PN-B-03210:1997

październik 1997

POLSKI

KOMITET

NORMALIZACYJNY

POLSKA NORMA

PN-B-03210

Konstrukcje stalowe

Zbiorniki walcowe pionowe na

ciecze

Projektowanie i wykonanie

Zamiast:

PN-81/B-03210
PN-84/B-06210

Grupa katalogowa

SKN 0702
ICS 91.080.10

Deskryptory: 0580417 - konstrukcje metalowe, 0580417B - konstrukcje stalowe, 0187737 - zbiorniki do
przechowywania, 0260740 - projektowanie, 0744630 - wykonanie, 0345158 - zbiorniki

PRZEDMOWA

Niniejsza norma zastępuje PN-B-03210:1981 (

PN-81/B-03210

) Konstrukcje stalowe - Zbiorniki walcowe pionowe na

ciecze - Obliczenia statyczne i projektowanie i PN-B-06210:1984 (

PN-84/B-06210

) Konstrukcje stalowe - Zbiorniki

walcowe pionowe na ciecze - Wymagania i badania. Jest ona dostosowana do PN-B-03200:1990 (

PN-90/B-03200

) i

PN-B-06200:1997

W stosunku do norm PN-B-03210:1981 (

PN-81/B-03210

) i PN-B-06210:1984 (

PN-84/B-06210

) w niniejszej normie

wprowadzono wymagania dotyczące kwalifikacji wykonawców zbiorników, nieniszczących badań doczołowych złączy
spawanych płaszcza, zmieniono wartości współczynnika konsekwencji zniszczenia, zrezygnowano ze współczynnika
warunków pracy, częściowo zmieniono wartości dopuszczalnych odchyłek wykonania, zalecono rozwiązania
konstrukcyjne zabezpieczające środowisko naturalne przed skażeniem cieczą magazynowaną w zbiornikach, w
większym stopniu uwzględniono specyfikę zbiorników na wodę, zmieniono zalecenia dotyczące fundamentowania
zbiorników.
Niniejsza norma jest opracowana zgodnie z kierunkami normalizacji europejskiej.
W normie zamieszczono załącznik A (informacyjny) oraz pięć odsyłaczy.

Spis treści
1 Wstęp
1.1 Zakres normy
1.2 Normy powołane
1.3 Definicje
1.4 Podstawowe symbole
1.5 Pozostałe symbole
2 Materiały
2.1 Postanowienia ogólne
2.2 Wytyczne doboru stali
3 Zasady projektowania
3.1 Ogólne zasady
3.2 Obciążenia
3.2.1 Postanowienia ogólne
3.2.2 Współczynniki
3.2.3 Obciążenie dachu stałego
3.2.4 Obciążenie dachu pływającego
3.2.5 Obciążenie przekrycia pływającego
3.3 Oddziaływanie temperatury
4 Wymiarowanie

4.1 Postanowienia ogólne
4.2 Płaszcz zbiornika
4.2.1 Grubość blach
4.2.2 Usztywnienie płaszcza
4.2.3 Wzmocnienie płaszcza
4.3 Dno zbiornika
4.3.1 Środkowa część dna
4.3.2 Pierścień obrzeżny
4.4 Połączenie płaszcza z dnem
4.5 Stateczność konstrukcji
4.5.1 Stateczność ogólna
4.5.2 Stateczność miejscowa
4.6 Fundamenty
5 Zalecenia konstrukcyjne i technologiczne
5.1 Zalecenia i wymagania ogólne
5.2 Płaszcz zbiornika
5.3 Dno zbiornika
5.4 Dach zbiornika
5.4.1 Dach stały
5.4.2 Dach pływający
5.4.3 Przekrycie pływające
5.5 Wyposażenie konstrukcji zbiornika
5.6 Wyposażenie technologiczne
5.7 Zabezpieczenie przed korozją
5.8 Zabezpieczenie przed ogniem i wyładowaniami atmosferycznymi
5.9 Inne postanowienia
6 Wykonawstwo
6.1 Wymagania ogólne
6.1.1 Kwalifikacje wykonawców
6.1.2 Uprawnienia spawaczy
6.1.3 Dokumentacja techniczna
6.2 Obróbka elementów
6.2.1 Cięcie
6.2.2 Przygotowanie brzegów do spawania
6.2.3 Prostowanie i gięcie
6.3 Dopuszczalne odchyłki elementów konstrukcyjnych
6.3.1 Elementy płaszcza
6.3.2 Pozostałe elementy zbiornika
6.3.3 Kształtowniki
6.4 Identyfikacja części, znakowanie
6.5 Transport i składowanie
7 Montaż
7.1 Postanowienia ogólne
7.2 Fundamenty
7.3 Połączenia spawane
7.3.1 Postanowienia i wymagania ogólne
7.3.2 Spawanie w warunkach utrudnionych
7.3.3 Podgrzewanie elementów do spawania
7.3.4 Płyty i króćce próbne
7.3.5 Dziennik spawania
7.3.6 Obróbka cieplna po spawaniu
7.3.7 Prostowanie elementów po spawaniu
7.4 Połączenia śrubowe i zgrzewane
7.5 Montaż dna
7.5.1 Scalanie
7.5.2 Spawanie
7.5.3 Dopuszczalne odchyłki
7.6 Montaż płaszcza
7.6.1 Spawanie dna z płaszczem

7.6.2 Spawanie płaszcza
7.6.3 Dopuszczalne odchyłki
7.7 Montaż dachu
7.7.1 Scalanie i spawanie dachu
7.7.2 Dopuszczalne odchyłki dachu stałego
7.7.3 Dopuszczalne odchyłki dachu pływającego
7.8 Montaż wyposażenia konstrukcyjnego
7.9 Montaż wyposażenia technologicznego
8 Badania i odbiór
8.1 Postanowienia ogólne
8.2 Badania międzyoperacyjne
8.2.1 Postanowienia ogólne
8.2.2 Badania szczelności
8.2.3 Badania płyt próbnych
8.2.4 Badania obrzeżnych blach dna
8.3 Badania końcowe
8.3.1 Kontrola wzrokowa (oględziny zewnętrzne)
8.3.2 Badania radiograficzne i ultradźwiękowe
8.3.3 Badania penetracyjne
8.3.4 Badania magnetyczno-proszkowe
8.3.5 Próba wytrzymałości
8.3.6 Sprawdzenie głównych wymiarów
8.4 Odbiór konstrukcji
8.4.1 Postanowienia ogólne
8.4.2 Przygotowanie dokumentacji
Załącznik A (informacyjny). Próba szczelności złączy spawanych

1 Wstęp

1.1 Zakres normy
W niniejszej normie podano zasady projektowania i wykonywania stalowych zbiorników walcowych pionowych,
naziemnych i podziemnych, przeznaczonych do przechowywania cieczy o temperaturze do +250°C, nadciśnieniu w
przestrzeni gazowej do 2,5 kPa, posadowionych bezpośrednio na fundamencie i eksploatowanych bez zabezpieczenia
przed bezpośrednimi wpływami atmosferycznymi (temperatura do -30°C) lub osłoniętych izolacją termiczną.

1.2 Normy powołane
PN-B-02003:1982 (

PN-82/B-02003

) Obciążenia budowli - Obciążenia zmienne technologiczne - Podstawowe

obciążenia technologiczne i montażowe
PN-B-02010:1980 (

PN-80/B-02010

) Obciążenia w obliczeniach statycznych - Obciążenie śniegiem

PN-B-02011:1977 (

PN-77/B-02011

) Obciążenia w obliczeniach statycznych - Obciążenie wiatrem

PN-B-02480:1986 (

PN-86/B-02480

) Grunty budowlane - Określenia, symbole, podział i opis gruntów

PN-B-03020:1981 (

PN-81/B-03020

) Grunty budowlane - Posadowienie bezpośrednie budowli - Obliczenia statyczne i

projektowanie
PN-B-03200:1990 (

PN-90/B-03200

) Konstrukcje stalowe - Obliczenia statyczne i projektowanie

PN-B-06200:1997

Konstrukcje stalowe budowlane- Warunki wykonania i odbioru - Wymagania podstawowe

PN-B-06251:1963 (

PN-63/B-06251

) Roboty betonowe i żelbetowe - Wymagania techniczne

PN-EN 10027-1:1994 Systemy oznaczania stali - Znaki stali, symbole ogólne
PN-H-84018:1986 (

PN-86/H-84018

) Stal niskostopowa o podwyższonej wytrzymałości - Gatunki

PN-H-84020:1988 (

PN-88/H-84020

) Stal niestopowa konstrukcyjna ogólnego przeznaczenia - Gatunki

PN-H-97050:1970 (PN-70/H-97050) Ochrona przed korozją - Wzorce jakości powierzchni stali do malowania
PN-H-97051:1970 (PN-70/H-97051) Ochrona przed korozją - Przygotowanie powierzchni stali, staliwa i żeliwa do
malowania - Ogólne wytyczne
PN-H-97052:1970 (PN-70/H-97052) Ochrona przed korozją - Ocena przygotowania powierzchni stali i żeliwa do
malowania - Ogólne wytyczne
PN-H-97053:1971 (PN-71/H-97053) Ochrona przed korozją - Malowanie konstrukcji stalowych - Ogólne wytyczne
PN-H-97070:1979 (PN-79/H-97070) Ochrona przed korozją - Pokrycia lakierowane - Wytyczne ogólne
PN-M-69703:1975 (PN-75/M-69703) Spawalnictwo - Wady złączy spawanych - Nazwy i określenia
PN-M-69707:1986 (PN-86/M-69707) Spawalnictwo - Zasady wykonywania próbnych złączy spawanych lub
zgrzewanych
PN-M-69770:1972 (PN-72/M-69770) Radiografia przemysłowa - Radiogramy spoin czołowych w złączach

doczołowych ze stali - Wymagania jakościowe i wytyczne wykonania
PN-M-69772:1987 (PN-87/M-69772) Spawalnictwo - Klasyfikacja wadliwości złączy spawanych na podstawie
radiogramów
PN-M-69775:1985 (PN-85/M-69775) Spawalnictwo - Wadliwość złączy spawanych - Oznaczanie klasy wadliwości na
podstawie oględzin zewnętrznych
PN-M-69777:1989 (PN-89/M-69777) Spawalnictwo - Klasyfikacja wadliwości złączy spawanych na podstawie wyników
badań ultradźwiękowych
PN-M-70055-1:1989 (PN-89/M-70055/01) Spawalnictwo - Badania ultradźwiękowe złączy spawanych - Postanowienia
ogólne
PN-M-70055-2:1989 (PN-89/M-70055/02) Spawalnictwo - Badania ultradźwiękowe złączy spawanych - Badanie spoin
czołowych o grubości 8-30 mm głowicami skośnymi, falami poprzecznymi

1.3 Definicje

1.3.1
zbiornik naziemny
zbiornik ustawiony na powierzchni terenu, posadowiony bezpośrednio na fundamentach

1.3.2
zbiornik podziemny
zbiornik stalowy ustawiony w żelbetowej obudowie poniżej terenu, przy czym najwyższy poziom cieczy
(magazynowanej w zbiorniku), jest co najmniej 20 cm poniżej powierzchni otaczającego terenu (po jego ostatecznym
ukształtowaniu), którego poziom wyznacza się w odległości 6,5 m od płaszcza zbiornika

1.3.3
dach stały
dach połączony z górną krawędzią płaszcza zbiornika (rysunek 1)

1.3.4
dach pływający
dach zmieniający położenie wraz ze zmianą poziomu cieczy w zbiorniku (rysunek 1)

1.3.5
przekrycie pływające
przekrycie zmieniające położenie wraz ze zmianą poziomu cieczy w zbiorniku z

dachem stałym (1.3.3)

1.3.6
pas płaszcza
odcinek płaszcza będący pierścieniem kolistym złożonym z blach jednakowej grubości usytuowanych pionowo; pas
płaszcza ma obwód równy obwodowi płaszcza zbiornika i wysokość równą szerokości zastosowanych blach

1.3.7
zbiornik dwupłaszczowy
naziemny zbiornik obudowany stalowym płaszczem ochronnym zabezpieczającym sąsiadujący teren przed skażeniem
cieczą magazynowaną w zbiorniku w przypadku jego awarii (rysunek 2)

1.3.8
zbiornik z podwójnym dnem
zbiornik naziemny (1.3.1) lub podziemny (1.3.2) z dwoma niezależnymi stalowymi dnami, pomiędzy którymi
zainstalowane są czujniki sygnalizujące przecieki cieczy magazynowanej w zbiorniku (rysunek 2)

przez nadbudowę lub podbudowę

pasów płaszcza (1.3.6)

1.3.10
metoda rulonowa
metoda polegająca na montażu zbiornika na placu budowy z prefabrykowanego płaszcza i dna wykonanych w
wyspecjalizowanej wytwórni: dno i płaszcz transportowane są na plac budowy w postaci rulonów

1.4 Podstawowe symbole
d - średnica wewnętrzna zbiornika, w metrach;
t

, t

- grubość blach: obrzeżnego pierścienia dna, środkowej części dna, płaszcza, dachu, w milimetrach;

h - wysokość płaszcza zbiornika, w metrach;
r - promień wewnętrzny płaszcza zbiornika, w metrach;
r

- promień krzywizny dachu stałego, w metrach;

ν - pojemność zbiornika, w metrach sześciennych;
ρ - ciężar objętościowy magazynowanej cieczy, w kiloniutonach na metr sześcienny.

1.5 Pozostałe symbole
Pozostałe symbole PN-B-02003:1982 (

PN-82/B-02003

), PN-B-02010:1980 (

PN-80/B-02010

), PN-B-03200:1990

(

PN-90/B-03200

) i

PN-B-06200:1997

2 Materiały

2.1 Postanowienia ogólne
Stal, łączniki i materiały do połączeń wg PN-B-03200:1990 (

PN-90/B-03200

). Materiały do ochrony przed korozją i

ogniem oraz materiały izolacyjne według norm wyrobu.

2.2 Wytyczne doboru stali
Na główne elementy zbiornika (płaszcz, dno, konstrukcja nośna dachu) należy stosować blachy i kształtowniki ze stali
niestopowych uspokojonych lub półuspokojonych wg PN-H-84020:1988 (PN-88/B-84020) oraz ze stali niskostopowych
o podwyższonej wytrzymałości wg PN-H-84018:1986 (PN-86/B-84018), a na elementy drugorzędne (pokrycia
dachowe, schody, podesty, barierki) można stosować wyroby ze stali nieuspokojonych; zalecenia zestawiono w tablicy
1. Stale o kategorii wytrzymałości wyższej niż S355 można stosować na dolne pasy płaszcza zbiornika o dużej
pojemności (V > 50 000 m

), jeżeli zostaną spełnione specjalne wymagania technologiczne dotyczące tych stali, a nie

ujęte w niniejszej normie. Wymagane właściwości stali powinny być potwierdzone wg

PN-B-06200:1997

3 Zasady projektowania

3.1 Ogólne zasady
Ogólne zasady obliczeń statycznych i projektowanie wg PN-B-03200:1990 (

PN-90/B-03200

3.2 Obciążenia

3.2.1 Postanowienia ogólne
Rodzaje i układy obciążeń oraz współczynniki i wartości obciążeń wg PN-B-02003:1982 (

PN-82/B-02003

), a ponadto

wg: PN-B-02010:1980 (

PN-80/B-02010

) - obciążenie śniegiem i PN-B-02011:1977 (

PN-77/B-02011

)

- obciążenie wiatrem.

Tablica 1

Strona 6

Kategoria

wytrzymałości stali

Odmiana jakości

zależnie od temperatury eksploatacji zbiornika i grubości stali

elementy główne

elementy drugorzędne

T ≥ 0 °C

T ≥ -30 °C

T ≥ 0 °C

T ≥ -30 °C

t ≥ 16

16 < t ≤

t >

t ≤ 16

6 < t ≤

t > 24

t ≤ 16

t >
16

t ≤
16

t > 16

S 253
S 235

St3SY

St3V

St3VB

St3VC

St3WC

St3WD

St3WD St3SX

St3S

St3VB

S 355

Według PN-EN 10027-1:1994 oznaczenia B-JR; C-JD; D-J2; E-J3.

Zaleca się stosowanie t ≤ 25 mm.

Tylko do grubości t ≤ 10 mm.

3.2.2 Współczynniki
Przyjmuje się następujące współczynniki nie ujęte w PN-B-02003:1982 (

PN-82/B-02003

- współczynnik obciążenia ciśnieniem w przestrzeni gazowej zbiornika:
γ

= 1,2 przy nadciśnieniu, oraz

= 1,3 przy podciśnieniu,

- współczynnik konsekwencji zniszczenia:
γ

= 1,15 dla cieczy palnych i szkodliwych dla środowiska naturalnego,

= 1,05 dla wody.

3.2.3 Obciążenie dachu stałego
Do wymiarowania konstrukcji należy przyjmować następujące układy obciążeń:
a) obciążenie śniegiem (na całym lub na połowie dachu - drugi schemat obciążenia jest istotny dla kopuł żebrowych),
podciśnienie wewnątrz zbiornika, ciężar dachu wraz z izolacją oraz wyposażeniem stałym (pomosty, osprzęt) i obsługą
(1 osoba) z narzędziami);
b) ssanie wiatru, nadciśnienie wewnątrz zbiornika, ciężar dachu (własny).
W zbiornikach podziemnych dodatkowo uwzględnia się obciążenie warstwą gruntu oraz obciążenie użytkowe naziomu.

3.2.4 Obciążenie dachu pływającego
Do wymiarowania konstrukcji dachu w zbiornikach przeznaczonych na produkty naftowe (najczęstsze zastosowanie)
należy przyjmować następujące układy obciążeń:
a) dach spoczywa na cieczy o ciężarze objętościowym ρ = 7,0 kN/m

, na powierzchni dachu zgromadzona jest woda z

opadów atmosferycznych z jednego miesiąca, jednak nie więcej niż 200 mm słupa wody w najniższym punkcie dachu,
b) dach spoczywa na cieczy o ciężarze objętościowym ρ = 7,0 kN/m

; awaryjne nieszczelności powodują zalanie

cieczą części powierzchni dachu, przy czym przyjmuje się dla dachów pontonowo-membranowych nieszczelność
membrany oraz dwóch sąsiednich komór pontonu, a dla dachów dwupowłokowych nieszczelność dwóch sąsiednich
komór,
c) dach spoczywa na podpierakach; na powierzchni dachu zgromadzona jest woda z opadów atmosferycznych z
jednego miesiąca, jednak nie więcej niż 200 mm słupa wody w najniższym punkcie dachu.
W przypadku innych cieczy należy przyjąć ciężar objętościowy danej cieczy.
Warunki pływalności dachu powinny być zapewnione przy układach obciążeń wg a) i b). Jeżeli w projekcie zbiornika
przewidziano odwodnienie awaryjne dachu, przyjmuje się wysokość słupa wody opadowej zgromadzonej na dachu
odpowiednio mniejszą w zależności od poziomu, jaki gwarantuje odwodnienie. Obciążenie wodą opadową
przyjmowane do obliczeń nie może być jednak mniejsze niż obciążenie śniegiem dla strefy [wg PN-B-02010:1980
(

PN-80/B-02010

)], w której zlokalizowany jest zbiornik.

Wyznaczając ciężar konstrukcji dachu, uwzględnia się:
- 75 % ciężaru uszczelnienia pomiędzy dachem a płaszczem,
- 50% ciężaru schodów przesuwnych umożliwiających przejście między dachem a górną krawędzią płaszcza,
- 100% ciężaru pozostałych elementów osprzętu zamontowanych na dachu.

3.2.5 Obciążenie przekrycia pływającego
Do wymiarowania konstrukcji przyjmuje się obciążenie eksploatacyjne (ciężar przekrycia wraz z zainstalowanym

Strona 7

osprzętem).

3.3 Oddziaływanie temperatury
Wytrzymałość obliczeniową stali f

w podwyższonych temperaturach (uwzględnia się w temperaturze wyższej niż

70 °C) oblicza się wg PN-B-03200:1990 (

PN-90/B-03200

4 Wymiarowanie

4.1 Postanowienia ogólne
Wymiary gabarytowe zbiornika określa się na podstawie analizy techniczno-ekonomicznej z uwzględnieniem
następujących kryteriów:
- minimum zużycia stali,
- minimum strat wynikających z parowania magazynowanej cieczy.
Wysokość i średnica zbiornika określona z uwzględnieniem wymienionych kryteriów powinna być skorygowana tak,
aby stanowiła wielokrotność odpowiednio szerokości i długości blach zastosowanych na zbiornik.
Zalecane wymiary zbiorników w przeciętnych warunkach eksploatacji podano w tablicy 2.

Tablica 2

Pojemność zbiornika, v

Wysokość płaszcza, h

Stosunek wymiarów

Zbiorniki naziemne

dach pływający

od 500 do 5 000

od 8,0 do 12,0

od 5 100 do 9 990

od 12,0 do 16,0

od 10 000 do 16 000

16,5

od 17 000 do 50 000

18,0

od 51 000 do 100 000

20,0

powyżej 100 000

22,0

Strona 8

dach stały

poniżej 1 000

od 6,0 do 11,0

od 1 100 do 10 000

od 12,0 do 14,0

od 11 000 do 16 000

14,0

od 17 000 do 32 000

16,5

powyżej 32 000

18,0

Zbiorniki podziemne

poniżej 500

4,5

od 500 do 1 000

6,0

od 1 000 do 5 000

7,5

4.2 Płaszcz zbiornika

4.2.1 Grubość blach
Grubość blach, w milimetrach, poszczególnych pasów płaszcza ustala się przyjmując większe wartości spośród (1) i
(2):
- warunku eksploatacji wyrażonego wzorem

(1)

- warunku próby wodnej wyrażonego wzorem

(2)

w których:
ρ

- nadciśnienie obliczeniowe w przestrzeni gazowej zbiornika z dachem stałym lub ciężar (własny) dachu

pływającego podzielony przez powierzchnię przekroju poprzecznego zbiornika (w zbiorniku z dachem stałym przy
warunku próby wodnej ρ

= 0), w kilopaskalach,

y - odległość od górnej krawędzi płaszcza (w przypadku dachu pływającego - od maksymalnego poziomu cieczy) do
poziomu: 100 mm nad dolną krawędzią wymiarowanego pasa płaszcza, gdy łączony jest doczołowo lub 300 mm w
przypadku pasa łączonego na zakładkę, w metrach,
C

- naddatek na korozję wg 5.7,

⊥

- wg PN-B-03200:1990 (

PN-90/B-03200

) p. 6.3.3; należy przyjąć α

⊥

= 1 po spełnieniu wymagań podanych w

tablicy 14,
f

- wg 3,3,

Strona 9

- współczynnik obciążenia wg PN-B-02003:1982 (

PN-82/B-02003

, γ

- współczynniki wg. 3.2.2,

, ρ

- ciężar objętościowy cieczy (magazynowanej), wody, w kiloniutonach na metr sześcienny.

Grubości blach płaszcza nie powinny być mniejsze niż podane w tablicy 3.

Tablica 3

rednica wewnętrzna zbiornika m

Minimalna grubość blach płaszcza zbiornika

min

z dachem stałym

z dachem pływającym

d < 30

30 < d < 40
40 < d < 50
50 < d < 60
60 < d < 70
70 < d < 90

90 < d

5
6
7
8
9

10
11

7
7
8
9

10
11
12

1) Z naddatkiem na korozję.

Na płaszcz zbiornika nie należy stosować blach o grubości większej niż 40 mm.
Płaszcz zbiornika podziemnego należy sprawdzić dodatkowo pod względem wytrzymałości i stateczności na
obciążenie pionowe, tj. ciężar własny dachu i spoczywającej na nim ziemi.

4.2.2 Usztywnienie płaszcza
Pole przekroju elementów konstrukcyjnych wieńczących górną krawędź zbiornika z dachem stałym można przyjąć wg
rysunku 3 od a) do f) odpowiednio do średnicy zbiornika i rodzaju konstrukcji dachowej. Pole to powinno spełniać
warunki według wzorów

(3)

oraz

(4)

w których:
Σγ

- obciążenie śniegiem, ciężarem własnym dachu z właściwymi współczynnikami obciążeń, w kilopaskalach,

- nadciśnienie charakterystyczne w przestrzeni gazowej zbiornika zmniejszone o nacisk ciężaru własnego dachu, w

kilopaskalach,
α - kąt nachylenia dachu w stopniach (rysunek 1).
Przekrój blachy dachu (b

, t

) uwzględnia się w polu przekroju pierścienia wieńczącego wówczas, gdy obwodowe

blachy pokrycia są przyspawane do elementów radialnych konstrukcji nośnej dachu [(rysunek 3b), d), e) i f)].
W tablicy 4 podano najmniejsze zalecane wymiary kątowników do usztywnienia górnej krawędzi płaszcza zbiorników z
dachem stałym i dachem pływającym.

Tablica 4

Strona 10

rednica zbiornika

Wymiary kątownika

Zbiornik z dachem stałym

Zbiornik z dachem pływającym

d < 10

10 < d < 20
20 < d < 36
36 < d < 48

48 < d

60 × 60 × 6
60 × 60 × 8

80 × 80 × 10

100 × 100 × 12
150 × 150 × 12

60 × 60 × 6
80 × 80 × 8
80 × 80 × 8

80 × 80 × 10

100 × 100 × 10

Górny pas zbiornika z dachem pływającym usztywnia się kątownikiem wg tablicy 4 oraz pierścieniem wiatrowym
(rysunek 4), którego wskaźnik wytrzymałości na zginanie W, w centymetrach sześciennych (z uwzględnieniem
elementów zakreskowanych) powinien spełniać warunek wyrażony wzorem

(5)

w którym:
p

- charakterystyczne obciążenie wiatrem na jednostkę powierzchni wg PN-B-02011:1977 (

PN-77/B-02011

), w

kilopaskalach.
W przypadku zbiorników o średnicy powyżej 60 m do obliczeń przyjmuje się wartość 60 m.

Strona 11

Rysunek 5

4.3 Dno zbiornika

4.3.1 Środkowa część dna
Grubość blach środkowej części dna zaleca się przyjąć wg tablicy 5

Tablica 5

rednica wewnętrzna zbiornika

Minimalna grubość blach środkowej części dna

d ≤ 12,5

12,5 < d ≤ 30

30 < d ≤ 50
50 < d ≤ 90

90 < d

5
6
7
8
9

Bez naddatku na korozję.

Tablica 6

Grubość pasa płaszcza łączonego z dnem

Minimalna grubość obrzeżnego pierścienia dna

6 < t

< 13

13 < t

< 19

19 < t

< 25

25 < t

< 32

32 < t

< 40

6
8

10
12
14

Bez naddatku na korozję.

4.3.2 Pierścień obrzeżny
Grubość blach pierścienia obrzeżnego oblicza się, uwzględniając współpracę dna z płaszczem i fundamentem
zbiornika, w zależności od współczynnika sprężystości fundamentu. Grubości blach nie mogą być mniejsze od
podanych w tablicy 6.
Minimalne szerokości blach pierścienia obrzeżnego
podano w tablicy 7.

Tablica 7

rednica zbiornika

Szerokość blach pierścienia obrzeżnego

d < 12,5

12,5 < d < 30

30 < d < 50
50 < d < 70

70 < d

500
650
750

1 000
1 300

4.4 Połączenie płaszcza z dnem
Do połączenia płaszcza z dnem stosuje się dwustronne ciągłe spoiny pachwinowe; zaleca się stosowanie spoin o
grubości a = 0,7 t

wg tablicy 6).

4.5 Stateczność konstrukcji

Strona 14

4.5.1 Stateczność ogólna
Konstrukcję zbiornika i jego elementy należy sprawdzić pod względem zachowania stateczności, która powinna być
zapewniona w czasie normalnej pracy (eksploatacji) zbiornika jak również w czasie transportu, budowy i remontów. W
szczególności sprawdzenie zbiornika dotyczy:
a) unoszenia obwodu dna w wyniku działania na zbiornik z dachem stałym nadciśnienia wewnętrznego o maksymalnej
wartości oraz obciążenia charakterystycznego wiatrem; uwzględnia się przy tym minimalne wypełnienie zbiornika
cieczą, tj. do wysokości 500 mm ponad dnem według wzoru

(9)

w którym:
M

- moment utrzymujący w kiloniutonometrach, uwzględnia się wartość charakterystyczną ciężaru płaszcza i dachu

zbiornika oraz zewnętrznego pierścienia dna o szerokości 500 mm (g) i ciężaru cieczy (słup o wysokości 500 mm)
znajdującego się nad tym pierścieniem (g

) (rysunek 6),

- moment wywracający w kiloniutonometrach, (M

= Fr + W hl2 - rysunek 6),

b) przesunięcia pustego zbiornika po fundamencie w wyniku działania wiatru według wzoru

(10)

w którym:
F

- siła przesuwająca, w kiloniutonach,

- siła przeciwdziałająca przesunięciu, w kiloniutonach.

Jeżeli powyższe warunki nie są spełnione, zbiornik należy zakotwić w fundamencie.

Wymiary w milimetrach

Rysunek 6

4.5.2 Stateczność miejscowa
Stateczność miejscową płaszcza zapewnia się przez stosowanie na górnej części płaszcza pierścieni pośrednich,
najczęściej wykonywanych z kątowników. Liczbę pierścieni określa się wg tablicy 8, w zależności od parametrów:

Strona 15

- maksymalny (dopuszczalny) odstęp usztywnień przy założeniu minimalnej grubości blach płaszcza (t

s min

- zastępcza wysokość płaszcza równa wysokości płaszcza zbiornika wykonanego z blach o minimalnej grubości.

Parametry te oblicza się w milimetrach, według wzoru

(11)

(12)

w którym:
K - współczynnik,

- grubość blach poszczególnych pierścieni płaszcza, w milimetrach,

- wysokość poszczególnych pierścieni płaszcza, w milimetrach,

- obliczeniowe podciśnienie w zbiorniku, w przypadku zbiorników z dachami pływającymi oraz zbiorników z dachami

stałymi, niezależnie od obliczeniowej prędkości wiatru przyjmuje się p

= 0,5 kPa, w kilopaskalach,

- wg PN-B-02011:1977 (

PN-77/B-02011

), w kilopaskalach.

Tablica 8

Parametry H

, H

Liczba pierścieni pośrednich

< H

< 2H

< H

< 3H

pierścienie zbędne

1
2

Pierścienie pośrednie rozmieszcza się w następującej odległości od głównego usztywnienia płaszcza (pierścienia
wiatrowego):
- przy jednym pierścieniu pośrednim według wzoru

(13)

- przy dwóch pierścieniach pośrednich według wzoru

(14)

(15)

Jeżeli h

nie zawiera się w strefie płaszcza o grubości t

s min

, to położenie pierwszego pierścienia koryguje się w

milimetrach według wzoru

(16)

Jeżeli h

nie zawiera się w strefie płaszcza o grubości t

s min

, to położenie drugiego pierścienia koryguje się w

milimetrach według wzoru

Strona 16

(17)

w których:
h

, h

- wysokość (odniesiona do pierwszego, drugiego pierścienia) pasów płaszcza o grubości t

s min

mierzona od

górnej krawędzi płaszcza w przypadku zbiornika z dachem stałym lub od głównego stężenia wiatru w przypadku
zbiornika z dachem pływającym, w metrach;
t

- grubość blachy pasa płaszcza, na którym zlokalizowany jest pierścień pośredni, w milimetrach.

Pierścienie pośrednie zaleca się wykonywać z kątowników wg tablicy 9 i umieszczać je w odległości nie mniejszej niż
150 mm od spoin obwodowych.
Przy d < 48 m oblicza się wskaźnik wytrzymałości pierścienia na zginanie wg wzoru (5) przyjmując h = h

lub h = h

Tablica 9

rednica zbiornika

Wymiary kątowników

d < 20

20 < d < 35
36 < d < 48

100 × 75 × 8

130 × 65 × 10

150 × 100 × 10

4.6 Fundamenty
Fundamenty należy obliczać zgodnie z PN-B-03020:1981 (

PN-81/B-03020

). Płaszcz zbiornika należy opierać na

pierścieniowym fundamencie betonowym, wewnątrz którego wykonuje się fundament piaskowy o stopniu
zagęszczenia I

[wg PN-B-02480:1986 (

PN-86/B-02480

)] nie mniejszym niż 1,0. Zbiorniki naziemne o średnicy do

12 m można posadawiać na fundamentach innego typu (np. na płycie betonowej). Fundament zbiorników z
pojedynczym dnem należy izolować (np. warstwą folii) w celu ochrony terenu przed skażeniem na skutek awaryjnych
nieszczelności dna zbiornika. Folię zabezpieczającą teren przed ewentualnym skażeniem należy przymocować na
całym obwodzie do wewnętrznej powierzchni pionowej pierścienia fundamentowego i zastosować rurki kontrolne
(rysunek 7).
UWAGA - Na terenach występowania szkód górniczych obowiązują przepisy Wyższego Urzędu Górniczego.

Strona 17

Rysunek 7

5 Zalecenia konstrukcyjne i technologiczne

5.1 Zalecenia i wymagania ogólne
Zalecenia i wymagania ogólne przyjmuje się wg PN-B-03200:1990 (

PN-90/B-03200

). Zbiorniki przeznaczone na ciecze

zagrażające środowisku naturalnemu należy projektować z podwójnym dnem i instalacją sygnalizującą przecieki lub z
jednym dnem i folią zabezpieczającą wbudowaną w fundament (rysunek 7).
Zbiorniki przeznaczone na ciecze łatwo parujące należy projektować ze stałym dachem i przekryciem pływającym.
Zbiorniki przeznaczone na ciecze palne zaleca się projektować jako dwupłaszczowe w przypadku ograniczonej
powierzchni terenu przeznaczonego na lokalizację

zbiorników.

Obudowa żelbetowa zbiornika podziemnego powinna być oddalona od płaszcza zbiornika o co najmniej 1,2 m.
Zaleca się projektowanie konstrukcji z możliwie dużych zespołów, podzespołów i sekcji z uwzględnieniem możliwości
transportowych oraz stosowanych technologii i sprzętu. W dokumentacji powinny być podane zalecenia dotyczące
montażu próbnego zespołów i sekcji lub sposobu wykonywania styków zapewniających prawidłowy montaż konstrukcji
na placu budowy.

5.2 Płaszcz zbiornika
Płaszcz zbiornika powinien mieć stałą średnicę na całej wysokości, mimo zmieniających się grubości blach w
poszczególnych pasach. Styki pionowe blach płaszcza projektuje się jako doczołowe przesunięte względem siebie w
sąsiednich pasach o co najmniej 300 mm.
Styki obwodowe blach płaszcza w zbiornikach z dachem stałym można projektować jako zakładkowe, jeżeli grubość
łączonych blach nie jest większa niż 8 mm. Styki obwodowe blach płaszcza w zbiornikach z dachem pływającym
projektuje się jako doczołowe.
Ukosowanie brzegów blach powinno być dostosowane do przewidywanej technologii spawania, przy czym zaleca się
stosować maszynowe cięcia tlenem; w przypadku cięcia ręcznego brzegi powinny być wyrównane przez szlifowanie.
Zaleca się stosowanie kontroli jakości spoin metodami nieniszczącymi (ultradźwiękową i radiograficzną) i stosowanie
wyższej wartości współczynnika α

⊥

wg PN-B-03200:1990 (

PN-90/B-03200

Blachy wzmacniające płaszcz przy otworach technologicznych powinny być wykonane ze stali tego samego gatunku
co blachy płaszcza.
Króćce zaleca się wykonać ze stali tego samego lub zbliżonego gatunku co odpowiednie blachy płaszcza.
W zbiornikach na wodę zaleca się, aby rur króćców i włazów nie wyprowadzać poza wewnętrzną krawędź blach
płaszcza (rysunek 8).

Strona 18

5.4 Dach zbiornika

5.4.1 Dach stały
Zaleca się stosować dachy kopulaste (promień krzywizny r

= od 2r do 3r) oraz dachy stożkowe (o nachyleniu

tworzącej α = od 3° do 12°). Dach stożkowy może być w osi zbiornika oparty na słupie lub na słupach
rozmieszczonych na współśrodkowych okręgach mających centrum w osi zbiornika. Należy w takim przypadku
zapewnić jednakowe osiadanie fundamentom płaszcza zbiornika i slupów.
W zbiornikach na wodę zaleca się usytuowanie konstrukcji nośnej dachu po zewnętrznej stronie pokrycia [rysunek 3
od f) do g)].
Ponadto zaleca się:
a) na konstrukcję nośną stosować kształtowniki o grubości co najmniej 5 mm,
b) przyjmować odległość pomiędzy elementami konstrukcji nośnej przenoszącymi obciążenia na płaszcz nie większe
niż 3,2 m,
c) projektować stężenie elementów konstrukcji nośnej dachu (przy średnicach zbiorników d > 8,0 m) ze względu na
bezpieczeństwo zbiornika przy wszystkich stanach obciążeń występujących podczas eksploatacji i montażu; przykład
stężenia dachów kopulastych ponadto na rysunku 13,

Rysunek 12

Rysunek 13

d) stosować blachy pokrycia dachowego o grubości co najmniej 5 mm, przy czym blachy obrzeżne mogą być grubsze
niż blachy środkowej części pokrycia,
e) nie łączyć (nie spawać) blach pokrycia (za wyjątkiem blach obrzeżnych) do konstrukcji nośnej dachu znajdującej się

Strona 21

po wewnętrznej stronie zbiornika (rysunek 3d); zespawane ze sobą blachy pokrycia powinny być połączone jedynie
spoiną obwodową do elementu wieńczącego płaszcz zbiornika do obrzeżnego pierścienia blach pokrycia,
f) wzmacniać blachy pokrycia w sąsiedztwie otworów technologicznych odpowiadnio do masy montowanego w tym
miejscu osprzętu.

5.4.2 Dach pływający
Zaleca się stosować dachy pontonowo-membranowe oraz dachy dwupowłokowe; w zbiornikach o średnicy powyżej
90 m stosuje się dachy z dodatkowym pontonem w środku membrany. Inne typy dachów stosuje się w przypadkach
technicznie i ekonomicznie uzasadnionych.
Dach powinien na całej długości stykać się z magazynowaną cieczą.
Elementy konstrukcji zapewniające pływanie dachu powinny być podzielone grodziami na szczelne sekcje
umożliwiające pływanie dachu w stanie awaryjnym.
Ponadto zaleca się:
a) stosować blachy i kształtowniki o grubości nie mniejszej niż 5 mm,
b) łączyć membranę z pontonem na wysokości zapewniającej (w normalnych warunkach eksploatacji bez obciążenia
dachu wodą opadową) zrównoważenie wyporu cieczy działającego na membranę ciężarem jednostkowym membrany,
c) stosować usztywnienie żebrami radialnymi lub kolistymi w zbiornikach o średnicy ponad 35 m; nie powinno to
zakłócić pracy membrany jako wiotkiej płyty.

5.4.3 Przekrycie pływające
Zaleca się stosować następujące rozwiązania przekryć pływających:
- płyta kolista spoczywająca na ruszcie połączonym z rurowymi pływakami,
- płyta kolista złożona z prefabrykowanych segmentów ze spienionego tworzywa sztucznego pokrytego dwustronnie
folią aluminiową: segmenty prefabrykowane (najczęściej o wymiarach 2 500 mm × 500 mm × 40 mm) wmontowane
są w ruszt z dwuteowników aluminiowych łączonych śrubami,
- płyta kolista spawana z blach aluminiowych z ukształtowaną na obwodzie częścią cylindryczną.

5.5 Wyposażenie konstrukcji zbiornika
Stopnie schodów umożliwiających wejście na dach zbiornika zaleca sie spawać do belek policzkowych opartych na
wspornikach przymocowanych do płaszcza w sąsiedztwie spoczników schodów, jeśli płaszcz wykonany jest ze stali R

≤ 255 MPa, lub ze stali o R

≤ 255 MPa i grubości blach mniejszej niż 16 mm. W pozostałych przypadkach należy

projektować schody o konstrukcji szybowej.
Zbiorniki naziemne z dachem stałym powinny być wyposażone w balustradę na całym obwodzie dachu. Pierścień
wiatrowy w zbiornikach z dachem pływającym umieszcza się w odległości 1,1 m od górnej krawędzi płaszcza i
wyposaża w balustradę od strony zewnętrznej. Zbiorniki z dachem kopulastym lub stożkowym o pochyleniu tworzącej
α > 3° powinny być wyposażone na wierzchołku dachu w balustradę okalającą zainstalowane tam elementy osprzętu
wymagające obsługi. Zaleca się również instalować pomost umożliwiający dojście do osprzętu umieszczonego na
wierzchołku dachu.
Zbiorniki z dachem pływającym powinny być wyposażone w schody przesuwne umożliwiające zejście na dach w
dowolnym jego położeniu.
Dach pływający powinien być wyposażony w podpieraki dachowe, które mają za zadanie utrzymywać dach w
określonym położeniu ponad dnem:
- niższym - eksploatacyjnym,
- wyższym - na okres czyszczenia lub remontu.
Regulacja długości podpieraków powinna być zapewniona od strony zewnętrznej dachu, podczas gdy dach pływa na
cieczy.

5.6 Wyposażenie technologiczne
Wyposażenie technologiczne (osprzęt) powinno zapewnić prawidłową i bezpieczną eksploatację zbiornika oraz
powinno być dostosowane do właściwości fizykochemicznych magazynowanej w zbiorniku cieczy.

5.7 Zabezpieczenie przed korozją
Zabezpieczenie przed korozją atmosferyczną elementów konstrukcyjnych zbiornika należy wykonać wg
PN-H-97051:1970 (PN-70/H-97051); PN-H-97052:1970 (PN-70/H-97052); PN-H-97053:1971 (PN-71/H-97053);
PN-H-97050:1970 (PN-70/H-97050) i PN-H-97070:1979 (PN-79/H-97070).
Naddatek na korozję przy określaniu grubości blach w pasach płaszcza [C

we wzorze (1)] przyjmuje się w zależności

od stopnia agresywności cieczy magazynowanej w zbiorniku. Wartość naddatku na korozję podaje się w
zamówieniach, uwzględniając 50-letnią eksploatację zbiornika. Przy braku szczegółowych danych przyjmuje się dla
paliw płynnych naddatek na krozję C

= od 0,04 mm do 0,06 mm na rok.

W zbiornikach na paliwa płynne należy zabezpieczyć antykorozyjnie od strony wnętrza zbiornika dno i pierwszy pas

Strona 22

płaszcza do wysokości 0,5 m ponad dnem. Stosować należy farby przewodzące ładunek elektrostatyczny.
W zbiornikach na wodę pitną należy pomalować całość konstrukcji zbiornika od strony wewnętrznej farbami
dopuszczonymi do bezpośredniego kontaktu z produktami spożywczymi.
Zbiorniki izolowane termicznie powinny mieć izolację płaszcza zakończoną na wysokości około 150 mm ponad dnem.
Zaleca się stosowanie katodowej ochrony dna od strony fundamentu.

5.8 Zabezpieczenie przed ogniem i wyładowaniami atmosferycznymi
Zabezpieczenie przed ogniem i wyładowaniami atmosferycznymi stosuje się według osobnych przepisów.

5.9 Inne postanowienia
Strony uczestniczące w procesie inwestycyjnym mogą dodatkowo uzgodnić specjalne wymagania dotyczące
konstrukcji i wyposażenia zbiornika.

6 Wykonawstwo

6.1 Wymagania ogólne

6.1.1 Kwalifikacje wykonawców
Konstrukcje stalowe zbiorników walcowych na ciecze mogą być wykonywane przez wytwórnie, zakłady i
przedsiębiorstwa specjalizujące się w wykonywaniu konstrukcji tego typu, przy czym wykonawca zbiorników o
pojemności do 5 000 m

powinien spełniać wymagania wg

PN-B-06200:1997

dla wykonawców konstrukcji klasy 2,

zbiorników o pojemności ponad 5 000 m

- klasy 1.

6.1.2 Uprawnienia spawaczy
Uprawnienia spawaczy wg

PN-B-06200:1997

6.1.3 Dokumentacja techniczna
Dokumentacja techniczna i plan spawania wg

PN-B-06200:1997

6.2 Obróbka elementów

6.2.1 Cięcie
Cięcie wg

PN-B-06200:1997

6.2.2 Przygotowanie brzegów do spawania
Ukosowanie brzegów elementów zbiornika powinno być dostosowane do przyjętej technologii spawania montażu
konstrukcji.
Powierzchnie po cięciu powinny być obrobione za pomocą obróbki skrawaniem (maszynowo lub ręcznie).
Powierzchnia blach o szerokości 20 mm wzdłuż brzegów cięcia powinna być oczyszczona z korozji, zgorzeliny, sopli,
nawisów itp.

6.2.3 Prostowanie i gięcie
Prostowanie i gięcie wg

PN-B-06200:1997

6.3 Dopuszczalne odchyłki elementów konstrukcyjnych

6.3.1 Elementy płaszcza
Odchyłki wymiarowe obrobionych elementów płaszcza powinny być zawarte w granicach:
- długość blach + 3,0 mm,
- szerokość blachy ± 1,5 mm,
- różnica długości przekątnych 3,0 mm,
- ukosowanie:
a) kąt ukosowania ± 5°,
b) próg ukosowania ± 0,5 mm,
- dokładność walcowania elementów mierzona bezpośrednio na stanowisku walcowania szablonem o długości 2,0 m
(dopuszczalne odchylenie od zarysu szablonu):
a) 4,00 mm - na końcu blachy,
b) 3,00 mm - na pozostałej części.

6.3.2 Pozostałe elementy zbiornika
Odchyłki wymiarowe obrobionych blach powinny być zawarte w granicach:
- przy połączeniach doczołowych:
a) na długości ± 3,0 mm,

Strona 23

b) na szerokości ± 1,5 mm,
- przy połączeniach zakładkowych:
a) na długości ± 10 mm,
b) na szerokości ± 3 mm,
- różnica długości przekątnych 6,00 mm,
- ukosowanie wg 6.2.1.

6.3.3 Kształtowniki
Wymiary liniowe kształtowników na konstrukcję zbiornika powinny być zawarte w granicach podanych wg

PN-B-06200:1997

6.4 Identyfikacja części, znakowanie
Identyfikacja części, znakowanie wg

PN-B-06200:1997

6.5 Transport i składowanie
Transport i składowanie wg

PN-B-06200:1997

Zbiorniki rulonowe należy transportować w postaci rulonów, w sposób uniemożliwiający ich odkształcenie w czasie
załadunku, transportu i rozładunku.
Składowanie konstrukcji zbiornika powinno wykluczać możliwość odkształcenia elementów, gromadzenia się wody na
konstrukcji i powinno być prowadzone w sposób zapewniający stateczność ułożonych elementów.
Kolejność składowania powinna wykluczać zbędne operacje przeładunkowe, zaś sposób składowania powinien
zapewniać widoczność znakowania elementów.
Składowane elementy nie powinny stykać się z gruntem.
Zbiorniki rulonowe zaleca się składować na piasku nasyconym na przykład olejem opałowym bezsiarkowym lub na
uprzednio usypanym podłożu piaskowym (należy zapewnić odpływ wody opadowej).
Elementy wyposażenia technologicznego powinny być zakonserwowane i przechowywane w pomieszczeniach i
warunkach określonych w instrukcjach dostawców.

7 Montaż

7.1 Postanowienia ogólne
Postanowienia ogólne wg

PN-B-06200:1997

Montaż konstrukcji należy prowadzić zgodnie z instrukcją lub projektem organizacji montażu i przy udziale środków,
które zapewniają osiągnięcie projektowanej wytrzymałości i stateczności układu geometrycznego i wymiarów zbiornika
zgodnie z jego przeznaczeniem.
Stateczność konstrukcji zbiornika i jej części powinna być zapewniona w każdej fazie transportu i montażu.
Zaleca się stosowanie następujących metod montażu:
- arkuszowej,
- rulonowej,
- mieszanej rulonowo-arkuszowej (np. płaszcz metodą rulonową, a dno metodą arkuszową).

7.2 Fundamenty
Fundamenty części betonowej i żelbetowej powinny być wykonane zgodnie z PN-B-06251:1963 (

PN-63/B-06251

). W

osi żelbetowego pierścienia fundamentowego płaszcza zbiornika należy wyznaczyć punkty pomiarowe w odstępach nie
większych niż 10 m i w liczbie nie mniejszej niż osiem (punkty pomiarowe powinny znajdować się na końcach czterech
ś

rednic równo od siebie oddalonych). Poziom sąsiednich punktów pomiarowych nie może różnić się więcej niż o ±

4 mm, a różnica poziomów na całym obwodzie fundamentu nie może byż większa niż 10 mm. W przypadku
fundamentów piaskowych warstwy nośne zapewniające równomierne osiadanie konstrukcji zbiornika powinny być
dokładnie skonsolidowane do stopnia zagęszczenia podanego w projekcie fundamentu.
Przed rozpoczęciem montażu zbiornika należy przeprowadzić odbiór fundamentu. Szkic fundamentu ze sprawdzonymi
wymiarami i wielkościami charakterystycznymi jest załącznikiem do protokółu odbioru ostatecznego.

7.3 Połączenia spawane

7.3.1 Postanowienia i wymagania ogólne
Postanowienia i wymagania ogólne wg

PN-B-06200:1997

7.3.2 Spawanie w warunkach utrudnionych
Za warunki utrudnione uznaje się:
a) względną wilgotność powietrza większą niż 80%,
b) opady atmosferyczne (również mgła i mżawka),
c) wiatr o prędkości większej niż 5 m/s (przy spawaniu elektrodami otulonymi),

Strona 24

d) temperaturę powietrza poniżej 0°C.
Podczas spawania w warunkach utrudnionych należy:
e) przy opadach atmosferycznych zabezpieczyć miejsce spawania namiotem lub kabiną oraz zapewnić w miejscu
spawania temperaturę otoczenia wyższą niż 0°C,
f) przy prędkości powietrza większej niż 5 m/s w miejscu spawania (wiatr lub przeciąg) osłaniać miejsca spawania
(kabina, namiot, zasłona, itp.),
g) w temperaturze powietrza poniżej 0°C spawanie konstrukcji zbiornika lub jego elementów przeprowadza się na
podstawie opracowanej technologii spawania, w której uwzględniono ujemne temperatury montażu.

7.3.3 Podgrzewanie elementów do spawania
Króćce ze stali:
- niskostopowej o grubości t ≥ 16 mm,
- niestopowej o grubości t ≥ 25 mm
oraz pozostałe elementy zbiornika ze stali niskostopowej o grubości t ≥ 25 mm należy miejscowo (brzegi
przygotowane do spawania oraz przylegające pasy o szerokości ≥ 75 mm) podgrzać do temperatury od 150 °C do
250 °C.

7.3.4 Płyty i króćce próbne
Płyty próbne wg PN-M-69707:1986 (PN-86/B-69707).
Płyt próbnych nie wykonuje się dla elementów ze stali niestopowej o grubości t < 12 mm.
Liczbę płyt próbnych zaleca się ustalać przy założeniu, że każdy spawacz wykonujący złącza na zbiorniku, wykona po
dwie płyty (jedna płyta dla złącza pionowego i jedna dla złącza poziomego). Płyty wykonuje się podczas montażu
pierwszego pasa płaszcza zbiornika.
Złącze w płycie próbnej powinno być wykonane w warunkach analogicznych jak złącza płaszcza (ukosowanie brzegów,
liczba ściegów, technologia i parametry spawania, warunki atmosferyczne, itp.).
Przy spawaniu automatycznym rulonu płaszcza, płyty wykonuje się dla wszystkich rodzajów złączy i gatunków stali w
celu sprawdzenia technologii spawania.
Króćce próbne wykonuje się zgodnie z odrębnymi przepisami.

7.3.5 Dziennik spawania
Przez cały czas trwania robót spawalniczych powinien być prowadzony na bieżąco dziennik robót spawalniczych.
Należy do niego wpisywać wykonanie płyt próbnych oraz numery protokółów badań radiograficznych i mechanicznych
wykonanych na tych płytach oraz inne informacje charakteryzujące bieżącą realizację prac spawalniczych.

7.3.6 Obróbka cieplna po spawaniu
Elementy płaszcza o grubości t

≥ 25 m

m należy wy

arza

odpr

ęż

co po spawaniu włazów i kró

ców. Elem

enty ze

stali niskostopowych, gdy wyst

puje du

a koncentracja spoin, należy wy

arza

przy grubo

ci blach t

≥ 16 mm.

7.3.7 Prostowanie elementów po spawaniu
Przy prostowaniu elementów, które w wyniku procesu spawalniczego uległy odkształceniom nie dopuszcza się:
a) stosowania siły działającej udarowo,
b) odkształcenia na zimno elementów ze stali niestopowej o grubości t > 20 mm i elementów ze stali niskostopowej o
grubości t > 12 mm.
Temperatura podgrzewania przy prostowaniu elementów na gorąco powinna wynosić 750 °C do 950 °C.

7.4 Połączenia śrubowe i zgrzewane
Połączenia śrubowe i zgrzewane wg

PN-B-06200:1997

7.5 Montaż dna

7.5.1 Scalanie
Scalanie elementów zbiornika w zespoły montażowe można przeprowadzić w wytwórni lub na budowie, w zależności
od przyjętej metody montażu.
Jeśli w projekcie organizacji montażu przewidziano przeprowadzenie chemicznej próby szczelności dna, przed
rozpoczęciem montażu należy umieścić pod dnem instalacje do wprowadzenia mieszaniny gazowej (np.
powietrzno-amoniakalnej) i urządzenia do kontroli nadciśnienia.
Należy również założyć instalację do ochrony katodowej, jeżeli w projekcie przewidziano taką ochronę zbiornika.
Po scaleniu elementów dna należy wytrasować średnicę wewnętrzną oraz wyznaczyć oś zbiornika.

7.5.2 Spawanie
Spawanie dna należy rozpocząć po sprawdzeniu prawidłowego ułożenia i przygotowania elementów dna do spawania.

Elem

enty wilgotne (przy złączach zakładkowych również szczelina zakładki) należy przed sczepieniem i spawaniem

Strona 25

osuszy

n =

7.5.3 Dopuszczalne odchyłki
Dopuszczalne odchyłki dna podano w tablicy 10.

7.6 Montaż płaszcza

7.6.1 Spawanie dna z płaszczem
Spawanie dna z płaszczem można rozpocząć po zespawaniu wszystkich styków pionowych w pierwszym pasie
płaszcza oraz po sprawdzeniu wypoziomowania dna zbiornika na całym obwodzie i po wytrasowaniu linii obwodowej
określaj

cej poło

enie pierwszego pasa płaszcza.

Spoiny pionowe pierwszego pasa płaszcza powinny być przesunięte w stosunku do spoin obrzeża dna o minimum
150 mm.

7.6.2 Spawanie płaszcza
Przed montażem i spawaniem drugiego oraz następnych pasów płaszcza należy:
- usunąć ewentualne usterki pasa niżej położonego,
- sprawdzić poziom górnej krawędzi pasa i jego cylindryczność co najmniej w czterech punktach równomiernie
rozłożonych na obwodzie (odległość sąsiednich punktów pomiarowych l

max

= 6 m),

- wyregulować i wykonać spoiny sczepne pasa wyżej położonego.
Sprawdzenia jakości montażu i spawania pasów płaszcza należy przeprowadzać na bieżąco, tj. niezwłocznie po
zmontowaniu następnego pasa - sprawdzając pas niżej położony.

7.6.3 Dopuszczalne odchyłki
Dopuszczalne odchyłki płaszcza podano w tablicy 11.

Tablica 10

Poz.

Rodzaj odchyłki

rednica wewnętrzna zbiornika, d

(m)

d < 10

10 < d

≤ 20

20 < d ≤

30 < d ≤

d > 50

Dopuszczalna odchyłka

Odchyłka średnicy dna

20 mm

25 mm

± 40 mm

± 45 mm

± 60 mm

Odchyłka rzędnej środka dna

15 mm

20 mm

30 mm

35 mm

50 mm

Lokale odkształcenia
(wypukłości i wklęśnięcia)
ś

rodkowej części dna

strzałka ugięcia
płaszczyzny
odkształconej

2)3)

60 mm

80 mm

100 mm

120 mm

powierzchnia miejsca
odkształconego

około

2 m

około

2 m

około

5 m

około

10 m

około

10 m

liczba odkształceń na
powierzchni dna

max. 2

max. 5

max. 10

max. 16

Odchyłka szerokości obrzeża (na zewnątrz płaszcza)

± 5 mm

Strzałka ugięcia pierścienia obrzeżnego

3)4)

± 10 mm

Pomiary wykonać co najmniej w czterech punktach rozłożonych na obwodzie, maksymalna odległość punktów

pomiarowych l

max

= 6 m.

Pomiary niwelacyjne zaleca się wykonać, przyjmując siatkę pomiarową a × a, gdzie a - szerokość blach dna, w

metrach.

Pomiary niwelacyjne zaleca się wykonać dwukrotnie: po zakończeniu robót montażowych oraz po próbie wodnej.

Pomiary niwelacyjne wykonać w n punktach

Strona 26

Tablica 11

Poz.

Rodzaj odchyłki

rednica wewnętrzna zbiornika, d

(m)

d ≤ 10

10 < d ≤

20 < d ≤

30 < d ≤

d > 50

Dopuszczalna odchyłka

Odchyłka średnicy wewnętrznej płaszcza
w odległości 300 mm od dna zbiornika

± 20 mm

± 25 mm

± 40 mm

± 45 mm

± 60 mm

Odchyłka średnicy wewnętrznej płaszcza
na poziomie górnej krawędzi ostatniego
pasa

± 25 mm

± 30 mm

± 0,0020

Różnica
ś

rednic

dwóch
sąsiednich
pasów w tej
samej
płaszczyźnie
pomiarowej

zbiornik z dachem stałym

20 mm

0,0015 d

zbiornik z dachem
pływającym

10 mm

0,0010 d

Różnica
ś

rednic

płaszcza
zbiornika na
tej samej
wysokości
(w tej samej
płaszczyźnie
poziomej)

zbiornik z dachem stałym

20 mm

0,0015 d

zbiornik z dachem
pływającym

0,0010 d

Odchyłka wysokości płaszcza zbiornika

1)2)

± 0,0020 h

Strzałka odchylenia tworzących płaszcza
od pionu

± 0,0050 h

± 0,0045

Strona 27

Lokalne
odkształcenia
(wypukłości
i
wklęśnięcia
na
powierzchni
w obrębie
jednego
pasa

mierzone
szablonem
kołowym
o długości
2 m

strzałka
ugięcia
powierzchni
odkształconej

20 mm

ilość
powierzchni
odkształconych

mierzone
pionowym
szablonem
liniowym
o długości
2 m

strzałka
ugięcia
powierzchni
odkształconej

20 mm

ilość
powierzchni
odkształconych

Różnica obwodów płaszcza w dwu
sąsiednich pasach mierzona w środku
pasa (dotyczy zbiorników z dachem
pływającym)

0,001 obwodu

Pomiary wykonać co najmniej w czterech punktach pomiarowych równomiernie rozłożonych na obwodzie,

maksymalna odległość punktów pomiarowych l

max

= 6 m.

Pomiary należy wykonać po próbie wodnej.

7.7 Montaż dachu

7.7.1 Scalanie i spawanie dachu
Scalanie i spawanie dachu stałego oraz dachu pływającego wg

PN-B-06200:1997

7.7.2 Dopuszczalne odchyłki dachu stałego
Dopuszczalne odchyłki dachu stałego (po montażu) podano w tablicy 12.

7.7.3 Dopuszczalne odchyłki dachu pływającego
Dopuszczalne odchyłki dachu pływającego lub przekrycia pływającego podano w tablicy 13.

Tablica 12

Strona 28

Poz.

Rodzaj odchyłki

rednica wewnętrzna płaszcza

zbiornika, d

(m)

d ≤ 30

30 < d ≤ 50

Dopuszczalna odchyłka

Odchyłka wysokości dachu ponad górną krawędzią płaszcza

± 0,03 h

Różnica wysokości środków dwóch naprzeciwległych dźwigarów (w
odległości 0,25 d)

0,002 d

60 mm

Lokalne odkształcenia na powierzchni dachu (mierzone szablonem o
długości 3 m)

± 30 mm

Różnice poziomu na przeciwnych końcach płatwi

mniejsza z wartości

- wysokość dachu ponad górną krawędzią płaszcza.

Tablica 13

Poz.

Rodzaj odchyłki

rednica wewnętrzna płaszcza zbiornika,

(m)

10 < d

≤ 20

20 < d

≤ 30

30 < d

≤ 50

d > 50

Dopuszczalna odchyłka

Odchyłka średnicy pontonu (w pozycji montażowej)

± 25 mm

± 40 mm ± 45 mm

± 60 mm

Szerokość szczeliny pomiędzy płaszczem i pontonem

± 25 mm

Lokalne odkształcenia (wypukłości i
wklęśnięcia) środkowej części dna

strzałka ugięcia
płaszczyzny odkształconej

± 60 mm

powierzchnia miejsca
odkształconego

około

3 m

około

5 m

około

8 m

około

8 m

liczba miejsc
odkształconych

max. 2

max. 4

max. 10

max. 16

Pomiary wykonać co najmniej w czterech punktach pomiarowych równomiernie rozłożonych na obwodzie,

maksymalna odległość punktów pomiarowych l

max

= 6 m.

Podane odchyłki dotyczą membrany.

Tablica 14

Strona 29

Miejsce lub grubość złącza

spawanego

Rodzaj spoiny

pozycja radiogramu (rysunki 14 i 15)

Wymagane badania nieniszczące

(radiograficzne lub ultradźwiękowe)

doczołowych złączy spawanych

płaszcza dla przyjęcia

współczynnika wytrzymałości spoin

⊥

= 1

Złącza blach pierwszego pasa
płaszcza (niezależnie od grubości
blach)

100 % długości

100 % skrzyżowań spoin pionowych
i poziomych

15% długości dla każdego
spawacza/operatora

Złącza blach o grubości

t

> 20 mm

50% długości wszystkich spoin
pionowych lecz co najmniej dwa
radiogramy

dla każdego

spawacza/operatora

100 % skrzyżowań spoin pionowych
i poziomych, po dwa radiogramy na
każdej krzyżówce, jeden pionowy,
drugi poziomy (rysunek 15)

jeden radiogram z pierwszych 3
metrów dla każdego
spawacza/operatora, rodzaju
ukosowania, gatunku stali i grubości
blach, następnie niezależnie od
liczby spawaczy jeden radiogram z
każdych kolejnych 50 m do 60 m

Złącza blach o grubości

12 mm ≤ t

≤ 20 mm

20% długości wszystkich spoin
pionowych lecz co najmniej dwa
radiogramy dla każdego
spawacza/operatora

jak dla t

> 20 mm

jak dla t

> 20 mm

Złącza blach o grubości

t

< 12 mm

jeden radiogram dla każdego
spawacza/operatora

jak dla t

> 20 mm

jak dla t

> 20 mm

Strona 30

Usytuowanie radiogramów/odcinków kontrolnych na krzyżówkach rysunek 15.

Przy badaniach ultradźwiękowych odpowiednikiem jednego radiogramu jest odcinek kontrolny o długości

500 mm.

7.8 Montaż wyposażenia konstrukcyjnego
Montaż wyposażenia konstrukcyjnego (schody, pomosty, balustrady) wg

PN-B-06200:1997

7.9 Montaż wyposażenia technologicznego
Montaż wyposażenia technologicznego wg

PN-B-06200:1997

i zaleceń podanych w projekcie wyposażenia. Otworów

na włazy, króćce oraz ich wzmocnień nie należy lokalizować na spoinach pionowych i poziomych płaszcza.
Minimalna odległość między spoinami wzmocnień króćców i włazów a spoinami pionowymi płaszcza powinna wynosić
10 t

, lecz nie mniej niż 150 mm, a minimalna odległość od spoin poziomych 75 mm.

8 Badania i odbiór

8.1 Postanowienia ogólne
Postanowienia ogólne wg

PN-B-06200:1997

8.2 Badania międzyoperacyjne

8.2.1 Postanowienia ogólne
Postanowienia ogólne wg

PN-B-06200:1997

Ponadto przeprowadza się:
a) w wytwórni:
- badania ultradźwiękowe złączy spawanych,
- badania szczelności połączeń króciec (właz) - płaszcz (jeżeli elementy te są wspawane w blachy płaszcza podczas
montażu, badania przeprowadza się na placu budowy),
b) podczas montażu:
- sprawdzenie odchyłek ustawienia i układu geometrycznego dna, poszczególnych pierścieni i dachu zbiornika,
- badania ultradźwiękowe i radiograficzne złączy spawanych,
- badania płyt próbnych,
- badania szczelności połączenia dna i płaszcza.

8.2.2 Badania szczelności
Badania szczelności przeprowadza sie w celu sprawdzenia:
- szczelności dna zbiornika po całkowitym zakończeniu montażu dna,
- szczelności płaszcza zbiornika i króćców po zakończeniu montażu płaszcza,
- szczelność komór dachu pływającego (po zmontowaniu płaszcza zbiornika) oraz szczelności dachu pływającego
(przekrycia dachowego).
Badania szczelności

można przeprowadzać:

- metodą chemiczną,
- metodą próżniową,
- za pomocą wskaźnika pianowego (metoda baniek mydlanych),
- za pomocą próby nafta-kreda.

8.2.3 Badania płyt próbnych
Badaniom radiograficznym podlegają płyty próbne wykonane dla elementów ze stali niestopowej o grubości 12 mm ≤ t
≤ 25 mm oraz dla elementów ze stali niskostopowej o grubości t > 16 mm. Radiogramy spoin czołowych wykonuje się
zgodnie z PN-M-69770:1972 (PN-72/M-69770); wymagana klasa wadliwości spoiny - 2.
Ocena i klasyfikacja wadliwości złączy wg PN-M-69703:1975 (PN-75/M-69703) i PN-M-69772:1987 (PN-87/M-69772).
Próbom mechanicznym podlegają płyty próbne wykonywane dla elementów ze stali:
- niestopowej o grubości t > 25 mm,
- niskostopowej o grubości t ≥ 16 mm
oraz płyty próbne wykonywane przy automatycznym spawaniu rulonu płaszcza.

8.2.4 Badania obrzeżnych blach dna
Zaleca się przeprowadzenie badań ultradźwiękowych obrzeżnych blach dna o grubości t ≥ 12 mm w celu wykrycia
rozwarstwień i nieciągłości wewnętrznej. Badania mogą być przeprowadzone w hucie lub w wytwórni.

8.3 Badania końcowe

Strona 31

Spoiny czołowe

obrzeżnego pierścienia dna na 100 % długości należy poddać badaniom ultradźwiękowym.

Złącza spawane obrabiane cieplnie należy poddać kontroli radiograficznej na 100 % długości (badania przeprowadza
się przed wyżarzeniem, po spawaniu w wytwórni).
Badania radiograficzne powinny być wykonywane wg PN-M-69770:1972 (PN-72/M-69770), a klasę jakości złączy
należy określić wg PN-M-69772:1987 (PN-87/M-69772).
Badania ultradźwiękowe należy wykonywać wg PN-M-70055-1:1989 (PN-89/M-70055/01), PN-M-70055-2:1989
(PN-89/M-70055/02) a klasa jakości złącza spawanego powinna być określona wg PN-M-69777:1989
(PN-89/M-69777).
Dopuszczalna wadliwość (klasa) złączy:
- R3/U3 dla spoin o grubości t

> 20 mm i przyjętym α

⊥

= 1,

- R4/U4 dla pozostałych spoin.
W przypadku wykrycia w spoinie niezgodności zakres badań nieniszczących (radiograficznych lub ultradźwiękowych)
należy zwiększyć o dwa odcinki przylegające stycznie z obu stron do kontrolowanej spoiny. Jeśli w jednym z
dodatkowo kontrolowanych odcinków spoiny stwierdzi się niezgodności, badaniom należy poddać 100 % długości
złączy danego typu wykonanych przez tego samego spawacza.

8.3.3 Badania penetracyjne
Do czasu wprowadzenia norm szczegółowych, badania należy przeprowadzać według instrukcji badań penetracyjnych.
Badania penetracyjne obejmują:
- 100 % długości spoiny obwodowej łączącej płaszcz zbiornika z dnem,
- miejsca zakwestionowane podczas oględzin zewnętrznych,
- wszystkie miejsca na płaszczu zbiornika po usuniętych elementach montażowych wraz z przyległym do nich
obszarem na szerokości 15 mm.

8.3.4 Badania magnetyczno-proszkowe
Do czasu wprowadzenia norm szczegółowych, badania magnetyczno-proszkowe spoin należy przeprowadzać według
instrukcji badań magnetyczno-proszkowych.
Badania magnetyczno-proszkowe należy przeprowadzać:
- w miejscach wątpliwych zakwestionowanych podczas oględzin zewnętrznych,
- jako uzupełnienie przy kontroli ultradźwiękowej dla grubości t < 8 mm.

8.3.5 Próba wytrzymałości
Próbę wytrzymałości i szczelności zbiornika przeprowadza się po całkowitym zakończeniu montażu jego konstrukcji
wraz z wyposażeniem technologicznym oraz po przeprowadzeniu wymaganych prób szczelności poszczególnych
zespołów.
Próbę przeprowadza się, wypełniając całkowicie zbiornik wodą. Minimalna w ciągu doby temperatura otoczenia
podczas próby wodnej powinna wynosić nie mniej niż +4 °C.
Napełnianie zbiornika powinno być realizowane etapami w zależności od wymaganego stopnia zagęszczenia
fundamentu piaskowego. Okres całkowitego wypełnienia zbiornika powinien trwać co najmniej 72 h. Podczas próby
wodnej należy prowadzić pomiary osiadania fundamentu. Podczas opróżniania zbiornika po próbie wodnej, włazy
dachowe powinny być otwarte.

8.3.6 Sprawdzenie głównych wymiarów
Sprawdzenie głównych wymiarów i układu geometrycznego przeprowadza się po wykonaniu próby wodnej.
Sprawdzeniu podlegają:
- płaszcz wg 7.6.3,
- dach wg 7.7.2 i 7.7.3,
- dno wg 7.5.3.

8.4 Odbiór konstrukcji

8.4.1 Postanowienie ogólne
Postanowienia ogólne wg

PN-B-06200:1997

8.4.2 Przygotowania dokumentacji
Do odbioru konstrukcji powinny być przygotowane następujące dokumenty:
- projekt konstrukcji zbiornika,
- projekt wyposażenia technologicznego zbiornika,
- projekt (instrukcja) organizacji montażu,
- projekt (instrukcja) technologii spawania,
- projekt instalacji elektrycznych ppoż.,

Strona 33

- inne projekty związane z daną konstrukcją,
- atesty hutnicze (materiałowe),
- świadectwa i zaświadczenia o jakości wykonanych prefabrykatów, wystawione przez służby Kontroli Jakości zakładu
wykonującego prefabrykaty,
- protokół dotyczący wyznaczenia usytuowania i wytyczenia osi zbiornika i osi dna oraz początkowego punktu montażu
płaszcza zbiornika,
- protokół odbioru fundamentu zbiornika,
- protokół kontroli bieżącej prac montażowych i spawalniczych oraz odbiorów częściowych,
- dziennik budowy,
- dziennik spawania,
- wykaz dokumentów (korespondencji) zawierających dodatkowe ustalenia techniczne.

Załącznik A

(informacyjny)

PRÓBY SZCZELNOŚCI ZŁĄCZY SPAWANYCH

A.1 Próba chemiczna
Próba chemiczna polega na sprawdzeniu połączeń spawanych przez penetrację mieszaniny amoniaku z powietrzem i
jej działanie na roztwór fenoloftaleiny w spirytusie naniesiony po przeciwnej stronie złączy. Kontrola szczelności polega
na obserwacji zmian zabarwienia roztworu fenoloftaleiny pod wpływem działania amoniaku (w przypadku
nieszczelności spoiny).
Próbę szczelności przeprowadza się przy nadciśnieniu mieszaniny powietrzno-amoniakalnej od 0,25 kPa do 1,0 kPa.
Przy badaniu szczelności dno umieszcza się nad fundamentem (stan membrany).

A.2 Próba nafta-kreda
Próba nafta-kreda polega na sprawdzeniu połączeń spawanych przez penetrację nafty poprzez nieszczelności i
działanie na kredę naniesioną po przeciwnej stronie złączy (w przypadku nieszczelności na kredzie pojawią się tłuste
plamy). Próba trwa 24 h. Spoiny pokrywa się naftą co najmniej 4 razy w równych odstępach czasu.

A.3 Próba wskaźnika pianowego
Próba wskaźnika pianowego (baniek mydlanych) polega na sprawdzeniu połączeń spawanych przez przenikanie
sprężonego powietrza poprzez szczeliny i działanie na wodny roztwór mydła (wskaźnik) naniesiony po przeciwnej
stronie złączy.
Wydostające się pęcherzyki gazu (bańki mydlane) wskazują istnienie nieszczelności w danym miejscu. Próbę
szczelności przeprowadza się przy nadciśnieniu równym nadciśnieniu obliczeniowemu zbiornika, a jeżeli w zbiorniku
zamontowane są zawory oddechowe nadciśnienie zmniejsza się o 0,2 kPa w stosunku do nadciśnienia pracy zaworu.

A.3 Próba próżniowa
Próba próżniowa polega na wykorzystaniu podciśnienia wytworzonego w przyrządzie przyssawnym, który umieszcza
się na spoinie. Próbę przeprowadza się przy podciśnieniu 35 kPa. W celu wykrycia nieszczelności odcinek spoiny, do
której przymocowano przyrząd pokrywa się wskaźnikiem pianowym.

Strona 34