduj

ą

si

ę

zastawki, podobnie w

naczyniach uchodz

ą

cych do przedsionków (

ż

yły) i w naczyniach

wychodz

ą

cych z komór (t

ę

tnice) s

ą

odpowiednie zastawki, które

uniemo

ż

liwiaj

ą

cofanie si

ę

krwi.

UKŁAD KRWIONO

Ś

NY OBWODOWY- to t

ę

tnice,

ż

yły i naczynia

limfatyczne.
1. T

ę

tnica- prowadzi krew z serca na obwód.

2.

ś

yła- prowadzi krew z obwodu do serca. Charakterystyczna

cech

ą

jest obecno

ść

zastawek

ż

ylnych, których nie posiadaj

ą

t

ę

tnice. Wydolne zastawki zapobiegaj

ą

cofaniu krwi na obwód.

3. Układ limfatyczny(chłonny)- stanowi sie

ć

drobnych naczy

ń

,

poł

ą

czonych z w

ę

złami chłonnymi. Bierze udział m.in. w obronie

przed infekcjami.

2009-11-14

5

ŻYŁY KOŃCZYNY DOLNEJ

ś

yła odpiszczelowa (11)-

najwa

ż

niejsza

ż

yła układu

powierzchownego, biegnie od
pachwiny do kostki przy

ś

rodkowej, w

jej dorzeczu najcz

ęś

ciej powstaj

ą

ż

ylaki ko

ń

czyny.

Druga mniejsza

ż

yła biegn

ą

ca po

tylnej powierzchni podudzia od dołu
podkolanowego do kostki bocznej to

ż

yła odstrzałkowa- przy jej

niewydolno

ś

ci powstaj

ą

ż

ylaki na

tylnej powierzchni podudzia.

ETAPY ROZWOJU CHOROBY

ŻYLAKOWEJ KOŃCZYN DOLNYCH

MECHANIZM POWSTAWANIA

ŻYLAKÓW

MECHANIZM POWSTAWANIA

ŻYLAKÓW C.D.

2009-11-14

6