Ćwiczenia 8b

Banki. Polityka pieniężna – cz. 3

Polityka pieniężna i fiskalna, model IS-LM

Opracowanie:

mgr Grzegorz Sobiecki

Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Katedra Analizy Rynków i Konkurencji

dla

różnych

poziomów

tylko stopy

procentowej

Rynek dóbr – równowaga rynku

AD

0

Dochód (Y)

Zagr

egowany

popy

t (AD)

L

0

LM

0

Dochód (Y)

Y

0

IS

0

Y

1

AS

0

P

0

Dochód (Y)

Poz

iom

c

en (P)

Y

0

AD

0

IS -

zbiór kombinacji wielkości stopy

procentowej i dochodu, przy których rynek
dóbr jest w równowadze

(dla niższej stopy procentowej – większa jest
chęć brania kredytów i inwestycji – popyt
inwestycyjny, większy jest zatem i zagregowany
popyt, AD, oraz dochód równowagi, Y)

Rynek dóbr – rozwijająca się gospodarka

LM

0

Dochód (Y)

Y

0

IS

0

Y

1

AS

0

P

0

Dochód (Y)

Y

1

AD

1

Poz

iom

c

en (P)

Y

0

AD

0

AS

1

Gdy gospodarka się rozwija – rośnie popyt, rośnie podaż (bo
producenci chętnie sprzedadzą więcej..) => rośnie dochód
narodowy)

– ceny zależą od gry popytu i podaży. Mogą

pozostać na stałym poziomie (dla ułatwienia rozważań tak
zakładamy).
Gdy rośnie popyt i podaż – dochód równowagi ustala się na
wyższym poziomie równowagi dla każdego poziomu stóp
procentowych

(zmiana dochodu wynika z czegoś innego niż

zmiana stóp). To, na jakim poziomie mogą „wylądować” stopy
procentowe zależy też od rynku pieniądza (o tym zaraz).

Kontrolę na rynku dóbr sprawuje RZĄD – zgodnie ze
swoją polityką fiskalną reguluje wydatki rządowe i podatki
wpływając na popyt globalny (AD) i przez mechanizm
mnożnika na produkcję/dochód narodowy (Y).

AD

0

Dochód (Y)

Zagr

egowany

popy

t (AD)

Rynek pieniądza – równowaga rynku

dla

różnych

poziomów

tylko dochodu

LL

0

zasoby realne pieniądza

Stop

a

procen

towa

L

0

LL

1

LM

0

Dochód (Y)

Y

0

Y

1

LM -

zbiór kombinacji stopy

procentowej i dochodu, przy których
rynek pieniądza jest w równowadze

(przy wyższym poziomie dochodu popyt na realny
pieniądz jest większy przy każdej stopie
procentowej)

(zakładamy ceny stałe – realny pieniądz nie zmniejsza się)

Równowaga w gospodarce – model IS-LM

LM

0

r

0

Dochód (Y)

Y

0

IS

0

St

opa

pr

oc

entowa

Model IS-LM wyjaśnia, w jaki sposób ustalony zostaje
stan równowagi na rynku dóbr i rynku pieniądza

Rynek pieniądza – rozwijająca się gospodarka

Kontrolę tego rynku sprawuje bank centralny (chcąc
m.in.

utrzymać poziom cen) – reaguje na zmiany w

gospodarce (i na działania rządu, np. finansuje jego
działania): wpływa na podaż pieniądza (a więc i poziom
cen) za pomocą operacji otwartego rynku, zwiększania
bazy monetarnej (dodruk pieniędzy) oraz stopy rezerw
obowiązkowych (w praktyce głównie pierwszych dwóch)
oraz w wyniku tego ustala wysokość stóp procentowych
banku centralnego.

Gdy gospodarka się rozwija (rośnie popyt, rośnie podaż
=> rośnie dochód narodowy) – na rynku pieniądza
rośnie popyt na realny pieniądz (trzeba czymś płacić w
tych nowych transakcjach), a gdy nie ma go, rośnie
jego koszt

– czyli stopy procentowe na rynku.

AD

0

Zagr

egowany

popy

t (AD)

LM

0

Dochód (Y)

Y

0

Y

1

IS

0

IS

1

LL

0

zasoby realne pieniądza

Stop

y

procen

towe

na

rynk

u

L

0

LL

1

Równowaga ogólna w gospodarce

– ekspansywna polityka fiskalna i restrykcyjna polityka monetarna, efekt wypierania

Zwiększenie wydatków rządowych

zwiększa popyt (AD i IS..) i dochód równowagi (mechanizm
mnożnikowy) na rynku dóbr

Zwiększa popyt na realny pieniądz (czymś trzeba płacić) -

popyt na kredyty

– więc i wzrost rynkowych stóp proc.

Bank centralny by nie zwiększać realnej podaży pieniądza

godzi się na sfinansowanie wydatków za pomocą emisji
obligacji o wyższych stopach niż rynkowe (rosną stopy banku
centralnego). Dzięki temu popyt na pieniądz nie rośnie
więcej, a podaż pieniądza zostaje na tym samym poziomie.

Wyższe stopy powodują mniejszą chęć do kredytów i

zmniejszają popyt inwestycyjny i globalny (AD) i w rezultacie
ograniczają wzrost dochodu (efekt wypierania)

LM

0

Dochód

Y

0

Y

2

IS

0

IS

1

Y

1

IS

2

LL

0

zasoby realne pieniądza

Stop

y

procen

towe

L

0

LL

1

LL

2

AD

∆G

AD

1

AD

2

AD

0

itd

…

Efekty tłumienia,
efekt wypierania



Efekt wypierania (crowding out): wzrost wydatków państwa
zwiększa produkcję i poziom stopy procentowej w wyniku
wzrostu popytu na pieniądz. Spada popyt inwestycyjny i
konsumpcyjny; wydatki prywatne są wypierane przez
wydatki rządowe



Efekt tłumienia (damping effects): wzrost podaży pieniądza
obniża stopę procentową i zwiększa produkcję. Wzrost
produkcji i towarzyszący mu wzrost popytu na pieniądz
powodują podwyższenie stopy procentowej i spadek
produkcji

LM

0

Dochód

Y

0

Y

2

IS

0

IS

1

Y

1

LM

1

LL

0

zasoby realne pieniądza

Stop

y

procen

towe

L

0

LL

1

Równowaga ogólna w gospodarce

– ekspansywna polityka fiskalna i ekspansywna polityka monetarna

Zwiększenie wydatków rządowych zwiększa popyt

(AD i IS..) i dochód równowagi (mechanizm mnożnikowy)
na rynku dóbr

Zwiększa popyt na realny pieniądz, jest presja na

rynkowe stopy procentowe

Bank centralny chce dopuścić do rozwoju gospodarki i

zwiększa realną podaż pieniądza (np. zwiększa bazę
monetarną). Dzięki temu nie ma efektu wypierania, te
same stopy powodują większy popyt inwestycyjny i
globalny (AD) i w rezultacie podnoszą jeszcze bardziej
dochód równowagi

AD

∆G

AD

2

AD

1

AD

0

Charakter polityki gospodarczej



Cel: stabilizacja dochodu na poziomie zapewniającym

wysokie przeciętne tempo wzrostu gospodarczego



„policy mix”- umiejętność stosowania właściwej

mieszanki polityki fiskalnej i monetarnej



Możliwe kombinacje: łagodna polityka fiskalna i

restrykcyjna polityka monetarna (wysoki udział

wydatków państwa w dochodzie i niski wydatków

sektora prywatnego), lub restrykcyjna polityka fiskalna

i względnie łagodna polityka monetarna (niższy udział

wydatków państwa, wyższy udział wydatków sektora

prywatnego).



Możliwe inne kombinacje: oba rodzaje polityk mają

jednakowy charakter, łagodny lub restrykcyjny,

odpowiednio wywołując ekspansję popytu lub jego

ograniczenie

Czynniki wpływające na wybór
narzędzi polityki gospodarczej



Ograniczone możliwości przewidywania
skutków danej polityki



Niebezpieczeństwo wzrostu inflacji



Mikroekonomiczne skutki polityki fiskalnej



Wpływ ekonomii keynesowskiej na politykę
gospodarczą

Brakujące ogniwa modelu

Dotychczasowe elementy określające równowagę w

gospodarce, uwzględnione w modelu:



Produkcja / Dochód (Y)



Popyt globalny na rynku dóbr (AD)



Podaż globalna na rynku dóbr (AS)



Podaż pieniądza realnego (L)



Popyt na pieniądz realny (LL)



Stopa procentowa (r)

Co należałoby uwzględnić, a co ma podstawowe znaczenie

gospodarcze, by istniała równowaga

(zagadnienia te zostaną omówione w następnych tematach)

:



Zatrudnienie (rynek pracy)



Ceny (inflacja)