materia³ pobrano ze strony:

www.sqlmedia.pl

multimedialna platforma edukacyjna

www.sqlmedia.pl

(Wpisuje zdaj¹cy przed rozpoczêciem pracy)

PESEL ZDAJ¥CEGO

Miejsce na

naklejkê

z kodem

(Wpisuje zdaj¹cy przed
rozpoczêciem pracy)

KOD ZDAJ¥CEGO

EGZAMIN MATURALNY

Z BIOLOGII

Instrukcja dla zdaj¹cego:

1. Proszê sprawdziæ, czy arkusz egzaminacyjny zawiera wszystkie strony
Ewentualny brak nale¿y zg³osiæ przewodnicz¹cemu zespo³u
nadzoruj¹cego egzamin.

2.

Obok ka¿dego zadania podana jest maksymalna liczba

punktów, któr¹ mo¿na uzyskaæ za jego poprawne rozwi¹zanie.

3.

Nale¿y pisaæ czytelnie, tylko w kolorze niebieskim lub czarnym.

4.

B³êdne zapisy nale¿y wyraŸnie przekreœliæ. Nie wolno u¿ywaæ

korektora.

5.

W karcie odpowiedzi zamaluj ca³kowicie kratkê z liter¹

oznaczaj¹c¹ odpowiedz, np. . Jeœli siê pomylisz b³êdne

zaznaczenie obwiedŸ kó³kiem i zamaluj inn¹ odpowiedŸ.

¯yczymy powodzenia!

materia³ pobrano ze strony:

www.sqlmedia.pl

multimedialna platforma edukacyjna

www.sqlmedia.pl

POZIOM ROZSZERZONY

dysleksja

ROZWI¥ZANIA I ODPOWIEDZI

Zadanie 1

Na rysunku przedstawiono tkankĊ okrywającą (A – korzenia, B – liĞcia).

Nazwij struktury i podaj ich role w gospodarce wodnej roĞliny.

Zadanie 2

PoniĪej przedstawiono na schemacie ekspresje genów.

Podaj nazwy poszczególnych etapów I i II oraz miejsce zachodzenia w komórce.

Zadanie 3

W populacji ludzkiej wystĊpują dwa allele. Dominujący warunkuje praworĊcznoĞü, a recesywny
leworĊcznoĞü. Cechy te dziedziczone są zgodnie z prawami Mendla. PraworĊczni rodzice posiadają syna
leworĊcznego i praworĊczną córkĊ.
Czy taka sytuacja jest moĪliwa? (odpowiedz uzasadnij krzyĪówką).
Wypisz genotypy członków rodziny.

Zadanie 4

U owiec gen warunkujący obecnoĞü rogów jest zlokalizowany w chromosomie X. Gen (R) warunkuje
obecnoĞü rogów, jego allel (r) determinuje brak rogów. SkrzyĪowano bezrogą owcĊ z rogatym baranem.
a) Zapisz genotypy krzyĪowanych osobników, stosując oznaczenia wprowadzone w tekĞcie.
b) Czy bĊdą wystĊpowały rogi u samców i samic w pokoleniu F1 tej krzyĪówki?

Zadanie 5

Wykres przedstawia udział skóry i płuc w wymianie gazowej u Īab w cyklu rocznym.
Zinterpretuj róĪnice w poborze tlenu przez skórĊ i płuca w zimie i latem.

Zadanie 6

Uczniowie chcieli załoĪyü hodowle pantofelków. Do hodowli wybrali przedstawicieli trzech gatunków:
I - Paramecium burs aria, II - Paramecium jenningsi oraz III - Paramecium caudatum. Celem badaĔ było
okreĞlenie takich warunków hodowli, aby wszystkie gatunki mogły w niej egzystowaü.
Jaka temperaturĊ uczniowie powinni utrzymywaü w akwarium, by przeĪyły wszystkie gatunki?
Na podstawie wykresu podaj przedział temperatury, w której teoretycznie powinny rozwinąü siĊ
wyłącznie pantofelek Paramecium jenningsi.

Zadanie 7

Przedstaw prawidłowa kolejnoĞü procesów związanych z krzepniĊciem krwi
(ułóĪ litery w odpowiedniej kolejnoĞci):
A. Z płytek krwi wydostaje sie enzym.
B. Płytki krwi gromadzą sie w miejscu uszkodzenia naczynia krwionoĞnego.
C. Niteczki fibryny tworzą gesty splot unieruchamiający erytrocyty.
D. Powstaje skrzep zatykający uszkodzone naczynia krwionoĞne.
E. Naczynie krwionoĞne zostaje uszkodzone.
F. W obecnoĞci enzymów i soli wapnia powstaje włókniste białko – fibryna
(z nieczynnego fibrynogenu).

Zadanie 8

OkreĞl prawdziwoĞü zdaĔ. Przy kaĪdym postaw literĊ P (prawda) lub F (fałsz) w zaleĪnoĞci od
uznania. Podaj poprawna wersje zdaĔ błĊdnych.
A. Wyrostek robaczkowy jest czĊĞcią jelita cienkiego.
B. WĊglowodory są najbardziej energetycznym wĞród składników pokarmowych.
C. Tłuszcze są trawione w dwunastnicy.
D. W Ğcianie przełyku znajduje sie dodatkowa warstwa miĊĞni skoĞnych ułatwiającą przesuwanie
pokarmu.

Zadanie 9

PoniĪej przedstawiono narządy najczĊĞciej atakowane prze raka u mĊĪczyzn.

Rak oskrzeli i płuc (33,20%), Rak Īołądka (7,56%), Rak gruczołu krokowego (6,94%), Rak okrĊĪnicy
(5,90%), Rak pĊcherza moczowego (4,12%), Rak trzustki (3,86%), Rak krtani (3,06%), Rak nerki
(2,96%), Rak przełyku (2,48%), Rak odbytnicy (2,47%), Rak wątroby i przewodów Īółciowych
wewnątrzwątrobowych (2,02%),Rak odbytu i kanału odbytu (0,90%).

Narysuj diagram słupkowy, który bĊdzie wskazywał piĊü najczĊĞciej atakowanych narządów
u mĊĪczyzn. Jakie układy u mĊĪczyzn są najbardziej naraĪone na raka? Jak myĞlisz z czym
związane jest najczĊstsze wystĊpowanie raka płuc u mĊĪczyzn?

Zadanie 10

Uzupełnij tabelĊ wpisując cechy charakteryzujące dwa typy oddychania.












Na podstawie analizy powyĪszych danych ustal i podaj, która z komórek (A czy B) bĊdzie mieü
wiĊksze zapotrzebowanie na glukozĊ. Swoja odpowiedz uzasadnij jednym argumentem.

Zadanie 11

W czasie pierwszej ciąĪy iloĞü wytwarzanych przeciwciał anty-D w osoczu krwi matki Rh- zwykle jest
niewielka lub są w ogóle nieobecna i nie powoduje uszkodzeĔ płodu. Przy kaĪdej nastĊpnej ciąĪy krąĪące
we krwi matki przeciwciała, wspólnie z nowo syntetyzowanymi, uszkadzają płód, powodując poronienie
lub chorobĊ hemofiletyczna noworodka.
WyjaĞnij dlaczego pojawiają sie przeciwciała anty-D przy kolejnych ciąĪach.

Zadanie 12

Na schematach przedstawiono trzy rodzaje fosforylacji. Przyporządkuj im nazwy z podanych poniĪej
i podaj przykład procesu biochemicznego, w czasie którego nastĊpuje kaĪdy typ fosforylacji.

a- fosforylacja
fotosyntetyczna,
b- fosforylacja
oksydacyjna
c- fosforylacja
substratowa
d- fosforylacja
autotroficzna

I - ………………………...……
II - ………………………….....
III- ……………………………

Cecha

Oddychanie beztlenowe Oddychanie tlenowe

Miejsce zachodzenia

Substrat oddechowy

glukoza

Produkt koĔcowy

CO

2

+ H

2

O

Zysk energetyczny

z 1 cząsteczki glukozy

2 cząsteczek ATP

38 cząsteczek ATP

Zadanie 13

Na schemacie przedstawiano obieg wĊgla w przyrodzie.
Wpisz w miejsca oznaczone numerami I – IV nazwy odpowiednich poziomów troficznych. Podaj
jaką rolĊ w obiegu wĊgla odgrywa człowiek.

I - …………………..…….……………
II - …………………….………………
III - ……………………………………
IV - ……………………………………

Zadanie 14

PoniĪsze zdania charakteryzują podziały komórkowe. Przyporządkuj opisy właĞciwym podziałom
wpisując oznaczenia literowe do odpowiednich rubryk tabeli.
A. W jej wynik powstają jadra o równej liczbie chromosomów z komórka macierzysta.
B. KaĪde z jąder potomnych po podziale zawiera tylko jeden z pary chromosomów homologicznych.
C. W trakcie podziału zachodzi rekombinacja genów.
D. Podział ten zapewnia stałą liczbĊ chromosomów dla kaĪdego gatunku.
E. W wyniku podziału powstają cztery komórki identyczne z komórka macierzystą.
F. Celem tego podziału jest zwiĊkszenie iloĞci komórek ciała danego organizmu.
G. U wszystkich organizmów droga tą powstają gamety i zarodki.
H. KaĪde z jąder potomnych w wyniku podziału zawiera tylko połowĊ informacji genetycznej komórki
macierzystej.

Mitoza Mejoza Ani mitoza ani mejoza

Zadanie 15

RoĞliny w róĪny sposób reagują na czas trwania okresów Ğwiatła i ciemnoĞci. WyróĪniamy roĞliny dnia
krótkiego RKD (np. tytoĔ szlachetny), które kwitną wtedy, gdy w dziennym fotoperiodzie przewaĪa faza
ciemna – ponad 12 godzin. W ciemnoĞci zachodzą w nich reakcje, które pobudzają kwitnienie.
A poniewaĪ są to reakcje bardzo wraĪliwe na Ğwiatło, przerwanie okresu ciemnoĞci, choüby na krótka
chwilĊ, powstrzymuje kwitnienie. Natomiast roĞliny dnia długiego RDD (np. szpinak) kwitną, gdy w
dziennym fotoperiodzie przewaĪa faza jasna – ponad 12 godzin Ğwiatła. W zasadzie nie wymagają one
wcale okresu ciemnoĞci. Tu proces kwitnienia hamowany jest przez zbyt długi okres ciemnoĞci.
Ocen słusznoĞü stwierdzenia I i II, wpisując słowa prawda lub fałsz KaĪdą ocenĊ uzasadnij jednym
argumentem.
I. Na naszej szerokoĞci geograficznej zakwitnie tytoĔ szlachetny.
II. Na naszej szerokoĞci geograficznej zakwitnie szpinak.
III. Kiedy w czasie okresu ciemnoĞci, na chwile zapalimy lampĊ, to kwitnąü bĊdzie tylko szpinak.
IV. Kiedy w czasie okresu ciemnoĞci, na chwile zapalimy lampĊ, to kwitnąü bĊdzie tylko tytoĔ.

Zadanie 16

We wszystkich komórkach organizmu człowieka moĪemy zaobserwowaü te same organnella. Jednak ich
iloĞü i rozmieszczenie zaleĪy od funkcji pełnionych przez dana komórkĊ. Dla przykładu w komórkach
wysp trzustki wystĊpuje silnie rozwiniĊte retikulum szorstkie i liczne aparaty Golgiego, natomiast
w włóknach miĊĞnia szkieletowego obserwujemy tysiące mitochondriów.
Na podstawie tekstu uzasadnij, Īe budowa komórki zaleĪy od pełnionych funkcji. Podaj inny
przykład komórek, w których bĊdĊ licznie wystĊpowały mitochondria.

Zadanie 17

WyróĪniamy dwa typy odpornoĞci odpornoĞü nieswoista i swoista. Pierwsza to mechanizmy broniące nas
niewybiórczo przed wszystkimi patogenami, natomiast odpornoĞü swoista skierowana jest przeciwko
konkretnemu antygenowi. OdpornoĞü uzyskana dziĊki wprowadzeniu do organizmu chorego gotowych
przeciwciał nazywa sie odpornoĞcią swoista bierna, w odróĪnieniu od odpornoĞci swoistej czynnej,
nabytej przez kontakt układu odpornoĞciowego z antygenami.
Na podstawie powyĪszych informacji wĞród zdaĔ od A do E wybierz dwa, które są prawdziwe.
A. Produkcja interferonu przez monocyty to odpornoĞü swoista czynna.
B. Podanie surowicy przeciw tĊĪcowej daje nam odpornoĞü swoistą czynna.
C. Przykładem odpornoĞci biernej jest wytwarzanie przeciwciał przez limfocyty B.
D. OdpornoĞü swoista czynna nabywamy poprzez podanie szczepionki.
E. OdpornoĞü swoista organizmu zapewnia miedzy innymi skóra, lizozym w Ğlinie i pocie, kwas solny
w Īołądku.
F. Pijąc mleko matki, w którym znajdują sie przeciwciała, dziecko nabywa odpornoĞü swoista bierna.

Zadanie 18

Stała Michaelisa, K

M

, to stała opisująca powinowactwo enzymu do substratu. Jest równa stosunkowi sumy

szybkoĞci rozkładu kompleksu enzym–substrat do szybkoĞci jego powstawania, jest wiĊc miarą
stabilnoĞci tego kompleksu. DuĪa wartoĞü K

M

wskazuje na słabe wiązanie substratu, a mała – na silne

wiązanie substratu. WartoĞü K

M

równa siĊ stĊĪeniu substratu, przy którym szybkoĞü reakcji jest równa

połowie szybkoĞci maksymalnej. Zapisujemy ją dwoma liczbami oddzielonymi myĞlnikiem (pierwsza
liczba okreĞla szybkoĞü, druga stĊĪenie substratu).

Na podstawie tekstu wyznacz na wykresie stałą Michaelisa. Podaj wartoĞü K

M

odczytaną z wykresu.

Zadanie 19

Na schemacie przedstawiono jeden ze sposobów osmoregulacji u ryb.

Jaką rybĊ przedstawia schemat (kostnoszkieletową morską czy słodkowodną)? OdpowiedĨ
uzasadnij jednym argumentem. Czym spowodowane jest wnikanie wody do organizmu ryby.

Zadanie 20

Aby wykazaü geotropizm pĊdu i korzenia uczniowie przygotowali prostokątną płytkĊ owiniĊtą wilgotna
bibułą, do której przykleili namoczone nasiona lnu. PłytkĊ taka umieĞcili w szczelnie zamkniĊtej zlewce.
Po 3-4 dniach obrócili płytkĊ o 180° i obserwowali wyniki.

a)

Sformułuj problem badawczy do tego doĞwiadczenia.

b)

Jaka bĊdzie reakcja pĊdów i korzeni sadzonek na warunki jakie miały miejsce w czasie

doĞwiadczenia. Sformułuj wniosek z doĞwiadczenia.

Zadanie 21

Na schemacie przedstawiono transport substancji przez błonĊ plazmatyczna.

a)

Podaj nazwy sposobów transportu substancji przez błonĊ plazmatyczna na schemacie

A, B, C. WyjaĞnij ich istotĊ.

b)

OkreĞl, którym sposobem pobierane są sole mineralne.

Zadanie 22

Izolacja geograficzna zapoczątkowujĊ proces specjacji, a nastĊpnie w izolowanych populacjach gatunku
rodzicielskiego narastają zmiany w skutek doboru naturalnego oraz dryfu genetycznego.
WskaĪ czynnik niezbĊdny, by te populacje przeobraziły sie w samodzielne gatunki.
Jaki moĪe byü inny czynnik izolujący populacje poza barierą geograficzną.

Zadanie 23

Schemat obrazuje wyniki pewnego doĞwiadczenia. Po jego analizie wykonaj zadania.

a)

OkreĞl problem badawczy.

b)

Sformułuj wniosek wynikający z doĞwiadczenia.

c)

Podaj rolĊ, jaką pełni w doĞwiadczeniu roĞlina A.

Zadanie 24

PoniĪej zaprezentowano wyniki pewnych badaĔ.

a)

Zaproponuj temat badaĔ, których wyniki przedstawiono na wykresie.

b)

Zanalizuj wykres i zinterpretuj dostrzeĪone zaleĪnoĞci.