„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Tadeusz Kochanowski
Stosowanie przepisów bhp przy sporządzaniu stopów,
wykonywaniu wyrobów walcowanych, ciągnionych, kutych
i tłoczonych
731[06].Z2.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
1
Recenzenci:
Wacław Jaworski
Mirosław Muraszkowski
Opracowanie redakcyjne:
Antoni Korsak
Konsultacja:
Zenon W. Pietkiewicz
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej „Stosowanie
przepisów bhp przy sporządzaniu stopów, wykonywaniu wyrobów walcowanych,
ciągnionych, kutych i tłoczonych” 731[06].Z2.01 zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu złotnik-jubiler.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie
3
2. Wymagania wstępne
5
3. Cele kształcenia
6
4. Materiał nauczania
7
4.1. Zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Pierwsza
pomoc. Odzież robocza
7
4.1.1. Materiał nauczania
7
4.1.2. Pytania sprawdzające
11
4.1.3. Ćwiczenia
11
4.1.4. Sprawdzian postępów
12
4.2. Przepisy bhp przy sporządzaniu stopów i walcowaniu
13
4.2.1. Materiał nauczania
13
4.2.2. Pytania sprawdzające
19
4.2.3. Ćwiczenia
19
4.2.4. Sprawdzian postępów
20
4.3 . Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy przy ciągnieniu, kuciu
i tłoczeniu
21
4.3.1. Materiał nauczania
21
4.3.2. Pytania sprawdzające
26
4.3.3. Ćwiczenia
26
4.3.4. Sprawdzian postępów
28
5. Sprawdzian osiągnięć
29
6. Literatura
34
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
3
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy niezbędnej do stosowania przepisów
bhp przy sporządzaniu stopów, wykonywaniu wyrobów walcowanych, ciągnionych, kutych
i tłoczonych.
Poradnik ten zawiera:
−
wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
−
cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
– materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,
– zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,
– ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
– sprawdzian postępów,
– sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie
materiału całej jednostki modułowej,
– literaturę.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
Podczas wykonywania czynności w pracowni należy stosować się do regulaminu,
przepisów bhp oraz instrukcji przeciwpożarowych wynikających z rodzaju wykonywanych
prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
4
Schemat układu jednostek modułowych w module 731[06].Z2
„Technologia obróbki plastycznej stosowana
w procesach złotniczo-jubilerskich”.
Moduł 731[06].Z2
Technologia obróbki plastycznej stosowana
w procesach złotniczo-jubilerskich.
731[06].Z2.01
Stosowanie przepisów bhp przy sporządzaniu
stopów, wykonywaniu wyrobów walcowanych,
ciągnionych, kutych i tłoczonych.
731[06].Z2.02
Sporządzanie stopów do obróbki plastycznej.
731[06].Z2.03
Walcowanie blach i profili.
731[06].Z2.04
Ciągnienie drutu i profili.
731[06].Z2.05
Kucie i tłoczenie blach.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
5
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:
−
rozpoznawać wyroby złotnicze pochodzące w różnych okresów historycznych,
−
przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciw pożarowej oraz
ochrony środowiska,
−
rozpoznawać podstawowe materiały stosowane w złotnictwie i jubilerstwie,
−
posługiwać się dokumentacją techniczną,
−
projektować wyroby złotniczo-jubilerskie,
−
rozróżniać maszyny i narzędzia stosowane w złotnictwie i jubilerstwie,
−
wykonywać prace z zakresu obróbki ręcznej,
−
stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy przy obróbce i montażu
wykańczającym wyroby złotniczo jubilerskie,
−
montować wyroby złotnicze,
−
oprawiać kamienie jubilerskie,
−
posługiwać się mechanicznymi metodami obróbki wykańczającej,
−
zastosować chemiczne i elektrochemiczne metody obróbki wykańczającej,
−
naprawiać wyroby złotniczo-jubilerskie.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
6
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu tej jednostki modułowej, powinieneś umieć:
−
zinterpretować przepisy bhp i ochrony ppoż. obowiązujące podczas topienia, walcowania,
ciągnienia, kucia i tłoczenia metali,
−
określić procedury udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,
−
odczytać i zinterpretować oznaczenia, znaki, instrukcje bhp i ochrony ppoż.,
−
rozpoznać zagrożenia związane z wykonywaną pracą oraz przeciwdziałać
i zapobiegać zagrożeniom,
−
zastosować procedury udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym,
−
dobrać i zastosować odzież ochronną i sprzęt ochrony osobistej stosowanie do potrzeb,
−
zastosować zasady bhp, ochrony ppoż. podczas topienia, walcowania, ciągnienia, kucia
i tłoczenia metali,
−
rozróżnić czynniki stanowiące zagrożenie podczas topienia i obróbki plastycznej.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
7
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków
pracy. Pierwsza pomoc. Odzież robocza
4.1.1. Materiał nauczania
Zasady kształtowania bezpiecznych higienicznych warunków pracy
Obróbka plastyczna stanowi w jubilerstwie większą część operacji technologicznych.
Zastosowanie tu mają takie procesy, jak: topienie, sporządzanie stopów, odlewanie metali,
walcowanie, ciągnienie, kucie i tłoczenie. W małych pracowniach złotniczych przeprowadza
się je zwykle w jednym pomieszczeniu. Ze względu na występujące przy tych operacjach
zagrożenia, należy dążyć do wydzielenia oddzielnych stanowisk roboczych, przedzielając je
odpowiednimi ściankami dźwiękochłonnymi (prasy, walcarki) bądź szczelnymi okapami
z wentylatorami uniemożliwiającymi rozprzestrzenianie się po pracowni szkodliwych gazów
i par. Jednocześnie należy zapewnić odpowiednią temperaturę oraz oświetlenie ogólne
i miejscowe. Wszystkie urządzenia stosowane do wykonywania tych czynności mają
elementy stwarzające zagrożenie wypadkowe. Warunki pracy, zabezpieczenia technologii
i postępowanie w razie zagrożeń powinny być opracowane w przystępnej formie instrukcji
stanowiskowej, z którą uczniowie powinni być zaznajomieni przed przystąpieniem do
wykonywania czynności technologicznych.
Zakłady złotnicze można podzielić na dwie grupy:
– małe zakłady, w których wszystkie wyroby złotnicze są wykonywane za pomocą prostych
narzędzi i urządzeń, czyli tzw. operacji ręcznych,
– zakłady
wykonujące
elementy
wyrobów
metodą
przemysłową,
za
pomocą
skomplikowanych maszyn i urządzeń, a tylko prace montażowe wykonywane są na
stanowiskach przy stole złotniczym.
Szkolenia z zakresu bhp
Szkolenia z zakresu bhp powinny być prowadzone w zakresie:
– szkoleń wstępnych, obejmujących instruktaże ogólne i szczegółowe czynności na
stanowisku pracy przed przystąpieniem do wykonywania poszczególnych operacji
złotniczych,
– szkoleń
podstawowych,
obejmujących
wszystkich
pracowników
zatrudnionych
w zakładzie pracy, w zależności od pełnionych przez nich funkcji; powinny być one
prowadzone w formie kursu, seminarium bądź instruktażu,
– szkoleń okresowych – spełniających funkcję dokształcającą lub doskonalącą
pracowników objętych szkoleniem podstawowym.
Szkolenia wstępne obejmują instruktaż ogólny i instruktaż szczegółowy na stanowisku pracy
bezpośrednio przed przystąpieniem do realizacji nowego procesu technologicznego.
Obowiązkowi szkolenia wstępnego podlegają wszyscy uczniowie. Uczniowie, którzy mają
być zatrudnieni na stanowisku o szczególnym zagrożeniu, powinni niezależnie od szkolenia
otrzymać pisemne instrukcje określające zasady bezpiecznej pracy oraz obowiązków w tym
zakresie.
W ramach szkolenia wstępnego uczeń powinien być zaznajomiony:
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
8
– z zasadami i przepisami dotyczącymi utrzymania ładu i porządku w pracowni i na
stanowisku pracy,
– z ogólnymi zasadami bezpiecznej pracy przy obsłudze maszyn i urządzeń o napędzie
elektrycznym,
– z informacjami o zakazie dokonywania napraw uszkodzonych maszyn i urządzeń przez
osoby nieposiadające odpowiednich uprawnień,
– z koniecznością poinformowania nauczyciela o niesprawności maszyn, bądź urządzeń
potrzebnych do wykonywania zadań,
– z zasadami przydziału i użytkowania odzieży roboczej, ochrony osobistej i środków do
mycia,
– z zasadami higieny osobistej, rodzajami i sposobami korzystania z pomieszczeń
i urządzeń higieniczno-sanitarnych,
– z obowiązkiem niesienia pierwszej pomocy w razie wypadku lub nagłego zachorowania,
– z obowiązkiem natychmiastowego zgłoszenia nauczycielowi wypadku przy pracy,
zatruciu lub o nieprawidłowościach występujących przy pracy.
Zakres tematyczny szkolenia wstępnego wymaga zapoznania uczniów w szczególności:
– z zasadami postępowania i obowiązkami ucznia przed rozpoczęciem pracy,
– z zasadami zachowania się ucznia w pracowni złotniczej i na stanowisku pracy,
– z zasadami postępowania i obowiązkami ucznia w czasie wykonywania pracy,
– z zasadami postępowania i obowiązkami ucznia po zakończeniu pracy,
– z elementami niebezpiecznymi urządzeń mogącymi spowodować wypadek na określonym
stanowisku pracy i sposobami uniknięcia go,
– umiejętnością natychmiastowego unieruchomienia urządzeń mechanicznych w przypadku
awarii bądź zaobserwowania nieprawidłowości w ich funkcjonowaniu.
Odzież robocza
Zgodnie z wymaganiami Kodeksu pracy zakład jest obowiązany:
−
bezpłatnie dostarczyć odzież ochronną i sprzęt ochrony osobistej pracownikom i uczniom
zatrudnionym przy procesach narażających ich na uszkodzenia ciała, urazy mechaniczne,
oparzenia, zatrucia czy porażenia prądem,
−
zapewnić pranie, odkażanie, suszenie i odpylanie odzieży.
Przez odzież roboczą rozumiemy odzież przeznaczoną do użytku podczas wykonywania
pracy dostosowaną do:
−
wykonywania czynności podstawowych,
−
wymogów technologicznych lub higienicznych procesu produkcyjnego lub usług,
−
wykonywania prac, przy których występuje intensywne brudzenie lub występują inne
czynniki powodujące przyspieszenie zużycia odzieży.
Podczas wykonywania operacji topienia, odlewania, walcowania, ciągnienia, kucia i tłoczenia
stosowane są następujące środki ochrony osobistej:
−
odzież ochronna – ubrania, fartuchy skórzane przednie, odzież niepalną i kwasoodporną,
−
ochrony nóg – buty zabezpieczające przed iskrami, gorącymi odpryskami, płynnymi
środkami chemicznymi,
−
ochrony rąk – rękawice odporne na wysoką temperaturę (skórzane) i żrące środki
chemiczne, palce ochronne,
−
ochrony twarzy i oczu – okulary ochronne, okulary spawalnicze,
−
ochrony dróg oddechowych – maski przeciwpylne i przeciw działaniu szkodliwych gazów
i par,
−
ochrony słuchu – nauszniki i hełmy przeciwhałasowe.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
9
Pierwsza pomoc
Przez pojęcie „pierwsza pomoc” należy rozumieć wszystkie natychmiastowe czynności
zmierzające do ratowania życia lub zdrowia zagrożonego wskutek wypadku spowodowanego
działaniem siły zewnętrznej lub nagłego zasłabnięcia. Czynność tę wykonujemy do chwili
przybycia lekarza bądź do udzielenia pomocy umożliwiającej przewiezienie poszkodowanego
do szpitala.
Do czynności pierwszej pomocy należą:
−
wstępne opatrzenie rany,
−
unieruchomienie złamanej kości,
−
sztuczne oddychanie,
−
wyniesienie chorego z miejsca wypadku i dalszy jego transport,
−
podanie, w razie potrzeby, stosownych lekarstw.
Czynności pierwszej pomocy kończą się z chwilą przekazania poszkodowanego pod opiekę
lekarza.
W czasie wykonywania czynności topienia, odlewania, walcowania, ciągnienia, kucia
i tłoczenia mogą wystąpić następujące urazy:
•
rany – są to przerwania ciągłości skóry obnażające tkanki głębiej leżące, a w niektórych
przypadkach połączone z uszkodzeniem tych tkanek; w zależności od sposobu
zranienia, rany mogą być: cięte, kłute, szarpane i tłuczone; opatrywanie ran ma na celu:
−
zatamowanie krwawienia,
−
zabezpieczenie rany przed przedostaniem się bakterii chorobotwórczych;
opatrując ranę należy pamiętać aby:
−
nie przemywać jej wodą,
−
zanieczyszczone obrzeża rany dezynfekować wacikiem zwilżonym spirytusem bądź
jodyną,
−
zanieczyszczenia smarami oczyścić wacikiem zwilżonym oczyszczoną benzyną;
−
w przypadku zanieczyszczenia ziemią profilaktycznie zastosować surowicę
przeciwtężcową;
•
krwotoki – występują w przypadku gwałtownego upływu krwi z przerwanej tętnicy
bądź większej żyły; powolne wypływanie krwi z rany nazywamy krwotokiem; życie
człowieka jest zagrożone, jeżeli z około 5 litrów krwi będącej w obiegu, utraci 1/3 jej
objętości;
−
krwotoki wewnętrzne – polegają na krwawieniu do narządów lub jam ciał; w wyniku
silnych uderzeń mogą występować krwotoki do jamy brzusznej objawiające się
osłabieniem, niepokojem, silnym pragnieniem, szumem w uszach, lękiem, zawrotami
głowy lub omdleniem; pierwsza pomoc w przypadku krwotoku wewnętrznego polega
na ułożeniu chorego na wznak, dopilnowaniu by nie wykonywał żadnych ruchów i jak
najszybszym wezwaniu pogotowia w celu przetransportowania go do szpitala;
−
krwotoki zewnętrzne – przy ich wystąpieniu w pierwszej kolejności należy stwierdzić,
czy uszkodzona jest tętnica, w której krew płynie pod dużym ciśnieniem czy żyła,
z której upływ krwi jest znacznie wolniejszy;
żeby zahamować krwotok tętniczy, należy ucisnąć miejsce powyżej zranienia opaską
uciskową; docisk powinien spowodować ustanie pulsującego krwawienia- opaskę
należy bezwzględnie usunąć przed upływem 2 godzin od założenia, aby nie
doprowadzić do martwicy tkanki; zatamowanie krwotoku żylnego polega na nałożeniu
na ranę mocnego, uciskowego opatrunku; w przypadku każdego krwotoku zranionego
należy oddać pod opiekę lekarza.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
10
•
złamania – są to przypadki przerwania ciągłości kości wskutek działania czynnika
zewnętrznego, w zależności od gwałtowności i siły działania złamanie może być:
−
niezupełne, w przypadku pęknięcia lub nadłamania kości,
−
zupełne, gdy kość przedzielona zostaje na dwie części z większym lub mniejszym
przemieszczeniem,
−
strzaskanie, jeżeli w miejscu złamania powstaje duża ilość odłamków kostnych;
złamania mogą być zwykłe lub otwarte w zależności od tego, czy skóra w miejscu
złamania została uszkodzona lub przebita przez ostry koniec odłamka kości;
pierwsza pomoc przy złamaniu polega na:
−
zminimalizowaniu bólu przez podanie środków znieczulających,
−
założeniu opatrunku unieruchamiającego,
−
oddaniu zranionego pod opiekę lekarską;
w przypadku uszkodzenia kręgosłupa w wyniku złamania lub pęknięcia kręgów,
następuje zazwyczaj uszkodzenie rdzenia kręgowego, co objawia się bezwładem
kończyn, w takim przypadku poszkodowanego należy unieruchomić poziomo na
twardej płaszczyźnie;
złamanie żeber charakteryzują się kłującymi bólami przy oddychaniu, poszkodowanemu
należy mocno obandażować klatkę piersiową;
złamanie obojczyka charakteryzuje się wyraźnie zwisającym ramieniem oraz
zniekształceniem samego obojczyka, aby zwolnić napięcie mięśni w miejscu złamania,
pod pachę wkłada się paczkę waty lub ligniny, po czym całą rękę zgiętą w łokciu,
z przedramieniem ułożonym na piersi, bandażuje się wraz z klatką piersiową;
silne urazy głowy objawiające się nudnościami, wymiotami, zamroczeniem
i zwolnieniem tętna są objawami złamania kości czaszki, a zarazem wstrząsu mózgu-
poszkodowanego należy ułożyć w pozycji na boku, w każdym z wyżej wymienionych
urazów po udzieleniu pierwszej pomocy należy powiadomić pogotowie ratunkowe;
•
skręcenia w stawie i zwichnięcia – powstałe w wyniku upadku lub gwałtownego ruchu,
opatrujemy poprzez obandażowanie uszkodzonego miejsca opatrunkiem elastycznym,
a w ciężkich przypadkach na założeniu opatrunku unieruchamiającego;
•
stłuczenia – powodują uszkodzenia tkanek głębiej położonych bez uszkodzenia skóry;
pierwsza pomoc polega na stosowaniu zimnych okładów i unieruchomieniu kończyny;
•
zatrucia – jest to zespół objawów chorobowych powstałych w wyniku przenikania do
organizmu substancji szkodliwych poprzez przewód pokarmowy, drogi oddechowe lub
przez skórę; pierwsza pomoc polega na zabezpieczeniu przed dalszym przedostaniem
się substancji trującej do organizmu, usunięciu lub rozcieńczeniu trucizny znajdującej
się w organizmie lub zobojętnieniu, jeżeli nie ma możliwości jej usunięcia;
•
oparzenia – powstają przy zetknięciu się skóry z gorącym przedmiotem lub cieczą;
wyróżnia się trzy stopnie oparzeń w zależności od zmian, jakie wywołują na skórze:
I – zapalne zaczerwienienie skóry; w obrażeniach tego stopnia należy dążyć do złagodzenia
bólu poprzez nałożenie okładu z riwanolu i nadmanganianu potasu w proporcji 2% i 3% na 1
litr wody,
II – zapalne zaczerwienienie skóry i tworzenie się pęcherzy; w tym przypadku stosujemy
tylko okłady z nadmanganianu potasu i riwanolu,
III – martwica tkanek czyli zgorzel, występuje przy silnych poparzeniach i w takich
przypadkach poszkodowanego należy natychmiast przewieźć do szpitala;
•
porażenie prądem elektrycznym – zależne jest od stopnia:
−
odizolowania człowieka od ziemi,
−
parametrów prądu elektrycznego,
−
drogi przepływu prądu przez organizm człowieka,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
11
−
czasu przepływu,
−
wilgotności organizmu,
−
uszkodzeń ciała,
−
ogólnego stanu organizmu;
pierwszą czynnością jest jak najszybsze odizolowanie poszkodowanego od dopływu
prądu, warunkiem tego jest, aby ratownik miał możliwość:
−
jak najszybszego wyłączenia prądu,
−
w przypadku braku możliwości wyłączenia, odsunął poprzez izolator przewód będący
pod napięciem;
w przypadku utraty przytomności bądź poparzeń poszkodowanego, przed przybyciem
lekarza należy:
−
zastosować sztuczne oddychanie,
−
opatrzyć oparzenia.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak udzielić pierwszej pomocy poszkodowanemu?
2. Jak postępujemy w przypadku porażenia prądem?
3. Jak postępujemy w przypadku wystąpienia krwotoku?
4. 1. 3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Opisz i zademonstruj sposób udzielania pierwszej pomocy porażonemu prądem.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odizolować poszkodowanego od dopływu prądu,
2) sprawdzić, czy poszkodowany jest przytomny, oddycha, czy akcja serca jest prawidłowa,
3) w przypadku zaobserwowania braku akcji serca, oddechu- należy natychmiast rozpocząć
sztuczne oddychanie; nie należy go przerywać do przybycia lekarza lub odzyskania przez
poszkodowanego przytomności,
4) oparzenia, które mogą wystąpić w miejscu zetknięcia skóry z przewodnikiem, należy
opatrzyć jak przy oparzeniach termicznych,
5) równolegle do udzielania poszkodowanemu pierwszej pomocy, należy zawiadomić
pogotowie ratunkowe,
6) w przypadku odzyskania przez chorego przytomności, należy ułożyć go w pozycji
bezpiecznej.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
apteczka wyposażona w artykuły niezbędne do udzielania pierwszej pomocy.
Ćwiczenie 2
Opisz i zademonstruj sposób tamowania krwotoku zewnętrznego.
Sposób wykonania ćwiczenia
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
12
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) ustalić czy krwotok występuje z powodu uszkodzenia żyły czy tętnicy (rozpoznać po
kolorze i tempie krwawienia),
2) w przypadku krwotoku żylnego założyć na ranę opatrunek uciskowy,
3) w przypadku krwotoku tętniczego założyć opaskę uciskową, dokładnie zanotować czas
założenia,
4) opaskę uciskową można stosować maksymalnie przez 2 godziny, przekroczenie tego
czasu grozi martwicą,
5) dostarczyć poszkodowanego do lekarza lub zawiadomić pogotowie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
apteczka wyposażona w artykuły niezbędne do udzielania pierwszej pomocy.
4. 1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak
Nie
1) wymienić elementy odzieży roboczej?
2) wymienić, jaką odzież ochronną należy stosować przy wykonywaniu
czynności topienia, wlewania, walcowania, ciągnienia, kucia i tłoczenia
metali?
3) zdefiniować pojęcie „pierwsza pomoc”?
4) wyszczególnić, jakie czynności należy wykonać podczas udzielania pierwszej
pomocy?
5) wymienić urazy, jakimi mogą wystąpić podczas wykonywania czynności
topienia, wlewania, walcowania, ciągnienia, kucia i tłoczenia?
6) opatrzyć powstałe w wyniku wypadku rany?
7) spowodować powstrzymanie krwotoku powstałego w wyniku urazów?
8) udzielić pierwszej pomocy w przypadku złamań?
9) zabezpieczyć uraz skręcenia stawu?
10) opatrzyć stłuczoną część ciała powstałą w wyniku uderzenia?
11) rozpoznać objawy i udzielić pierwszej pomocy w przypadku zatrucia?
12) rozpoznać rodzaje oparzeń i udzielić pierwszej pomocy poszkodowanemu?
13) rozpoznać objawy i udzielić pomocy w przypadku porażenia prądem
elektrycznym?
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
13
4.2. Przepisy bhp przy sporządzaniu stopów i walcowaniu
4.2.1. Materiał nauczania
Bhp przy sporządzaniu stopów
•
Zagrożenia
Zagrożenie spowodowania wypadku w procesie topienia może być spowodowane:
−
nieprawidłowym oświetleniem pomieszczenia i miejsca pracy,
−
niewłaściwą wentylacją,
−
źle dobraną lub brakiem odzieży ochronnej,
−
niewłaściwym przygotowaniem stanowiska, urządzeń do topienia i odlewania metali,
−
nieprawidłowo przeprowadzonym procesem technologicznym,
−
wadliwą instalacją gazową lub elektryczną,
−
niezachowaniem porządku na stanowisku pracy,
−
nieergonomicznie zaplanowanym stanowiskiem pracy,
−
nieprzestrzeganiem ogólnych instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przeciw
pożarowych,
−
nieznajomością instrukcji obsługi urządzeń do topienia.
•
Sposoby zapobiegania zagrożeniom
Aby zapobiegać powstaniu zagrożeń w procesie topienia, należy:
−
zadbać o należyte oświetlenie pomieszczenia i stanowiska pracy, najbardziej racjonalne
dla człowieka jest światło naturalne; w przypadku niedostatecznego oświetlenia
naturalnego stosujemy oświetlenie elektryczne; stanowisko do topienia powinno być
oświetlone w sposób umożliwiający kontrolę barwy topionych metali, ponieważ ma ona
wpływ na wybranie momentu wlania metalu do formy; topienie palnikiem wykonujemy
w okularach o ściemnianych szkłach, w związku z czym natężenie światła na stanowisku
musi umożliwić nam dobrą widoczność po ich założeniu;
−
zadbać o prawidłową wentylację pomieszczenia i stanowiska do topienia; w procesie
topienia wydzielają się szkodliwie dla zdrowia substancje lotne; wszystkie czynności
związane z topieniem palnikiem wykonujemy pod wyciągiem wyposażonym w
wentylator, dodatkowo całe pomieszczenie powinno być wentylowane; piece do topienia
powinny być wyposażone w sprawnie działającą wentylację lub znajdować się pod
okapem z wentylatorem,
−
dostosować odzież do wykonywanych czynności; w czasie topienia należy używać
rękawic skórzanych i skórzanych powlekanych aluminium, fartucha roboczego i rękawa
ochronnego,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
14
Rys. 1. Rękawice, rękaw i fartuch ochronne [internet]
twarz osłonić maską lub obserwować proces topienia i odlewania przez szybę,
ponieważ w czasie topienia metale wytwarzają silny blask, co może spowodować utratę
wzroku, oczy zabezpieczamy okularami o bardzo ciemnych szkłach,
Rys. 2. Okulary ochronne.
−
przed przystąpieniem do topienia palnikiem musimy skontrolować stan butli gazowych,
reduktorów, przewodów oraz palników; butli gazowych nie wolno rzucać, przewracać,
toczyć lub uderzać o nie przedmiotami, smarować ani zanieczyszczać smarami
tłuszczowymi, dotykać natłuszczonymi rękami lub narzędziami; butle należy chronić
przed bezpośrednim działaniem ognia i ogrzaniem do temperatury powyżej 35˚C,
powinny być oddalone od grzejników i innych źródeł ciepła; butle należy ustawić w
pozycji pionowej i zabezpieczyć przed możliwością upadku; zawory butli odkręcamy
tylko na czas pracy palnika; reduktory i manometry muszą być sprawne; przewody
gazowe muszą być zabezpieczone opaskami zabezpieczającymi i mieć długość
zapewniającą swobodą manewrów palnikiem; naprawianie przez osoby nie posiadające do
tego uprawnień lub używanie uszkodzonych przewodów jest niedopuszczalne; palniki
muszą być sprawne, a zawory powinny działać płynnie; zanieczyszczoną końcówkę
palnika oczyszczamy, używając miękkiego drewna, a do przeczyszczania wlotu używamy
specjalnych igieł lub wierteł kalibrowanych; palnik odkładamy tylko na specjalny uchwyt;
przed rozpoczęciem topienia przygotowujemy również formę do odlewania, tygle
i uchwyty do tygli, należy sprawdzić, czy formy nie są uszkodzone, czy są należycie
przygotowane do odlewania i prawidłowo ustawione; tygiel nie może być uszkodzony
i zanieczyszczony, powinien być tak ustawiony, żeby jego wywrócenie w czasie topienia
było niemożliwe, uchwyt musi być dopasowany do rodzaju tygla; topniki, pęseta i pałka
grafitowa powinny być usytuowane w zasięgu ręki, a jednocześnie nie mogą utrudniać
ruchów w czasie topienia; piec do topienia musi być sprawny, a osoba obsługująca musi
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
15
być przeszkolona w tym zakresie; przed włączeniem pieca należy sprawdzić stan połączeń
elektrycznych i stan techniczny tygla; wymianę części lub naprawę pieca może
przeprowadzać jedynie osoba posiadająca odpowiednie uprawnienia, po zakończeniu
topienia piec należy odłączyć od napięcia; w czasie topienia nie wolno dotykać gołymi
rękoma żadnych przedmiotów, które mogły się nagrzać; w zasięgu pracy palnika nie może
być przedmiotów łatwopalnych; posadzka na stanowisku do topienia powinna być sucha
i wykonana z materiałów niepalnych; minimalna powierzchnia stanowiska do topienia to
1,5 m
2
; w sąsiedztwie stanowiska do topienia powinny znajdować się środki gaśnicze;
temperatura w pomieszczeniu powinna wynosić około 20
˚
C,
−
przestrzegać kolejności topienia metali zgodnie z instrukcjami technologicznymi, dobierać
odpowiednie ilości materiału, stosować prawidłowe topniki,
−
przed przystąpieniem do topienia sprawdzić stan instalacji elektrycznej, prawidłowość
połączeń, szczelność instalacji gazowej, działanie wentylacji,
−
przestrzegać porządku na miejscu pracy w czasie topienia, po zakończeniu prac należy
sprzątnąć
stanowisko;
narzędzia
powinny
być
prawidłowo
oczyszczone
i zakonserwowane; zawory butli po zakończeniu topienia zakręcamy, a piec odłączamy od
napięcia; narzędzia i urządzenia, które nagrzały się podczas topienia, zostawiamy do
czasu aż ostygną; stanowisko powinno być tak zaprojektowane, żeby umożliwić swobodę
ruchów i bezpieczeństwo osoby pracującej; nad urządzeniami które tego wymagają
powinny być umieszczone krótkie stanowiskowe instrukcje bezpieczeństwa; przykładem
takiej instrukcji jest instrukcja obsługi pieca indukcyjnego:
INSTRUKCJA
OBSŁUGI ORAZ PRZEPISY BHP
OBOWIĄZUJĄCE W PRACOWNI JUBILERSKIEJ
PRZY EKSPLOATACJI
PIECA INDUKCYJNEGO DO TOPIENIA ZŁOTA
1. Pracownik obsługujący piec musi być dokładnie przeszkolony w
zakresie obsługi pieca, konserwacji zewnętrznej i przepisów BHP.
2. Przed przystąpieniem do pracy należy dokonać oględzin
zewnętrznych, sprawdzić stan połączeń elektrycznych, stan
techniczny tygla.
3. Stanowisko pracy pieca musi być zaopatrzone w sprawnie
działającą instalację wentylacyjną.
4. Należy kontrolować urządzenie przez cały czas działania.
5. Wymianę części, przy których zachodzi potrzeba ingerencji w
instalację elektryczną urządzenia, może przeprowadzić jedynie
osoba posiadająca odpowiednie uprawnienia.
6. Osoba obsługująca piec powinna być wyposażona w odpowiednie
obuwie i ubranie robocze oraz sprzęt ochrony osobistej.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
16
ZABRANIA SIĘ:
−
eksploatacji urządzeni przez osoby nieuprawnione,
−
pozostawiania pieca bez nadzoru pod napięciem,
−
eksploatacji niesprawnego pieca,
−
obsługi pieca po spożyciu alkoholu lub innych środków
odurzających.
Rys. 3. Instrukcja stanowiskowa pieca indukcyjnego do topienia złota.
−
przestrzegać
ogólnych
instrukcji
bezpieczeństwa
i
higieny
pracy
oraz
przeciwpożarowych,
−
przed przystąpieniem do topienia szczegółowo zapoznać się z instrukcją obsługi
używanych urządzeń.
•
Niebezpieczeństwa związane z zaniedbaniem stosowania zasad bhp
Niestosowanie się do wymienionych zaleceń może spowodować:
−
zmęczenie i złe samopoczucie,
−
wypadki w czasie pracy: oparzenia, skaleczenia lub złamania,
−
wybuch gazów,
−
porażenie prądem,
−
uszkodzenie lub zniszczenie narzędzi i urządzeń.
W przypadku spowodowania wypadku, pożaru lub wybuchu gazów, należy stosować ogólne
instrukcje alarmowe, bhp i pierwszej pomocy.
Bezpieczeństwo i higiena pracy przy walcowaniu
•
Zagrożenia
Zagrożenie spowodowania wypadku w procesie walcowania może być spowodowane:
−
nieprawidłowym oświetleniem pomieszczenia i miejsca pracy,
−
źle dobraną lub brakiem odzieży ochronnej,
−
niewłaściwym przygotowaniem stanowiska i urządzeń do walcowania i wyżarzania,
−
nieprawidłowo przeprowadzonym procesem technologicznym,
−
wadliwą instalacją elektryczną,
−
niezachowaniem porządku na stanowisku pracy,
−
nieergonomicznie zaplanowanym stanowiskiem pracy,
−
nieprzestrzeganiem ogólnych instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy,
−
nieznajomością instrukcji obsługi używanych urządzeń.
•
Sposoby zapobiegania zagrożeniom
Aby zapobiegać powstaniu zagrożeń w procesie w procesie topienia, należy:
−
zadbać o odpowiednie oświetlenie ogólne pomieszczenia, stanowisko do walcowania
powinno być oświetlone w sposób umożliwiający kontrolę wykonywanych czynności,
bardzo ważne jest miejscowe oświetlenie strefy pracy walców,
−
stosować w trakcie walcowania odzież roboczą, która uniemożliwia wciągnięcie jej
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
17
pomiędzy ruchome elementy maszyny lub inne elementy walcarki, ubranie powinno
przylegać do ciała; z procesem walcowania nierozerwalnie związane jest wyżarzanie,
odzież robocza przy wyżarzaniu powinna być taka sama jak przy topieniu.
−
walcarkę ustawić w sposób umożliwiający swobodny dostęp z każdej strony,
w przypadku używania walcarki ręcznej swobodę wykonywania ruchów korbą; wszystkie
ruchome elementy (przeniesienie napędu i strefa pracy walców) powinny być osłonięte;
wyłącznik napędu musi znajdować się w bezpośrednim zasięgu osoby walcującej;
instalacja elektryczna maszyny powinna być uziemiona i prawidłowo podłączona do
walcarki; wyżarzanie przeprowadzamy najczęściej na stanowisku do topienia
wyposażonym w płytkę szamotową lub z węgla drzewnego,
Rys. 4. Osłony elementów napędowych walcarki.
−
przestrzegać kolejności czynności w procesie technologicznym, kontrolować
wprowadzenie; przesuwanie się i wyprowadzenie materiałów walcowanych przez
maszyny; stosować niewielkie przesunięcia walców przy walcowaniu ręczny; nie należy
sprawdzać ręką stanu powierzchni wlewka lub materiału walcowanego; nie walcować
wlewków pękniętych lub uszkodzonych; nie wolno dotykać gołą ręką elementów
nagrzanych przy procesie wyżarzania, przed przystąpieniem do walcowania należy
sprawdzić stan instalacji elektrycznej i prawidłowość podłączeń,
−
przestrzegać porządku w czasie walcowania, nie kłaść narzędzi i materiałów na obudowie
walcarki; po zakończeniu prac należy sprzątnąć stanowisko; walce nie powinny być
maksymalnie zbliżone,
−
walcarkę ustawić najlepiej na grubej płycie gumowej tak, żeby osoba obsługująca
walcarkę mogła bezpiecznie wprowadzać i wyprowadzać materiał z urządzenia;
w przypadku walcowania profili i wąskich blach materiał ma długość nawet kilku
metrów; obok walcarki należy mieścić krótką instrukcję stanowiskową:
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
18
INSTRUKCJA
PRZEPISY BHP
OBOWIĄZUJĄCE W
PRACOWNI JUBILERSKIEJ
PRZY EKSPLOATACJI
WALCARKI
1. Pracownik obsługujący walcarkę musi być dokładnie przeszkolony
w zakresie obsługi walcarki, konserwacji zewnętrznej i przepisów
BHP.
2. Przed przystąpieniem do pracy należy dokonać oględzin
zewnętrznych, sprawdzić stan połączeń elektrycznych, stan
techniczny walców.
3. Należy kontrolować urządzenie przez cały czas działania.
4. Wymianę części, przy których zachodzi potrzeba ingerencji w
instalację elektryczną urządzenia, może przeprowadzić jedynie
osoba posiadająca odpowiednie uprawnienia.
5. Osoba obsługująca piec powinna być wyposażona w odpowiednie
obuwie i ubranie robocze oraz sprzęt ochrony osobistej.
ZABRANIA SIĘ:
−
eksploatacji urządzenia przez osoby nieuprawnione,
−
eksploatacji niesprawnej walcarki,
obsługi walcarki po spożyciu alkoholu lub innych środków
odurzających.
Rys. 5. Instrukcja stanowiskowa walcarki.
−
przestrzegać
ogólnych
instrukcji
bezpieczeństwa
i
higieny
pracy
oraz
przeciwpożarowych,
−
przed przystąpieniem do walcowania szczegółowo zapoznać się z instrukcją obsługi
używanych urządzeń.
•
Niebezpieczeństwa związane z zaniedbaniem stosowania zasad bhp
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
19
Nie stosowanie się do wyżej wymienionych zaleceń może spowodować:
−
skaleczenia rąk o wadliwie wykonany wlewek lub walcowany materiał,
−
ciężkie uszkodzenia ciała spowodowane wciągnięciem przez ruchome części maszyny,
−
przeciążenie organizmu,
−
poparzenie,
−
porażenie prądem.
W przypadku spowodowania wypadku należy zastosować ogólne instrukcje alarmowe,
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz pierwszej pomocy.
4.2.2. Pytania sprawdzające
Opowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie zagrożenia mogą wystąpić przy wykonywaniu procesu topienia?
2. Jakie zagrożenia mogą wystąpić przy wykonywaniu procesu walcowania?
3. Czy potrafisz przeanalizować instrukcję obsługi maszyn i urządzeń?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Opisz, jakie zagrożenia występują przy wykonywaniu procesu topnienia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować przebieg procesu topienia,
2) określić zagrożenia występujące w tym procesie,
3) opisać je,
4) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy podczas topienia,
−
notatnik i notatnik i przybory do pisania.
Ćwiczenie 2
Opisz, jakie zagrożenia występują w procesie walcowania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować przebieg procesu walcowania,
2) określić zagrożenia występujące w tym procesie,
3) opisać je,
4) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy przy walcowaniu,
−
notatnik i przybory do pisania.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
20
Ćwiczenie 3
Przeanalizuj instrukcję obsługi pieca indukcyjnego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją obsługi pieca,
2) przeanalizować treść instrukcji,
3) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
instrukcja obsługi pieca indukcyjnego.
Ćwiczenie 4
Przeanalizuj instrukcję obsługi walcarki mechanicznej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją obsługi walcarki mechanicznej,
2) przeanalizować treść instrukcji,
3) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
instrukcja obsługi walcarki mechanicznej.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak
Nie
1) wymienić zagrożenia występujące w procesie topienia?
2) wymienić zagrożenia występujące w procesie walcowania?
3) zapobiec powstawaniu zagrożeń przy topieniu?
4) zapobiec powstawaniu zagrożeń przy walcowaniu?
5) wymienić skutki nieprzestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
podczas topienia?
6) wymienić skutki nieprzestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
podczas walcowania?
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
21
4.3. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy przy ciągnieniu,
kuciu i tłoczeniu
4.3.1. Materiał nauczania
Bezpieczeństwo i higiena pracy przy ciągnieniu
•
Zagrożenia
Zagrożenie spowodowania wypadku w procesie ciągnienia może być spowodowane:
−
nieprawidłowym oświetleniem pomieszczenia i miejsca pracy,
−
niewłaściwą wentylacją,
−
źle dobraną lub brakiem odzieży ochronnej,
−
niewłaściwym przygotowaniem stanowiska, urządzeń do tłoczenia,
−
nieprawidłowo przeprowadzonym procesem technologicznym,
−
wadliwą instalacją elektryczną,
−
niezachowaniem porządku na stanowisku pracy,
−
nieergonomicznie zaplanowanym stanowiskiem pracy,
−
nieprzestrzeganiem ogólnych instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przeciw
pożarowych,
−
nieznajomością instrukcji obsługi urządzeń do tłoczenia,
•
Sposoby zapobiegania zagrożeniom
Aby zapobiegać powstaniu zagrożeń w procesie ciągnienia, należy:
−
dobrać właściwe oświetlenie ogólne pomieszczenia, stanowisko do ciągnienia powinno
mieć światło punktowe umożliwiające kontrolę wykonywanych czynności,
−
stosować odzież roboczą taką jak przy obróbce ręcznej (kombinezon lub bluza i spodnie
robocze); przy ciągnięciu drutów i profili osoba przeprowadzająca proces musi być
w okularach ochronnych- uniemożliwi to skaleczenie oczu przez końcówkę materiału,
wychodzącą z ciągadła; w ciągnieniu ręcznym używamy rękawic roboczych, co ułatwia
nam uchwycenie kleszczy do przeciągania,
−
prawidłowo przygotować stanowisko do ciągnienia; w przypadku ciągnienia ręcznego
zamocowanie imadła powinno być solidne i wykluczyć możliwość przemieszczania się,
ciągadło należy zamocować w imadle tak, żeby nie wyrwać go w czasie ciągnienia; drut
lub profil powinien być zaostrzony lub ścięty na długości umożliwiającej pewny uchwyt
kleszczy; przed ciągnieniem w ciągarce mocujemy ciągadło w uchwycie, a drut w
kleszczach lub nawijamy na bęben tak, aby wykluczyć możliwość wypadnięcia
ciągadła lub drutu; materiał używany w procesie nie może mieć wad, które mogłyby
spowodować jego przerwanie w czasie ciągnienia; wszystkie części ciągarek powinny być
osłonięte; osoba obsługująca maszynę powinna po jej włączeniu obserwować proces
z odległości uniemożliwiającej wciągnięcie ubrania lub części ciała między elementy
maszyny; nie wolno wykonywać żadnych czynności w trakcie pracy maszyny
(poprawiania ciągadła czy zwojów drutu na bębnie); wyłącznik napędu musi się
znajdować w bezpośrednim zasięgu osoby obsługującej ciągarkę; instalacja elektryczna
maszyny powinna być uziemiona i prawidłowo podłączona do maszyny,
−
przestrzegać prawidłowej kolejności czynności w procesie technologicznym, kontrolować
wprowadzanie materiału ciągnionego; nie należy sprawdzać ręką stanu powierzchni
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
22
materiału ciągnionego ani przeprowadzać ciągnienia w przypadku zauważenia wad
materiału,
−
sprawdzić stan instalacji elektrycznej i prawidłowość połączeń przed przystąpieniem do
ciągnienia w ciągarce mechanicznej o napędzie elektrycznym,
−
przestrzegać porządku w czasie ciągnienia; płyny do smarowania materiału zakręcać
każdorazowo po użyciu, nie kłaść żadnych materiałów ani narzędzi na ciągarkach; po
zakończeniu prac sprzątnąć stanowisko,
−
zapewnić swobodny dostęp stanowiska do ciągnienia ręcznego do imadła
z zamocowanym ciągadłem; wymiary pomieszczenia i miejsce zamontowania ciągadła
powinny być takie, żeby można było wykonywać ciągnienie materiału o długości kilku
metrów;
−
ciągarka mechaniczna powinna być ustawiona stabilnie i w taki sposób, aby osoba przy
niej pracująca miała do niej swobodny dostęp; ciągarka przyścienna powinna być
przymocowana do ściany przy użyciu kołków rozporowych odpowiedniej wielkości we
wszystkich do tego przystosowanych miejscach, obok ciągarki mechanicznej o napędzie
elektrycznym powinna być umieszczona krótka stanowiskowa instrukcja obsługi:
INSTRUKCJA
PRZEPISY BHP
OBOWIĄZUJĄCE W
PRACOWNI JUBILERSKIEJ
PRZY EKSPLOATACJI
CIĄGARKI ŁAŃCUCHOWEJ
1. Pracownik obsługujący ciągarkę łańcuchową musi być dokładnie
przeszkolony w zakresie obsługi ciągarki łańcuchowej, konserwacji
zewnętrznej i przepisów BHP.
2. Przed przystąpieniem do pracy należy dokonać oględzin
zewnętrznych, sprawdzić stan połączeń elektrycznych, stan
techniczny łańcucha i uchwytów.
3. Należy kontrolować urządzenie przez cały czas działania.
4. Wymianę części, przy których zachodzi potrzeba ingerencji w
instalację elektryczną urządzenia, może przeprowadzić jedynie
osoba posiadająca odpowiednie uprawnienia.
5. Osoba obsługująca ciągarkę łańcuchową powinna być wyposażona
w odpowiednie obuwie i ubranie robocze oraz sprzęt ochrony
osobistej.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
23
ZABRANIA SIĘ:
−
eksploatacji urządzenia przez osoby nieuprawnione,
−
eksploatacji niesprawnej ciągarki łańcuchowej,
−
obsługi ciągarki łańcuchowej po spożyciu alkoholu lub innych
środków odurzających.
Rys. 6. Instrukcja stanowiskowa ciągarki łańcuchowej.
−
przestrzegać
ogólnych
instrukcji
bezpieczeństwa
i
higieny
pracy
oraz,
przeciwpożarowych,
−
przed przystąpieniem do ciągnienia szczegółowo zapoznać się z instrukcją obsługi
używanych urządzeń.
•
Niebezpieczeństwa związane z zaniedbaniem stosowania zasad bhp
Niestosowanie się do wyżej wymienionych zaleceń może spowodować:
−
skaleczenia rąk o wadliwie wykonany materiał do ciągnienia,
−
ciężkie uszkodzenia ciała spowodowane przez ruchome elementy ciągarek
mechanicznych,
−
obrażenia spowodowane przez źle zamocowane ciągadła,
−
obrażenia oczu i twarzy przy nieprawidłowym wyprowadzaniu końcówki materiału z
ciągadła lub pęknięciu materiału ciągnionego,
−
poparzenia przy wyżarzaniu,
−
zniszczenie narzędzi i ubrań,
−
porażenie prądem,
−
przeciążenie organizmu.
W przypadku spowodowania wypadku lub pożaru należy zastosować ogólne instrukcje
alarmowe, bhp i pierwszej pomocy.
Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy przy kuciu i tłoczeniu
•
Zagrożenia
Zagrożenie spowodowania wypadku w procesie kucia i tłoczenia może być spowodowane:
−
niewłaściwym oświetleniem pomieszczenia i miejsca pracy,
−
źle dobrną lub brakiem odzieży roboczej,
−
niewłaściwym przygotowaniem stanowiska i urządzeń do kucia i tłoczenia,
−
nieprawidłowo przeprowadzonym procesem technologicznym,
−
wadliwą instalacją elektryczną,
−
niezachowaniem porządku na stanowisku pracy,
−
nieprzestrzeganiem ogólnych instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
przeciwpożarowych,
−
nieznajomością instrukcji obsługi urządzeń do kucia i tłoczenia.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
24
•
Sposoby zapobiegania zagrożeniom
Aby zapobiegać powstaniu zagrożeń w procesie kucia i tłoczenia, należy:
−
dobrać prawidłowe oświetlenie ogólne pomieszczenia, stanowisko do kucia ręcznego
powinno mieć dodatkowe oświetlenie punktowe, prasy mechaniczna i ręczna powinny
mieć dodatkowo oświetlona strefę, w której wykonujemy tłoczenie,
−
stosować odzież roboczą taka jak przy obróbce ręcznej (kombinezon, bluza i spodnie
robocze); osoba przeprowadzająca proces kucia i tłoczenia powinna być w okularach
ochronnych, co uniemożliwia skaleczenie oczu przez odpryski metali,
−
prawidłowo przygotować stanowisko do kucia ręcznego; przyrządy oporowe powinny być
stabilnie umocowane w imadłach; płyty na których przeprowadzamy kucie powinny być
wypoziomowane i stabilne; młotki muszą być osadzone na trzonkach w sposób
uniemożliwiający ich spadnięcie; narzędzia pomocnicze (punce, modelatory) muszą być
suche i wolne od zanieczyszczeń smarami, żeby nie wyślizgnęły się z ręki w czasie pracy;
prasy powinny mieć osłonięte w miarę możliwości wszystkie elementy ruchome, strefa
tłoczenia musi być osłonięta przeźroczystą osłoną umożliwiająca kontrolowanie pracy;
wyłącznik prasy mechanicznej musi znajdować się w bezpośrednim zasięgu osoby
pracującej; jeżeli prasa posiada włącznik nożny, powinien być on osłonięty obudową
uniemożliwiającą przypadkowe włączenie prasy,
Rys. 7. Osłony włączników nożnych [2, s. 199]
koło zamachowe prasy balansowej nie może dotykać ścian ani innych urządzeń; matryce
i wykrojniki nie mogą być uszkodzone (pęknięte, ukruszone),
−
przestrzegać prawidłowej kolejności w procesie technologicznym, narzędzia i materiał
dobierać zgodnie z wymaganiami procesu technologicznego; prawidłowo dopasować
matryce, wykrojniki i materiał wsadowy, przed uruchomieniem prasy sprawdzić
prawidłowość ustawienia matryc i wykrojników; w czasie pracy ręce nie mogą się
znajdować w strefie roboczej; nie wolno poprawiać położenia elementów przy włączonym
zasilaniu prasy; osłony strefy tłoczenia muszą być zamknięte przed uruchomieniem
maszyny; w przypadku prasy balansowej w czasie pracy koła zamachowego nie zbliżać
się do prasy; obok prasy powinna być umieszczona krótka stanowiskowa instrukcja
obsługi,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
25
INSTRUKCJA
PRZEPISY BHP
OBOWIĄZUJĄCE W
PRACOWNI JUBILERSKIEJ
PRZY EKSPLOATACJI
PRASY HYDRAULICZNEJ
1. Pracownicy obsługujący prasę hydrauliczną muszą być dokładnie
przeszkoleni w zakresie obsługi urządzenia i bezpieczeństwa
pracy.
2. Przed przystąpieniem do pracy należy dokonać oględzin
zewnętrznych
prasy
hydraulicznej,
sprawdzić
szczelność
przewodów hydraulicznych.
3. Sprawdzić prawidłowość działania prasy.
4. W czasie pracy pracownik powinien używać ubrania
dopasowanego do wzrostu, mankiety rękawów muszą być zapięte.
5. Nie należy poprawiać położenia elementów prasowanych w czasie
pracy prasy hydraulicznej (bezpośrednie manipulacje w czasie
pracy grożą zmiażdżeniem rąk).
6. Przy obsłudze prasy nie należy zatrudniać młodocianych ani
kobiet.
7. Podczas tłoczenia należy zachować porządek na stanowisku pracy.
8. Elementy sterowania, zwłaszcza przyciski nożne, powinny być
osłonięte od góry, aby wykluczyć przypadkowe ich włączenie.
ZABRANIA SIĘ:
−
eksploatacji urządzenia przez osoby nieuprawnione,
−
dokonywania jakichkolwiek napraw przez osoby nieupoważnione,
−
obsługi prasy po spożyciu alkoholu lub innych środków
odurzających.
Rys. 8. Instrukcja stanowiskowa prasy hydraulicznej.
−
przed przystąpieniem do pracy sprawdzić stan instalacji elektrycznej i hydraulicznej
(w prasie hydraulicznej),
−
przestrzegać porządku w miejscu pracy w czasie kucia i tłoczenia, nie należy kłaść
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
26
narzędzi i materiałów na obudowie prasy, po zakończeniu pracy sprzątnąć
stanowisko, napięcie odłączyć od prasy, odciążyć tłok, a w prasie hydraulicznej odłączyć
ciśnienie; matryce i wykrojniki należy wyczyścić i ewentualnie naoliwić,
−
przestrzegać ogólnych instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przeciwpożarowych,
−
przed przystąpieniem do kucia i tłoczenia zapoznać się z instrukcją obsługi używanych
urządzeń.
•
Niebezpieczeństwa związane z zaniedbaniem stosowania zasad bhp
Niestosowanie się do wyżej wymienionych zaleceń może spowodować:
−
skaleczenia rąk przy nieprawidłowo przeprowadzonym procesie kucia,
−
ciężkie uszkodzenia ciała spowodowane wciągnięciem lub zmiażdżeniem przez ruchome
elementy prasy,
−
uszkodzenia wzroku przez odpryski metali,
−
zniszczenie narzędzi i ubrań,
−
porażenie prądem,
−
przeciążenie organizmu.
4.3.2. Pytania sprawdzające
Opowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczenia.
1. Jakie zagrożenia występują w procesie ciągnienia?
2. Jakie zagrożenia występują w procesie kucia i tłoczenia?
3. Czy potrafisz przeanalizować instrukcje obsługi maszyn i urządzeń?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Opisz, jakie zagrożenia występujące w procesie ciągnienia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować przebieg procesu ciągnienia,
2) określić zagrożenia występujące w tym procesie,
3) opisać je,
4) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy przy ciągnieniu,
−
notatnik i przybory do pisania.
Ćwiczenie 2
Opisz, jakie zagrożenia występują w procesie kucia i tłoczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować przebieg procesu kucia i tłoczenia,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
27
2) określić zagrożenia występujące w tym procesie,
3) opisać je,
4) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
instrukcja bezpieczeństwa higieny pracy przy kuciu i tłoczeniu,
−
notatnik i przybory do pisania.
Ćwiczenie 3
Przeanalizuj instrukcję obsługi ciągarki łańcuchowej z napędem elektrycznym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją obsługi ciągarki łańcuchowej z napędem elektrycznym,
2) przeanalizować treść instrukcji,
3) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
instrukcja obsługi ciągarki łańcuchowej z napędem elektrycznym.
Ćwiczenie 4
Przeanalizuj instrukcję obsługi prasy hydraulicznej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją obsługi prasy hydraulicznej,
2) przeanalizować treść instrukcji,
3) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
instrukcja obsługi prasy hydraulicznej.
Ćwiczenie 5
Przeanalizuj instrukcję obsługi prasy balansowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją obsługi prasy balansowej,
2) przeanalizować treść instrukcji,
3) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
instrukcja obsługi prasy balansowej.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
28
4.3.4 Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak
Nie
1) określić zagrożenia, jakie występują w procesie ciągnienia?
2) określić zagrożenia, jakie występują w procesie kucia?
3) określić zagrożenia, jakie występują w procesie tłoczenia?
4) zapobiec powstawaniu zagrożenia wypadkiem w trakcie procesu ciągnienia?
5) zapobiec powstawaniu zagrożenia wypadkiem w trakcie procesu kucia?
6) zapobiec powstawaniu zagrożenia wypadkiem w trakcie procesu tłoczenia?
7) wymienić możliwe skutki niestosowania się do przepisów bhp w czasie
ciągnienia?
8) wymienić możliwe skutki niestosowania się do przepisów bhp w czasie
kucia?
9) wymienić możliwe skutki niestosowania się do przepisów bhp w czasie
tłoczenia?
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
29
5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Wpisz imię i nazwisko na kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących walcowania blach i profili.
5. Zadania: 1, 2, 3, 7, 8, 9, 10, 13, 14 to zadania wyboru wielokrotnego i tylko jedna
odpowiedź jest prawidłowa; zadania 5, 12, są to zadania z luką, w zadaniach 4, 6, 11, 15,
16, 17, 18, 19, 20 należy udzielić krótkiej odpowiedzi.
6. Zadania rozwiązuj tylko na załączonej karcie odpowiedzi:
−
w zadania wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź X (w przypadku
pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić
odpowiedź prawidłową),
−
w pytaniach z krótką odpowiedzią wpisz odpowiedź w wyznaczone miejsce,
−
w zdaniach do uzupełnienia wpisz brakujące wyrazy.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności:
−
I część – poziom podstawowy – (pytania 1 – 14),
−
II część – poziom ponad podstawowy – (pytania 15 – 20).
9. Jeśli udzielenie odpowiedzi na któreś pytanie będzie Ci sprawiało trudność, to odłóż jego
rozwiązanie na później i rozważ ponownie gdy zostanie Ci czas wolny.
10. Na rozwiązanie testu masz 90 min.
Powodzenia
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
30
Materiały dla ucznia:
−
instrukcja,
−
zestaw zadań testowych,
−
karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH
1. Umiejętność natychmiastowego unieruchomienia maszyny w przypadku awarii
nabędziemy podczas szkolenia:
a) podstawowego,
b) wstępnego,
c) przeciwpożarowego,
d) okresowego.
2. Zespół objawów chorobowych powstałych w wyniku przenikania do organizmu substancji
szkodliwych poprzez przewód pokarmowy, oddechowy lub skórę to:
a) poparzenie,
b) porażenie,
c) zatrucie,
d) krwotok.
3. W czasie topienia palnikiem używamy okularów:
a) o ciemnych szkłach,
b) przezroczystych,
c) powiększających,
d) pomniejszających.
4. Opisz, jakie skutki może spowodować nieprzestrzeganie przepisów bhp w czasie topienia?
5. Przewody butli gazowych powinny być zabezpieczone ……………. ……………. i mieć
długość zapewniającą ………… ruchów.
6. Jakie czynniki mogą spowodować wypadek podczas procesu walcowania?
7. Stan powierzchni walcowanego materiału sprawdzamy:
a) przeciągając ręką po powierzchni,
b) oglądając powierzchnię,
c) mierząc suwmiarką,
d) wyżarzając.
8. Zbyt duży nacisk walców na materiał walcowany w walcarce ręcznej może spowodować:
a) uszkodzenie walców,
b) przeciążenie organizmu,
c) wciągnięcie odzieży roboczej między elementy maszyny,
d) uszkodzenie wlewka.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
31
9. Położenie ciągadła w ciągarce możemy poprawiać:
a) w czasie ciągnienia wstępnego,
b) w każdym momencie procesu,
c) tylko po wyłączeni napędu,
d) tylko przy ciągnieniu profili.
10. Wyłącznik ciągarki powinien znajdować się w:
a) promieniu około 2 metrów od urządzenia,
b) w zasięgu ręki osoby pracującej,
c) w szafce sterowniczej,
d) w dowolnym miejscu pracowni.
11. Jakie czynniki mogą spowodować zagrożenie wypadkowe w procesie ciągnienia?
12. W czasie pracy prasy w strefie roboczej ………………ręce osoby wykonującej tłoczenie.
13. Przed przystąpieniem do kucia ręcznego należy:
a) umocować drut w cęgach,
b) zamknąć obudowę prasy,
c) sprawdzić prawidłowość połączeń elektrycznych,
d) sprawdzić stan osadzenia młotka.
14. Prasę balansową należy ustawić tak, aby koło zamachowe podczas pracy:
a) dotykało jednej ściany,
b) nie dotykało ścian ani innych urządzeń,
c) umożliwiało zatrzymanie go w każdej chwili,
d) umożliwiało wyłączenie napięcia.
15. Opisz, w jaki sposób należy udzielić pierwszej pomocy w przypadku wystąpienia
porażenia prądem.
16. Zredaguj krótką instrukcję stanowiskową dotyczącą obsługi pieca indukcyjnego do
topienia.
17. Opisz, wymogi bezpieczeństwa, jakie musi spełniać prawidłowo przygotowane
stanowisko do walcowania.
18. Zredaguj krótką instrukcję stanowiskową dotyczącą obsługi prasy hydraulicznej.
19. Opisz, jakie wymogi bezpieczeństwa musi spełniać prawidłowo przygotowane stanowisko
do tłoczenia na prasie.
20. Opisz, jaki zakres wiadomości powinno obejmować szkolenie bhp przed ciągnieniem
drutu i profili.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
32
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko..........................................................................................
Stosowanie przepisów bhp przy sporządzaniu stopów, wykonywaniu
wyrobów walcowanych, ciągnionych, kutych i tłoczonych
Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz brakujące części zdania
Nr
zadania
Odpowiedź
Punkty
1
a
b
c
d
2
a
b
c
d
3
a
b
c
d
4
5
6
7
a
b
c
d
8
a
b
c
d
9
a
b
c
d
10
a
b
c
d
11
12
13
a
b
c
d
14
a
b
c
d
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
33
15
16
17
18
19
20
Razem:
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
34
6. LITERATURA
1. Baranowicz W.: Wytyczne w zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz wzór instrukcji
bezpieczeństwa pożarowego dla obiektów szkół. MEN, Warszawa 1997
2. Gerula L.: BHP w jubilerstwie. Wydawnictwo Rynku Wewnętrznego „Libra”, Warszawa
1988
3. Kowalewski S., Dąbrowski A., Dybrowski M. : Zagrożenia mechaniczne, Centralny
Instytut Ochrony Pracy, Warszawa 1997
4. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997r. w sprawie
ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy z późn. zmianami.
Internet
Strona aktualna na dzień 30 maja 2006:
−
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
więcej podobnych podstron