handlowe skrypt

PRAWO HANDLOWE

opracowanie Maciej Priebe

na podstawie podręcznika „Prawo spółek handlowych” red. A.Koch, J.Napierała

CZĘŚĆ OGÓLNA

Umowa handlowa – instytucja prawna zapewniająca wymianę zasobów pomiędzy ludźmi.
Mechanizm cenowy – koordynuje wymianę zasobów w ramach rynku (podaż i popyt).
Koszty transakcyjne – związane z korzystaniem z mechanizmu cenowego, związane są np. z pozyskaniem kontrahenta,
zawarciem umowy, kontrolą realizacji.
Koszty agencyjne – koszty mechanizmów zarządzania spółką (istnieje wiele rodzajów spółek o różnej strukturze
organizacyjnej).
Spółka handlowa jest alternatywnym wobec umowy handlowej sposobem alokacji zasobów. Głównymi podmiotami
zarządzającymi spółką są udziałowcy (wspólnicy i akcjonariusze). Mają wpływ na działalność spółki, przysługuje im
także prawo do udziału w zysku spółki (w przychodzie netto). Są także ostatecznymi podmiotami ryzyka spółki.
Spółkami handlowymi są: spółka jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna, z o.o., akcyjna.

Umowa założycielska spółki handlowej – wspólnicy (lub akcjonariusze) zobowiązują się dążyć do wspólnego celu (w
ramach struktury organizacyjnej) przez wniesienie wkładów oraz ewentualnie przez współdziałanie w inny sposób.
Zawierana jest między wspólnikami (akcjonariuszami) – sama spółka nie jest stroną umowy, jest stroną powołanego
stosunku prawnego spółki handlowej. Umowa wyznacza uprawnienia i obowiązki wspólników oraz spółki, a także
zakres i sposób korzystania z kompetencji przez władze spółki. Stosunek prawny spółki handlowej charakteryzuje się:
-

trwałą strukturą organizacyjną o określonym celu

wyodrębnionym majątkiem

mechanizmem zarządzania tym majątkiem

Źródła prawa spółek
-

Kodeks spółek handlowych z 2000r. (nowelizacja 2003)

w sprawach nie uregulowanych w KSH lub uregulowanych niewyczerpująco, stosuje się (wprost) przepisy KC
(tylko jeżeli w KSH dany problem nie został celowo pominięty – wówczas KC nie stosuje się). KC nie stosuje się
również gdy problem można rozwiązać poprzestając na autonomicznej wykładni przepisów KSH (wykładni
rozszerzającej lub w drodze analogii stosując inne przepisy KSH). Przepisy KC stosuje się wprost, chyba że natura
stosunku prawnego wymaga stosowania odpowiedniego (ze stosowną modyfikacją treści albo rezygnacją z ich
stosowania)

inne ustawy (jako lex specialis) np. Prawo bankowe. Podlegają im zwłaszcza: banki, domy maklerskie, giełdy,
fundusze inwestycyjne, prowadzący działalność ubezpieczeniową

w określonym przez ustawy zakresie mają zastosowanie zwyczaje i dobre obyczaje (ich niezastosowanie, jeżeli
odsyła do nich norma prawna, jest równoznaczne z naruszeniem normy prawa materialnego)

Spółki osobowe
Typową spółką osobową jest spółka jawna. Obok niej, ustawodawca dopuszcza inne spółki które umożliwiają realizację
szczególnych przedsięwzięć gospodarczych. Spółkami osobowymi są:
-

spółka jawna

partnerska

komandytowa

komandytowo – akcyjna

Podmiotowość prawna
Spółki osobowe nie są osobami prawnymi, są autonomicznymi podmiotami prawa, którym przyznano określone
atrybuty osób prawnych:
-

nabywają prawa i zaciągają obowiązki we własnym imieniu (w tym nabywanie prawa własności nieruchomości i
innych praw rzeczowych)

prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą

mienie (wkłady i zgromadzone w czasie jej istnienia) nie jest przedmiotem wspólności łącznej wspólników, jest
majątkiem samej spółki. Dopiero kiedy egzekucja z majątku spółki okaże się nieskuteczna wierzyciel może
prowadzić egz. z majątku wspólnika

mogą być pozywane i we własnym imieniu pozywać

niezależnie można stosować przepisy o osobach prawnych (na podstawie KC)

Zmiana umowy spółki osobowej
Tradycyjnie – zmiana umowy spółki osobowej możliwa była tylko za zgodą wszystkich wspólników. KSH przewiduje
odstępstwa – zmiana postanowień umowy wymaga zgody wszystkich wspólników, ale to wspólnicy mają kompetencję
do odstąpienia od tej zasady (w umowie spółki mogą ustalić np. że do zmiany treści umowy wystarczy określona
większość głosów).

Przeniesienie członkostwa w spółce
Typowym stanem dla spółki osobowej jest stałość składu osobowego. KSH dopuszcza możliwość przeniesienie praw i
obowiązków wspólnika na inną osobę bez konieczności zmiany umowy. Przesłanki dopuszczalności:
-

gdy umowa tak stanowi – jeżeli w umowie przewidziano możliwość przeniesienia ogółu praw i obowiązków (a nie
poszczególnych uprawnień – te nie mogą w ogóle być przenoszone, zakaz rozszczepialności praw spółkowych).
Przedmiotem obrotu mogą być poszczególne prawa obligacyjne w stosunku do spółki np. wierzytelność z tytułu
podziału zysku za dany rok

po uzyskaniu pisemnej zgody pozostałych wspólników – umowa może przewidywać inne warunki np. że zgoda nie
jest wymagana lub, że wymagana jest zgoda tylko niektórych wspólników.

Dodatkowo przepisy dot. poszczególnych spółek regulują szczególne wymogi dopuszczalności przeniesienia
członkostwa np. w spółce partnerskiej wymagane są odpowiednie kwalifikacje aby wejść w miejsce partnera.

Za zobowiązania występującego wspólnika i za zobowiązania spółki odpowiadają solidarnie: występujący wspólnik
oraz wspólnik przystępujący. Odpowiedzialność solidarna występującego dot. tylko zobowiązań powstałych do
momentu rozporządzenia jego prawami udziałowymi. Za zobowiązania powstałe później odpowiada tylko wspólnik
przystępujący (wraz z pozostałymi wspólnikami).

Spółki kapitałowe
Spółkami kapitałowymi są: spółka z o.o. oraz spółka akcyjna (posiada pełen zespół cech spółki kapitałowej).
Akcjonariusze (w akcyjnej) oraz wspólnicy (w z o.o.) nie odpowiadają za zobowiązania spółki. Spółki kapitałowe są
osobami prawnymi.

Spółka kapitałowa w organizacji
Powstanie takiej spółki następuje z chwilą zawarcia umowy założycielskiej spółki (z chwilą objęcia wszystkich
udziałów przez wspólników lub akcjonariuszy).
W przypadku spółki z o.o. powstanie spółki w organizacji następuje zawsze z chwilą podpisania umowy – powinna
określać liczbę i wartość udziałów objętych przez wspólników. W przypadku s.a. zawarcie umowy może ale nie musi
zbiegać się z podpisaniem statutu spółki. Zawiązanie s.a. następuje z chwilą objęcia wszystkich akcji (a nie podpisania
statutu).

Do czasu wpisu spółki w rejestrze, wspólnicy (akcjonariusze) nie mogą rozporządzać udziałami lub akcjami (mogą
zawierać umowy zobowiązujące). Spółce kapitałowej w organizacji przysługuje:
-

zdolność prawna, może nabywać prawa we własnym imieniu, a także zaciągać zobowiązania, pozywać i być
pozywana

może występować pod własną firmą ale z dodatkowym oznaczeniem „w organizacji” (ale nie w umowie)

może być reprezentowana przez zarząd (spółka z o.o. przez pełnomocnika, a s.a. przez wszystkich założycieli
łącznie albo przez pełnomocnika)

odpowiada za swoje zobowiązania, dodatkowo solidarnie ze spółką odpowiadają wspólnicy i akcjonariusze do
wartości niewniesionego wkładu określonego w umowie albo statucie spółki, a także solidarnie odpowiadają osoby
działające w jej imieniu (członkowie zarządu, pełnomocnicy, założyciele).

Po dokonaniu wpisu do rejestru prawa i obowiązki spółki w organizacji przechodzą ex lege na sp. z o.o. lub s.a. Za
zobowiązania zaciągnięte przez sp. w organizacji odpowiadają (solidarnie ze spółką oraz między sobą) nadal osoby
które działały w jej imieniu. Odpowiedzialność osób reprezentujących spółkę nie jest odpowiedzialnością subsydiarną
(wierzyciel może dochodzić od spółki lub od tej osoby). Z chwilą zatwierdzenia czynności tych osób przez
zgromadzenie wspólników (lub walne), ustaje tylko ich odpowiedzialność wobec spółki.

Spółka w organizacji zostaje rozwiązana jeżeli: w ciągu 6 miesięcy (od zawarcia umowy spółki z o.o. lub sporządzenia
statutu s.a.) nie zostanie zgłoszona do rejestru lub jeżeli uprawomocni się postanowienie sądu odmawiające
zarejestrowanie spółki. Jeżeli nie zgłoszono do rejestru wówczas zarząd spółki powinien zarządzić zwrot wpłaconych
sum i wkładów niepieniężnych. Jeśli s.a. nie posiada zarządu, zwrotu wkładów dokonują założyciele (osoby które
podpisały statut).
Jeżeli spółka w organizacji nie jest w stanie dokonać zwrotów wkładów i pokryć wierzytelności osób trzecich, wówczas
zarząd dokona jej likwidacji. Jeżeli brak zarządu, likwidacji dokona likwidator lub likwidatorzy ustanowieni przez
zgromadzenie wspólników lub przez sąd.
Spółka w organizacji ulega rozwiązaniu z dniem zatwierdzenia sprawozdania likwidacyjnego (przez zgromadzenie
wspólników lub przez walne).

Z chwilą wpisu do rejestru spółka w organizacji staje się „dojrzałą” sp. z o.o. lub s.a., uzyskuje osobowość prawną.

Wkłady do spółki kapitałowej
W spółkach kapitałowych wniesienie wkładu służy pokryciu kapitału zakładowego. Wkładem jest prawo majątkowe, za
które wspólnik uzyskuje udział (akcje) w spółce. Wkład może być pieniężny lub niepieniężny (aport).
Wkładem nie może być świadczenie usług lub pracy (przy powstawaniu spółki jak i w ramach istniejącej spółki).
Wkładem (aportem) mogą być „aktywa dające się wycenić”, musi też być zbywalne. Wkładem mogą być praw
majątkowe które mają zdolność bilansową (mogą jako aktywa wejść do bilansu spółki).

Spółka może zaciągnąć pożyczkę u swojego wspólnika (akcjonariusza). Wierzytelność wspólnik z tytułu pożyczki
uważa się za wkład do spółki w przypadku ogłoszenia jej upadłości w terminie 2 lat od zawarcia umowy pożyczki. W
razie upadłości najpierw zaspokajani są wierzyciele a następnie wierzytelność wspólnika-pożyczkodawcy.

Kodeks zakazuje potrącania przez wspólnika swoich wierzytelności wobec spółki z wierzytelnością spólki względem
niego z tytułu należnej wpłaty na poczet udziałów albo akcji. Kodeks nie zakazuje potrącenia umownego wierzytelności
spółki w stosunku do wspólnika z tytułu niewniesionego wkładu z wierzytelnością tego wspólnika przysługującą mu w
stosunku do spółki.

Wspólnik który wniósł wkład niepieniężny objęty wadą fizyczną lub prawną zobowiązany jest do wyrównania różnicy
miedzy wartością wkładu przyjętą w umowie a jego rzeczywistą wartością rynkową. Możliwe jest wykonanie
świadczenia wyrównawczego w formie niepieniężnej lub w formie wymiany wadliwego przedmiotu. Nie może to
jednak prowadzić do zabronionej podmiany aportu, czyli zastąpienia przedmiotu wkładu określonego w umowie
zupełnie innym. Umowa spółki nie może zwolnić wspólnika od odpowiedzialności wyrównawczej, może natomiast
przewidywać dodatkowe uprawnienia dla spółki.

Zgoda innego organu spółki jako przesłanka skuteczności czynności prawnej dokonanej przez zarząd
Spółka kapitałowa działa przez swoje organy. Struktura organów oparta jest na dwóch regułach:
-

zasada rozdziału funkcji właścicielskich od zarządczych spółki. Funkcje właścicielskie realizuje zgromadzenie
wspólników (lub walne zgr.) podejmując uchwały, natomiast funkcje zarządcze należą do zarządu oraz rady
nadzorczej

dualistyczny model: zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje ją, a rada nadzorcza (w spółce akcyjnej)
sprawuje stały nadzór nad spółką we wszystkich dziedzinach jej działalności (w sp. z o.o. organem nadzorczym jest
komisja rewizyjna)

Relacje między organami:
-

zasada podziału kompetencji miedzy organy – organy nie mogą wchodzić w kompetencje innych organów bez
ustawowego umocowania

domniemanie kompetencji zarządu – w sprawach nieprzekazanych wyraźnie innym organom, zarząd reprezentuje i
prowadzi takie sprawy

W sprawach nieprzekazanym innym organom spółki, członek zarządu ma prawo do prowadzenia spraw i
reprezentowania (dot. wszystkich spraw sądowych i pozasądowych). Mandatu członka zarządu nie można ograniczyć
ze skutkiem wobec osób trzecich.
Ograniczenie mandatu członka zarządu może wynikać z ustawy, umowy, statutu, uchwały. Może mieć postać:
-

narzucenia sposobu korzystania z przyznanej kompetencji (np. reprezentacji łączna wszystkich członków zarządu)

nakazu wstrzymania się od udziału w rozstrzyganiu sprawy w wypadku konfliktu interesów członka zarządu i
spółki

uzależnienia skuteczności czynności prawnej dokonanej przez spółkę od uzyskania zgody zgromadzenia
wspólników, walnego, albo rady nadzorczej

inne np. zakaz konkurencji

Naruszenie ograniczeń przez członka zarządu może powodować:
-

skutki wobec spółki – odpowiedzialność organizacyjna lub cywilnoprawna członka zarządu wobec spółki

skutki zewnętrzne

Skutki dokonania czynności bez wymaganej zgody zgromadzenia wspólników (lub walnego) zależą od tego czy wymóg
wynika z ustawy czy z umowy (statutu) spółki.
Kodeks przewiduje szczególny przypadek obowiązku uzyskania zgody organów spółki przy zawieraniu umowy
kredytu, pożyczki, poręczenia lub innej z członkami władz spółki. Wymóg zgody przewidują też przepisy dot. spółki z
o.o. oraz spółki akcyjnej. Podobne wymogi zawarte są również w innych ustawach.
Jeżeli zatem czynność dokonano bez wymaganej zgody (wynikającej z ustawy), wówczas czynność taka jest nieważna.
Zgoda organów może być wyrażona przed złożeniem oświadczenia przez spółkę albo w terminie 2 miesięcy od jego
złożenia.
Stwierdzenie nieważności czynności a także uchylenie uchwały zezwalającej na jej dokonanie nie ma skutku wobec
osób trzecich działających w dobrej wierze.

Natomiast jeżeli dokonano czynność bez wymaganej zgody, która wynikała tylko z umowy albo statutu, wówczas jest
ona ważna. Nie wyklucza to odpowiedzialności członków zarządu (organizacyjnej lub odszkodowawczej) wobec spółki
z tytułu naruszenia umowy lub statutu.

Zasada równego traktowania wspólników i akcjonariuszy
Wspólnicy i akcjonariusze powinni być traktowani jednakowo w takich samych okolicznościach. Obowiązek ten dot.
spółki, wszystkich jej organów. Zasada ta dot. tylko nieuzasadnionego dyskryminowania akcjonariuszy, za wyjątkiem
sytuacji obiektywnie (wystarczy uzasadnione prawdopodobieństwo) uzasadnionych interesem spółki (wyznaczony
przez cel spółki). Zatem naruszeniem będzie nierówne traktowanie akcjonariusza dla którego nie sposób znaleźć
racjonalnego uzasadnienia interesem spółki.
Zakaz nie zostanie też naruszony jeśli akcjonariusze wyrażą zgodę na nierówne traktowanie.
Akcjonariusze którzy doznali szkody mogą domagać się od spółki odszkodowania, na zasadach ogólnych. Czynność
prawna spółki która narusza zasadę równego traktowania, jest nieważna (akcjonariusz może domagać się stwierdzenia
jej nieważności).

Rozwiązanie spółki przez sąd rejestrowy
Przed zarejestrowaniem sąd bada czy dołączone dokumenty są zgodne pod względem formalnym i treści z przepisami
prawa. W razie wątpliwości bada także czy są zgodne ze stanem rzeczywistym. W przypadku stwierdzenia braku
usuwalnego, sąd wyznacza termin do jego usunięcia pod rygorem odmowy wpisu. Sąd nie odmawia wpisu jeśli
wystąpią drobne uchybienia, które nie naruszają interesu spółki ani publicznego, a nie mogą być usunięte bez
ponoszenia niewspółmiernie wysokich kosztów.
Jeśli sąd rejestrowy stwierdzi istnienie uchybień kwalifikowanych (wymienionych w kodeksie), może orzec o
rozwiązaniu spółki. Sąd może orzec o rozwiązaniu wpisanej do rejestru spółki tylko jeżeli:
-

nie zawarto umowy spółki (np. zarejestrowana na podstawie projektu umowy)

określony w umowie przedmiot działalności jest sprzeczny z prawem

umowa nie zawiera postanowień dot. firmy, przedmiotu działalności, kapitału zakładowego lub wkładów

wszystkie osoby podpisujące umowe nie miały zdolności do czynności prawnych

O rozwiązaniu sąd orzeka (rozprawa) albo z urzędu albo na wniosek osoby mającej interes prawny.
Przed wydaniem postanowienia sąd musi zapoznać się z opinią zarządu. Poza tym po upływie terminu na usunięcie
braków sąd może ale nie musi wydać postanowienia o rozwiązaniu spółki. Musi wydać takie postanowienie jeśli braki
nie mogą być usunięte. Sąd nie może rozwiązać spółki z powodu braków, jeśli od wpisu do rejestru upłynęło 5 lat.

Ujawnianie dokumentów i informacji
Obowiązek ujawniania dokumentów i informacji o spółce wynika z ustawy o KRS. Ujawnienie może mieć postać
ogłoszenia, złożenia dokumentu lub informacji do sądu. Ogólnokrajowym dziennikiem przeznaczonym do zamieszania
ogłoszeń jest Monitor Sądowy i Gospodarczy. Ogłoszeniu w Monitorze podlegają wpisy dokonywane w KRS.
Obowiązek taki wynika też z przepisów Kodeksu. Spółka w terminie 2 tygodni (od zajścia zdarzenia) musi złożyć
wniosek o ogłoszenie w Monitorze.

Szczególne postaci spółek handlowych

Spółka jednoosobowa
Jest to spółka kapitałowa, a wszystkie udziały lub akcje należą do jednej osoby (wspólnika, akcjonariusza). Pierwotna –
gdy udziały zostały objęte przez jednego wspólnika, następcza – gdy spółkę zarejestrowano jako wieloosobową ale
wszystkie udziały posiada jedna osoba.

Gdy wszystkie udziały przysługują jedynemu wspólnikowi, lub wspólnikowi i spółce, oświadczenie woli takiego
wspólnika składane spółce wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności. Dodatkowo w sprawach które
przekraczają zwykłe czynności spółki wymagane są podpisy notarialnie poświadczone. Ma to na celu ochronę
wierzycieli spółki (zwłaszcza zapobieganie antydatowania).
Czynność prawna między jedynym wspólnikiem a jednoosobową spółką reprezentowaną przez niego (umowa z samym
sobą), wymaga formy aktu notarialnego. Dodatkowo o dokonaniu takiej umowy notariusz zawiadamia sąd rejestrowy,
przesyłając wypis z aktu notarialnego.

Spółka publiczna
Jest to spółka w której co najmniej jedna akcja jest zdematerializowana w rozumieniu przepisów ustawy o obrocie
instrumentami finansowymi. Dematerializacja obrotu oznacza brak konieczności przenoszenia posiadania dokumentu
akcyjnego celem przeniesienie praw. Dematerializacja samych akcji oznacza pozbawienie akcji formy papierowego
dokumentu (a tym samym dematerializację obrotu). Prawa z takich akcji powstają z chwilą zapisania ich po raz
pierwszy na rachunku papierów wartościowych. Akcje takie mogą powstać pierwotnie (np. publiczna oferta akcji nowej
emisji) lub wtórnie (przez unieważnienie dokumentu papierowego i przejęcie jego funkcji przez zapis na rachunku).
Rachunki takie prowadzone są przez domy maklerskie i inne podobne instytucje.
Obowiązkowi dematerializacji podlegają akcje:
-

w ofercie publicznej

dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym

wprowadzone do alternatywnego systemu obrotu

Oferta publiczna to udostępnienie na terytorium RP co najmniej 100 osobom lub nieoznaczonemu adresatowi
informacji o papierach wartościowych i warunkach ich nabycia. Oferta pierwotna może mieć charakter pierwotny lub
wtórny, może też być pierwszą lub kolejną ofertą publiczną.

Rynek regulowany to działający w sposób stały system obrotu instrumentami finansowymi, dający powszechny dostęp
do informacji rynkowej, podlegający nadzorowi właściwego organu, a także uznany przez państwo członkowskie i
wskazany Komisji Europejskiej jako rynek regulowany. Na terenie RP rynkiem takim jest GPW w Warszawie.

Alternatywny system obrotu to wielostronny system obrotu dokonywanego poza systemem regulowanym. W Polsce
jest to tzw. New Connect prowadzony przez GPW.

Spółka dominująca
Spółka handlowa jest dominująca jeżeli:
-

dysponuje większością głosów na zgromadzeniu wspólników, walnym zgr. spółki kapitałowej, lub w spółce
osobowej albo na walnym zgromadzeniu spółdzielni. Może dysponować większością bezpośrednio jeżeli wynika to
z tytułu prawnej (ustawy lub statutu) albo pośrednio jeżeli może decydować o podejmowanych uchwałach na
podstawie porozumień z innymi osobami

jest uprawniona do powoływania lub odwoływania większości członków zarządu lub rady nadzorczej spółki
zależnej lub spółdzielni zależnej

istnieje unia personalna, gdy członkowie zarządu lub rady nadzorczej stanowią więcej niż połowę członków
zarządu innej spółki zależnej albo spółdzielni, lub gdy wywiera decydujący wpływ na spółkę lub spółdzielnię,
zwłaszcza na podstawie umów o zarządzanie

dwie spółki posiadają tzw akcje krzyżowe, wówczas dominującą jest ta która posiada większy procent na
zgromadzeniu wspólników albo na walnym w drugiej spółce. Jeżeli posiadają równy procent, dominującą jest ta
która wywiera wpływ na spółkę zależną. Jeśli nie da się określić która jest dominująca, możliwe jest przyjęcie, że
obie są spółkami wzajemnie dominującymi i zależnymi.

Spółka powiązana
Jest to spółka kapitałowa w której inna spółka handlowa posiada co najmniej 20% głosów na zgrom. wspólników lub
walnym, a także która posiada bezpośrednio co najmniej 20% udziałów albo akcji w innej spółce kapitałowej.

Spółki handlowe jako przedsiębiorcy

Przedsiębiorca
Przedsiębiorcą (ustawa o s.d.g.) jest osoba fizyczna, prawna oraz jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną,
której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą.
Działalnością gosp. jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie,
wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa wykonywana osobiście w sposób zorganizowany i ciągły.
Spółki osobowe są zobligowane do prowadzenia przedsiębiorstwa, natomiast kapitałowe mogą być zakładane także w
innym celu. Każda spółka handlowa działa pod własną firmą.
Spółka cywilna nie jest przedsiębiorcą, są nimi natomiast wspólnicy takiej spółki.

Rachunkowość
Zasady rachunkowości przedsiębiorców – ustawa o rachunkowości (wszystkie spółki handlowe poza jawną i partnerską
jeśli obrót netto < 800tys. EUR). Przedsiębiorcy sporządzają sprawozdania finansowe (bilans, rachunek zysków i strat).

Status prawny przedsiębiorców zagranicznych
W Polsce podejmować i wykonywać działalność gospodarczą (zgodnie z zasadą traktowania narodowego):
-

osoby zagraniczne z państw członkowskich UE, państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego należących do UE,
państw spoza EOG które mogą korzystać na podstawie umów ze WE i państwami członkowskimi

cudzoziemcy z innych państw, spełniający warunki art. 13 u.s.d.g.

Inne osoby mogą prowadzić działalność ale tylko w formie spółki komandytowej, komandytowo-akcyjnej, z o.o., lub
spółki akcyjnej. Mogą też przystępować do takich spółek i obejmować ich udziały.
Przedsiębiorcy zagraniczni mogą także tworzyć oddziały i prowadzić działalność po uzyskaniu wpisu do rejestru
przedsiębiorców. Oddział nie uzyskuje jednak odrębnej od przedsiębiorcy zagranicznej osobowości prawnej. Do nazwy
takiego oddziału należy dodawać określenie „oddział w Polsce”. Do likwidacji oddziału stosuje się przepisy o
likwidacji spółki z o.o.
Przedsiębiorcy zagr. mogą także tworzyć przedstawicielstwa, jedna mogą one prowadzić tylko działalność reklamową i
promocyjną przedsiębiorcy. Wymagany wpis do ewidencji przedstawicielstw przedsiębiorców zagranicznych.

Upadłość spółki jako przedsiębiorcy

Prawo upadłościowe i naprawcze reguluje kwestie niewypłacalności, postępowania w takich sprawach. W niektórych
państwach (USA, Niemcy, Kanada) postępowanie takie może być prowadzone wobec każdego, także osoby która nie
jest przedsiębiorcą. W Polsce postępowanie takie może być prowadzone tylko wobec osób prowadzących działalność.
Początkowo niewypłacalny przedsiębiorca poddawany był egzekucji uniwersalnej – sprzedaż majątku i podział między
wierzycieli. Później wykształciły się procedury mediacyjne. Obecnie oprócz procedur związanych z likwidacją majątku
niewypłacalnego, stosuje się postępowanie naprawcze, którego celem jest restrukturyzacja zobowiązań lub
przedsiębiorstwa, aby był w stanie spłacić zobowiązania. Ustawa Prawo upadłościowe i naprawcze przewiduje także
tzw. oddłużanie.

W wielu państwach obowiązuje zasada terytorialności – ogłoszenie upadłości w jednym państwie nie wywiera żadnych
skutków prawnych w innych państwach.
Przyjęto jednak zasadę (w tym w Polsce) że państwa będą wzajemnie uznawały postępowania upadłościowe wszczęte
w innych państwach. Skutki upadłości będą rozciągnięte na inne państwo w którym znajduje się majątek upadłego. W
UE obowiązuje rozporządzenie ws. postepowania upadłościowego z 2000 r. Nie dotyczy ono Danii, a także zakładów
ubezpieczeń, instytucji kredytowych, przedsiębiorstw inwestycyjnych (reguluje je osobne rozporządzenie). Wszczęcie
postępowania upadłościowego w jednym państwie jest z mocy prawa uznawane w innych państwa UE. Przyjęto że
właściwy do prowadzenie postępowania jest sąd państwa w którym znajduje się główny ośrodek podstawowej
działalności dłużnika. Sądy państw na tereniu których znajdują się oddziały dłużnika mogą prowadzić postępowania
wtórne, które ma charakter terytorialny.

W Polsce obowiązuje Ustawa z 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze. Reguluje postępowanie upadłościowe i
naprawcze oraz skutki materialne ogłoszenia upadłości lub wszczęcia postępowania. Reguluje też międzynarodowe
post. upadłościowe. Postępowanie może być prowadzone według przepisów ogólnych lub jako odrębne (po śmierci
dłużnika, wobec banków, zakładów ubezpieczeń, emitentów obligacji).
Zdolność upadłościową posiadają przede wszystkim przedsiębiorcy, a także spółki z o.o. i akcyjne, nieprowadzące
działalności gospodarczej, także wspólnicy spółek jawnych, komandytowych i komandytowo-akcyjnych, wspólnicy
spółek partnerskich, oraz oddziały banków zagranicznych. Nie posiada zdolności upadłościowej: Skarb Państwa,
jednostki samorządu terytorialnego, publiczne ZOZy, instytucje lub osoby prawne utworzone w drodze ustawy,
uczelnie, osoby fizyczne prowadzące gospodarstwa rolne.
Postępowanie naprawcze przeznaczone jest dla przedsiębiorców którzy wykonują jeszcze swoje zobowiązania ale z
oceny ich sytuacji ekonomicznej wynika, że niedługo staną się niewypłacalni. Postępowanie dzieli się na postępowanie
w przedmiocie ogłoszenia upadłości oraz postępowanie po ogłoszeniu upadłości (właściwe post. upadłościowe).
Pierwszy etap to rozpoznanie czy dłużnik może zostać ogłoszony upadłym (zdolność upadłościowa). Przeprowadza się
zabezpieczenie majątku. Możliwe jest wstępne zgromadzenie wierzycieli (uchwała co do prowadzenie dalszego
postępowania, wybór syndyka itd.). Sąd ogłasza upadłość niewypłacalnego dłużnika, a także sposób prowadzenia post.
upadłościowego, tzn. albo z możliwością zawarcia układu albo obejmujące likwidację majątku upadłego.
Ogłoszenie upadłości nie pozbawia upadłego zdolności prawnej ani zdolności do czynności prawnych. Ogłoszenie
upadłości stanowi podstaw do rozwiązania spółki. Nie ulega rozwiązaniu spółka kapitałowa jeżeli post. upadłościowe
kończy się układem albo zostaje umorzone lub uchylone.

Właściwe post. upadłościowe może być prowadzone jako post. z możliwością zawarcia układu lub jako post.
obejmujące likwidację majątku upadłego. Elementy wspólne: powstanie masy upadłości (część z której wierzyciele
mogą się zaspokoić w post. upadłościowym), dokonanie spisu inwentarza i jego oszacowanie, zgłoszenie wierzytelności
przez wierzycieli, ustalenie listy wierzycieli. Jeżeli ma być zawarty układ, post. ma charakter restrukturyzacyjny, ma
nastąpić restrukturyzacja majątku i zobowiązań. Może to być rozłożenie zobowiązań na raty, umorzenie, odroczenie
płatności. Możliwe jest też dokonanie konwersji wierzytelności na udziały lub akcje upadłej spółki. Zawarcie układu
następuje na zgromadzeniu wierzycieli poprzez podjęcie uchwały. Zgoda samego upadłego nie jest wymagana.
W post. upadłościowym obejmującym likwidacje majątku, syndyk ustanowiony przez sąd zarządza majątkiem i
prowadzi jego likwidację, a także podział miedzy wierzycieli (według kolejności ustawowej).

Zgrupowania spółek. (ogólnie)
Zgrupowanie spółek oznacza strukturę organizacyjną, w skład której wchodzą co najmniej dwie (na ogół znacznie
więcej) spółki które podlegają scentralizowanemu zarządzaniu (albo na podstawie uzyskania kontrolnego pakietu akcji
lub na podstawie zawartych umów). Zgrupowanie nie ma osobowości prawnej.

Od karteli, konsorcjów i innych form powiązań, odróżnia zgrupowania hierarchiczna struktura - wielostopniowy system
podporządkowania lub zarządzanie przez binarne zintegrowane pod wspólną firmą dwa przedsiębiorstwa mające
siedziby w dwóch państwach (tzw. binacjonalne zgrupowania poziome). Istotne jest istnienie stosunku zależności
między liderem a pozostałymi podmiotami. KSH definiuje pojęcie spółki zależnej od spółki dominującej.
Spółka powiązana oznacza spółkę kapitałową w której inna spółka handlowa albo spółdzielnia dysponuje bezpośrednio
lub pośrednio co najmniej 20% głosów na zgromadzeniu wspólników albo na walnym, albo na podstawie porozumienia
z innymi osobami.

Natomiast czym innym jest europejskie zgrupowanie interesów gospodarczych. Zgrupowanie nie ma na celu osiągania
zysków, jego celem jest polepszenie wyników działalności ekonomicznej członków.

Prawo holdingowe to regulacje KSH dot. prawa grup spółek, zwłaszcza dot. odpowiedzialności spółki dominującej w
stosunku do zależnej, odpowiedzialności względem wierzycieli, ochrony akcjonariuszy mniejszościowych. Spółka
dominująca ma obowiązek informowania zależnej (w terminie 2 tygodni) o powstaniu stosunku dominacji. Istnieje
także obowiązek ujawnienia w rejestrze (spółki zależnej) treści umowy holdingowej.
Kodeks wprowadza też zakaz obejmowania własnych akcji, a także zakaz obejmowania akcji spółki przez spółkę lub
spółdzielnię zależną.

W sposób wyczerpujący w polskim prawie uregulowano tzw. bankowe grupy kapitałowe, w skład których wchodzi
bank dominujący i banki zależne. Dominujący jest udziałowcem w każdym zależnym (co najmniej 50% głosów na
walnym). Zakazane jest wzajemne posiadanie akcji (bank zależny musi sprzedać akcje banku dominującego).

REJESTRACJA SPÓŁEK W REJESTRZE PRZEDSIĘBIORCÓW

KRS w prawie europejskim
W prawie europejskim nie ma bezpośrednich przepisów dot. rejestru przedsiębiorców, reguluje to prawo krajowe.
Harmonizacji podlega tylko kwestie dot. spółek kapitałowych. Dyrektywy RWE zobowiązują państwa członkowskie do
ujawniania określonych danych o spółkach, określają także sposoby ich ujawniania: przez zamieszczanie w rejestrze
publicznym, publikowanie w wydawnictwie, zamieszczenie ważniejszych danych w pismach i zamówieniach
handlowych spółki. Dyrektywa zobowiązuje do utworzenia i prowadzenia rejestru spółek, określa także jakie
informacje podlegają umieszczeniu w rejestrze, są to:
-

akty założycielskie oraz wszystkie ich zmiany,

dok. dot. osób reprezentujących spółkę, czy mogą czynić to samodzielnie,

kwoty kapitału spółki, a jeśli umowa określa tylko kapitał nominalny (najwyższy dozwolony) wówczas nie rzadziej
niż raz w roku należy ogłaszać kwotę kapitału subskrybowanego

bilans oraz rach. zysków i strat,

przeniesienie siedziby spółki

rozwiązanie, orzeczenie nieważności umowy, likwidacja

Rejestr spółek w prawie polskim
KRS reguluje Ustawa z 97r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (weszła w życie w 2001). Kolejne nowelizacje wyłączyły
z rejestru osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Ustawa o swobodzie działalności gosp. wyłącza takie
osoby z obowiązkowego wpisu do rejestru (podlegają wpisowi do ewidencji dział. gosp.) Osobno uregulowano także
rejestry funduszy emerytalnych i inwestycyjnych. Obecnie funkcjonują:
-

KRS dla większych przedsiębiorców

ewidencja dział. gosp. dla osób fizycznych prowadzących działalność

rejestr funduszy emerytalnych

rejestr funduszy inwestycyjnych

KRS
Budowa
KRS składa się z 3 rejestrów:
-

przedsiębiorców

stowarzyszeń, innych org. społecznych i zawodowych, fundacji, publicznych ZOZów

dłużników niewypłacalnych

Sposób prowadzenia
KRS jest rejestrem publicznym, prowadzony jest w systemie informatycznym przez sądy rejestrowe (gospodarcze,
określone w rozporządzeniu, dla województwa lub części). Utworzono także Centralną Informację KRS z oddziałami
przy sądach rejestrowych, a jej zadaniem jest:
-

prowadzenie zbioru informacji zawartej w KRS oraz elektronicznego katalogu dokumentów spółek

udzielania informacji z KRS oraz przechowywanie i udostępnianie kopii dok. z katalogu

utworzenie i eksploatacja połączeń KRS i katalogu w systemie informatycznym

CI wydaje odpisy, wyciągi i zaświadczenia z KRS. Wydaje także drogą elektroniczną kopie dokumentów. Za powyższe
usługi CI pobiera opłaty. Bezpłatnie udziela podstawowych informacji o podmiotach wpisanych do KRS.

Funkcje
Podstawowe funkcje to:
-

funkcja informacyjna – zapewnia jawność wpisów,

funkcja kreatywna – wpis rodzi szereg skutków prawnych, z chwilą wpisu spółka, spółdzielnia czy inna osoba
prawna uzyskuje osobowość prawną

Domniemania
Istnieją dwa domniemania prawne związane z wpisem do KRS:
-

domniemanie prawdziwości wpisu i nieistnienia danych niewpisanych do KRS – jest to domniemanie prawne
(może być obalone dowodem przeciwnym). Osoba zobowiązana do złożenia wniosku o wpis nie może względem
osoby trzeciej zasłaniać się zarzutem, że dane wpisano niezgodnie ze zgłoszeniem lub bez zgłoszenia, jeśli sama
zaniedbała wystąpić niezwłocznie z wnioskiem o sprostowanie, uzupełnienie lub wykreślenie wpisu. Osoby które
są zobowiązane do wpisu, nie mogą powoływać się wobec osób trzecich na dane które nie zostały wpisane do
rejestru, a także na dane które zostały wykreślone.

domniemanie powszechnej znajomości wpisu – nikt nie może zasłaniać się nieznajomością wpisów. Wyjątki – jeśli
wpis podlegał ogłoszeniu w Monitorze, w odniesieniu do czynności dokonanych w terminie 16 dni od ogłoszenia,
nie można powoływać się na wpis, wobec osoby trzeciej jeśli udowodni ona że nie mogła wiedzieć o treści wpisu.
Jeśli istnieje rozbieżność między wpisem w KRS a Monitorem, obowiązuje wpis w rejestrze. Jeżeli wpis nie
podlega obowiązkowi ogłoszenia w Monitorze, nie można powołać się na nieznajomość treści wpisu w rejestrze,
chyba że mimo dochowanej staranności osoba nie mogła wiedzieć o wpisie.

Obowiązek zgłaszania danych
Osoby podlegające wpisowi mają obowiązek zgłaszania do rejestru prawdziwych danych podlegających wpisowi.
Wniosek o wpis powinien nastąpić w terminie 7 dni od zdarzenia. Niezłożenie wniosku lub podanie nieprawdziwych
danych – odpowiedzialność za szkodę.

Obowiązkiem wpisu do rejestru objęci są przedsiębiorcy:
-

spółki handlowe (jawne, partnerskie, z o.o., akcyjne, komandytowe, komandytowo-akcyjne)

spółki europejskie

spółdzielnie

przedsiębiorstwa państwowe

jednostki badawczo-rozwojowe

zagraniczne osoby prawne i fizyczne prowadzący drobną wytwórczość na terenie RP

towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych

inne osoby prawne (publiczne ZOZy, stowarzyszenia, org. społ i zawodowe, fundacje)

oddziały przedsiębiorców zagranicznych działających na terenie RP

główne oddziały zagranicznych zakładów ubezpieczeń

Treść wpisów
Dane wprowadza się w 6 działach rejestru.
-

dział 1 – główne dane, forma prawna, nazwa, wspólnicy itd.

dział 2 – organy uprawnione do reprezentacji, prokurenci,

dział 3 – przedmiot działalności, wzmianki o sprawozdaniach finansowych

dział 4 – zaległości podatkowe, należności ZUS, wierzyciele, zabezpieczenie majątku, umorzenie egzekucji

dział 5 – powołanie, odwołanie kuratora

dział 6 – likwidacja, rozwiązanie spółki, upadłość

Postępowanie związane z wpisem do KRS
Do postępowania o wpis do KRS stosuje się przepisy KPC o postępowaniu nieprocesowym, jeżeli przepisy ustawy nie
stanowią inaczej. Oprócz tego szereg przepisów o postępowaniu o wpis znajduje się w KSH.

Postępowanie wszczyna się na wniosek, a w sprawach wskazanych w ustawie również z urzędu. Wniosek składa się na
formularzu urzędowym, również drogą elektroniczną. Wymagane jest uiszczenie opłaty sądowej, a jeśli wpis podlega
ogłoszeniu, również opłatę za ogłoszenie w Monitorze.
Sąd bada czy dołączone dokumenty są zgodne pod względem formy i treści z przepisami prawa, a także czy prawdziwe
są dane dot. nr NIP i REGON.
Rozstrzygnięcia zapadają w formie postanowień, które są skuteczne i wykonalne z chwilą ich wydania. Jedynie
postanowienia dot. wykreślenia podmiotu są skuteczne i wykonalne z chwilą ich uprawomocnienia. Postanowienie jest
podstawą dokonania wpisu w systemie informatycznym. Postanowienie jest zaskarżalne (apelacja lub skarga na
referendarza sądowego).

Środki przymuszające
Sąd rejestrowy jest upoważniony do wezwania osób obowiązanych do złożenia dokumentów w terminie 7 dni, a w razie
niewykonania może stosować grzywnę w celu przymuszenia, a także ustanowić kuratora. Wysokość grzywny nie może
być wyższa niż tysiąc złotych (można ponawiać). Jeśli 3-krotne nałożenie takiej grzywny okazało się bezskuteczne,
można nałożyć wyższą grzywnę. W razie bezskuteczności grzywny sąd może ustanowić dla podmiotu
niewykonującego obowiązku składania dokumentów, kuratora. Wówczas organy osoby prawnej, dla których
ustanowiono kuratora, tracą swe uprawnienia. Kurator ustanawiany jest na okres do jednego roku (sąd może przedłużyć
o dalsze 6 miesięcy). Zadaniem kuratora może być: doprowadzenie do wyboru władz osoby prawnej, lub likwidacja
osoby prawnej, lub rozwiązanie osoby prawnej, lub złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości.

FIRMA

Kwestie firmy reguluje: KC (przepisy ogólne o firmie) oraz KSH (przepisy szczególne).
Firma jest nazwą pod którą przedsiębiorca prowadzi swą działalność. W odniesieniu do spółek handlowych firma jest
nazwą pod którą spółka prowadzi swą działalność. W praktyce wyróżnia się firmy: osobowe, rzeczowe i fantazyjne.

Budowa firmy
W każdym przypadku firma musi odpowiadać wymogom narzuconym przepisami, musi zawierać elementy
obowiązkowe, może zawierać także elementy dowolne.
-

spółka jawna – musi zawierać nazwiska wszystkich wspólników lub ich firmy (jeśli wspólnikami są inne spółki),
oraz oznaczenie „spółka jawna” (sp.j.). Kodeks dopuszcza podanie tylko pierwszego wspólnika oraz oznaczenia
„spółka jawna” (Kowalski i wspólnik sp. j.). Można także używać określeń „bracia, małżonkowie, rodzeństwo” itp.
Firma może zawierać też elementy dodatkowe (np. „restauracja”).

spółka partnerska – musi zawierać nazwisko co najmniej jednego partnera, oznaczenie „i partner” (partnerzy) oraz
określenie wolnego zawodu wykonywanego w spółce. Termin „partner/partnerzy” może być używany tylko w
firmie spółki partnerskiej. Oczywiście można dodać elementy fantazyjne do firmy.

spółka komandytowa – firma musi zawierać okreslenie „spółka komandytowa” lub skrót „sp.k.” a także elementy
osobowy, nazwisko co najmniej jednego z komplementariuszy. (np. Nowak i wspólnicy sp.k.). Jeżeli
komplementariuszem jest inna spółka należy podać pełne brzmienie jej firm. Nie można umieszczać nazwiska
komandytariusza, a jeśli zostanie umieszczone, odpowiada on względem osób trzecich bez ograniczeń

spółka komandytowo-akcyjna – powinna zawierać nazwisko lub nazwiska przynajmniej jednego z
komplementariuszy i oznaczenie spółka komandytowo-akcyjna lub skrót S.K.A.

spółka z o.o. – dowolna, ale musi zawierać oznaczenie „spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” lub skrót
„spółka z o.o.” lub „sp. z o.o.”. Firma może zawierać elementy osobowe, rzeczowe lub fantazyjne.

spółka akcyjna – podobnie jak z o.o. może zawierać dowolne elementy oraz obligatoryjnie określenie „spółka
akcyjna” lub skrót „S.A.”.

Przepisy wspólne
-

spółka w organizacji – jeżeli zawarto już umowę spółki z o.o. albo zawiązano spółkę akcyjną należy używać
określenia „w organizacji” aż do chwili gdy spółka zostanie wpisana do rejestru. Wzmianka ta oznacza, że spółka
nie jest jeszcze osobą prawną oraz że za zobowiązania spółki ponoszą odpowiedzialność osoby które działają w jej
imieniu. Oznaczeniem tym można posługiwać się również dla spółek osobowych wymagających wpisu do rejestru
(sp.p., sp.k.., oraz S.K.A.).

spółka w likwidacji – w toku likwidacji należy posługiwać się firmą spółki z dodatkiem „w likwidacji”. Likwidacja
trwa do chwili wykreślenia spółki z rejestru.

Oddziały i przedstawicielstwa
Oddział podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorców, może prowadzić działalność w pełnym zakresie, tak jak
zagraniczne przedsiębiorstwo. Przedstawicielstwo należy ujawnić w rejestrze przedstawicielstw przedsiębiorców
zagranicznych. Zakres działania przedstawicielstwa ograniczony jest tylko do reklamy i promocji zagranicznego
przedsiębiorcy.
Należy posługiwać się nazwą spółki w języku państwa jej siedziby ale z przetłumaczoną na język polski nazwą formy
prawnej i dopiskiem „oddział w Polsce” (lub „przedstawicielstwo w Polsce”). Podobnie polskie spółki tworząc oddziały
mają obowiązek posługiwania się określeniem „oddział” dopisanym do nazwy. Oddziały są także ujawniane w KRS.

Zasady dot. budowy firmy (wynikające z KC)
-

zasada prawdziwości firmy – oznaczenie firmy nie może wprowadzać w błąd, zwłaszcza co do osoby
przedsiębiorcy, przedmiotu działalności, miejsca działalności. Można umieszczać nazwiska osób tylko jeśli miały
one związek z powstaniem lub działalnością spółki.

zasada jedności firmy – przedsiębiorca ma tylko jedną firmę. Może jednak prowadzić wiele przedsiębiorstw, pod
różnymi nazwami. Firma oznacza przedsiębiorcę a nie przedsiębiorstwo. Istnieje zakaz zbywania firmy, możliwe
jest natomiast udzielenie licencji firmy, tylko wtedy gdy nie prowadzi to do omyłek w obrocie. Możliwe jest
posługiwanie się skrótami firmy w obrocie.

zasada wyłączności firmy – przepisy ustawy o nieuczciwej konkurencji obowiązują przedsiębiorców do uczciwego
postępowania w obrocie, zwłaszcza do przejrzystego oznaczania przedsiębiorców i oferowanych towarów i usług.
KC zobowiązuje do dobierania firm, która odróżniają się dostatecznie od firm innych przedsiębiorców. Elementy
nieobowiązkowe firmy musza posiadać zdolność odróżniającą w stosunku do firm przedsiębiorców już
działających. Zróżnicowanie musi dotyczyć danego rynku (a nie np. miejscowości). W przypadku konfliktów
elementem decydującym o przyznaniu ochrony jest pierwszeństwo posługiwania się firmą w obrocie.

zasada jawności firmy – celowi ujawnienia firmy służy obowiązek rejestracji w KRS lub EDG. Przedsiębiorca nie
może podejmować działalności bez ujawnienia firmy (bez wpisu w rejestrze), za wyjątkiem spółek kapitałowych w
organizacji. Przedsiębiorca ma także obowiązek oznaczania swoich produktów własną firmą.

zasada kontynuacji firmy – firmy nie można zbyć, możliwe są jednak zmiany w oznaczeniu firmy. Jednak zgodnie
z KC zmiana spółki kapitałowej w inną (sp. z o.o. na S.A.) nie powoduje konieczności zmiany firmy, za wyjątkiem
samego określenia formy prawnej.

Ochrona firmy
Ochrona firmy regulowana jest przepisami KC (nie należy korzystać z przepisów dot. ochrony dóbr osobistych). Firma
jest dobrem niematerialnym o charakterze majątkowym. Ochrona opiera się na domniemaniu bezprawności naruszenia.
Przysługują roszczenia: zaniechania działań grożących naruszeniem, usunięcia skutków naruszenia, złożenia
oświadczenia, naprawienia szkody majątkowej na zasadach ogólnych (wina naruszającego), wydania uzyskanych
korzyści. Ochrona w zasadzie trwa od daty wpisu w rejestrze, a nie od jej używania w obrocie.

Firma a oznaczenie przedsiębiorstwa
Oznaczenie przedsiębiorstwa lub nazwa są czymś innym niż firma – mają wyróżniać przedsiębiorstwo, poprzez nazwę,
symbol, godło itp. Często też oznacza się przedsiębiorstwo firmą.
Różnice między firmą a oznaczeniem przedsiębiorstwa:
-

oznaczenie związane jest z przedmiotem działalności, firma związana jest z przedsiębiorcą

budowa firmy zawarta jest w wielu przepisach, brak takich postanowień odnośnie oznaczeń przedsiębiorstwa

posługiwanie się firmą jest obowiązkowe, nie ma natomiast obowiązku używania oznaczenia przedsiębiorstwa

ochrona oznaczenia powstaje z chwilą posłużenia się nim w obrocie, ochrona firmy w zasadzie z momentem
ujawnienia w rejestrze

ochrona oznaczenia jest ograniczona terytorialnie i przedmiotowo, między przedsiębiorcami używającymi
kolidujących oznaczeń musi zachodzić stosunek konkurencji, natomiast firma jest chroniona w odniesieniu do firm
przedsiębiorców działających na tym samym rynku.

W umowie zbycia przedsiębiorstwa należy uregulować kwestię oznaczenia przedsiębiorstwa, gdy zachodzi zbieżność
oznaczenia z firmą zbywcy.

Firma a znak towarowy
Znakiem towarowym może być każde oznaczenie które nadaje się do odróżniania towarów lub usług jednego
przedsiębiorcy od towarów innego. Zastosowanie ma tutaj zwłaszcza ustawa PWP. Znaki zgłoszone do rejestracji w
Urzedzie Patentowym są lepiej chronione, znaki nie zgłoszone podlegać mogą ochronie na podstawie przepisów o
nieuczciwej konkurencji.
Znakiem firmowym jest znak towarowy który jest tożsamy z firmą lub zawiera jej elementy.
Rejestracja znaku daje wyłączność do posługiwania się nim na terenie całego kraju natomiast firma chroniona jest tylko
na obszarze danego rynku.

Zagraniczne nazwy handlowe
Firmy przedsiębiorców działających za granicą podlegają w Polsce ochronie na podstawie konwencji paryskiej.
Ochrona (art. 8 konwencji) w innym państwie niż państwo pochodzenia następuje bez konieczności rejestracji nazwy
handlowej lub firmy. Przepisy konwencji paryskiej nie stosuje się w sporach między podmiotami podlegającymi prawu
polskiemu.

PROKURA

Instytucja prokury została uregulowana i wprowadzona do KC dopiero nowelizacją w 2003 r.
Prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę (podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru), które
obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa.
Prokurent jest pełnomocnikiem, a czynności dokonane przez niego wywołują skutki dla przedsiębiorcy. Nie ma on
kompetencji do czynności w zakresie stosunków wewnętrznych przedsiębiorstwa. Mocodawca nie ma wpływu na
zakres pełnomocnictwa – jest uregulowany ustawowo. W kwestiach nie unormowanych w przepisach KC o prokurze,
stosuje się ogólne przepisy dot. przedstawicielstwa.

Udzielenie prokury
Prokurentów mogą powoływać przedsiębiorcy podlegający obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców. A zatem
prokury może udzielić przedsiębiorca czyli osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą
prawną której ustawa przyznaje zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub
zawodową, ale tylko taka która podlega obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców. Są to: spółki handlowe, a
także spółdzielnie, przedsiębiorstwa państwowe, jednostki badawczo-rozwojowe, przedsiębiorstwa zagraniczne,
towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, inne osoby prawne jeśli prowadzą działalność i podlegają obowiązkowi wpisu
do rejestru stowarzyszeń, fundacji, organizacji społecznych i zawodowych, także oddziały przedsiębiorców
zagranicznych, główne oddziały zagranicznych zakładów ubezpieczeń.
Uprawnionymi do udzielenia prokury są wszystkie wymienione podmioty poza: przedsiębiorcami zagranicznymi oraz
oddziałami przedsiębiorców zagranicznych.

Udzielenie prokury następuje przez jednostronne oświadczenie woli osoby uprawnionej skierowane do umocowanego.
Prokura nie musi być przyjęta. Musi być udzielona na piśmie, pod rygorem nieważności. Prokurentem może być osoba
fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych.

Zakres prokury
Jest to umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Dot.
wszelkich czynności proceduralnych (przed sądami i urzędami), oraz czynności materialnoprawne (zawieranie umów
sprzedaży, umów o pracę, podpisywanie czeków, zaciąganie kredytów itd.). Prokurent jest umocowany do
dokonywania czynności które mogą wystąpić przy prowadzeniu wszelkiej działalności gospodarczej (nie tylko
działalności jego mocodawcy). Prokura jest szersza od pełnomocnictwa ogólnego, gdyż dot. nie tylko czynności
zwykłego zarządu. Prokura nie obejmuje jednak umocowania do:
-

czynności niezwiązanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa

części czynności dot. przedsiębiorstwa oraz nieruchomości (sprzedaż lub oddanie w czasowe korzystanie wymaga
pełnomocnictwa do poszczególnych czynności)

przenoszenia prokury (bezwzględnie), co związane jest z osobistym charakterem prokury i szczególnym
zaufaniem. Nawet sam przedsiębiorca nie może udzielić umocowania do dokonania substytucji prokury (byłoby to
nieważne)

udzielania pełnomocnictwa ogólnego, prokurent może jedynie ustanowić pełnomocnika do dokonania
poszczególnej czynności lub pewnego rodzaju czynności. Przedsiębiorca może udzielić pełnomocnictwa
prokurentowi do ustanowienia pełnomocnika ogólnego, ale wymagana jest forma pisemna

Prokurent, reprezentując przedsiębiorcę, nie może także zawrzeć umowy z samym sobą, chyba że przedsiębiorca wyrazi
na to zgodę (co wynika z treści pełnomocnictwa). Takie zezwolenie musi być udzielone w formie pisemnej i podlega
ogłoszeniu w rejestrze.

Mocodawca może zobowiązać prokurenta do zasięgania instrukcji przed dokonaniem każdej czynności, do
niepodejmowania określonych działań, do zawierania umów tylko do określonej wartości, itd. Takie ograniczenia
pozostają wiążące tylko w stosunku wewnętrznym, (podstawowym), nie mają jednak wpływu na czynności
podejmowane przez prokurenta wobec osób trzecich (zasada nieograniczalności).
Prokura może być udzielona kilku osobom łącznie (prokura łączna) lub oddzielnie (wówczas każdy może działać
samodzielnie). W razie udzielenia prokury łącznej, podmiotem prokury staje się zespół osób. Mocodawca może także
wyznaczyć kilka grup prokurentów, lub określić że jeden z prokurentów może działać samodzielnie, a inny tylko
wspólnie z pierwszym.
Nieprawdziwe zastępstwo łączne – zgodnie z KSH, wspólnik spółki osobowej lub członek zarządu spółki kapitałowej,
może być związany obowiązkiem współdziałania z prokurentem. Takie powiązanie nie ma jednak wpływu na
reprezentację bierną spółki (np. odbieranie oświadczeń, doręczenia pism). Prokurent który działa wspólnie z
powiązanym członkiem zarządu jest traktowany jak organ spółki, a jego umocowanie odpowiada co do zakresu prawu
osoby z którą współdziała.
Mieszane zastępstwo łączne (prokura łączna niewłaściwa, nieprawidłowa) – jest to udzielenie prokury z zastrzeżeniem
(skuteczne wobec osób trzecich) że prokurent może działać tylko wspólnie ze wspólnikiem lub członkiem zarządu.
Prokura oddziałowa – jest to prokura ograniczona do zakresu spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa.

Wygaśnięcie prokury
Umocowanie ustaje wskutek odwołania prokury, wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru, ogłoszenia upadłości, otwarcia
likwidacji, przekształcenia przedsiębiorcy (zmiana formy prawnej), a także wskutek śmierci prokurenta lub utraty przez
niego pełnej zdolności do czynności prawnych. Prokurent winien zwrócić dokument pełnomocnictwa.
Odwołanie prokury może nastąpić w każdym czasie. Ewentualne zrzeczenie się przez mocodawcę prawa do odwołania
prokury, byłoby nieważne. Odwołanie jest jednostronną czynnością której ważność nie zależy od zgody prokurenta. KC
nie określa formy odwołania.

Zgłoszenia do rejestru
Udzielenie i wygaśnięcie prokury przedsiębiorca powinien zgłosić do rejestru przedsiębiorców. Zgłoszenie powinno
zawierać rodzaj prokury a jeśli jest to prokura łączna, także sposób jej wykonywania.

Podpis prokurenta
Prokurent składa podpis zgodnie ze wzorem złożonym w rejestrze, wraz z dopiskiem wskazującym na prokurę, chyba
że wynika to z treści dokumentu.

SPÓŁKA JAWNA

Jest to spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową. Każdy
wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem, solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze
spółką. Każdy wspólnik ma prawo do prowadzenia spraw spółki i jej reprezentacji. Kapitał spółki jest zmienny. Spółka
jawna nie posiada osobowości prawnej.
Firma spółki jawnej powinna zawierać nazwiska lub firmy wszystkich wspólników albo nazwisko lub firmę tylko
jednego (lub kilku), oraz dodatkowo określenie „spółka jawna”.
Wspólnicy odpowiadają za zobowiązania całym majątkiem osobistym, bez ograniczeń, a odpowiedzialność jest
nieograniczalna. Dlatego sp.j. jest najniebezpieczniejszą formą spółki dla wspólników.
Handlowe spółki osobowe należą do trzeciej kategorii podmiotów stosunków cywilnoprawnych – jednostki
organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym ustawa przyznaje zdolność prawną. Spółka osobowa we
własnym imieniu może nabywać prawa, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana. Spółka jawna jest
przedsiębiorcą – ustawa o swobodzie gospodarczej za przedsiębiorcę uznaje m.in. jednostkę org. niebędącą osobą
prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną – wykonującą we własnym imieniu działalność gospodarczą.

Powstanie spółki
Może powstać w sposób pierwotny (zawarcie umowy) lub następczy (przekształcenie ze spółki cywilnej). Spółka
powstaje z chwilą wpisu do rejestru.
Stronami umowy spółki jawnej mogą być osoby fizyczne, prawne oraz ułomne osoby prawne. Umowa winna być
zawarta na piśmie, pod rygorem nieważności. Jeśli umowa zobowiązuje do wniesienia wkładu, dla którego wymagana
jest forma szczególna, cała umowa winna być w takiej formie (np. wkład - nieruchomość, umowa - akt notarialny).
Elementami obligatoryjnymi umowy (essentialia negotii) są zapisy z których wynika, że strony doszły do porozumienia
w sprawach:
-

prowadzenia przedsiębiorstwa pod własną firmą

wniesienia wkładów przez wszystkich wspólników

firmy spółki

przedmiotu działalności spółki

Powinna zawierać także inne elementy, a ich brak nie wyklucza kwalifikacji umowy jako umowa spółki jawnej (muszą
zostać uzupełniona aby można dokonać rejestracji), są to:
-

określenie siedziby spółki – jeśli brak, siedzibą jest miejscowość w której zamieszkują wspólnicy, albo w której
znajduje się centrum zarządzania spółką

określenie wkładów oraz ich wartości – w braku, należy przyjąć że wszystkie wkłady są równe

określenie czasu trwania spółki, jeśli jest oznaczony – w braku, przyjmuje się że jest on nieoznaczony.

Wpis do rejestru ma charakter konstytutywny, a zgłoszenie powinno zawierać: firmę, siedzibę, adres, przedmiot
działalności, nazwiska (firmy) wspólników oraz adresy, nazwiska osób uprawnionych do reprezentacji spółki. Każdy
wspólnik ma prawo i obowiązek zgłoszenia spółki do rejestru. Do zgłoszenia dołącza się: umowę spółki, wzory
podpisów osób uprawnionych do reprezentowania (złożone wobec sądu lub poświadczone notarialnie).

Reprezentacja spółki
Spółkę może reprezentować każdy ze wspólników, a także prokurent i pełnomocnik. Umowa spółki może jednak
pozbawić wspólnika prawa reprezentowania spółki. Wspólnik reprezentujący spółkę jawną jest jej przedstawicielem
ustawowym. Zakres reprezentacji wspólnika obejmuje wszystkie czynności sądowe i pozasądowe. Ograniczenia:
-

nie może dokonywać zmian w umowie spółki ani podejmować czynności które spowodują że zmiany staną się
nieodzowne (np. nie może zbyć lokalu który stanowi siedzibę spółki)

nie może przenieść swego prawa do reprezentowania na inną osobę. Może jedynie powoływać prokurentów lub
pełnomocników (ogólnych, rodzajowych i do poszczególnych czynności)

nie może dokonywać czynności „z samym sobą”, chyba że ze względu na ich treść wyłączona jest możliwość
naruszenia interesów spółki.

Niedopuszczalne jest ograniczenie prawa do reprezentowania ze skutkiem wobec osób trzecich. Niedopuszczalne są
ograniczenia przedmiotowe, miejscowe i czasowe. Możliwe jest ograniczenie wspólnika ale tylko w stosunkach
wewnętrznych. Jedynym ograniczeniem „na zewnątrz” jest zapis w umowie, iż może on reprezentować ale tylko łącznie
z innym wspólnikiem lub prokurentem. Zastępcy łączni nie muszą kierować swoich oświadczeń do drugiej strony
jednocześnie.
Prawa reprezentowania można pozbawić albo w umowie spółki albo z ważnych powodów na mocy prawomocnego
orzeczenia sądu. Ważne powody powinny dot. osoby pozbawianej tego prawa, ale nie muszą wiązać się z jego winą.

Odpowiedzialność za zobowiązania
Każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem osobistym, jest to odpowiedzialność:
-

nieograniczona – co ma zapewnić ochronę wierzycieli (brak jest np. minimalnego kapitału spółki)

nieograniczalna – postanowienia między wspólnikami ograniczające odpowiedzialność, nie wywierają skutków
wobec osób trzecich.

solidarna – każdy odpowiada solidarnie ze wszystkimi wspólnikami oraz ze spółką, wierzyciel może żądać
świadczenia od wszystkich łącznie, od kilku lub od każdego z osobna, a zaspokojenie przez któregoś z nich
zwalnia pozostałych.

subsydiarna – wierzyciel może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika dopiero wówczas gdy egzekucja z
majątku spółki jest bezskuteczna.

Osoba przystępująca do spółki odpowiada za zobowiązania powstałe przed dniem przystąpienia.
Tytułowi egzekucyjnemu przeciw spółce, sąd nadaje klauzulę wykonalności przeciwko wspólnikowi wówczas gdy
egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna a także gdy jest oczywiste że będzie bezskuteczna. Wspólnik
musi spełnić to samo świadczenie do którego zobowiązana jest spółka. Możliwe jest ustalenie z wierzycielem iż
odpowiedzialność wspólnika ograniczy się tylko do odszkodowania pieniężnego. Podobnie gdy wspólnik nie posiada
kompetencji lub gdy wykonanie świadczenia pociągałoby za sobą dla wspólnika nadmierne trudności, wówczas
również roszczenie ograniczone jest tylko do odszkodowania pieniężnego.

Stosunki wewnętrzne spółki
Każdy wspólnik ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki. Bez wcześniejszej uchwały spółki może prowadzić
sprawy nieprzekraczające zakresu zwykłych czynności spółki. Uchwała wymagana jest także jeśli chociaż jeden ze
wspólników sprzeciwi się. W sprawach przekraczających zwykłe czynności, wymagana jest zgoda wszystkich
wspólników. Prawa prowadzenia spraw spółki można pozbawić wspólnika albo w umowie spólki albo w uchwale
wspólników.

Majątek spółki stanowi wszelkie mienie wniesione jako wkład lub nabyte przez spółkę. Jest to własny majątek spółki, a
nie wspólny majątek wspólników (własność łączna). W czasie trwania spółki wspólnik nie może żądać od dłużnika
zapłaty przypadającego na niego udziału w wierzytelności spółki. Na każdym wspólniku ciąży obowiązek wniesienia
wkładu. Domyślnie przyjmuje się że wkłady są równe, a wspólnik nie jest uprawniony ani zobowiązany do
podwyższenia umówionego wkładu. Wkładem może być:
-

wniesienie własności rzeczy

ustanowienie prawa używania lub pobierania pożytków z rzeczy lub praw

wniesienie środków pieniężnych

świadczenie pracy lub usług

przeniesienie lub ustanowienie na rzecz spółki prawa korzystania z praw na dobrach niematerialnych

Wkład jest wniesiony również wtedy gdy wspólnik za zgodą wszystkich wspólników spełnia inne świadczenie niż
ustalone w umowie spółki. Wniesienie tytułem wkładu rzeczy na własność (lub do użytkowania) nie jest umową
sprzedaży (lub umową najmu) – stosuje się „odpowiednio” przepisy o sprzedaży lub najmie.

Udziałem może być:
-

udział w spółce – to ogół praw i obowiązków wspólnika, zarówno majątkowe (np. prawo do udziału w zyskach,
obowiązek wniesienia wkladu itd.) jak i niemajątkowe (np. prawo do reprezentowania spółki). Zasadą (w spółkach
osobowych) jest nieprzenoszalność ogółu praw i obowiązków

udział w zyskach i stratach – każdy wspólnik może żądać podziału i wypłaty całości zysku z końcem roku
obrotowego. Udział w zyskach określa umowa spółki, a domyślnie każdy ma równy udział w zyskach. Podobnie
udział w stratach określa umowa, a w braku postanowień jest on taki sam jak udział w zyskach. W umowie można
zwolnić wspólnika (ale nie wszystkich) z udziału w stratach ale nie można pozbawić udziału w zyskach.

udział kapitałowy – odpowiada wartości rzeczywiście wniesionego wkładu. Zasady: jeśli w skutek straty zostanie
uszczuplony udział kapitałowy wspólnika, wówczas zysk przeznacza się w pierwszej kolejności na jego
uzupełnienie, wspólnik ma też prawo żądać corocznie wypłaty odsetek w wysokości 5% swojego udziału
kapitałowego, nawet gdy spółka poniosła stratę, dodatkowo zmniejszenie udziału kapitałowego wymaga zgody
wspólników

Obowiązek lojalności – wspólnik obowiązany jest powstrzymać się od działalności sprzecznej z interesem spółki,
zwłaszcza nie może zajmować się interesami konkurencyjnymi (np. jako wspólnik innej spółki). Jeśli zostanie
naruszony ten obowiązek, każdy wspólnik ma prawo żądać wydania spółce korzyści jakie osiągnął wspólnik lub
naprawienia szkody. Dodatkowo możliwe jest wnioskowanie o wyłączenie wspólnika naruszającego ten obowiązek ze
spółki przez sąd.

Rozwiązanie i likwidacja spółki
Rozwiązanie spółki następuje z chwilą jej wykreślenia z rejestru. Może do tego dojść tylko z przyczyn wskazanych w
ustawie. Wystąpienie przyczyny rozwiązania może ale nie musi doprowadzić do rozwiązania spółki – może nadal
kontynuować działalność lub przekształcić się w komandytową lub komandytowo-akcyjną. Rozwiązanie spółki
poprzedza zakończenie działalności w drodze likwidacji albo w sposób uzgodniony w umowie spółki lub porozumieniu
zawartym po zaistnieniu powodu rozwiązania spółki.

Rozwiązanie spółki jawnej powodują:
-

przyczyny przewidziane w umowie spółki (np. upływ oznaczonego terminu)

jednomyślna uchwała wszystkich wspólników, chyba że umowa przewiduje że dla podjęcia takiej uchwały
wystarczy zwykła lub kwalifikowana większość

ogłoszenie upadłości spółki

śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości

prawomocne orzeczenie sądu (każdy wspólnik może wystąpić do sądu)

wypowiedzenie umowy przez wspólnika (standardowo na 6 miesięcy przed końcem roku obrotowego) lub
wierzyciela osobistego wspólnika

Jeżeli wystąpiły przyczyny rozwiązania przewidziane w umowie a spółka działa nadal, uważa się spółkę za przedłużoną
na czas nieoznaczony jeśli prowadzi działalność za zgodą wszystkich wspólników.
Spółka może kontynuować działalność w zmienionym składzie:
-

jeżeli w razie śmierci wspólnika wstępują jego spadkobiercy, jeśli przewiduje to umowa

jeżeli działalność kontynuują pozostali wspólnicy (mimo śmierci, upadłości lub wypowiedzenia umowy przez
wspólnika)

jeżeli sąd orzeknie o wyłączeniu wspólnika ze spółki – w przypadku gdy ten żądał rozwiązania spółki z ważnego
dla siebie powodu, a pozostali żądają jego wyłączenia

W przypadku śmierci wspólnika jego spadkobierca może żądać przekształcenia spółki w komandytową i przyznania
jemu statusu komandytariusza. Wówczas:
-

spółka może uwzględnić jego żądanie, przekształcić się w spółkę komandytową

wspólnicy mogą podjąć uchwałę o przekształceniu w komandytowo-akcyjną, a spadkobierca stanie się
akcjonariuszem

wspólnicy mogą podjąć uchwałę o rozwiązaniu spółki

Jeżeli wystąpi przyczyna rozwiązani spółki należy przeprowadzić likwidację spółki, chyba że wspólnicy uzgodnią inny
sposób zakończenia działalności spółki (uzgodniony w umowie lub porozumieniu), mogą np. ustalić że
przedsiębiorstwo zostanie przejęte przez jednego z obowiązkiem spłaty pozostałych.
Jeżeli ma być przeprowadzona likwidacja, likwidator zgłasza otwarcie likwidacji do sądu rejestrowego. Spółka nie traci
swojej tożsamości, zmienia się tylko cel i przedmiot działalności. Likwidację prowadzi się pod firmą spółki dodając
oznaczenie „w likwidacji”. Otwarcie likwidacji powoduje wygaśnięcie prokury. Do chwili wykreślenia spółki z rejestru
wspólnicy mogą podjąć uchwałę o zakończeniu postępowania likwidacyjnego.
Likwidator:
-

ex lege, likwidatorami są wszyscy wspólnicy spółki

na mocy uchwały likwidatorem mogą być wybrani wspólnicy lub osoba spoza spółki

na mocy orzeczenia sądu

Po otwarciu likwidacji spółki likwidator zobowiązany jest do:
-

zakończenia bieżących interesów spółki

ściągnięcia wierzytelności

wypełnienia zobowiązań

upłynnienia majątku spółki

podziału pozostałego majątku między wspólników – z majątku spłaca się zobowiązania

Likwidatorzy powinni zgłosić zakończenie likwidacji i złożyć wniosek o wykreślenie spółki z rejestru. Jeżeli nie
przeprowadzano likwidacji, wniosek o wykreślenie składają wspólnicy, a w przypadku upadłości, wniosek składa
syndyk. Z chwilą wykreślenia z rejestru następuje rozwiązanie spółki. Księgi i rejestry spółki należy przechowywać co
najmniej 5 lat.

SPÓŁKA PARTNERSKA

Jest to szczególna forma wspólnego wykonywania wolnych zawodów. Przewidziana wyłącznie dla wspólników – osób
fizycznych wykonujących wolny zawód. Z jednej strony uczestnictwo w spółce ułatwia wykonywanie zawodu od
strony technicznej, organizacyjnej i finansowej, z drugiej strony pozwala na indywidualizację odpowiedzialności za
zobowiązania.
Spółka partnerska jest osobową spółką handlową, której wspólnikami mogą być tylko osoby fizyczne uprawnione do
wykonywania wolnego zawodu. Spółka posiada własną podmiotowość prawną, ma na celu wykonywanie wolnego
zawodu w ramach wspólnego przedsiębiorstwa.
Kodeks w sposób szczególny normuje tylko:
-

utworzenie spółki partnerskiej

zasady ponoszenia odpowiedzialności partnerów

zarządzanie i reprezentację

rozwiązanie spółki

W pozostałych sprawach odsyła do przepisów związanych ze spółką jawną.

Wolne zawody wymienione są enumeratywnie w ksh – są to m.in. adwokat, architekt, inżynier budownictwa, lekarz,
rzecznik patentowy, tłumacz przysięgły. Wolne zawody związane są ze specjalistyczną wiedzą i umiejętnościami oraz
wysokim stopniem samodzielności przy wykonywaniu zawodu. Ponadto często związane są z: obowiązkiem
zachowania tajemnicy, specjalne zasady odpowiedzialności, samorządność korporacyjna.
Pojęcie wolnego zawodu, oprócz ksh, występuje także w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Najczęściej wyłączone jest wykonywanie wolnego zawodu w ramach stosunku pracy lub spółki kapitałowej.

Przesłanki materialnoprawne utworzenia spółki partnerskiej
-

spółkę mogą założyć tylko osoby uprawnione do wykonywania wolnych zawodów, wymienionych w ksh

partnerami spółki mogą być tylko osoby fizyczne, a nie prawne lub inne jednostki organizacyjne

celem spółki musi być wykonywanie wolnego zawodu

Działalność musi być wykonywana w ramach wspólnego przedsiębiorstwa, a jego utworzenie stanowi cel który
towarzyszy utworzeniu spółki. Ustawa nie określa organizacji ani niezbędnych składników tego przedsiębiorstwa. Z
reguły przedsiębiorstwo prowadzone jest w jednym miejscu, a pierwotny majątek tworzą wkłady wniesione przez
partnerów.

Przesłanki formalne powstania spółki
-

zawarcie umowy spółki – w formie aktu notarialnego. Należy oznaczyć w niej: wolny zawód wykonywany przez
partnerów, przedmiot działalności spółki, a także wkłady wnoszone przez partnerów i ich wartość, kto ma prawo
reprezentowania spółki, firmę i siedzibę, czas trwania (jeśli ograniczony)

zgłoszenie spółki do krs

dokonanie wpisu do krs

Firma spółki powinna zawierać nazwisko przynajmniej jednego partnera (lub kilku), dodatek „i partner” (lub „i
partnerzy”) lub określenie „spółka partnerska”, a także określenie wolnego zawodu wykonywane w ramach spółki.
Partnerzy mogą dodatkowo w umowie określić pewne sprawy w sposób odmienny niż to nakazują dyspozytywne
przepisy kodeksu. Może to dotyczyć: podziału zysku, dopuszczalności i sposobu powołania zarządu „zewnętrznego”,
wyłączenia odpowiedzialności jednego partnera.
Spółka powstaje dopiero z chwilą wpisu do krs.

Odpowiedzialność za zobowiązania spółki
Każdy z partnerów odpowiada za skutki własnych działań (przy wykonywaniu czynności przez niego osobiście).
Odpowiedzialność partnerów zostaje wyłączona za zobowiązania spółki które:
-

powstały w związku z osobistym wykonywaniem wolnego zawodu przez pozostałych, lub

powstały w wyniku działań i zaniechać osób świadczących pracę lub usługi dla spółki, a które podlegają
kierownictwu innego partnera

Jednak w umie można zmodyfikować powyższe zasady (mają charakter dyspozytywny) np. ustalając że wszyscy (lub
niektórzy) partnerzy odpowiadają w pełnym zakresie (tak jak w spółce jawnej). Nazwiska osób odpowiadających w
pełnym zakresie (również za skutki działań innych) muszą być ujawnione w krs.
Odpowiedzialność w spółce partnerskiej ma zawsze charakter subsydiarny (tak jak w spółce jawnej). Partnerzy
odpowiadający w sposób ograniczony lub pełny, mogą ponieść odpowiedzialność osobistą tylko wówczas gdy
egzekucja z majątku spółki okaże się nieskuteczna.
Odpowiedzialność osobistą, subsydiarną i solidarną ze spółką ponosi tylko ten partner którego czynność zawodowa jest
źródłem zobowiązania. Pozostali nie odpowiadają. Natomiast jeśli zobowiązanie niewynika z czynności zawodowej,
wówczas odpowiedzialność ponoszą wszyscy partnerzy solidarnie ze spółką, w sposób subsydiarny. Tak samo
odpowiadają partnerzy w stosunku do których wyłączono ograniczenie odpowiedzialności (w umowie, w stosunku do
czynności zawodowych).
Odpowiedzialność za działania osób niebędących partnerami spółki, ponosi w pełnym zakresie spółka. Jeżeli działania
były związane z czynnościami zawodowymi danego partnera to odpowiada za nie on, solidarnie i subsydiarnie ze
spółką. Jeśli czynność nie miała związku z wykonywaniem czynności zawodowych, wówczas odpowiadają wszyscy
solidarnie między sobą oraz solidarnie i subsydiarnie ze spółką.

Reprezentacja i prowadzenie spraw spółki
Partnerzy mają duży zakres swobody w kształtowaniu sposobu reprezentacji i prowadzenia spraw spółki. Nie
obowiązuje (jak w spółce jawnej) zakaz całkowitego odsunięcia partnera od prowadzenia spraw. Partnerzy mogą
powołać zarząd spółki składający się tylko z osób spoza grona partnerów albo pozostawić kompetencje wspólnikom.

Zarząd – jeśli został powołany, wówczas tylko zarząd (a nie partnerzy) może reprezentować i prowadzić sprawy spółki.
Wspólnicy pozbywają się obowiązków i odpowiedzialności związanych z zarządzaniem. W umowie można jednak
wskazać w jakich sprawach zarząd musi uzyskać zgodę wspólników. Do zarządu spółki partnerskiej stosuje się
odpowiednio przepisy dot. zarządu w spółce z o.o.
-

zarząd może być ustanowiony w umowie spółki lub na mocy późniejszej uchwały,

partnerzy mogą zawsze podjąć uchwałę o odwołaniu członka zarządu

zarządowi przysługuje kompetencja do prowadzenia wszelkich spraw spółki, chyba że wprowadzono ograniczenia
w umowie lub późniejszą uchwałą

sposób reprezentacji przez zarząd określa umowa, reprezentację bierną (przyjmowanie oświadczeń woli
skierowanych do spółki) może wykonywać jednoosobowo każdy członek zarządu, reprezentację czynną albo
wszyscy albo wskazane osoby (osoba)

jeśli członek zarządu zawiera umowę ze spółką, musi ją reprezentować pełnomocnik ustanowiony uchwałą
partnerów

członków zarządu obowiązuje zakaz działalności konkurencyjnej wobec spółki

członkowie zarządu ponoszą odpowiedzialność wobec spółki za skutki nieprawidłowych działań, odpowiadają
także solidarnie wobec wierzycieli spółki jeśli egzekucja z majątku spółki oraz partnerów okaże się bezskuteczna

Powołanie zarządu wiąże się z faktem, że każdy wspólnik spółki partnerskiej musi wykonywać usługi wolnego zawodu,
co może kolidować z obowiązkami związanymi z prowadzeniem spraw spółki i reprezentacją.
Jednak ponieważ spółka partnerska nie jest wyposażona w osobowość prawną, dlatego jej zarząd nie może być
traktowany jak organ (tylko osoby prawne mają organy, przez które działają na zewnątrz). Członkowie zarządu spółki
partnerskiej są przedstawicielami ustawowymi (podobnie jak uprawnieni wspólnicy spółek osobowych).

Jeśli nie powołano zarządu, prowadzenie spraw spółki podlega regułom obowiązującym w spółkach jawnych. Zatem
prowadzenie spraw można swobodnie regulować w umowie. W braku postanowień umownych, znajdują zastosowanie
przepisy ksh:
-

prowadzenie spraw jest uprawnieniem i obowiązkiem każdego partnera (naruszeniem jest odmowa uczestnictwa w
podejmowaniu decyzji)

każdy z partnerów ma uprawnienia do podejmowania czynności nagłych, aby przeciwdziałać powstaniu poważnej
szkody

każdy może podejmować samodzielnie czynności nieprzekraczające zwykłych czynności spółki (decydują
konkretne okoliczności dot. danej spółki), ale jeśli sprzeciwi się temu któryś z partnerów wówczas niezbędne jest
podjęcie uchwały w tej sprawie

dla dokonania czynności przekraczających zakres „zwykłych” spraw wymagana jest zgoda wszystkich

pozbawienie prawa prowadzenia spraw może nastąpić w drodze postanowienia w umowie spółki lub uchwały (ale
za zgodą samego partnera) lub orzeczenia sądu (z ważnych powodów)

Ponieważ każdy partner wykonuje czynności zawodowe osobiście, wiąże go z klientem pewne zaufanie, dlatego każdy
partner (przeciwnie jak w innych spółkach osobowych) jest upoważniony do samodzielnego reprezentowania spółki.
Istnieje także możliwość odmiennego uregulowania reprezentacji w umowie – można wprowadzić reprezentacje łączną
ale nie można pozbawić partnera prawa reprezentacji. Odsunięcie partnera od reprezentacji możliwe jest tylko gdy:
-

umowa przewiduje powołanie odrębnego zarządu

wspólnicy podejmą uchwałę o pozbawieniu partnera reprezentacji, ale tylko z ważnych powodów, większością ¾
głosów, a uchwała podlega kontroli sądu i wymaga zgłoszenia do krs

zapadnie prawomocny wyrok pozbawiający partnera prawa reprezentacji z ważnych powodów

Pozostałe prawa i obowiązki partnera
Partner posiada również:
-

prawo do uczestnictwa w spółce (wiąże się z nim prawo do prowadzenia spraw i reprezentacji), dopuszczalne jest
przeniesienie tego prawa, jeśli przewiduje to umowa, a wszyscy partnerzy wyrażą zgodę, dodatkowo nabywca musi
mieć kwalifikacje do wykonywania danego wolnego zawodu

prawo do zasięgania informacji o stanie spółki i osobistego przeglądania jej ksiąg i dokumentów (również gdy jest
pozbawiony prawa do prowadzenia spraw)

obowiązek powstrzymania się od działalności sprzecznej z interesem spółki, a także czynności konkurencyjnych

prawo wypowiedzenia spółki zawartej na czas nieoznaczony

prawo żądania wydania orzeczenia rozwiązującego spółkę, z ważnych powodów

Podstawowe obowiązki partnera:
-

wniesienie wkładów przewidzianych w umowie (pieniężne lub niepieniężne), może to być świadczenie pracy na
rzecz spółki

uczestniczenie w stratach spółki, w takiej proporcji w jakiej przysługuje mu udział w zysku

udział w rocznym zysku spółki, proporcje określa umowa, a w braku takich uregulowań każdy partner ma prawo
do równego udziału

żądanie wypłacenia corocznie odsetek w wysokości 5% ich udziałów kapitałowych,

w przypadku likwidacji lub utraty członkostwa w spółce, partner ma prawo do wypłaty wartości udziałów i
przypadającej części majątku spółki

Rozwiązanie i likwidacja
Rozwiązanie spółki (podobnie jak w przypadku jawnej) powodują:
-

przyczyny przewidziane w umowie

podjęta jednomyślnie uchwała wszystkich partnerów

ogłoszenie upadłości spółki

prawomocne orzeczenie sądu o rozwiązaniu spółki z ważnych powodów

Przyczyną rozwiązania może być także utrata prawa wykonywania wolnego zawodu przez wszystkich partnerów. Jeśli
w spółce pozostanie tylko jeden partner, lub tylko jeden z uprawnieniami, spółka ulega rozwiązaniu najpóźniej z
upływem roku od zaistnienia tych zdarzeń. Dodatkowo spółka może ulec rozwiązaniu wskutek:
-

śmierci partnera

ogłoszenia jego upadłości

wypowiedzenia umowy przez partnera lub osobistego wierzyciela jednego z partnerów

Zdarzenia te nie muszą powodować rozwiązani spółki – jeśli umowa tak przewiduje, lub jeśli pozostali podejmą
uchwałę o dalszym trwaniu spółki.
Likwidacja spółki następuje po przeprowadzeniu likwidacji lub innego przewidzianego w umowie sposobu zakończenia
działalności, oraz z chwilą wykreślenia zlikwidowanej spółki z krs. Sposób zgłoszenia i likwidacji normują przepisy
dot. spółek jawnych.

SPÓŁKA KOMANDYTOWA

Jest to spółka osobowa, której celem jest prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą. W spółce, wobec wierzycieli,
co najmniej jeden wspólnik (komplementariusz) odpowiada bez ograniczeń, a co najmniej jeden odpowiada w sposób
ograniczony (komandytariusz). Kodeks dopuszcza taką konfiguracje wspólników w spółce, która zbliża ją do spółek
kapitałowych – chodzi o sytuację gdy komplementariuszem jest spółka z o.o. lub akcyjna, a komandytariuszem
wspólnik tej spółki. Stosuje się wówczas określenia „spółka z o.o. & co. spółka komandytowa” lub „spółka akcyjna &
co. spółka komandytowa”. Firma spółki komandytowej powinna zawierać nazwisko jednego lub kilku
komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie „spółka komandytowa” (skrót: sp.k.). Jeżeli komplementariuszem jest
osoba prawna lub ułomna osoba prawna, firma spółki komandytowej powinna zawierać pełną nazwę (firme) tej osoby
prawnej. Nie można natomiast umieszczać nazwiska lub firmy (nazwy) komandytariusza, a jeśli zostanie umieszczone,
komandytariusz odpowiada wobec osób trzecich tak jak komplementariusz.
Spółkę komandytową wyróżnia przede wszystkim fakt funkcjonowania w niej dwóch rodzajów wspólników:
komplementariusze (odpowiadają wobec wierzycieli za zobowiązania spółki bez ograniczenia) oraz komandytariusze
(odpowiadają w sposób ograniczony). W sp.k. musi funkcjonować co najmniej dwóch wspólników.
Spółka komandytowa jest ułomną osobą prawną, posiadającą zdolność prawną.

Powstanie spółki
Sp.k. powstaje przez założenie lub przez przekształcenie. Założenie – podpisanie umowy spółki i dokonanie wpisu do
krs. Przekształcenie – gdy następuje transformacja już istniejącej spółki innego typu. W spółkę komandytową mogą się
przekształcić spółki cywilne, a także spółki osobowe i kapitałowe. Spółka przekształcana staje się spółką
przekształconą z chwilą wpisu do krs.
Umowa spółki powinna zawierać:
-

firmę i siedzibę

przedmiot działalności

czas trwania (jeżeli oznaczony)

oznaczenie wkładów oraz ich wartości

oznaczony kwotowo zakres odpowiedzialności każdego komandytariusza wobec wierzycieli (tzw. suma
komandytowa)

Umowa w formie aktu notarialnego, pod rygorem nieważności. Zmiany, uzupełnienie i rozwiązanie umowy wymagają
formy aktu notarialnego, a wypowiedzenie może być w zwykłej formie pisemnej.
O terminie wniesienia wkładów decydują wspólnicy w umowie. Wkłady komandytariuszy podlegają przepisom o
spółce komandytowej, a wkłady komplementariuszy przepisom o spółce jawnej. Jeżeli komplementariuszem jest spółka
z o.o. lub s.a. a komandytariuszem wspólnik tej spółki, wkładem nie mogą być jego udziały w tych spółkach.
Postanowienie wspólników o zwolnieniu komandytariusza z obowiązku wniesienia wkładu jest nieważne. Wkład
komandytariusza może być niższy, równy lub większy od sumy komandytowej.

Spółka powstaje z chwilą wpisu do rejestru. Zgłoszenie powinno zawierać:
-

firmę, siedzibę i adres spółki

przedmiot działalności

nazwisko imiona albo firmy komplementariuszy oraz odrębnie komandytariuszy

wskazanie osób uprawnionych do reprezentacji spółki

suma komandytowa

Do wniosku dołącza się umowę spółki, wykaz wspólników wraz z adresami, wzory podpisów osób uprawnionych do
reprezentowania spółki (poświadczone notarialnie lub złożone wobec sądu).
Małżonkowie wspólników mogą żądać wpisania do rejestru wzmianki o umowie dot. stosunków majątkowych miedzy
małżonkami (tylko wówczas można powołać się wobec osób trzecich na umowę majątkową małżeńską).

Status prawny komplementariusza
Komplementariuszem może być osoba fizyczna, prawna oraz ułomna osoba prawna (w tym osobowe spółki handlowe).
Osoba fizyczna musi posiadać co najmniej ograniczoną zdolność do czynności prawnych.

Do komplementariusza stosuje się odpowiednio przepisy o wspólniku w spółce jawnej. Odpowiada on bez ograniczenia
za zobowiązania spółki wobec wierzycieli, swoim majątkiem osobistym. Jest to odpowiedzialność nieograniczona,
solidarna, subsydiarna i nieograniczalna.
Każdy komplementariusz jest przedstawicielem ustawowym spółki. Reprezentują spółkę ci komplementariusze których
w umowie lub orzeczeniu sądu nie pozbawiono prawa reprezentowania. Prawa tego nie można ograniczyć ze skutkiem
dla osób trzecich. Prawa reprezentacji można pozbawić w umowie spółki lub orzeczeniem sądu (z ważnych powodów).
Komplementariusz prowadzi sprawy spółki, bez uchwały może dokonywać zwykłych czynności spółki, ale jeśli któryś
ze wspólników sprzeciwi się przed dokonaniem czynności, wymagana jest uprzednia uchwała wspólników
(jednomyślność). W sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki wymagana jest zgoda wszystkich
wspólników. Prawa prowadzenia spraw można pozbawić: w umowie spółki, późniejszej uchwale lub orzeczeniem sądu
(z ważnych przyczyn).

Status prawny komandytariusza
Komandytariuszem może być osoba fizyczna (co najmniej ograniczona zdolność do czynności prawnych), osoba
prawna oraz ułomna osoba prawna. Stosuje się wprost przepisy dot. spółki komandytowej, a w sprawach
nieuregulowanych stosuje się przepisy o wspólniku w spółce jawnej.
Komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki wobec wierzycieli w sposób ograniczony. Wysokość
odpowiedzialności majątkiem osobistym jest równa różnicy między sumą komandytową a wartością wkładu
wniesionego do spółki. Suma komandytowa to oznaczona kwotowo górna granica odpowiedzialności komandytariusza
majątkiem osobistym za zobowiązania spółki wobec wierzycieli. Suma ta musi być oznaczona liczbowo w polskich
jednostkach pieniężnych, powinna być określona w sumie pieniężnej, służy ona tylko kwotowemu ograniczeniu
odpowiedzialności komandytariusza (ma zatem charakter abstrakcyjny, dokumentowy). Odpowiedzialność dot.
wierzycieli spółki łącznie, do określonej kwoty, a nie każdego wierzyciela osobno. Suma komandytowa powinna być
określona w umowie spółki i podlega zgłoszeniu do krs. Zmiana tej sumy jest możliwa przez zmianę umowy. Można
też ściśle określić w umowie, iż w określonym terminie suma ta zostanie zwiększona lub zmniejszona. Obniżenie sumy
komandytowej nie ma skutku wobec wierzycieli których wierzytelności powstały przed chwilą wpisania zmiany do
rejestru. W razie podwyższenia, komandytariusz odpowiada wyższą sumą również za zobowiązani które istniały już w
chwili podwyższenia. Wyceny wkładu wnoszonego dokonuje się w momencie jego wniesienia do spółki komandytowej
(gdy świadczenie wpływa do spółki). Dla wierzycieli spółki wiążąca jest rzeczywista wartość wkładu – w razie
przeszacowania lub niedoszacowania jego wartości w chwili wnoszenia do spółki. W razie zwrotu wkładu, w całości
lub części, odpowiedzialność komandytariusza majątkiem osobistym za zobowiązania spółki, zostaje przywrócona w
wysokości równiej wartości dokonanego zwrotu.

Komandytariusz przystępujący do spółki odpowiada za zobowiązania spółki które istniały w chwili jej wpisu do
rejestru. Jeżeli umowę spółki zawarto z przedsiębiorcą prowadzącym przedsiębiorstwo we własnym imieniu i na własny
rachunek, komandytariusz odpowiada za zobowiązania powstałe przy prowadzeniu tego przedsiębiorstwa i istniejące w
chwili wpisu spółki do rejestru.

Suma komandytowa stanowi górną granicę odpowiedzialności komandytariusza – wyjątki (odpowiada bez ograniczeń):
-

w przypadku zamieszczenia jego nazwiska w firmie spółki (notariusz powinien pouczyć wspólników przy
spisywaniu umowy), komandytariusz odpowiada jak komplementariusz za te zobowiązania spółki, które powstały
w czasie gdy jego nazwisko figurowało w firmie spółki

odpowiada za skutki czynności prawnej dokonanej przez siebie w imieniu spółki bez ujawnienia swojego
pełnomocnictwa,

odpowiada za skutki czynności prawnej dokonanej przez siebie w imieniu spółki bez umocowania albo poza jego
zakresem (ważność takiej czynności zależy od jej potwierdzenia przez spółkę, a jeśli była to czynność
jednostronna, jest nieważna chyba że ten komu złożono oświadczenie zgodzi się na jego działanie bez umocowania
i spółka potwierdzi taką czynność)

Osoby które działały po zawiązaniu spółki ale przed jej wpisem do rejestru, odpowiadają solidarnie i w sposób
nieograniczony.

Komandytariusz nie ma ustawowego prawa do reprezentowania spółki. Może reprezentować tylko jako pełnomocnik
(prokura, pełnomocnictwo ogólne, rodzajowe lub do czynności). Do udzielenia pełnomocnictwa uprawniony jest każdy
z komplementariuszy osobno, chyba że w umowie określone iż może on reprezentować spółkę łącznie z innym
komplementariuszem lub prokurentem (wówczas pełnomocnictwa udzielają łącznie).
Komandytariusz nie ma prawa ani obowiązku prowadzenia spraw spółki, chyba że w umowie postanowiono inaczej. W
sprawach przekraczających zwykły zarząd, wymagana jest zgoda również komandytariusza, chyba że umowa inaczej
stanowi. W umowie można w sposób dowolny uregulować prowadzenie spraw spółki przez komandytariuszy – można
och całkowicie odsunąć albo wręcz przeciwnie. Jeżeli komandytariusz nie ma prawa prowadzenia spraw spółki lub
reprezentowania, nie ciąży na nim obowiązek lojalności wobec spółki. Nawet jeśli komandytariusz może prowadzić
sprawy i reprezentować, nadal może też powołać się na ograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki.

Komandytariusz może żądać odpisu sprawozdania finansowego, przeglądać księgi i dokumenty. Umowa nie może
ograniczyć tych uprawnień, może jedynie rozszerzyć uprawnienia kontrolne.

Komandytariusz uczestniczy w zyskach spółki proporcjonalnie do wkładu rzeczywiście wniesionego do spółki, chyba
że umowa stanowi inaczej. Zysk przypadający za dany rok przeznaczany jest najpierw na uzupełnienie jego wkładu
rzeczywiście wniesionego do wartości umówionego wkładu. Uczestniczy on w stracie do wartości umówionego
wkładu.

Rozwiązanie i likwidacja spółki
W ksh brakuje przepisów dot. likwidacji i rozwiązaniu spółki komandytowej. Należy stosować odpowiednio przepisy o
spółce jawnej. Przyjmuje się, że śmierć komandytariusza nie jest przyczyną rozwiązania spółki. Spadkobiercy powinni
wskazać osobę do wykonywania ich praw, a czynności dokonane przez pozostałych wspólników przed takim
wskazaniem, wiążą spadkobierców.

SPÓŁKA KOMANDYTOWO - AKCYJNA

Jest to spółka osobowa, której celem jest prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli
za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczeń (komplementariusz) a co najmniej jeden
wspólnik jest akcjonariuszem. Łączy cechy spółki komandytowej i akcyjnej (pozyskiwanie kapitału przez emisję akcji).
Spółki takie występują rzadko – istnieje duże ryzyko dla komplementariuszy, związane ze znaczną kapitałochłonnością
a zarazem odpowiedzialnością osobistą za zobowiązania. Zarząd takiej spółki jest praktycznie nieusuwalny
(komplementariusze), co jest niekorzystnie oceniane przez ewentualnych inwestorów (akcjonariuszy).
Cechy:
-

jest to spółka osobowa, nie ma osobowości prawnej

prowadzenie spraw i reprezentacja należą do komplementariuszy,

uchwały walnego zgromadzenia wymagają zgody wszystkich lub większości komplementariuszy, pod rygorem
nieważności

dopuszczalne jest wypowiedzenie i wystąpienie ze spółki przez komplementariusza (jeżeli statut tak stanowi) oraz
przyjęcie nowego komplementariusza – wymagana zgoda wszystkich komplementariuszy oraz dopuszczenie tego
w statucie.

W sprawach nieuregulowanych, stosuje się odpowiednio przepisy o spółce jawnej, dot. to stosunków prawnych między
komplementariuszami, między komplementariuszami i akcjonariuszami oraz między komplement. i osobami trzecimi.
Może dot. także wypowiedzenia umowy i wystąpienia ze spółki przez komplement.

Spółka ta posiada także cechy spółki handlowej:
-

utworzony jest kapitał zakładowy, odpowiadający sumie wartości nominalnej emitowanych przez spółkę akcji.
Akcje obejmowane są przez wspólników-akcjonariuszy, którzy nie odpowiadają za zobowiązania spółki.
Akcjonariuszem może zostać także komplement. który wniesie wkład na pokrycie kapitału zakładowego, co nie
ogranicza jego odpowiedzialności za zobowiązania spółki

w sprawach w których nie stosuje się przepisów o sp.jawnej stosuje się odpowiednio przepisy o S.A. (dot. to
zwłaszcza kapitału zakładowego, akcji, rady nadzorczej i walnego)

w spółce tej funkcjonuje walne zgr. oraz rada nadzorcza

Statut spółki komandytowo – akcyjnej
Założycielami spółki są osoby które podpisały statut, sporządzony w formie aktu notarialnego (co najmniej wszyscy
komplement.). Założycielami mogą być również akcjonariusze a nawet osoby które nie są wspólnikami.
Statut powinien zawierać informacje o siedzibie, przedmiocie działalności, czasie trwania spółki, a także:
-

firma spółki – powinna zawierać nazwisko jednego lub kilku komplement. a jeśli komplement. jest osoba prawna
wówczas pełne brzmienie firmy (nazwy), oraz dodatkowo określenie „spółka komandytowo-akcyjna” lub
„S.K.A.”. Firma może dodatkowo zawierać inne oznaczenia wskazujące na działalność lub oznaczenia fantazyjne.
Nie można w firmie umieścić nazwiska lub firmy akcjonariusza (jeśli umieszczono, odpowiada za zobowiązania
jak komplement.)

wkłady – należy wskazać oznaczenie wkładów oraz ich wartość dla każdego komplement (zarówno wnoszonych na
kapitał udziałowy wspólnika, jak i na kapitał zakładowy w wypadku objęcia przez komplement. akcji). Odnośnie
wkładów wnoszonych na kapitał udziałowy stosuje się przepisy o spółce jawnej, w odniesieniu do wkładów na
kapitał zakładowy (w zamian za akcje) stosuje się odpowiednio przepisy o spółce akcyjnej.

kapitał zakładowy i akcje – statut powinien określać wysokość kapitału zakładowego oraz wartość nominalną akcji,
czy są imienne czy na okaziciela. Kapitał zakładowy S.K.A. wynosi co najmniej 50 tys. zł (dzielony na akcje o
równej wartości nominalnej). Wartość akcji nie może być mniejsza niż 1 gr. Należy też określić sposób zebrania
kapitału zakładowego (np. harmonogram wpłat)

nazwiska lub firmy kompelmentariuszy, ich siedziby, adresy i adresy do doręczeń

organizacja walnego zgromadzenia i rady nadzorczej (reguły zwoływania i procedowania), jeśli ich powołanie jest
obligatoryjne

Reprezentacja i prowadzenie spraw
Reprezentacja i prowadzenie spraw spółki należą do osób które ponoszą odpowiedzialność, a więc do komplement.
Czasowo mogą także sprawować taką funkcję oddelegowani członkowie rady nadzorczej.

Spółkę reprezentuje komplement. jako jej przedstawiciel ustawowy (reguła). Komplement. może być pozbawiony
prawa reprezentacji tylko na mocy postanowienia lub zmiany statutu lub prawomocnego orzeczenia sądu. Nie można
pozbawić tego prawa wszystkich komplement. Akcjonariusz może reprezentować spółkę tylko jako pełnomocnik.
Powinien ujawniać swoje pełnomocnictwo przy dokonywaniu czynności, a jeśli tego nie czyni, odpowiada za skutki
czynności wobec osób trzecich. Spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub jeśli nie powołano jej, pełnomocnik powołany
uchwałą walnego zgromadzenia.
W sprawach nieuregulowanych, do prowadzenia spraw spółki stosuje się odpowiednio przepisy o spółce jawnej. Każdy
komplement. ma prawo i obowiązek prowadzić sprawy spółki. Rada może jednak powierzyć prowadzenie spraw tylko
wybranym komplement. lub osobie trzeciej (zgoda wszystkich założycieli). Rada może też pozbawić kilku
komplement. (nie wszystkich) prawa prowadzenia spraw spółki (zgoda wszystkich komplement.). Zmiana statutu i
pozbawienie jednego komplement. wymaga zgody wszystkich pozostałych komplement. Jeżeli jednak komplement. nie
wyraża zgody na pozbawienie go prawa, może być to dokonane z ważnych powodów przez orzeczenie sądu. Statut
może dość swobodnie określać które sprawy mogą być prowadzone jednoosobowo a które wymagają zgody wszystkich
komplement. prowadzących sprawy spółki. Komplement. nie ma prawa prowadzić spraw przekazanych do kompetencji
rady nadzorczej lub walnego zgromadzenia, w statucie lub w przepisach ksh.

Rada nadzorcza
Ustanowienie rady jest obligatoryjne tylko jeżeli liczba akcjonariuszy przekracza 25 osób. Rada umożliwia kontrole nad
osobami prowadzącymi sprawy spółki. Członkowie rady są powoływani i odwoływani przez walne zgromadzenie, ale
tylko głosami akcjonariuszy którzy nie są zarazem komplement. Członkiem rady nie może być komplement. który jest
jednocześnie akcjonariuszem, chyba że został pozbawiony prawa prowadzenia spraw lub reprezentowania. Członkiem
rady nie może być także pracownik komplementariusza.
Rada sprawuje kontrolę we wszystkich dziedzinach działalności spółki. Kompetencje rady:
-

delegowanie członków rady do czasowego wykonywania czynności komplementariuszy

wytoczenie w imieniu spółki powództwa o odszkodowanie

reprezentowanie spółki przy dochodzeniu odszkodowania

W pozostałych sprawach należy stosować odpowiednio przepisy o spółce akcyjnej.
Rada w określonych sytuacjach może też prowadzić sprawy spółki do których jest umocowana w ksh lub w statucie. W
sytuacjach określonych w ksh rada może także reprezentować spółkę.

Walne zgromadzenie
Walne może być zwyczajne lub nadzwyczajne. Prawo uczestnictwa mają wszyscy akcjonariusze i wszyscy
komplementariusze, a także członkowie rady nadzorczej. Prawo głosu na walnym przysługuje tylko tym wspólnikom
którzy objęli lub nabyli akcje. Każda akcja daje prawo do jednego głosu. Przy czym jeśli akcje nabył akcjonariusz który
nie jest komplement. wówczas statut może określić inne zasady przyznawania głosu.
Walne wykonuje swoje kompetencje poprzez uchwały (większością głosów). W określonych sprawach wymagana jest
zgoda komplementariuszy. Ksh rozróżnia uchwały które:
-

nie wymagają zgody komplement. – np. rozwiązanie spółki

wymagają zgody większości komplement. – np. dot. podziału zysku w części przypadającej komplementariuszom

wymagają zgody wszystkich komplement. – zmiana statusu, zbycie przedsiębiorstwa

Odpowiedzialność wspólników
Odpowiedzialność za zobowiązania spółki:
-

komplementariusz – za zobowiązania spółki odpowiada każdy komplement. (także ten który jest jednocześnie
akcjonariuszem). Nowy komplement. odpowiada także za zobowiązania istniejące w chwili wpisania go do
rejestru. Komplement. odpowiada bez ograniczeń za cały dług spółki całym swoim majątkiem, solidarnie z
pozostałymi komplement. oraz ze spółką, odpowiedzialność ta ma charakter subsydiarny. Od odpowiedzialności
osobistej zwolniony jest ten komplement. który został pozbawiony prawa do reprezentowania, wbrew swemu
sprzeciwowi.

akcjonariusz – nie odpowiada wobec osób trzecich za zobowiązania spółki. Odpowiada za skutki dokonanej przez
siebie czynności prawnej jeżeli: dokona tej czynności nie ujawniając swego pełnomocnictwa, lub reprezentował
spółkę nie mając umocowania lub przekraczając je, lub jeśli umieszczono w firmie nazwisko lub firmę (nazwe)
akcjonariusza.

Odpowiedzialność odszkodowawcza – za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub
statutem spółki, odpowiada komplement. który nie został pozbawiony prawa prowadzenia spraw lub jej
reprezentowania. Od odpowiedzialności może się uwolnić wykazując brak winy. Powództwo przeciwko komplement.
może wytoczyć rada nadzorcza, a jeśli nie została powołana, wówczas pełnomocnik (powołany przez walne).

Likwidacja spółki
Przyczyny otwarcia likwidacji spółki:
-

określone w statucie – np. upływ czasu, jeśli spółkę utworzono na określony czas,

uchwała walnego zgromadzenia – zapada większością ¾ głosów, wymagana jest zgody wszystkich komplement.

ogłoszenie upadłości spółki

śmierć, ogłoszenie upadłości lub wystąpienie jedynego komplement., chyba że statut stanowi inaczej i do spółki
przystąpi nowy komplement. Ogłoszenie upadłości akcjonariusza nie stanowi przyczyny otwarcia likwidacji

inne przyczyny – np. orzeczenie sądu rejestrowego (braki formalne)

Z chwilą otwarcia likwidacji, spółka staje się „spółką w likwidacji”. Likwidatorami są komplementariusze mający
prawo prowadzenia spraw spółki, chyba że statut lub uchwała walnego (za zgodą wszystkich komplement.) stanowi
inaczej.

SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ

Jest to kapitałowa spółka handlowa, utworzona w dowolnym celu dopuszczalnym prawnie, wykazująca pewne cechy
spółki osobowej, w której uczestniczą indywidualnie oznaczeniu wspólnicy, a uczestnictwo w spółce związane jest ze
zbywalnymi udziałami które odzwierciedlają ułamkową część pierwotnego kapitału spółki. Cechy charakterystyczne:
-

powstaje w wyniku czynności prawnej przyszłych wspólników – umowy spółki albo aktu założycielskiego (spółka
jednoosobowa) oraz konstytutywnego wpisu do krs

jest to spółka kapitałowa ma jednak wiele cech spółki osobowej, każdy wspólnik jest oznaczony indywidualnie,
niedopuszczalny jest udział wspólników anonimowych

udziały w spółce odzwierciedlają ułamek kapitału zakładowego i nie mogą być zmaterializowane w postaci
dokumentów które stanowiłyby przedmiot obrotu (podstawowa różnica między sp. z o.o. a S.A.)

może być utworzona w każdym prawnie dopuszczalnym celu, nie tylko dla działalności zarobkowej

Charakter kapitałowy spółki oznacza:
-

spółka posiada osobowość prawną

majątek wspólników oddzielony jest całkowicie od majątku spółki

wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki

majątek spółki nie może stanowić przedmiotu egzekucji mającej zaspokoić osobistego wierzyciela wspólnika

Spółka odpowiada wobec wierzycieli całym swoim majątkiem, bez ograniczeń. Ograniczenie dot. wspólników –
odpowiadają majątkiem który sami stworzyli wnosząc wkłady. Spółka funkcjonuje o stały i z góry oznaczony (w
umowie) kapitał zakładowy. Zmiany w majątku i składzie osobowym mogą odbywać się w sposób od siebie niezależny
(cecha charakterystyczna spółki kapitałowej).
Zmiany składu osobowego mogą następować np. w wyniku zbycia udziałów, a nabywcą może być inny wspólnik lub
osoba spoza grona wspólników. Prawo do przeniesienia udziału nie może być wyłączone. Dopuszcza się pewne
ograniczenia np. konieczność uzyskania zgody spółki. Przeniesienie udziałów nie powoduje zmiany w majątku spółki.
Śmierć wspólnika nie jest ustawową przyczyną rozwiązania spółki (jak w osobowej). Udziały wchodzą w skład spadku
po zmarłym wspólniku. O tym czy spadkobiercy wchodzą do spółki w charakterze wspólników, może decydować
umowa spółki (można ich pozbawić tej możliwości).
Przejawem charakteru kapitałowego jest również możliwość funkcjonowania spółki jednoosobowej (osobowa nie
mogłaby istnieć).

Ponieważ w sp. z o.o. występują również elementy spółki osobowej, dlatego często jest określana jako spółka
kapitałowa o postaci mieszanej. Przejawem elementu osobowego jest prawo wykonywania osobistej kontroli działań i
funkcjonowania spółki (w sp. akcyjnej rolę taką pełni rada nadzorcza). W sp. z o.o. można także powołać radę
nadzorczą lub komisję rewizyjną. Ustanowienie takiego organu jest obligatoryjne w sp. w której występuje więcej niż
25 wspólników a kapitał zakładowy jest większy niż 500 tys. zł. Ustanowienie rady lub komisji nie wyłącza możliwości
osobistej kontroli przez każdego wspólnika. Wyłączenie może nastąpić jeśli powołano radę lub komisję i jednocześnie
w umowie spółki wyłączono lub ograniczono prawo kontroli wspólników.
Osobowym elementem jest również możliwość orzeczenia przez sąd: wyłączenia wspólnika, a także rozwiązania spółki
(z ważnych przyczyn).
Przejawem osobowym jest także zakaz wystawiania dokumentów na okaziciela, imiennych lub na zlecenie,
ucieleśniających prawa udziałowe wspólników (w sp. akcyjnej – akcje). Podobnie istnieje możliwość wyłączenia lub
ograniczenia (w umowie) wstąpienia do spółki spadkobierców zmarłego wspólnika. W spółce kapitałowej spadkobierca
zawsze przejmuje prawa związane z udziałem (akcje), zwłaszcza prawo uczestnictwa w spółce. W spółce osobowej w
zasadzie śmierć wspólnika powoduje rozwiązanie spółki. Wyjątkowo może ona trwać nadal, ale bez udziału
spadkobierców. W sp. z o.o., w razie braku uregulowań tej kwestii w umowie spółki, spadkobiercy stają się
wspólnikami.

Sp. z o.o. może zostać utworzona w każdym prawnie dopuszczalnym celu. Ustawa wskazuje aktywności i
przedsięwzięcia które nie mogą być urzeczywistnione w ramach sp. z o.o. Spółka może być utworzona w celu innym
niż gospodarczy (zarobkowe). Dopuszczalne jest utworzenie spółki w celu jej uczestnictwa w innych podmiotach np.
może być wspólnikiem w innej spółce kapitałowej. Wyłączenia dot. np. działalności ubezpieczeniowej (tylko w formie
s.a. lub towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych), działalności bankowej (tylko jako spółdzielcze, państwowe lub s.a.).
Wyłączenia takie występują bezpośrednio w innych ustawach (nie w ksh) np. prawo bankowe, ustawa o adwokaturze,
notariacie, radcach prawnych.

Pewnym ograniczeniem przy zakładaniu sp. z o.o. jest wymóg minimalnej wysokości kapitału zakładowego, który
wynosi 5 tys. zł. Dodatkowo kapitał musi zostać w całości pokryty, najpóźniej w chwili zgłoszenia do rejestru
(odmiennie niż w s.a.). Istnieje także obowiązek (solidarnie ciążący na wspólniku i zarządzie) wyrównania wartości
aportów do wartości deklarowanej w umowie (gdy wartość udziału niepieniężnego została znacznie zawyżona).

Powstanie sp. z o.o.
Przesłanki powstania:
-

zawarcie umowy spółki (albo sporządzenie aktu założycielskiego spółki jednoosobowej)

wniesienie wkładów, pokrywających w całości kapitał zakładowy

ustanowienie wymaganych organów tj. zarządu, oraz (w pewnych sytuacjach obligatoryjnie) rady nadzorczej lub
komisji rewizyjnej

zgłoszenie spółki do KRS

wpisanie do KRS (uzyskanie osobowości prawnej).

Umowa spółki
Umowę mogą zawrzeć osoby fizyczne, prawne oraz inne podmioty posiadające zdolność prawną i zdolność do
czynności prawnych (w tym spółki osobowe). Wspólnikami sp. z o.o. mogą być spółki komandytowe, akcyjne, jawne,
partnerskie, komandytowo-akcyjne. Umowa musi być zawarta w formie aktu notarialnego. Następuje tzw. zawiązanie
spółki, jednocześnie powstaje spółka z o.o. w organizacji. Integralną część umowy stanowią oświadczenia woli
wspólników o przystąpieniu do spółki (zazwyczaj dorozumiane). Zawiązanie jednoosobowej sp. z o.o. – poprzez
złożenie notarialnego oświadczenia woli jedynego wspólnika (akt założycielski).
Elementy obligatoryjne umowy:
-

oświadczenia wspólników o tym że zawiązują spółkę w określonym celu

wskazanie przedmiotu działalności

oznaczenie firmy spółki

siedziba spółki (tylko miejscowość, dokładny adres podaje się w zgłoszeniu do KRS)

wysokość kapitału zakładowego

rodzaj i wartość wkładów poszczególnych wspólników

określenie czy wspólnik może mieć większą ilość udziałów niż jeden

liczba i wartość nominalna udziałów obejmowanych przez wspólników

czas trwania spółki, jeśli z góry oznaczony

Elementami dodatkowymi umowy mogą być np.:
-

przesłanki umorzenia udziałów

wyłączenie wstąpienia spadkobierców wspólnika do spółki

obowiązek wniesienia dopłat

możliwość podwyższenia kapitału zakładowego bez konieczności zmiany umowy

zasady powoływania członków zarządu lub rady nadzorczej

wyłączenie lub ograniczenie prawa kontroli wspólników w spółce (jeśli powołano radę nadzorczą)

Często w umowie umieszcza się (tylko dla celów informacyjnych) konkretne przepisy prawa (zwłaszcza gdy
wspólnikiem jest zagraniczna osoba prawna lub fizyczna).

Umowa spółki nie tylko jest przesłanką zawiązania spółki – kształtuje także stosunki spółki, funkcjonowanie, pozycje
wspólników. Zmiany w umowie mogą być dokonywane w drodze uchwał, podjętych większością 2/3 głosów oddanych
(zmiana przedmiotu działalności wymaga ¾ głosów oddanych). Uchwała zmieniająca umowę spółki powinna być
umieszczona w protokole notarialnym i wpisana do KRS. Jeżeli zmiana ma dotyczyć wspólnika musi on wyrazić zgodę,
zwłaszcza gdy chodzi o zwiększenie świadczeń które go obciążają, zmniejszenie jego praw udziałowych (np. prawa
głosu, prawa do dywidendy) lub jego praw przyznanych mu osobiście (np. uprawnienie do bezpłatnego korzystania z
pomieszczeń spółki, prawo samodzielnego powoływania członka zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej,
prawo wyrażania zgody na pewne uchwały lub decyzje spółki tzw. weto).

Wkłady
Zgromadzenie kapitału zakładowego jest formalnym wymogiem wpisania spółki do KRS, ale także umożliwia spółce
funkcjonowanie i osiąganie celów. Kapitał zakładowy musi być zgromadzony w całości, przed zgłoszeniem spółki do
krs, co następuje przez wniesienie wkładów przewidzianych w umowie. Wkład może być pieniężny lub niepieniężny
(aport). Pieniężny może być wniesiony poprzez wpłatę gotówki do kasy spółki lub przez przelew na konto bankowe.
Wniesienie wkładów niepieniężnych może polegać na ustanowieniu określonego prawa na rzecz spółki np. prawo
korzystania z rzeczy (nieruchomości, lokalu, maszyn). Przedmiotu aportu nie może stanowić prawo niezbywalne (np.
użytkowanie). Wkładem niepieniężnym jest przeniesienie istniejących praw lub uprawnień np. własności rzeczy. Samo
zawarcie umowy spółki nie można uznać za akt przeniesienia prawa stanowiącego przedmiot aportu (np. własność
nieruchomości). Konieczne jest odpowiednie zawarcie umowy między wspólnikiem a spółką w organizacji.
Podobnie, przedmiotem wkładu może być także przedsiębiorstwo należące do danego wspólnika. Przeniesienie praw do
przedsiębiorstwa wymaga zawarcia odpowiedniej umowy, w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.
Dopiero wpisanie spółki do rejestru powoduje że prawo przechodzi na ukształtowaną spółkę z o.o.

Przedmiotem aportu mogą być także prawa własności przemysłowej (patenty, wzory, znaki). Wniesienie patentu
wymaga dodatkowo wpisu rejestru patentów (w urzędzie patentowym). Dopuszczalne jest nie tylko przeniesie prawa
własności ale także aport w postaci licencji.
Możliwe jest także wniesienie udziału w innej spółce. Wymaga to umowy w formie pisemnej z podpisami notarialnie
poświadczonymi.
Sąd rejestrowy nie kontroluje czy wkład został wniesiony. Zarząd składa oświadczenie, że obowiązek ten został
spełniony w całości przez wszystkich wspólników. Członkowie zarządu ponoszą osobistą odpowiedzialność za złożenie
nieprawdziwego oświadczenia.

Zgłoszenie i wpis do rejestru
Z chwilą wpisu do KRS spółka w organizacji staje się spółką „definitywną”, nabywa także osobowość prawną. Wpisu
dokonuje sąd rejestrowy na wniosek spółki w organizacji działającej przez zarząd. Zgłoszenia dokonuje się na
formularzach urzędowych. Należy dołączyć umowę spółki, oświadczenie członków zarządu o wniesieniu wkładów,
oraz uchwały zgromadzenia wspólników powołujące członków zarządu oraz radę nadzorczą (jeśli organ taki jest
przewidziany). Należy także dołączyć listę wspólników oraz wzory podpisów członków zarządu złożone wobec sądu
lub notarialnie potwierdzone. W spółce jednoosobowej należy wskazać że dana osoba jest jedynym wspólnikiem.
Sąd odmawia wpisu jeśli zgłoszenie zawiera braki, a spółka nie uzupełniła ich w terminie wskazanym przez sąd.
Przyczyną rozwiązania spółki jest prawomocna odmowa wpisu a także brak zgłoszenia spółki do rejestru w terminie 6
miesięcy od zawarcia umowy spółki.

Kapitał zakładowy
Kapitał zakładowy stanowi pieniężnie wyrażoną wartość pierwotnego majątku spółki, na którą składa się suma wartości
wkładów oznaczonych w umowie (lub akcie założycielskim), które to wkłady poszczególni wspólnicy zobowiązani są
wnieść do spółki. Kapitał zakładowy dzieli się na udziały z którymi związane są prawa i obowiązki wspólników w
spółce. Przedmioty wniesione jako wkład mogą w przyszłości zostać sprzedane czy zamienione, ale suma kapitału
zakładowego (jako rachunku) nie zmieni się przez to. Kapitał zakładowy jest sumą pasywów, które równoważą
określone (zmieniające się) aktywa.
Funkcje kapitału zakładowego:
-

funkcja prawna – wyznacza pozycje wspólników w spółce, każdy posiada odpowiednią liczbę udziałów na które
podzielony jest kapitał, a ich liczba określa znaczenie danego wspólnika w spółce, możliwość oddziaływania na
decyzje, na ogół jest też podstawą do określenia udziału w zyskach. Zakres praw i obowiązków wspólników
zdeterminowany jest liczbą i wielkością udziałów przypadających im w kapitale zakładowym

funkcja gospodarcza – kapitał zakładowy odzwierciedla wartość pierwotnego majątku spółki, jej potencjał
gospodarczy.

funkcja gwarancyjna – konieczność istnienia stałego pokrycia kapitału w aktywach jest zabezpieczeniem interesów
jej potencjalnych wierzycieli. Wielkość kapitału jest ważnym czynnikiem przy ocenie bezpieczeństwa spółki (np.
brane pod uwage przez banki przy udzielaniu kredytu).

Zgodnie z KSH minimalna wartość kapitału zakładowego wynosi 5 tys. zł (wcześniej 50 tys. zł) a wartość nominalna
jednego udziału nie może być mniejsza niż 50zł. Wartość nominalna to kwota którą w umowie spółki oznaczona jest
wartość jednego udziału. Spółki założone na podstawie starych przepisów (kodeksu handlowego), miały do 5 lat (okres
przejściowy) na podwyższenie wartości kapitału zakładowego. Nie spełnienie tego wymogu powodowało możliwość
wydania przez sąd postanowienia o rozwiązaniu spółki (jeśli nie dokonania podwyższenia w terminie ustalonym przez
sąd) lub zakaz wypłaty dywidendy wspólnikom spółek które nie dokonały stosownych podwyższeń.

Zasada stałości i nienaruszalności kapitału zakładowego – spółka posiada kapitał określony umową oraz późniejszymi
modyfikacjami. Jego obniżenie lub podwyższenie może nastąpić tylko w sposób który wskazują przepisy. Po drugie
spółka powinna utrzymywać aktywa na takim poziomie, aby „pokrywały” one wartość kapitału. zasady rachunkowości
wymuszają aby wartość kapitału była umieszczona po stronie pasywów, które muszą być zrównoważone aktywami.
KSH nie przewiduje jednak sankcji za brak pokrycia kapitału zakładowego sp. z o.o. W przypadku gdy strata spółki
przewyższa sumę kapitałów: zapasowego, rezerwowego i połowę zakładowego, należy niezwłocznie zwołać
zgromadzenie wspólników (decydują albo o rozwiązaniu spółki albo podejmują kroki dla ratowania spółki).
Kodeks zakazuje dokonywania na rzecz wspólników wypłat:
-

odsetek od wniesionych wkładów i wartości udziałów

zwrotu wniesionych wkładów, w całości lub w części

kwot których zachowanie jest niezbędne dla pełnego pokrycia kapitału zakładowego

zwrotu dopłat które potrzebne są dla pokrycia strat wykazanych w sprawozdaniu finansowym

wynagrodzeń za usługi świadczone przy powstaniu spółki, z kwot wniesionych jako wkłady na kapitał zakładowy

Jeśli dokonano powyższych wypłat wówczas wspólnika obciąża obowiązek zwrotu kwot. Solidarnie odpowiedzialność
ponoszą członkowie organów spółki odpowiedzialni za wypłatę, a jeśli nie można uzyskać kwoty od tych osób,
obowiązek obciąży też pozostałych wspólników.

Podwyższenie kapitału zakładowego
Niedopuszczalne są tylko modyfikacje kapitału w sposób niezgodny z trybem określonym w KSH.

Podwyższenie kapitału może być spowodowane chęcią zwiększenia prestiżu spółki, koniecznością uzyskania
dodatkowych środków itd. Podwyższenie kapitału może być dokonane tylko przez:
-

zmianę dotychczasowej umowy spółki – jeśli umowa nie przewidywała możliwości podwyższenia kapitału,
konieczna jest zmiana w umowie, poprzez uchwałę zgromadzenia wspólników, większością 2/3 głosów.
Podwyższenie przed uzyskaniem wpisu spółki do rejestru wymaga zgody wszystkich wspólników. Uchwała musi
być zaprotokołowana notarialnie oraz konieczne jest dokonanie wpisu podwyższenia kapitału do krs. Umowa musi
określić sposób podwyższenia oraz wspólników którzy w tym uczestniczą. Można też przewidzieć, że nowe
udziały zostaną zaoferowane osobom spoza grona dotychczasowych wspólników. Prawo pierwszeństwa
dotychczasowych wspólników (przy obejmowaniu nowych udziałów) ma charakter dyspozytywny (może być
wyłączone umową spółki lub uchwałą).

bez zmiany umowy, na podstawie jej postanowienia (nieformalne podwyższenie) – możliwe gdy umowa
przewiduje podwyższenie w przyszłości. Pozwala to na szybkie podjęcie decyzji o podwyższeniu, unikając
formalności (uchwały kwalifikowaną większością i notarialnego protokołu). Umowa musi jednak wskazywać
pewne minimum tzn. maksymalną kwotę przyszłego podwyższenia oraz termin w jakim decyzja powinna być
podjęta.

Zwiększenie kapitału możliwe jest albo poprzez zwiększenie liczby udziałów (a tym samym sumy kapitału) albo
poprzez zwiększenie wartości nominalnej dotychczasowych udziałów przy niezmienionej ich liczbie (tylko gdy
podwyższenie dokonuje się w kręgu dotychczasowych wspólników).

Podwyższenie dokonuje się po:
-

pokryciu zwiększonej kwoty kapitału – podobnie jak przy zakładaniu spółki, podwyższona wartość powinna być
pokryta wkładami pieniężnymi lub niepieniężnymi, oraz dodatkowo (co nie jest możliwe przy wkładach na kapitał
pierwotny) poprzez kapitalizację rezerw spółki lub konwersję wierzytelności przysługujących wobec spółki.
Kapitalizacja rezerw polega na przesunięciu środków z funduszu wewnętrznego na kapitał zakładowy. Jest to
możliwe tylko przy formalnej zmianie umowy spółki. Konwersja wierzytelności polega na wniesieniu aportu w
postaci wierzytelności przysługujących wspólnikowi lub osobie trzeciej wobec spółki. Możliwe jest to tylko przy
podwyższaniu kapitału już istniejącej spółki. Konwersja nie powoduje zwiększenia aktywów a jedynie
zmniejszenie pasywów (długów). Wniesienie wierzytelności następuje poprzez oświadczenie wspólnika-
wierzyciela o przekazaniu spółce wierzytelności lub o zrzeczeniu się ich, w zamian za udziały w podwyższonym
kapitale,

objęciu nowych lub powiększonych udziałów - osoba która nie była dotychczas wspólnikiem powinna złożyć
oświadczenie w formie notarialnej, o przystąpieniu do spółki i objęciu udziałów. Jeżeli w podwyższeniu
uczestniczą dotychczasowi wspólnicy, objęcie przez nich udziałów uzależniona jest od sposobu podwyższenia –
jeśli następuje w trybie formalnym (zmiana umowy), oświadczenie wspólników (o objęciu nowych lub
podwyższonych udziałów) wymaga formy notarialnej (lub umieszczenia adnotacji w zaprotokołowanej notarialnie
uchwale). Jeżeli następuje poprzez kapitalizację rezerw, nie jest wymagane składanie oświadczeń przez
dotychczasowych wspólników. W przypadku trybu nieformalnego (na podstawie postanowień pierwotnej umowy
spółki), nie ma konieczności zachowania formy notarialnej uchwały zapadającej kwalifikowaną większością
głosów, gdyż wcześniej (w umowie) wspólnicy wyrazili już zgodę (w formie notarialnej) na zmianę wysokości
kapitału. Dotychczasowi wspólnicy składają oświadczenia o objęciu nowych udziałów w formie pisemnej

wpisaniu podwyższenia do krs – podwyższenie następuje z chwilą wpisu do krs, co jest niezbędne zarówno w
trybie formalnym (zmiana umowy) jak i nieformalnym. Obowiązek zgłoszenia spoczywa na zarządzie spółki. Wraz
ze zgłoszeniem do rejestru składa się uchwałę o podwyższeniu, oświadczenia o objęciu udziałów o podwyższonym
kapitale, oświadczenia członków zarządu że wkłady dla pokrycia podwyższenia zostały w całości wniesione.

Obniżenie kapitału zakładowego
Obniżenie może być spowodowane np. ograniczeniem działalności lub odzyskaniem części zainwestowanych przez
wspólników środków. Kodeks przewiduje także obniżenie obligatoryjne, w sytuacji gdy spółka nabyła własne udziały
w toku egzekucji prowadzonej przeciwko wspólnikowi będącemu jej dłużnikiem. Obniżenie następuje jeśli spółka nie
zdołała zbyć takich udziałów w ciągu roku od nabycia.
Sposoby obniżenia kapitału:
-

likwidacja (umorzenie) części udziałów, przy pozostawieniu niezmienionej wartości nominalnej pozostałych
udziałów

zmniejszenie wartości wszystkich udziałów, przy pozostawieniu niezmienionej ich liczby.

Możliwe jest zastosowanie jednocześnie obu metod. Obniżenie wiąże się ze zwrotem równowartości wkładów
wniesionych przez wspólników, w zakresie w jakim następuje obniżenie. Możliwe jest także obniżenie bez wypłaty.
Zgromadzenie wspólników decyduje o wypłacie lub sposobie wykorzystania nadwyżki aktywów (np. na kapitały
rezerwowe).

Skuteczne obniżenie kapitału wymaga:
-

podjęcia przez wspólników uchwały o obniżeniu kapitału – jest to zmiana umowy spółki, wymaga
zaprotokołowania notarialnego, wymagana jest kwalifikowana większość 2/3 głosów oddanych. Jeżeli obniżenie
następuje w związku z tzw. automatycznym umorzeniem udziałów uchwałę podejmuje zarząd (nie zgromadzenie
wspólników).

przeprowadzenia postępowania konwokacyjnego wobec wierzycieli – ma na celu zabezpieczenie interesów
wierzycieli spółki. Polega na: publicznym ogłoszeniu (w Monitorze Sądowym i Gospodarczym) o uchwalonym
obniżeniu kapitału, publicznym wezwaniu wierzycieli do sprzeciwu wobec obniżenia (w ciągu 3 miesięcy) oraz
zaspokojeniu lub zabezpieczeniu sprzeciwiających się wierzycieli. Obowiązek ten nie istnieje jeśli przeprowadzane
jest obniżenie z jednoczesnym podwyższeniem (patrz niżej)

zgłoszenia i wpisania obniżenia do krs – ponieważ następuje realna zmiana umowy spółki. Zgłoszenie jest
obowiązkiem zarządu, musi złożyć dokumenty stwierdzające zmianę wysokości kapitału (uchwałę o obniżeniu,
dowody wezwania wierzycieli oraz oświadczenia o zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli sprzeciwiających
się). Podanie przez zarząd nieprawdziwych informacji jest przestępstwem (ściganym w trybie kpk).

Możliwe jest przeprowadzenie obniżenia z jednoczesnym podwyższeniem – np. w sytuacji gdy wspólnik nie wniósł
wkładu aportem, obniża się o jego wartość a następnie o taką samą wartość podwyższa (którą wspólnik wniesie
wkładem pieniężnym). Ewentualnie w sytuacji niedoboru w kapitale – obniżenie o kwotę niedoboru, a następnie
zwiększenie, powoduje realne wniesienie do spółki określonych wartości. W takich przypadkach nie występuje
obowiązek przeprowadzenia postępowania konwokacyjnego (brak zagrożenia dla wierzycieli).

Pozycja prawna wspólnika
Udziały w spółce
Wspólnikiem jest osoba, której przysługują udziały w danej spółce. Udział jest częścią kapitału zakładowego o pewnej
wartości (nominalnej) pieniężnej, a jednocześnie jest to ogół praw i obowiązków wspólnika. Oczywiście udział nie
może być zmaterializowany (tak jak akcja). W umowie wspólnicy decydują czy udziały ich będą równie czy nierówne.
Możliwe jest zbycie części udziałów. Jeśli umowa przewiduje posiadanie tylko jednego udziału, wówczas można zbyć
pewien ułamek udziału, powstają wówczas nowe mniejsze udziały - możliwe tylko gdy umowa wyraźnie na to zezwala
– brak takiego zezwolenia oznacza, że liczba wspólników nie powiększa się, pozostaje ich tylu ile jest udziałów. Jeśli
każdy wspólnik może posiadać więcej niż jeden udział wówczas możliwe jest zbycie części udziałów.
Możliwe jest także że udziały przysługują nie pojedynczym osobom ale kilku łącznie – jest to współwłasność udziałów.
Ma to miejsce np. w razie śmierci wspólnika (kilku spadkobierców).
Jeśli wspólnik wniesie jako udział przedmioty majątkowe należące do majątku wspólnego małżonków wówczas udział
objęty za ten wkład staje się składnikiem majątku wspólnego. Uznaje się jednak że wspólnikiem jest tylko ten małżonek
który uczestniczył w zawarciu umowy spółki albo nabył później jej udziały.

Uprzywilejowanie
KSH przewiduje także że wspólnicy powinni być w takich samych okolicznościach traktowani jednakowo, mają
jednakowe prawa i obowiązki. Możliwe jest umowne zróżnicowanie ich praw i obowiązków.
Dopuszczalne jest uprzywilejowanie niektórych udziałów w spółce, co łączy się ze szczególną rolą jednego lub kilku
wspólników. Uprzywilejowanie może dot. np. głosu, dywidendy, sposobu uczestnictwa w podziale majątku w toku
likwidacji spółki. W umowie należy wskazać które udziały są uprzywilejowane. Kodeks przewiduje pewne
ograniczenia jak chodzi o uprzywilejowanie, np. dodatkowe uprawnienia dot. głosu może być przypisane tylko
udziałom o równej wartości nominalnej i nie może przekraczać 3 głosów na jeden udział uprzywilejowany.
Uprzywilejowanie należy odróżnić od praw osobiście przyznanych wspólnikowi. Uprzywilejowanie jest przenoszalne,
wraz z samym udziałem, natomiast prawa osobiste związane jest z osobą, dlatego zbycie udziału powoduje wygaśnięcie
prawa osobistego.

Prawa i obowiązki
Prawa i obowiązki wspólnika mogą mieć postać: korporacyjnych i majątkowych. Wykonywanie praw lub obowiązków
korporacyjnych nie powoduje żadnych przesunięć majątkowych (np. prawo kontroli, udziału w zgromadzeniu
wspólników). Natomiast majątkowe to prawo do: dywidendy, udziału w kwocie likwidacyjnej, zbycia udziałów,
wynagrodzenia za świadczenia na rzecz spółki itd. Do obowiązków o charakterze majątkowym należą: wniesienie
wkładów przewidzianych w umowie, zwrot nieuzasadnionych wypłat, dokonanie dopłat.

Podstawowym prawem jest prawo uczestnictwa w spółce w charakterze wspólnika, dające możliwość wpływania na
stosunki w spółce, organizacje i funkcjonowanie. Uprawnienia korporacyjne to głównie prawo uczestnictwa w
zgromadzeniu wspólników. Prawo głosu w zgromadzeniu może być wykonywane osobiście lub przez pełnomocnika
(nie może nim być członek zarządu spółki lub jej pracownik). Liczba głosów wspólnika odpowiada wielkości jego
udziałów. W pewnych kwestiach prawo głosu jest wyłączone. Nie może głosować przy uchwałach dot.:
-

jego odpowiedzialności wobec spółki

udzieleniu mu absolutorium ze sprawowania funkcji w organach spółki

sporu między nim a spółką

zwolnienia go ze zobowiązania wobec spółki

Jeżeli wspólnik posiada udziały o wartości co najmniej 1/10 kapitału zakładowego (lub mniej jeśli umowa tak
przewiduje), przysługuje mu prawo żądania zwołania przez zarząd nadzwyczajnego zgromadzenia.
Prawem o charakterze korporacyjnym jest prawo kontroli stanu spraw spółki (przeglądanie ksiąg i dokumentów,
żądanie informacji i wyjaśnień). Zarząd może odmówić spełnienia żądań jeśli zachodzi obawa, że wspólnik będzie
korzystał z prawa kontroli w sposób niezgodny z interesem spółki.

Kodeks przyznaje uprawnienie (tzw. actio pro socio) wspólnikom do wytoczenia powództwa odszkodowawczego na
rzecz spółki, w przypadku gdy powołane do tego organy spółki lub osoby nie uczynią tego w ciągu roku od ujawnienia
działania powodującego szkodę. Prawo to ma na celu zapobieżenie skutkom bezczynności osób które powinny podjąć
działania zmierzające do uzyskania odszkodowania.

Do praw majątkowych należą:
-

prawo do udziału w majątku spółki pozostałym po przeprowadzeniu likwidacji. Może być zrealizowane po
zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli spółki, oraz upływie terminu 6 miesięcy od ogłoszenia otwarcia
likwidacji i wezwania wierzycieli do zgłoszenia wierzytelności. Majątek pozostały po likwidacji przypada
wspólnikom proporcjonalnie do ich udziałów (chyba że umowa wskazuje inaczej - uprzywilejowanie)

prawo do wynagrodzenia za powtarzające się świadczenia niepieniężne. Obowiązek takiego świadczenia może
wynikać z umowy spółki

prawo do zwrotu dopłat pieniężnych, gdy wspólnik dokonał takiej dopłaty przewidzianej umową spółki

prawo do uzyskania zwrotu wartości udziałów, które zostały umorzone, lub w przypadku obniżenia kapitału
zakładowego

prawo do rozporządzenia udziałem. Nie może być ograniczone umową, jest to uprawnienie o charakterze
majątkowym

prawo pierwszeństwa w objęciu nowoutworzonych udziałów w przypadku podwyższenia kapitału zakładowego.
Możliwe jest wyłączenie tego prawa (umowa lub uchwała, za zgodą wspólnika).

prawo do udziału w zysku (dywidenda). Zyskiem jest nadwyżka wpływów pieniężnych nad wydatkami i
obowiązkowymi „odpisami” w danym czasie. Zysk oblicza się w okresach rocznych. Prawo to uprawnia wspólnika
do otrzymania w postaci pieniężnej, części zysku rocznego, przypadającej na niego. Przesłanki – istnienie zysku
(roczne sprawozdanie finansowe) oraz podjęcie przez zgromadzenie wspólników uchwały o przeznaczeniu zysku
lub jego części do podziału między wspólników. Wspólnicy mogą podjąć decyzję o przeznaczeniu zysku (części
lub nawet całego) na określony cel (tworzy się fundusze). Uchwała taka może być zaskarżona przez wspólników
którzy uważają że jest dla nich krzywdząca. Przy wypłacie dywidendy obowiązują zasady: 1/ kwota do podziału
nie może być większa niż zysk osiągnięty w ostatnim roku obrotowym powiększony o niepodzielone zyski z
poprzednich lat oraz o kwoty z kapitałów rezerwowych i zapasowych, 2/ zysk dzieli się w proporcjach
odpowiadających stosunkowi udziałów (umowa spółki może regulować to odmiennie np. przywileje
dywidendowe), 3/ uprawnione do dywidendy są osoby którym przysługiwały udziały w spółce w dniu podjęcia
uchwały o podziale zysku. Umowa może także przewidywać uprawnienie do wyznaczenia tzw. dnia dywidendy,
według którego ustala się listę uprawnionych do otrzymania wypłaty z zysku. Wspólnikom mogą być wypłacone
zaliczki na poczet spodziewanej dywidendy. Wypłaty może dokonać zarząd, jeśli umowa przewiduje taką
możliwość a spółka posiada odpowiednie środki. Przesłanką jest informacja w sprawozdaniu finansowym że spółka
osiągnęła zysk w ostatnim roku obrotowym.

Podstawowe obowiązki wspólników:
-

wniesienie w całości wkładu przewidzianego umową spółki (przesłanka wpisu spółki do KRS). Niespełnienie tego
obowiązku może powodować wytoczenie powództwa o nakazanie jego spełnienia lub sądowe wyłączenie
wspólnika.

powtarzające się świadczenia niepieniężne - obowiązek ten może obciążyć wspólnika tylko gdy został
wprowadzony wyraźnie w umowie spółki. Chodzi np. o obowiązek dostarczania surowców, produktów itp. Za ich
wykonywanie przysługuje wspólnikowi wynagrodzenie

dopłaty – możliwość taka powinna być przewidziana w umowie, a nie np. uchwałą. Wielkość dopłat musi być
określona liczbowo w stosunku do udziałów (może to być określenie ułamka wartości udziałów np. ½ wartości
udziałów, albo kwota np. 5 tys. zł). Umowa może bardziej konkretyzować dopłaty, z reguły jednak konkretyzacja
następuje później, w drodze uchwały (terminy i sposoby wnoszenia). Wniesienie dopłat powoduje dostarczenie
spółce dodatkowych środków pieniężnych jednak nie zwiększa kapitału zakładowego. Dlatego dopuszczalny jest
ich zwrot, co może nastąpić po 3 miesiącach od ogłoszenia (w Monitorze) przez spółkę o tym zamiarze. Dopłaty
podlegają zwrotowi, za wyjątkiem sytuacji gdy umowa wyraźnie wyłącza zwrot

obowiązki korporacyjne – nakładane są postanowieniami umowy. Najczęściej dot. zakazów działalności
konkurencyjnej (np. zakaz prowadzenia spraw innych przedsiębiorców, nabywania akcji i udziałów spółek
konkurencyjnych). Wspólnicy mają także obowiązek lojalnego i uczciwego wykonywania swoich praw (nadużycie
może być podstawą wyłączenia za spółki).

Utrata członkostwa i zmiany osobowe w spółce
Utrata statusu wspólnika może nastąpić w wyniku:
-

zbycie wszystkich udziałów

umorzenie wszystkich udziałów za zgodą zainteresowanego

sądowe wyłączenie wspólnika

przymusowe umorzenie wszystkich udziałów

Śmierć i sądowe wyłączenie powoduje utratę członkostwa, natomiast w przypadku umorzenia i zbycia tylko gdy
dotyczy wszystkich udziałów.

Zbycie udziałów
Jest to jedno z podstawowych praw wspólnika (związane z charakterem kapitałowym spółki), a umowa może jedynie
ograniczyć wykonywanie tego prawa w określony sposób. Jeżeli wspólnik posiada jeden udział może zbyć również
jego część, ale powstałe w ten sposób udziały nie mogą mieć wartości mniejszej niż ustawowe minimum (50zł).
Zbycie następuje najczęściej poprzez sprzedaż, ale także darowizne albo zamiane. Czynność ta powinna być dokonana
w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.
Umowa (ani uchwały) nie mogą odebrać prawa do zbycia udziałów, mogą jedynie wprowadzić pewne ograniczenia np.
uzyskanie zgody zarządu lub wspólników, albo przyznanie pierwszeństwa przy zakupie pozostałym wspólnikom. Jeśli
zgoda na zbycie (np. przez zarząd) nie zostanie udzielona, wówczas może ją udzielić sąd.
Skuteczność zbycia (względem spółki) uzależniona jest od zawiadomienia spółki o tym fakcie – informacja o
przeniesieniu udziałów oraz dowód zawarcia umowy. Dopiero wówczas nabywca staje się wspólnikiem (dla spółki).
Inne rozporządzenia udziałami
-

przeniesienie powiernicze – polega na upoważnieniu przez wspólnika innej osoby do występowania (wobec spółki
i osób trzecich) w charakterze uprawnionego z udziałów. Wobec spółki nabywca ma uprawnienia wspólnika.
Umowa między powiernikiem a zbywcą reguluje m.in. sposób i czas w jakim może on dysponować udziałami.

zastaw i użytkowanie udziałów – zastaw (podobnie jak zbycie) może być przez spółkę ograniczony, stosuje się
przepisy KC o zastawie (zastaw na prawach a nie rzeczy).

Wyłączenie wspólnika orzeczeniem sądowym
Przejawem elementu osobowego w sp. z o.o. jest możliwość wyłączenia wspólnika, bez jego zgody (gdy jego osobiste
relacje ze wspólnikami lub ze spółką są nieprawidłowe), co następuje na mocy orzeczenia sądowego. Podstawą
wyłączenia są tzw. ważne przyczyny dot. danego wspólnika. Mogą to być w szczególności:
-

niewykonywanie powinności wobec spółki (np. niewniesienie wkładów)

naruszenie obowiązku lojalności

odmowa współdziałania przy podejmowaniu decyzji przez spółkę

wykonywanie własnych uprawnień w celu dezorganizowania lub utrudniania funkcjonowania spółki i jej organów

Legitymację czynną (wytoczenie powództwa) posiadają pozostali wspólnicy, posiadający więcej niż połowę udziałów.
Sąd może zabezpieczyć powództwo przez czasowe zawieszenie wspólnika który ma zostać wyłączony. Wyłączenie nie
powoduje zmian w majątku spółki – udziały wyłączonego wspólnika muszą zostać przejęte przez inną osobę (za
opłatą). Sąd określa cenę oraz termin w jakim wyłączonemu wspólnikowi zostanie zapłacona cena przejęcia. Jeśli w
wyznaczonym terminie udziały nie zostaną przejęte i zapłata ceny nie nastąpi, wyrok staje się bezskuteczny. W
przypadku spełnianie się warunków skuteczności wyroku wyłączającego, wspólnika uważa się za wyłączonego już od
dnia doręczenia mu pozwu (pozostają jednak w mocy te czynności których dokonał między doręczeniem pozwu a
skutecznym wyłączeniem).

Umorzenie udziałów
Umorzenie może dotyczyć wszystkich (wówczas utrata członkostwa) lub części udziałów danego wspólnika.
Umorzenie polega na unicestwieniu bytu prawnego określonych udziałów, poprzez czynności spółki i przy spełnieniu
odpowiednich przesłanek. Umorzenie może być np. przewidziane w umowie jako sankcja za pewne zachowanie
wspólnika. Zabieg umorzenia może być dokonany albo poprzez obniżenie kapitału zakładowego albo bez obniżania.
Zasady podstawowe umorzenia:
-

możliwość umorzenia musi być wyraźnie przewidziana w umowie spółki

niedopuszczalne jest umorzenie w przypadku spółki w organizacji

umorzenie następuje przez uchwałę zgromadzenia wspólników (w przypadku tzw. umorzenia automatycznego,
uchwała zarządu)

jeśli umorzenie bez obniżenia kapitału wówczas za chwile umorzenia przyjmuje się moment podjęcia uchwały,
jeśli umorzenie z obniżeniem kapitału wówczas konieczne jest zgłoszenie do rejestru

co do zasady wspólnik otrzymuje wynagrodzenie za umorzenie – przy umorzeniu przymusowym i automatycznym
nie może ono być niższe od ustawowego minimum (wartość przypadających na udział aktywów netto
pomniejszonych o kwotę przeznaczoną do podziału miedzy wspólników). Dopuszczalne jest umorzenie
nieodpłatne, jeśli wspólnik wyrazi zgodę.

KSH przewiduje umorzenie:
-

przymusowe – następuje bez konieczności wyrażenia zgody przez wspólnika. Przesłanki takiego umorzenia
powinny być oznaczone w umowie spółki (np. nielojalne zachowanie). Umowa może także dopuszczać umorzenie
bez powodów, jeśli tak postanowią wspólnicy w uchwale. Uchwałę o przymusowym umorzeniu podejmują
wspólnicy większością głosów (zwykłą lub kwalifikowaną jeśli tak określono w umowie)

dobrowolne – jest to nabycie udziałów przez spółkę za zgodą wspólnika. Takie umorzenie musi być przewidziane
w umowie, decyzja zapada uchwałą zgromadzenia wspólników, a dla skuteczności niezbędna jest zgoda wspólnika
którego umorzenie dotyczy. Po podjęciu uchwały spółka musi nabyć udziały (umowa miedzy wspólnikiem a
spółką). Spółka następnie powinna podjąć uchwałę o umorzeniu tych własnych (nabytych przez spółkę) udziałów,
co następuje przez obniżenie kapitału lub bez obniżenia. Zapłata za udziały może nastąpić albo na podstawie
umowy przenoszącej udziały na spółkę (np. sprzedaż) albo dopiero w wyniku umorzenia ich przez spółkę.

automatyczne – jest to uproszczony tryb umorzenia przymusowego. Następuje w związku z wystąpieniem
określonych w umowie okoliczności, bez konieczności podejmowania uchwały. Decyzję o umorzeniu podejmuje

zarząd. Wspólnik nie może zaskarżyć uchwały na podstawie przepisów o zaskarżaniu uchwał zgromadzenia
wspólników, może jedynie wystąpić o stwierdzenie jej nieważności jeśli decyzja zapadła mimo braku przesłanek
umorzenia.

Organy spółki z o.o.
Sp. z o.o. jako osoba prawna działa przez swoje organy. Kodeks normuje działanie 3 organów: zgromadzenie
wspólników (funkcje uchwałodawcze), zarząd (zadania wykonawczo-zarządzające) oraz organy nadzoru (rada
nadzorcza i/lub komisja rewizyjna). Zgromadzenie wspólników i zarząd są organami obligatoryjnymi w każdej spółce,
natomiast rada nadzorcza lub komisja muszą być powołane tylko w spółkach których kapitał zakładowy przekracza 500
tys. zł a wspólników jest więcej niż 25.

Zarząd spółki
Jest obligatoryjnym organem sp. z o.o., pełni funkcje wykonawczą, realizuje decyzje i uchwały wspólników oraz cele i
zadania określone w umowie spółki. Spółka działa poprzez zarząd, zarówno w sferze wewnętrznej jak i reprezentacji
zewnętrznej.
Sposób powołania (skład, ustanowienie) reguluje na ogół umowa spółki. W braku uregulowań umownych, kompetencja
do powołania zarządu przysługuje zgromadzeniu wspólników. Czas do kiedy zarząd ma funkcjonować może być
określony w umowie. W braku takich regulacji obowiązują zasady:
-

jeśli członka powołano bez określenia czasu, jego mandat wygasa wraz z zatwierdzeniem sprawozdania
finansowego (na zgromadzeniu wspólników) za pierwszy pełny rok obrotowy pełnienia funkcji. Dalsze pełnienie
takiej funkcji wymaga ponownego powołania

gdy członka powołano na dłuższy czas niż 1 rok, jego mandat wygasa z zatwierdzeniem sprawozdania finansowego
(na zgromadzeniu wspólników) za ostatni pełny rok obrotowy pełnienia funkcji

gdy członkowie powołani są na okres wspólnej kadencji, mandaty ich wygasają w tym samym momencie

Mandat wygasa zawsze w przypadku: odwołania, śmierci, rezygnacji z funkcji. Odwołanie członka zarządu możliwe
jest w każdym czasie (uchwałą zgromadzenia wspólników). Umowa może jednak przewidywać szczególne zasady
odwołania.

Zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę. Prowadzenie spraw dot. płaszczyzny wewnętrznej (czynności
decyzyjne, organizacyjne związane z funkcjonowaniem spółki) a reprezentowanie dot. sfery zewnętrznej (kontakty z
kontrahentami, sądami, urzędami). Prowadzenie spraw często łączy się także z podejmowaniem czynności
„zewnętrznych” (nie tylko wewnętrznych) np. zawarcie umowy z innym podmiotem. Zakres prowadzenia spraw
obejmuje wszystkie czynności sądowe i pozasądowe spółki. Ograniczenia mogą wynikać z ustawy, umowy lub uchwały
wspólników. W ramach reprezentacji zarząd jest uprawniony do wszelkich czynności sądowych i pozasądowych (np.
składanie oświadczeń woli, zawieranie umów, czynności procesowe, udzielanie pełnomocnictw). Prawa
reprezentowania spółki przez członka zarządu nie można skutecznie ograniczyć wobec osób trzecich. Istnieje
domniemanie ogólnej kompetencji zarządu do wykonywania czynności reprezentowania i prowadzenia spraw spółki
(może podejmować wszelkie działania które nie są wyraźnie zastrzeżone dla innych organów).

Zarząd ma nie tylko uprawnienie ale także obowiązek prowadzenia spraw i reprezentacji spółki. Dopuszczalne jest
powierzenie wykonywania pewnych zadań innym osobom (zwłaszcza w dużych spółkach), które przygotowują
merytorycznie decyzje dla zarządu, który sam je podejmuje (osoby te mogą też podejmować decyzje same, w imieniu
zarządu). Czynności związane z reprezentowaniem również mogą wykonywać pełnomocnicy lub prokurenci powołani
przez zarząd który sprawuje nadzór i kontrole. Członkowie zarządu powinni prowadzić sprawy z należytą starannością.
Kodeks wymienia także określone powinności zarządu:
-

zgłaszanie do sądu rejestrowego różnych okoliczności podlegających wpisowi

zawiadomienie urzędu skarbowego

dokonywanie ogłoszeń

prowadzenie księgi udziałów i księgi uchwał

udzielanie wyjaśnień i udostępnianie dokumentów wspólnikom (w ramach kontroli)

Sposób wykonywania uprawnień określa umowa i późniejsze uchwały. Mogą wskazywać szczególne uprawnienia
określonych członków zarządu, a także podział kompetencji. Jeśli brak unormowań umownych, zastosowanie mają
przepisy ksh, zgodnie z którymi:
-

każdy członek zarządu ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw

każdy może samodzielnie podejmować działania niewykraczające poza zakres zwykłych czynności spółki

w sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności wymagana jest uchwała zarządu (podobnie gdy przy
zwykłej czynności sprzeciwi się któryś z członków)

uchwała może być podjęta tylko gdy wszyscy członkowie zostali prawidłowo zawiadomieni o posiedzeniu

uchwała zapada bezwzględną większością głosów oddanych

powołanie prokurenta wymaga zgody wszystkich członków zarządu

każdy członek może samodzielnie odwołać prokurenta

Informacja o sposobie reprezentacji powinna być publicznie dostępna. Sposób może zostać określony w umowie.
Możliwe jest wiele rozwiązań np. kompetencja do reprezentacji przysługuje prezesowi zarządu, można przyjąć też że

każdy członek zarządu musi działać tylko łącznie z prokurentem. Jeśli brak unormowań umownych, zastosowanie mają
postanowienia ksh – do reprezentacji czynnej niezbędne jest współdziałanie dwóch członków zarządu lub jednego wraz
z prokurentem. Do reprezentacji biernej – kompetencje posiada każdy osobno.

Ograniczenie reprezentacji wprowadza KSH w sytuacjach konfliktu między osobistym interesem członka zarządu a
interesem spółki, a także z powodu konieczności ścisłej kontroli działań zarządu. Reprezentacja przez zarząd została
wyłączona przez KSH w sytuacji:
-

zawarcia umowy między członkiem zarządu a spółką (np. umowa o prace) – spółka musi być wówczas
reprezentowana przez radę nadzorczą lub pełnomocnika

w sporach między spółką a członkiem zarządu – spółka musi być reprezentowana przez radę nadzorczą lub
pełnomocnika (a nie pozostałych członków zarządu)

wytoczenie przez zarząd (lub członka) powództwa mającego na celu wzruszenie uchwały zgromadzenia
wspólników – spółka jest stroną pozwaną, może być reprezentowana przez pełnomocnika lub kuratora
wyznaczonego przez sąd

jeśli w toku post. likwidacyjnego wyznaczony zostanie likwidator, zarząd zostaje wyłączony od prowadzenia spraw
i reprezentacji

Zewnętrzna reprezentacja przez zarząd może być uzależniona także uzyskaniem zgody innego organu spółki.
Uzyskanie zgody może dot. także określonych czynności i może wynikać z ustawy – zgoda zgromadzenia wspólników
jest wymagana m.in. przy:
-

nabyciu lub zbyciu nieruchomości (jeśli umowa spółki nie zwalnia zarządu od takiej konieczności)

zbyciu lub wydzierżawieniu przedsiębiorstwa spółki (albo części)

dokonaniu zwrotu dopłat

Istnieje także możliwość powierzenia określonych czynności innej osobie (dodatkowo oprócz zarządu) np. z
powództwem o wynagrodzenie szkód wyrządzonych spółce może wystąpić wspólnik niebędący członkiem zarządu,
jeśli zarząd nie wniesie pozwu w ciągu roku.

W przypadku spółki jednoosobowej, spółka i wspólnik są dwoma odrębnymi podmiotami, jednak czynności
dokonywane są właściwie czynnościami „z samym sobą”, dlatego wprowadzono szczególną kontrolę – czynności
prawne między wspólnikiem spółki jednoosobowej (jako jedynym członkiem zarządu) a spółką muszą być dokonane w
formie aktu notarialnego.

W przypadku gdy dana sfera działalności spółki styka się z płaszczyzną interesów innych osób z którymi dany członek
zarządu jest powiązany osobiście, może wystąpić konflikt interesów. W celu wyeliminowania takich sytuacji KSH
wprowadza dwa zakazy:
-

zakaz jakiegokolwiek udziału w rozstrzyganiu spraw w których ujawnia się sprzeczność interesów spółki z
interesem osobistym członka zarządu lub jego najbliższych (małżonek, krewni i powinowaci do drugiego stopnia) a
także osób z którymi wiążą go stosunki osobiste

zakaz zajmowania się działalnością konkurencyjną (bez zgody spółki) – chodzi nie tylko o prowadzenie
działalności, uczestnictwo w charakterze wspólnika w innej spółce, ale także posiadanie > 10% udziałów lub akcji
w konkurencyjnej spółce kapitałowej lub prawa powołania członka zarządu takiej spółki

Naruszenie takich zakazów – podstawa do odwołania członka zarządu z funkcji (również odpowiedzialność
odszkodowawcza).

Niewykonanie obowiązków członków zarządu lub wykonanie bez zachowania staranności może powodować powstanie
odpowiedzialności z tego tytułu, zarówno wobec samej spółki jak i wobec wierzycieli. Odpowiedzialność powstaje w
przypadku:
-

złożenia przez członków zarządu nieprawdziwych danych o wniesieniu przez wspólników wkładów na pokrycie
kapitału zakładowego – ponoszą odpowiedzialność solidarnie ze spółką wobec wierzycieli, przez 3 lata od
zarejestrowania spółki (lub podwyższenia kapitału). Stają się osobistymi dłużnikami wierzycieli spółki. Przesłanka
odpowiedzialności – wina członka zarządu,

gdy egzekucja z majątku spółki (zmierzająca do zaspokojenia wierzyciela) okaże się nieskuteczna –
odpowiedzialność subsydiarna, osobista, członka zarządu. W określonych sytuacjach wspólnik może uwolnić się
od odpowiedzialności (ekskulpować)

zawyżenia wartości wnoszonych przez wspólnika aportów – członek zarządu który wiedział o tym zgłaszając
spółkę do rejestru, odpowiada za wyrównanie brakującej wartości wkładów. Odpowiedzialność ponosi solidarnie
ze wspólnikiem który wniósł wkład o zawyżonej wartości

jeśli członek zarządu brał udział w dokonaniu wypłat na rzecz wspólnika, które nie powinny mieć miejsca,
odpowiada wobec spółki za zwrot wypłaconej kwoty – solidarnie z jej odbiorcą

niewłaściwe wykonywanie obowiązków członków zarządu (ale także rady, komisji lub likwidatora) – zobowiązani
są do wynagrodzenia spółce szkody, jeśli naruszyli przepisy prawa lub umowy spółki. Odpowiedzialność
odszkodowawcza oparta na domniemaniu winy.

Zgromadzenie wspólników
Jest to organ wyposażony w najważniejsze dla spółki kompetencje o charakterze uchwałodawczym. Organem jest
zespół wszystkich wspólników, a zgromadzenie jest najczęstszym sposobem działania tego organu. Mogą oni
podejmować uchwały także bez odbycia zgromadzenia.
Obligatoryjnie uchwała wspólników wymagana jest przy rozstrzyganiu spraw:
-

dokonywanie zmian umowy spółki

rozpatrywanie i zatwierdzanie sprawozdania zarządu z działalności spółki, a także sprawozdania finansowego

udzielania absolutorium z wykonania obowiązków przez członków zarządu, rady nadzorczej i komisji rewizyjnej

decyzje ws. roszczeń spółki o naprawienie szkód powstałych przy zawiązaniu spółki albo przy sprawowaniu
czynności zarządu lub nadzoru

podejmowanie dec. o zbyciu, wydzierżawieniu lub obciążeniu przedsiębiorstwa spółki lub jego części

zarządzenie zwrotu dopłat

zawieranie umów między spółką dominującą a zależną.

Dodatkowo do kompetencji zgromadzenia należą uchwały w sprawach (jeśli umowa nie wskazuje innego organu lub
osób lub nie wyłącza kompetencji wspólników):
-

nabycie i zbycie nieruchomości albo udziału w niej, także użytkowanie wieczyste

rozporządzenie prawem lub zaciągnięcie zobowiązania, jeśli wartość przedmiotu jest dwukrotnie wyższa od
kapitału zakładowego

Zgoda wspólników wymagana jest (przez pierwsze 2 lata) przy zawieraniu przez spółkę umów o nabycie nieruchomości
lub środków trwały, jeżeli wartość przedmiotu jest większa niż ¼ wartości kapitału zakładowego (nie mniej niż 50 tys.
zł) chyba, że w umowie przewidziano możliwość zawarcia takich umów.
Do kompetencji wspólników należy także powoływanie / odwoływanie członków zarządu (o ile umowa nie przewiduje
inaczej).

Zwoływanie zgromadzenia należy do kompetencji zarządu spółki. Zgromadzenia zwyczajne powinny odbywać się w
terminie 6 miesięcy po zakończeniu każdego roku obrotowego. Przedmiotem zgromadzeń zwyczajnych jest: ocena
funkcjonowania spółki, przyjęcie sprawozdania finansowego, udzielenie absolutorium członkom zarządu i rady
nadzorczej. Zgromadzenie zwyczajne może także (jeśli umowa nie przewiduje inaczej) decydować o podziale rocznego
zysku i sposobie pokrycia strat. Obowiązek zwołania zgromadzenia nadzwyczajnego ciąży na zarządzie, m.in. gdy:
-

bilans bieżący wykazu stratę przewyższającą sumę kapitału rezerwowego, zapasowego i połowę zakładowego

z pisemnym żądaniem wystąpi wspólnik, reprezentujący co najmniej 1/10 kapitału zakładowego

zachodzi konieczność podjęcia istotnej decyzji dla spółki, bez której zarząd nie mógłby wykonać swych
obowiązków z zakresu prowadzenia spraw spółki

Uprawnienie do zwołania zgromadzenia przysługuje także radzie nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz wspólnikom
(upoważnionym do tego przez sąd rejestrowy). Uprawnienie to mogą wykonywać w razie bezczynności zarządu
(powinien zwołać a nie czyni tego). Kodeks przewiduje formalny i nieformalny tryb zwołania. Formalny – zwołujący
wysyła zawiadomienie listami poleconymi lub kurierem (lub pocztą elektroniczną, jeśli wspólnik wyraził na to pisemną
zgodę i podał adres). Należy je wysłać co najmniej na 2 tygodnie przed datą zgromadzenia. Zgromadzenie może odbyć
się również bez formalnego zwołania – jeśli reprezentowany jest cały kapitał i nikt nie wyraził sprzeciwu. Natomiast
tryb nieformalny pozwala na natychmiastowe podjęcie uchwał jeśli wszyscy wspólnicy dostrzegają taką konieczność.

Reguły zgromadzenia wspólników:
-

odbywa się w miejscowości będącej siedzibą spółki (chyba że umowa stanowi inaczej)

odbywa się bez względu na ilość reprezentowanych udziałów, uchwały nie mogą być podważane z powodu tego,
że nie stawili się wszyscy (chyba że nie byli prawidłowo zawiadomieni). Jedynie dla pewnych uchwał kodeks
wymaga określonej liczby wspólników na zgromadzeniu. Również umowa może określać inne warunki np. iż
uchwały zapadać będą tylko przy udziale całego kapitału zakładowego

przedmiotem obrad mogą być tylko sprawy wymienione w porządku obrad, doręczonym wspólnikom. Zmiana jest
możliwa jeśli uczestniczą i wyrażą zgodę wszyscy

wspólnicy mogą uczestniczyć osobiście albo przez pełnomocnika (chyba że umowa wyłącza taką możliwość).

uchwały podejmowane są w wyniku głosowania. W przypadku udziałów o nierównej wielkości, na każde 10zł
przypada 1 głos (chyba że umowa stanowi inaczej). Do przyjęcia uchwały wymagana jest większość głosów
oddanych. Kodeks wymaga dla spraw szczególnie ważnych dla spółki, aby uchwały zapadały większością
kwalifikowaną

z posiedzenia sporządza się pisemny protokół, który zawiera treść uchwał podjętych przez wspólników. Uchwały
szczególnie istotne dla spółki muszą być zaprotokołowane notarialnie (zmiana umowy spółki, rozwiązanie,
przeniesienie siedziby za granicę).

Kodeks dopuszcza podejmowanie uchwał poza zgromadzeniem, jeśli wszyscy wspólnicy wyrażą pisemną zgodę na
treść zaproponowanej uchwały albo na pisemne głosowanie nad nią.

Kodeks dopuszcza możliwość wzruszenia uchwał podjętych przez wspólników (ale nie uchwał zarządu czy rady
nadzorczej). Ze środków tych mogą korzystać tylko wspólnicy, organy spółki oraz ich członkowie. KSH przewiduje
możliwość wytoczenia przeciwko spółce powództwa o:

uchylenie uchwały, oparte na jednej z podstaw: sprzeczność uchwały z umową spółki, z dobrymi obyczajami i
godzeniem w interes spółki, oraz podjęcie uchwały w celu pokrzywdzenia wspólnika

stwierdzenie nieważności uchwały, jeśli jest ona sprzeczna z ustawą

Legitymacja czynna w obu przypadkach przysługuje:
-

zarządowi, radzie nadzorczej, komisji rewizyjnej

członkom tych organów

wspólnikowi który głosował przeciwko uchwale i zażądał zaprotokołowania tego sprzeciwu

wspólnikowi bezzasadnie niedopuszczonemu do udziału w zgromadzeniu

wspólnikowi nieobecnemu na zgromadzeniu, jeśli było nieprawidłowo zwołane albo uchwała nie była ujęta w
porządku obrad

wspólnikowi, którego pominięto przy głosowaniu pisemnym, lub który nie wyraził zgody na taki tryb głosowania,
albo głosował przeciwko uchwale.

Prawomocny wyrok uchylający lub unieważniający uchwałę jest skuteczny od chwili jej podjęcia. W procesie spółkę
reprezentuje zarząd lub ustanowiony przez wspólników pełnomocnik, ewentualnie powołany przez sąd kurator.
Powództwo o uchylenie może być wytoczone w terminie miesiąca od otrzymania wiadomości o uchwale i nie później
niż 6 miesięcy od dnia jej uchwalenia. Pozew o stwierdzenie nieważności może być wniesiony w terminie 6 miesięcy
od otrzymania wiadomości o uchwale, nie później jak 3 lata od podjęcia uchwały. Jeśli nawet upłynie termin, istnieje
możliwość podniesienia zarzutu nieważności uchwały w innym procesie (wyrok stwierdzający nieważność ma
charakter deklaratoryjny, przyczyna nieważności nie może więc odpaść z powodu upłynięcia terminu). Natomiast w
przypadku uchylenia uchwały jest inaczej – wyrok ma charakter konstytutywny, brak tego wyroku (z powodu
wygaśnięcia terminu) jest przeszkodą w powołaniu się w innym procesie na nieistnienie wadliwej uchwały. Wobec
powództwo o stwierdzenie nieważności uchwały KSH wyłączył możliwość zastosowania art. 189 KPC – osoba trzecia
mająca w tym interes prawny, nie może wystąpić o stwierdzenie nieważności uchwały.

Organy nadzoru
Nadzór instytucjonalny nie jest właściwie niezbędny – głównie z powodu prawa wspólników do kontroli i nadzoru nad
działalnością spółki. Ustanowienie organów nadzoru i kontroli ma charakter fakultatywny, poza sytuacjami
wskazanymi w KSH – np. powołanie rady lub komisji jest obowiązkowe w spółkach w których kapitał zakładowy jest
wyższy niż 500 tys. zł a wspólników jest więcej niż 25. Jeżeli przepisy nie przewidują obowiązku powołania takich
organów, ich ustanowienie zależy od woli wspólników.

Nadzór oznacza kontrolę i ocenę działalności spółki, sporządzanie sprawozdań, zleceń dot. sposobów działania spółki.
Rada nadzorcza sprawuje stały nadzór, w każdym czasie może wykonywać swoje obowiązki, sprawdzać prawidłowość
pracy zarządu. Do jej obowiązków należy także ocena sprawozdania z działalności spółki, sprawozdania finansowego,
oraz ocena propozycji zarządu odnośnie podziału zysku. Oceny takie powinny być zawarte w corocznym pisemnym
sprawozdaniu. Umowa może przyznać radzie dodatkowe kompetencje np. nałożenie na zarząd obowiązku uzyskana
zgody rady na dokonanie określonych czynności. Komisja rewizyjna, powołana obok rady, pełni tylko funkcje
związane z roczną oceną i sprawozdaniem z działalności spółki. Jeśli powołano tylko komisję rewizyjną, wówczas
umowa może przyznać jej kompetencje które KSH przyznaje radzie nadzorczej (bez takiego rozszerzenia, komisja ma
tylko funkcje kontrolne).

Sposób funkcjonowania rady i komisji reguluje KSH oraz regulamin wewnętrzny (jeśli został przyjęty). Przepisy KSH
regulują funkcjonowanie rady nadzorczej, które stosuje się odpowiednio do komisji rewizyjnej. Zasady
funkcjonowania:
-

decyzje podejmowane są w formie uchwał

uchwały są ważne jeśli w posiedzeniu brała udział co najmniej połowa członków, a wszyscy zostali prawidłowo
zawiadomieni (umowa może wprowadzać surowsze wymagania co do liczby członków)

dopuszcza się możliwość oddania głosu na piśmie przez członka rady, za pośrednictwem innego członka

umowa może dopuszczać podejmowanie uchwał pisemnie lub za pośrednictwem telefonu, faxu, poczty
elektronicznej, za wyjątkiem wyboru przewodniczącego, powoływaniu odwoływaniu członków zarządu

Inne kwestie mogą być unormowane w regulaminie uchwalonym przez zgromadzenie wspólników lub przez samą radę
(na podstawie upoważnienia). Rada wykonuje zadania kolegialnie, może też działać przez poszczególnych członków.

Rada oraz komisja muszą składać się z co najmniej 3 członków, powoływanych i odwoływanych uchwałą wspólników
(umowa może wskazać inny sposób powołania i odwołania np. jeden wspólnik). W skład nie mogą być powołane osoby
które podlegają kontroli i nadzorowi tych organów tzn.: członkowie zarządu, likwidatorzy, prokurenci, kierownicy
oddziałów lub zakładu, a także osoby zatrudnione w spółce: główny księgowy, adwokat i radca prawny, a także osoby
bezpośrednio podległe członkowi zarządu albo likwidatorowi.

Rozwiązanie i likwidacja spółki
Rozwiązanie (ustanie bytu) spółki następuje z chwilą wykreślenia z rejestru, co następuje w tzw. postępowaniu
likwidacyjnym. Celem jego jest zakończenie działalności, zaspokojenie wierzycieli i podział majątku między
wspólników.

Zdarzeniami które według KSH mogą powodować wszczęcie postępowania likwidacyjnego są:
-

przyczyny wskazane w umowie spółki – np. upływ czasu, wypowiedzenie umowy przez wspólnika, śmierć jednego
ze wspólników itd.

podjęcie przez wspólników uchwały o rozwiązaniu spółki albo o przeniesieniu jej siedziby za granicę – uchwałę o
rozwiązaniu mogą podjąć gdy uznają to za celowe, np. brak perspektyw dla dalszej działalności. Do podjęcia takiej
uchwały niezbędne jest oddanie na nią 2/3 głosów, chyba że powodem jest strata przewyższająca sumę kapitału
zapasowego i rezerwowego oraz połowę zakładowego (wówczas wystarczy zwykła większość oddanych głosów)

ogłoszenie upadłości spółki – wniosek rozpatruje sąd rejonowy (gospodarczy), wydanie postanowienia
uwzględniającego wniosek jest dowodem, że spółka jest w złej sytuacji finansowej co stanowi powód do jej
rozwiązania. Samo ogłoszenie upadłości nie powoduje rozwiązania spółki. Wniosek o wykreślenie spółki z rejestru
składa syndyk upadłości, po zakończeniu postępowania upadłościowego (a nie likwidacyjnego). Jednak nie zawsze
ogłoszenie upadłości musi zakończyć się rozwiązaniem spółki, może np. dojść do układu między spółką a
wierzycielami, do uchylenia ogłoszenia upadłości, lub do umorzenia postępowania upadłościowego

inne okoliczności przewidziane prawem – może to być rozwiązanie spółki przez sąd, w przypadku uchybień przy
zawieraniu umowy spółki lub gdy w ogóle jej nie zawarto. Możliwe jest także wystąpienie do sądu (przez
wspólnika) z pozwem o wydanie orzeczenia o rozwiązaniu spółki w przypadku gdy: osiągnięcie celu spółki stało
się niemożliwe albo gdy zachodzą ważne przyczyny spowodowane wewnętrznymi stosunkami spółki. Do
wniesienia takiego pozwu mogą być także uprawnione organy państwowe gdy działalność spółki jest sprzeczna z
prawem i zagraża interesowi publicznemu.

Jeśli wystąpi jedna z powyższych przyczyn, spółka przechodzi w stan likwidacji, a jej funkcjonowanie ogranicza się
tylko do zakończenia działalności i zaspokojenia wierzycieli. Majątek pozostały po zaspokojeniu wierzycieli powinien
być podzielony między wspólników. Otwarcie likwidacji następuje w chwili wystąpienia jednej z w.w. przyczyn
rozwiązania, jeśli jest to orzeczenie sądu, otwarcie następuje z chwilą jego uprawomocnienia. Zasady obowiązujące w
trakcie postępowania likwidacyjnego:
-

firma powinna być uzupełniona o określenie „w likwidacji”

sprawy spółki prowadzą likwidatorzy, którzy również ją reprezentują (odpowiednio według zasad obowiązujących
zarząd)

otwarcie likwidacji musi być zgłoszone sądowi rejestrowemu, obowiązek spoczywa na likwidatorach

z chwilą otwarcia likwidacji ustają ustanowione wcześniej prokury, nie można powoływać nowych prokurentów

w czasie likwidacji obowiązuje zakaz wypłacania wspólnikom zysków (przed spłaceniem zobowiązań spółki) oraz
dokonywania podziału majątku

dopłaty mogą być zarządzone jedynie za zgodą wszystkich wspólników

Likwidatorami stają się członkowie zarządu (jeśli umowa lub uchwała nie stanowi inaczej). Jeśli sąd wydaje orzeczenie,
może sam wyznaczyć likwidatora (wówczas tylko sąd może go odwołać). Obowiązki likwidatora:
-

zgłoszenie do sądu rejestrowego otwarcia likwidacji, z podaniem nazwiska likwidatorów oraz sposobu
reprezentowania przez nich spółki, a także wzory podpisów (jeśli likwidator ustanowiony przez sąd, zgłoszenie
dokonuje się z urzędu)

dokonanie ogłoszenia w Monitorze o otwarciu likwidacji, wraz z wezwaniem wierzycieli do zgłaszania
wierzytelności, w terminie 3 miesięcy od ogłoszenia

sporządzenie bilansu otwarcia likwidacji i przedstawienie go do zatwierdzenia przez zgromadzenie wspólników

sporządzenie rocznych sprawozdań finansowych i o sytuacji spółki (dla wspólników)

prowadzenie bieżącej działalności spółki, w celu jej zakończenia

uzyskanie zaspokojenia wierzytelności spółki przez jej dłużników

zaspokojenie wierzycieli spółki, zgłoszonych w terminie 3 miesięcy od ogłoszenia. Jeśli wierzytelności znane
spólce nie zostały zgłoszone lub nie są wymagalne albo są sporne, likwidator składa odpowiednią sumę w
depozycie sądowym

spieniężenie majątku spółki

podział miedzy wspólników majątku, pozostałego po zaspokojeniu wierzycieli, proporcjonalnie do udziałów lub
według innych kryteriów określonych w umowie

czynności formalne niezbędne do zakończenia likwidacji: ogłoszenie sprawozdania likwidacyjnego, zwołanie
zgromadzenia wspólników w celu zatwierdzenia czynności likwidatorów, złożenie w sądzie rejestrowym wniosku
o wykreślenie spółki z rejestru

Po przeprowadzeniu post. likwidacyjnego i wykreśleniu spólki z rejestru, przestaje ona istnieć jako osoba prawna. Do
dnia złożenia wniosku o wykreślenie, wspólnicy mogą podjąć jednomyślną uchwałę o dalszym jej istnieniu. Uchwała
tak nie może wstrzymać rozwiązania, jeśli z wnioskiem do sądu wstąpił członek organu spółki który nie jest
wspólnikiem albo upoważniony organ państwa, a także jeśli sąd wydał orzeczenie o rozwiązaniu z powodu braków przy
tworzeniu spółki.

SPÓŁKA AKCYJNA

Spółki te na ogół prowadzą działalność o wysokim zapotrzebowaniu na kapitał inwestycyjny oraz wyspecjalizowaną
wiedzę. Zarządzanie spółką należy do menedżerów zasiadających w zarządzie, a akcjonariusze nie muszą posiadać
wiedzy na temat zarządzania określoną działalnością. W S.A. występuje rozdzielenie funkcji „właścicielskich” od
zarządzania, ograniczona odpowiedzialność akcjonariuszy za zobowiązania spółki, oraz swobodna zbywalność spraw
udziałowych spółki (akcji). Ograniczona odpowiedzialność akcjonariuszy za zobowiązania spółki oznacza, że w
przypadku upadłości spółki mogą oni utracić jedynie wniesiony na rzecz spółki wkład, są zwolnieni z bieżącego
zarządzania spółką, oznacza także możliwość utworzenia masowego anonimowego rynku akcji (giełd).

Wewnętrzny ustrój spółek oraz warunki ich funkcjonowania w gospodarce uzależnione są od panującego w danym
kraju systemu „corporate governance”. Jest to zbiór instytucji prawnych i ekonomicznych, których celem jest
zapewnienie efektywnego funkcjonowania spółki, a także zapewnienie pewnej równowagi między sprzecznymi
interesami podmiotów zaangażowanych w jej funkcjonowanie. Istnieją dwa modele: otwarty (USA, W.Brytania) oraz
zamknięty (Francja, Niemcy, także Polska). W systemie otwartym prawa udziałowe (akcje) są silnie rozproszone,
strategiczną kontrolę prawuje rynek kapitałowy (giełda), kontrole operacyjną sprawują menedżerowie, funkcjonowanie
spółki oparte jest na maksymalizacji zysku dla akcjonariuszy. Podstawowym mechanizmem kontroli kierownictwa
korporacji stały się wrogie przejęcia czyli nabycia kontrolnego pakietu akcji przez inwestora, wbrew woli władz spółki
w celu zmiany jej kierownictwa i restrukturyzacji. W systemie zamkniętym charakterystyczna jest koncentracja praw
udziałowych w rękach inwestorów strategicznych, którzy mają możliwość kontroli działań menedżerów. Występuje
równowaga interesów wierzycieli, akcjonariuszy, pracowników i zarządu.
W Polsce funkcjonuje zamknięty model corporate governance, kontrole menedżerów spółek sprawują dominujący
akcjonariusze, a wrogie przejęcia odgrywają znikomą rolę. Występuje natomiast zjawisko nadużywania pozycji
dominujących akcjonariuszy, na szkodę dla akcjonariuszy mniejszościowych i wierzycieli.

Powstanie spółki akcyjnej
Do powstania S.A. wymagane jest:
-

zawiązanie spółki

wniesienie przez akcjonariuszy wkładów na pokrycie kapitału zakładowego

ustanowienie zarządu i rady nadzorczej

wpis do rejestru

W pewnych sytuacjach wymagane są dodatkowe czynności, takie jak:
-

sporządzenie i zbadanie sprawozdania założycieli – wymóg taki powstaje jeżeli przewidziane są wkłady
niepieniężne, jeżeli przed zarejestrowanie spółka nabywa odpłatnie mienie, jeżeli spółka wypłaca wynagrodzenie
za usługi świadczone przy jej powstaniu. Sprawozdanie poddaje się badaniu biegłego rewidenta, celem
sprawdzenia prawdziwości i rzetelności sprawozdania oraz wydania opinii czy wartość wkładów niepieniężnych
odpowiada co najmniej nominalnej wartości obejmowanych za nie akcji, a także czy przyznane wynagrodzenie lub
zapłata są uzasadnione. Wynagrodzeniem za usługi przy powstawaniu spółki może być szczególnie świadectwo
założycielskie – może być wydane akcjonariuszom założycielom, a także innym osobom które świadczyły usługi
przy powstaniu spółki. Wydaje się na okres do 10 lat, jest to jedno z praw partycypacyjnych w spółce czyli tytułów
uczestnictwa w zysku lub podziale majątku.

uzyskanie zezwolenia właściwego organu władzy publicznej

Statut i zawiązanie spółki
Do zawiązania spółki niezbędne jest zawarcie umowy założycielskiej oraz objęcie wszystkich akcji.
W umowie akcjonariusze zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów i
współdziałanie w okreslony sposób. Stronami umowy są akcjonariusze (nie spółka – jest ona podmiotem praw i
obowiązków). Do zawarcia umowy niezbędne jest podpisanie statutu spółki przez założycieli oraz złożenie oświadczeń
w których założyciele lub inne osoby które zamierzają zostać akcjonariuszami wyrażą zgodę na zawiązanie spółki, na
brzmienie statutu oraz na objęcie akcji. Jeśli krąg akcjonariuszy ma być szerszy niż założycielu oraz gdy do zawiązania
spółki konieczne są planowane przez założycieli czynności dodatkowe, wówczas konieczny jest nie jeden ale kilka
aktów notarialnych.
Spółka może być zawiązana przez jednego akcjonariusza – założyciela. Spółka nie może być utworzona tylko przez
jednoosobową spółkę z o.o. Możliwe jest to tylko w sposób „następczy” – spółkę akcyjną powołuje kilka osób w tym
jednoosobowa sp. z o.o. która następnie odkupuje akcje od pozostałych akcjonariuszy.

Podstawowym wyznacznikiem treści stosunku prawnego spółki jest jej statut. Zawiera głównie postanowienia o
charakterze organizacyjnym a także treść prawa udziałowego akcjonariuszy. Postanowienia statutu wiążą wszystkich
akcjonariuszy (także tych którzy nabyli akcje w obrocie wtórnym). Zmiana statutu wymaga uchwały walnego
zgromadzenia i wpisu do rejestru.
Postanowienia obligatoryjne:
-

firma spółki (musi zawierać określenie „spółka akcyjna”, w obrocie można używać skrót S.A.)

siedziba spółki – miejscowość w której ma siedzibę organ zarządzający (statut może określić inną)

przedmiot działalności – może to być każda prawnie dozwolona działalność. Umowa zawarta przez spółkę, z
przekroczeniem przedmiotu działalności, będzie ważna

wysokość kapitału zakładowego oraz kwota wpłacona przed zarejestrowaniem na pokrycie kapitału – kapitał
wynosi nie mniej niż 100 tys. zł. Statut musi określać terminy i wysokość wpłat, które powinny być dokonane
przed rejestracją. Można też określić harmonogram spłat po rejestracji, w przeciwnym razie wyznacza je walne
zgromadzenie albo zarząd

wartość nominalna akcji (nie mniej niż 1 gr) oraz ich liczba, a także wskazanie czy są to akcje imienne czy na
okaziciela.

nazwiska i imiona (lub firmy) założycieli (czyli osób które podpisały statut). Co najmniej jeden z założycieli musi
objąć akcje zakładanej spółki.

liczba członków zarządu i rady nadzorczej (albo przynajmniej określenie minimalnej lub maksymalnej liczby).
Statut może wskazywać osobę, organ lub instytucję do powołania zarządu danej spółki.

Niektóre z powyższych postanowień statutu są przesłankami osiągnięcia przez akcjonariuszy określonego celu. Można
wyróżnić:
-

postanowienia dla wywołania jednego z alternatywnych skutków – konieczne tylko gdy akcjonariusze decydują się
na wariant inny niż wyznaczony w kodeksie. Do takich postanowień należą:

czas trwania spółki jeżeli jest oznaczony – jeśli w statucie w ogóle brak takiej klauzuli, spółka została
założona na czas nieokreślony

liczba akcji poszczególnych rodzajów, jeżeli mają być wprowadzone akcje różnych rodzajów (ze względu
na sposób uprzywilejowania, np. co do dywidendy), Jeżeli w statucie nie ma postanowień o akcjach
uprzywilejowanych, przyjmuje się że wszystkie akcje są akcjami zwykłymi

pisma do ogłoszeń – w braku odmiennej regulacji w statucie, przyjmuje się że wyłącznym pismem
promulgacyjnym spółki będzie Monitor Sądowy i Gospodarczy

postanowienia które statut powinien zawierać pod rygorem bezskuteczności wobec spółki – np. bez zamieszczenia
w statucie nie będzie skuteczne przyznanie akcjonariuszowi uprawnienia osobistego. Statut powinien zawierać
(pod rygorem bezskuteczności wobec spółki) postanowienia następujących instytucji prawa spółek:

prawa partycypacyjne – statut powinien zawierać postanowienia dot. liczby i rodzajów tytułów
uczestnictwa w zysku lub podziale majątku spółki (są to tzw. prawa partycypacyjne). Kodeks przewiduje
dwa tytuły uczestnictwa, jako surogaty wynagrodzenia: świadectwo założycielskie (w zamian za usługi
świadczone przy postaniu spółki) oraz świadectwo użytkowe (w zamian za umorzone akcje). Spółki mogą
jednak emitować inne prawa partycypacyjne, nie wymienione w kodeksie

obowiązki związane z akcjami – statut powinien zawierać wszystkie związane z akcjami obowiązki
świadczenia na rzecz spółki (oprócz obowiązku zapłaty za akcje). W szczególności z akcjami imiennymi
mogą być związane obowiązki powtarzających się świadczeń niepieniężnych. Akcjonariuszowi należy się
wynagrodzenie, a spółka winna je zapłacić nawet wtedy gdy bilans nie wykazuje zysku.

warunki i sposoby umorzenia akcji – czy spółka może dokonywać umorzenia dobrowolnego czy także
przymusowego, oraz warunki czyli np. procedura ustalania wynagrodzenia dla akcjonariusza za akcje
umorzone.

ograniczenia zbywalności akcji – możliwe jest ograniczenie rozporządzenia akcjami imiennymi. Między
akcjonariuszami skuteczne są tylko takie porozumienia, które znalazły wyraz w postanowieniach statutu.

uprawnienia osobiste – kodeks dopuszcza przyznanie w statucie uprawnień osobistych indywidualnie
oznaczonemu akcjonariuszowi. Mogą to być uprawnienia organizacyjne lub majątkowe. Można uzależnić
je od terminu lub warunku. Uprawnienia takie są związane z osobą akcjonariusza, a nie z akcją (jak przy
akcjach uprzywilejowanych), nie mogą być przenoszone na inną osobę przez zbycie akcji. Wygasają
najpóźniej z dniem w którym przestaje on być akcjonariuszem spółki.

koszty utworzenia spółki – statut powinien określać co najmniej przybliżoną wielkość kosztów
obciążających spółkę w związku z jej utworzeniem, ustaloną na dzień utworzenia spółki (np. koszty
notarialne, sądowe itd.).

Statut może zawierać postanowienia dodatkowe, ale nie może zawierać takich postanowień które są już w ustawie
uregulowane wyczerpująco, lub postanowień sprzecznych z naturą spółki (odbiegających od modelu spółki handlowej)
lub dobrymi obyczajami. Model spółki akcyjnej związany jest z zasadami prawa akcyjnego:
-

wyłączenie odpowiedzialności osobistej akcjonariuszy za zobowiązania spółki

ochrona kapitału zakładowego

podział kompetencji organów spółki

rządy większości (nie można przyjąć zasady zastrzegającej jednomyślność wszystkich uchwał walnego)

zbywalność akcji

proporcjonalność wkładów i uprawnień akcyjnych

równe traktowanie akcjonariuszy

Zawiązanie spółki następuje z chwilą objęcia wszystkich akcji. Jeżeli jednak statut określa minimalną lub maksymalną
wysokość kapitału zakładowego, to zawiązanie nastąpi gdy objęta zostanie taka liczba akcji, których łączna nominalna
wartość mieści się w statutowo określonych warunkach, oraz gdy zarząd złoży oświadczenie (akt notarialny) o
wysokości faktycznie objętego kapitału, a także o wysokości kapitału zakładowego która powinna zostać określona w
statucie.

Z chwilą zawiązania spółki powstaje spółka akcyjna w organizacji, która posiada zdolność prawną, do chwili
ustanowienia zarządu jest reprezentowana przez założycieli (łącznie) albo przez pełnomocnika. Odpowiedzialność tych
osób ustaje wobec spółki z chwilą zatwierdzenia ich czynności przez walne.

Wniesienie wkładu
Wkłady na pokrycie kapitału zakładowego mogą być pieniężne lub niepieniężne (aport). Przepisy dot. wpłat na akcje
stosuje się odpowiednio do wkładów niepieniężnych. Termin i wysokość wpłat na akcje określa się z uwzględnieniem
zasad:
-

akcje obejmowane za wkłady pieniężne powinny być opłacone przed zarejestrowaniem spółki co najmniej w ¼ ich
nominalnej wartości.

akcje obejmowane za wkłady niepieniężne powinny być pokryte w całości, nie później niż rok po zarejestrowaniu
spółki

jeżeli akcje są obejmowane za wkłady tylko niepieniężne lub niepieniężne i pieniężne to kapitał zakładowy
powinien być pokryty przed zarejestrowaniem spółki co najmniej w wysokości 25 tys. zł (1/4 minimalnego kapitału
zakładowego)

jeżeli akcje są obejmowane po cenie wyższej niż wartość nominalna, nadwyżka powinna być uiszczona w całości
przed zarejestrowaniem spółki. Nadwyżka ta nie jest zapisywana do kapitału zakładowego albo do kapitału
zapasowego

Ustanowienie zarządu i rady nadzorczej
Jest to przesłanka powstania S.A. Z reguły pierwszych członków zarządu i rady powołują założyciele spółki (statut
może regulować to odmiennie). Dokonanie wyboru pierwszych organów spółki należy stwierdzić w aktach o
zawiązaniu spółki, jednak nazwisk osób powołanych do pierwszych władz nie umieszcza się w statucie (dzięki temu
zmiana składu nie wymaga zmiany statutu).

Wpis do rejestru
Wpis ma charakter konstytutywny. Wniosek (podpisany przez wszystkich członków zarządu) należy złożyć w terminie
6 miesięcy od sporządzenia statutu spółki. Oprócz wniosku należy dołączyć dokumenty:
-

oświadczenie członków zarządu o dokonaniu odpowiednich wpłat (wpłaty na akcje oraz wkłady niepieniężne)

dowód wpłaty na akcje, dokonanej na rachunek spółki, potwierdzony przez bank lub firmę inwestycyjną

jeśli statut przewiduje pokrycie kapitału wkładami niepieniężnymi po dokonaniu rejestracji, należy złożyć
oświadczenie że wniesienie jest zapewnione zgodnie z postanowieniami statutu przed upływem roku po
zarejestrowaniu spółki

Za podanie fałszywych danych członkowie zarządu odpowiadają względem wierzycieli, solidarnie ze spółką, przez
okres 3 lat od zarejestrowania spółki.
W przypadku stwierdzenia braku usuwalnego, sąd wyznacza termin na jego usunięcie. Sąd nie może odmówić wpisania
spółki z powodu drobnych uchybień.
Jeżeli braki zostaną stwierdzone po zarejestrowaniu, sąd wzywa do ich usunięcia, a jeśli spółka nie czyni tego, może
nakładać grzywny. W pewnych przypadkach (np. gdy nie zawarto umowy spółki), gdy nie upłynęło jeszcze 5 lat od
rejestracji spółki, sąd po wezwaniu zarządu do złożenia oświadczenia, lub jeśli braki nie mogą być usunięte, wydaje
postanowienie o rozwiązaniu spółki.

Akcja
W zamian za wniesienie wkładu na pokrycie określonej części kapitału zakładowego akcjonariuszom przysługuje
podmiotowe prawo udziałowe (członkostwo) w spółce, inkorporowane w emitowanych przez spółkę papierach
wartościowych.
Kapitał zakładowy jest wyrażoną w pieniądzu wartością równą sumie wartości nominalnej akcji. Powinien on wynosić
nie mniej niż 100 tys. zł i musi być określona w statucie. Kapitał dzieli się na akcje. każda akcja musi mieć określoną w
statucie wartość nominalną (nie mniej niż 1 gr) równą ilorazowi wartości kapitału zakładowego i liczby akcji, wszystkie
akcje muszą mieć równą wartość. Wartość nominalna może ulec zmianie w wyniku zmiany statutu spółki. Może to
nastąpić albo w wyniku podwyższenia / obniżenia kapitału przez podwyższenie / obniżenie wartości nominalnej akcji
(bez zmiany ich liczby), albo w wyniku tzw. splitu czyli przy zwiększeniu liczby akcji bez zmiany wartości kapitału
zakładowego.

Oprócz kapitału zakładowego w spółce akcyjnej obowiązkowo utrzymuje się kapitał zapasowy, na który przelewa się
nie mniej niż 8% zysku spółki dopóki kapitał nie osiągnie co najmniej 1/3 kapitału zakładowego. Należy przelewa też
nadwyżki osiągnięte przy emisji akcji powyżej ich wartości. O użyciu tego kapitału decyduje walne. Statut może także
przewidywać tworzenie kapitałów rezerwowych na pokrycie szczególnych strat lub wydatków.

Akcja jako prawo podmiotowe
Wszystkie uprawnienia składające się na prawa udziałowe mają charakter majątkowy, gdyż służą ochronie
ekonomicznych interesów akcjonariusza. Ze względu na rodzaj chronionego interesu wyróżnia się uprawnienia stricte
majątkowe (prawo do udziału w zysku) oraz majątkowe prawa organizacyjne (prawo głosu). Prawa te są ze sobą
powiązane, powinny przysługiwać tej samej osobie i nie mogą być samodzielnym przedmiotem rozporządzeń (zakaz
rozszczepiania). Akcjonariusz może jednak rozporządzić prawem do konkretnej uchwalonej dywidendy czy prawem

poboru określonej emisji akcji. Zakaz rozszczepienia dotyczy także spółki, która nie może podzielić akcji na akcje
inkorporujące wyłącznie prawa stricte majątkowe i te inkorporujące tylko prawa organizacyjne.
Podstawowe prawa majątkowe akcjonariusza to prawo do zysku i prawo do udziału w majątku likwidacyjnym spółki
netto. Akcjonariusze mają prawo do części która pozostaje po zaspokojeniu pozostałych podmiotów zaangażowanych w
spółkę (np. pracownicy).
Obowiązkiem akcjonariusza jest wniesienie wkładu oraz ewentualnie współdziałanie w inny określony sposób,
określony w ustawie oraz statucie. Niewykonanie obowiązków współdziałania może prowadzić do pozbawienia prawa
udziałowego.

Akcje zwykłe i uprzywilejowane
Na każdą akcję zwykłą składają się takie same uprawnienia. Spółka może jednak wydawać akcje o szczególnych
uprawnieniach, czyli akcje uprzywilejowane. Odstępstwo od zasady jednakowego traktowania akcjonariuszy oraz
proporcjonalności wkładów i praw w spółce, powinno być uzasadnione istotnym interesem spółki. Uprzywilejowanie
akcji może dot. np. prawa głosu, prawa do dywidendy lub podziału majątku. Statut może przyznawać dodatkowe
przywileje (poza wskazanymi w ustawie), jednak nie mogą one być sprzeczne z naturą spółki lub dobrymi obyczajami.
Uprzywilejowane mogą być tylko akcje imienne, przyznanie przywileju akcji na okaziciela jest bezskuteczne (sama
akcja pozostaje ważna).
Liczbę akcji oraz ich rodzaj i związane z nimi uprawnienia powinien określać statut. Przyznanie uprawnień może być
uzależnione w statucie od spełnienia dodatkowych świadczeń, upływu terminu lub ziszczenia się warunku.
Uprawnienia związane z akcją uprzywilejowaną akcjonariusz może wykonywać po zakończeniu roku obrotowego, w
którym wniósł w pełni wkład na pokrycie kapitału zakładowego. Uprzywilejowanie wygasa z chwilą zamiany akcji
imiennej na akcję na okaziciela, a także w razie zbycia akcji uprzywilejowanej co do głosu wbrew zastrzeżonym w
statucie warunkom uprzywilejowania.

Prawa udziałowe mogą być wykonywane albo indywidualnie albo kolektywnie przez określoną grupę. Kolektywnie
realizowane są tzw. prawa mniejszości, które są zagwarantowane przez kodeks dla grupy akcjonariuszy
reprezentujących 1/5 albo 1/10 kapitału zakładowego. Kodeks przewiduje też instytucję przymusowego odkupu akcji
akcjonariuszy mniejszościowych, w sytuacji gdyż w spółce istnieje dominacja małej grupy akcjonariuszy
większościowych. Nie stosuje się w przypadku spółek publicznych, w likwidacji oraz w upadłości. Akcjonariusze
mniejszościowi to akcjonariusze reprezentujący nie więcej niż 5% kapitału zakładowego. Akcjonariusze większościowi
to grupa nie więcej niż 5 akcjonariuszy, reprezentujących łącznie nie mniej niż 95% kapitału, przy czym każdy posiada
nie mniej niż 5%.

Podstawowe znaczenie mają jednak uprawnienia udziałowe, wykonywane indywidualnie, w tym prawo:
-

do udziału w zysku

poboru akcji

do udziału w majątku likwidowanej spółki

do udziału w walnym zgromadzeniu

głosu na walnym

zaskarżenia uchwał walnego

wniesienia powództwa o naprawienie szkody wyrządzonej spółce

do informacji

do udziału w zysku spółki

Prawo do udziału w zysku
Prawo do udziału w zysku jest czym innym niż wierzytelność wobec spółki o wypłatę części zysku przeznaczonego do
podziału (dywidenda). Akcjonariusz nie może zostać pozbawiony prawa do udziału w zysku. Może natomiast w
konkretnym roku nie uzyskać dywidendy jeśli spółka nie osiągnęła zysku lub jeśli zysk nie został przeznaczony na
wypłatę akcjonariuszom. Prawo do udziału w zysku jest nierozerwalnie związane z samą akcją. Możliwe jest
rozporządzenie wierzytelnością o wypłatę dywidendy.
Akcjonariusz może domagać się wypłaty dywidendy gdy:
-

zysk został przeznaczony do wypłaty akcjonariuszom – jest to wyłączna kompetencja walnego, statut nie może
przekazać go innemu organowi. Kwota przeznaczona do wypłaty (dywidenda) nie może być wyższa niż obliczona
według wzoru:

sumuje się: zysk za ostatni rok obrotowy, niepodzielone zyski z lat ubiegłych, zysk przeniesiony z kapitału
zapasowego i rezerwowego

odejmuje się: niepokryte straty, akcje własne, kwoty które powinny być przekazane na kapitał zapasowy
lub rezerwowy

był akcjonariuszem w dniu dywidendy – jest to dzień według którego ustala się krąg akcjonariuszy uprawnionych
do dywidendy. Uprawnieni są akcjonariusze którym przysługiwały akcje w dniu powzięcia uchwały o podziale
zysku. Dzień dywidendy nie może być wyznaczony później niż w terminie 2 miesięcy licząc od dnia powzięcia
uchwały o przeznaczeniu zysku do wypłaty akcjonariuszom. Dzień dywidendy ustala walne

upłynął termin wypłaty dywidendy – w spółce publicznej zwyczajne walne zgromadzenie ustala termin wypłaty. W
spółce niepublicznej przyjmuje się że termin ten przypada bezpośrednio po dniu dywidendy

Istnieją dwa sposoby podziału zysku przeznaczonego do wypłaty dla akcjonariuszy:
-

podział równomierny w stosunku do liczby akcji – jeżeli akcje zostały w całości pokryte

podział równomierny w stosunku do dokonanych wpłat na akcje – gdy akcje nie zostały w całości pokryte

Statut spółki może przewidywać inny sposób, musi uwzględniać regulacje KSH dot. przesłanek związanych z naturą
spółki, dywidendy itd.

Zarząd może wypłacić akcjonariuszom zaliczki na poczet spodziewanej dywidendy, jeśli zostaną spełnione warunki:
-

zarząd jest upoważniony w statucie do wypłaty zaliczki

sprawozdanie finansowe za ostatni rok wykazuje zysk

rada nadzorcza wyraziła zgodę na wypłatę zaliczki

spółka posiada środki na taką wypłatę

Zaliczka nie może być wyższa niż kwota wyliczona według wzoru (art. 349). O ile statut nie stanowi inaczej zaliczkę
wypłaca się proporcjonalnie do liczby posiadanych akcji albo w stosunku do dokonanych wpłat na akcje.

Przywileje dot. dywidendy:
-

przyznanie akcjom uprzywilejowanym większej części zysku niż akcjom zwykłym

przyznanie pierwszeństwa zaspokojenia przed pozostałymi akcjami

przyznanie prawa do wypłaty zaległej dywidendy z zysku w następnych latach

Akcjom którym przysługuje prawo głosu, może być przyznany tylko przywilej udziału w większej części zysku do
podziału. W pełnym zakresie przywileje dywidendowe mogą być przyznane tylko tzw. akcjom niemym (wyłączone
prawo głosu). Dywidenda uprzywilejowana przypadająca akcjom niemym może polegać na:
-

partycypowaniu w większej części zysku

pierwszeństwie zaspokojenia prawa do określonej części zysku do podziału bez prawa partycypacji w pozostałej
części zysku

kombinacji pierwszeństwa zaspokojenia oraz partycypowania w pozostałej części zysku, tak że na
uprzywilejowaną akcję niemą zawsze przypadnie wyższa kwota niż na akcję zwykłą

Statut może przewidywać, że akcjonariuszowi uprawnionemu z akcji niemej, któremu nie wypłacono w pełni
dywidendy w danym roku, przysługuje wyrównanie z zysku w następnych latach, nie później niż w ciągu następnych 3
lat. Wypłata zaległej dywidendy może dot. tylko takiej dywidendy uprzywilejowanej której wielkość można określić,
mimo że spółka nie wypłaciła w ogóle dywidendy (np. 10 zł na każdą akcje).

Prawo do udziału w majątku likwidacyjnym
przysługuje akcjonariuszowi po spełnieniu przesłanek:
-

w procesie likwidacyjnym zostaną spłacone wszystkie zobowiązania spółki

po zaspokojeniu i zabezpieczeniu wierzycieli pozostaną jakieś składniki majątku spółki

upłynie co najmniej rok od ogłoszenia o otwarciu likwidacji i wezwaniu wierzycieli

Masę majątku dzieli się między akcjonariuszy proporcjonalnie do dokonanych wpłat na kapitał zakładowy. Nie
uwzględnia się ani liczby akcji, ich wartości, ani też dokonanych innych wpłat. W przypadku akcji uprzywilejowanych
statut może przyznawać prawo np. zwrotu aportu wniesionego na pokrycie akcji uprzywilejowanych. KSH przewiduje
uprzywilejowanie polegające na pierwszeństwie przy podziale majątku.

Prawo poboru akcji
Akcjonariusze mają prawo pierwszeństwa objęcia nowych akcji w stosunku do liczby posiadanych akcji.
Skonkretyzowane prawo poboru jest zbywalnym prawem majątkowym oraz papierem wartościowym. Prawo poboru
umożliwia akcjonariuszom:
-

utrzymanie dotychczasowego wpływu w spółce, w ramach walnego zgromadzenia

zapobiegają zmniejszeniu wartości ich akcji

Walne zgromadzenie może pozbawić akcjonariuszy prawa poboru akcji w części lub w całości, jeżeli jest to
uzasadnione interesem spółki. Zarząd musi przedstawić walnemu pisemną opinie ws. ograniczenia lub pozbawienia
prawa poboru oraz proponowaną cenę emisyjną lub sposób jej ustalenia. Uchwała walnego o pozbawieniu prawa
poboru wymaga większości 4/5 głosów.

Prawo uczestnictwa w walnym zgromadzeniu
Akcje dają takie prawo jeśli spełnione są warunki:
-

uprawnieni z akcji imiennych i świadectw tymczasowych mają prawo uczestniczenia w walnym, jeśli zostali
wpisani do księgi akcyjnej co najmniej na tydzień przed odbyciem walnego

dokumenty akcji (lub zaświadczenia o złożeniu akcji u notariusza, banku itp.) na okaziciela zostały złożone w
spółce co najmniej na tydzień przed walnym

akcjonariusze spółek publicznych powinni złożyć w spółce imienne świadectwa depozytowe wystawione przez
podmiot prowadzący rachunek papierów wartościowych

akcjonariusz może uczestniczyć w walnym osobiście lub przez pełnomocnika. Pełnomocnictwo musi być udzielone
na piśmie pod rygorem nieważności, a pełnomocnikiem nie może być członek zarządu ani pracownik spółki

Prawo głosu na walnym zgromadzeniu
przysługuje akcjonariuszowi od dnia pełnego pokrycia akcji, chyba że statut stanowi inaczej. Może przysługiwać prawo
uczestnictwa ale bez prawa głosu. Każda akcja daje prawo do jednego głosu na walnym. Wyjątki:
-

pozbawienie prawa głosu – związane z akcjami niemymi (patrz wyżej)

ograniczenie prawa głosu – statut może ograniczyć prawo głosu akcjonariusza mającego ponad 1/5 ogółu głosów w
spółce. Jest to odstępstwo od równego traktowania akcjonariuszy i od zasady „jedna akcja jeden głos”. Dot. to
jednak ograniczenia wykonywania prawa głosu z akcji przekraczających limit głosów określonych w statucie.

zawieszenie i wyłączenie wykonania prawa głosu – związane jest ze stosunkiem dominacji (jeśli spółka
dominująca posiada więcej niż 33% i nie zawiadomiła spółki zależnej o powstaniu stosunku dominacji), z akcjami
własnymi spółki (jeśli spółka nabyła lub objęła własne akcje może jedynie je zbyć lub podejmować czynności dla
ich zachowania, nie może wykonywać praw udziałowych z własnych akcji), oraz z głosowaniem we własnej
sprawie (akcjonariusz nie może głosować jeśli dot. to jego odpowiedzialności wobec spółki)

Akcjonariusze mogą także zawierać umowy co do wykonywania prawa głosu. Treść takich porozumień nie może
kolidować z KSH ani z naturą spółki.
Prawo głosu musi być wykonywane jednolicie ze wszystkich akcji (nie może częścią głosować na „tak” a częścią na
„nie”). Mogą uczestniczyć w walnym i wykonywać prawo głosu osobiście, przez pełnomocnika lub innego
przedstawiciela. Pełnomocnikiem nie może być pracownik spółki ani członek zarządu.
Każda zwykła akcja daje prawo do jednego głosu na walnym. Uprzywilejowanie akcji w zakresie prawa głosu polega
na przyznaniu jej więcej niż jednego głosu, ale jednej akcji nie można przyznać więcej niż 2 głosów. Uprzywilejowanie
w zakresie prawa głosu nie dotyczy spółki publicznej. Poza tym statut spółki może wprowadzać ograniczenia np.
uprzywilejowanie może dot. tylko określonych spraw. W niektórych przypadkach uprzywilejowanie jest wyłączone z
mocy ustawy. Uprzywilejowanie akcji wygasa w razie jej zamiany na zwykłą, lub w razie jej zbycia wbrew
zastrzeżonym warunkom.

Skarb Państwa posiada pewne szczególne uprawnienia, w spółkach w których:
-

akcjonariuszem jest Skarb Państwa

prowadzona jest działalność o istotnym znaczeniu dla porządku prawnego lub bezpieczeństwa publicznego

ma ona określony procentowo udział w rynku na terytorium RP

Ustawa przyznaje ministrowi ds. Skarbu Państwa prawo zgłoszenia sprzeciwu w formie decyzji adm. Sprzeciw ministra
może być zgłoszony wobec uchwały zarządu spółki której przedmiotem jest rozporządzenie podstawowym składnikiem
mienia spółki, także wobec uchwały walnego zgromadzenia lub zgromadzenia wspólników dot. rozwiązania spółki,
przeniesienia siedziby za granicę, zbycia lub wydzierżawienia.

Prawo zaskarżania uchwał walnego zgromadzenia
KSH przewiduje możliwość wytoczenia powództw przeciwko spółce dot. uchwały walnego:
-

o uchylenie uchwały

o stwierdzenie nieważności uchwały

Prawo wytoczenia takiego powództwa przysługuje:
-

zarządowi, radzie nadzorczej oraz członkom tych organów

akcjonariuszowi który głosował przeciwko uchwale i zażądał zaprotokołowania sprzeciwu

akcjonariuszowi bezpodstawnie niedopuszczonemu do udziału w walnym

akcjonariuszom którzy nie byli obecni na walnym, w wypadku wadliwego zwołania lub jeśli sprawa nie była objęta
porządkiem obrad

Przesłanką stwierdzenia nieważności uchwały jest jej sprzeczność z ustawą. Przesłanką uchylenia jest sprzeczność
uchwały ze statutem lub dobrymi obyczajami oraz godzenie w interes spółki lub pokrzywdzenie akcjonariusza.
Powództwo o uchylenie należy wnieść w ciągu miesiąca od dnia otrzymania wiadomości o uchwale, nie później niż w
ciągu 6 miesięcy od powzięcia uchwały. W przypadku stwierdzenia nieważności, powództwo należy wnieść w terminie
6 miesięcy od dowiedzenia się o uchwale, nie później niż w ciągu 2 lat od powzięcia uchwały.

Wniesienie powództwa nie wstrzymuje automatycznie postępowania rejestrowego (zawiesić może sąd, po
przeprowadzeniu rozprawy). Jeśli powództwo jest oczywiście bezzasadne, na wniosek spółki sąd może zasądzić od
powoda odszkodowanie.

Prawomocny wyrok (uchylenie lub stwierdzenie nieważności uchwały) ma moc obowiązującą w stosunkach między
spółką a akcjonariuszami oraz między spółką a członkami organów. Oddalenie powództwa o uchylenie wniesionego
przez jednego akcjonariusza nie zamyka drogi do wniesienia takiego powództwa przez innego akcjonariusza.
Uchwała walnego sprzeczna z prawem lub statutem, jest skuteczna do czasu wydania wyroku. Stwierdzenie nieważność
wywołuje skutki wstecz (uchwała jest nieważna od chwili jej wydania), a uchylenie wywołuje skutki na przyszłość. Po
uprawomocnieniu się wyroku należy usunąć skutki uchwały, aby doprowadzić do stanu takiego, jak gdyby uchwała
nigdy nie zapadła.

Prawo do informacji
Akcjonariusz nie może sprawować kontroli spółki akcyjnej. Nie przysługuje mu prawo otrzymywania bieżących
informacji dot. spółki. Na 15dni przed walnym spółka musi jednak udostępnić informacje tzn. sprawozdanie z
działalności, sprawozdanie finansowe i opinie biegłego rewidenta. Akcjonariusz ma też dostęp do dokumentów i

informacji złożonych w sądzie rejestrowym. Podczas obrad walnego akcjonariusz ma prawo do informacji – zarząd
zobowiązany jest do jej udzielania na żądanie akcjonariusza. Dot. to tylko informacji potrzebnych do oceny spraw
objętych porządkiem obrad. Zarząd nie może udzielić informacji jeśli mogłoby to wyrządzić szkodę spółce, spółce
powiązanej, zależnej, przez ujawnienie tajemnic, a także jeśli mogłoby narazić członka zarządu na odpowiedzialność
karną, cywilnoprawną lub administracyjną. W szczególny sposób unormowano prawo akcjonariuszy i innych
inwestorów do informacji na temat publicznych spółek akcyjnych.

Prawo do wniesienia powództwa o odszkodowanie na rzecz spółki
Każdemu akcjonariuszowi przysługuje prawo wniesienia powództwa o naprawienie wyrządzonej spółce szkody.
Powodem jest akcjonariusz ale odszkodowanie zasądzane jest na rzecz spółki. Prawo to przysługuje też osobom
posiadającym tytuł uczestnictwa w zyskach lub do podziału majątku. Wystąpienie z takim powództwem uzależnione
jest od:
-

spółka musi ponieść szkodę

sama spółka nie wytacza powództwa o naprawienie szkody w terminie roku od ujawnienia czynu

Na żądanie pozwanego (np. członka zarządu) sąd może nakazać złożenie przez akcjonariusza kaucji na zabezpieczenie
pokrycia grożącej pozwanemu szkody. Jeśli akcjonariusz wniesie kaucje i przegra proces, kaucja służy zabezpieczeniu
poniesionej przez pozwanego szkody. Jest to zabezpieczenie członków władz spółki przed nadużywaniem
przysługującego akcjonariuszom prawa.

Akcja jako papier wartościowy
Posiadanie akcji jest niezbędną przesłanką przypisania prawa udziałowego osobie formalnie uprawnionej (osobie
władającej dokumentem albo osoba oznaczona imiennie w treści). Prawo z akcji może dot. więcej niż jednej osoby,
współwłasność może wynikać z różnych tytułów np. spadkobrania. Dokumenty akcji są niepodzielne. Tradycyjny
dokument akcji składa się z części ucieleśniającej prawo udziałowe oraz z arkusza kuponowego zawierającego kupony
dywidendowe uprawniające do rocznej dywidendy. Dokument akcji powinien być sporządzony w formie pisemnej,
opatrzony pieczęcią spółki oraz podpisem zarządu. Dokument akcji powinien zawierać:
-

firmę, siedzibę i adres spółki

oznaczenie sądu i numer KRS

datę zarejestrowania spółki i wystawienia akcji

wartość nominalną, serie i numer, rodzaj akcji, uprawnienia szczególne

wysokość dokonanej wpłaty (w przypadku imiennych)

ograniczenia co do rozporządzania akcją

postanowienia statutu o związanych z akcją obowiązkach wobec spółki

Nieważność akcji powoduje brak któryś z powyższych danych, a także brak podpisu lub pieczęci.
Spółka może wydać nowy dokument, m.in. w przypadku znacznego uszkodzenia dokumentu, albo wydania wadliwego
dokumentu, a także gdy treść stała się nieaktualna.

Akcje spółek publicznych nie mają formy tradycyjnego dokumentu, przyjmują postać zdematerializowaną. Rolę
dokumentu pełni zapis na rachunku papierów wartościowych , a na żądanie posiadacza, podmiot prowadzący rachunek
wystawia mu świadectwo depozytowe, które jest znakiem legitymacyjnym, upoważnia do realizacji praw wynikających
z papierów wartościowych.

Akcje imienne i na okaziciela
Akcje mogą być imienne lub na okaziciela. Jeżeli ustawa i statut nie stanowią inaczej, na żądanie akcjonariusza może
być dokonana zamiana akcji imiennych na okaziciela i odwrotnie.

Akcje imienne wskazują jako akcjonariusza osobę imiennie oznaczoną w treści dokumentu. Na dokumencie oprócz
imienia i nazwiska (lub nazwy) powinna być wskazana każdorazowa wpłata na poczet kapitału zakładowego. Akcje
takie wydawane są gdy akcjonariusze zamierzają ograniczyć możliwość rozporządzania nimi. Zgodnie z KSH akcje
muszą być imienne:
-

akcje do który przywiązany jest do nich obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych

wszystkie uprzywilejowane z wyjątkiem niemych

tzw. akcje aportowe, obejmowane w zamian za wkłady niepieniężne. Powinny być imienne aż do zatwierdzenia
przez walne sprawozdania finansowego za rok obrotowy w którym nastąpiło pokrycie tych akcji

jeżeli akcje zostały wydane przed pełną wpłatą

obowiązek wydawania akcji imiennych może wynikać też z innych ustaw

Akcje na okaziciela wskazują jako akcjonariusza każdą osobę władającą dokumentem akcji. Nie mogą być wydawane
przed pełną wpłatą. Jako dowód częściowej wpłaty spółka może wydawać imienne świadectwa tymczasowe.
Świadectwo tymczasowe jest imiennym papierem wartościowym. Na dokumencie świadectwa zaznacza się każdą
wpłatę aż do pełnego opłacenia akcji na okaziciela.

Papiery wartościowe odnoszące się do akcji w obrocie zorganizowanym
-

prawo do akcji

kwity depozytowe

obligacje zamienne na akcje oraz obligacje z prawem pierwszeństwa

prawo poboru

prawa pochodne

warranty subskrypcyjne

Wykonywanie prawa z akcji
Za akcjonariusza uważa się tylko osobę wpisaną do księgi akcyjnej i posiadacza akcji na okaziciela.
W przypadku akcji imiennych oraz świadectw tymczasowych, nie wystarczy okazanie dokumentu przez akcjonariusza.
Legitymowanym jest ten kto został wpisany do księgi. Nabywca akcji który nie został wpisany może skutecznie zbyć
akcję, ale nie może wykonywać prawa akcjonariusza, jest akcjonariuszem wobec wszystkich z wyjątkiem spółki.
Wpis do księgi akcyjnej jest niezbędną przesłanką wykonywania uprawnień majątkowych jak i organizacyjnych.
Do czasu wpisania nabywcy akcji do księgi akcyjnej, w stosunku do spółki uprawnienia wynikające z akcji może
wykonywać zbywca. Naruszeniem kontraktu będzie bezzasadny sprzeciw zbywcy który wstrzyma zmianę wpisu.

Obowiązek prowadzenia księgi spoczywa na zarządzie spółki, która może zlecić jej prowadzenie bankowi lub domowi
maklerskiemu. Księga może być prowadzona tradycyjnie lub w formie zapisów elektronicznych. Każdy akcjonariusz
może przeglądać i żądać odpisów z księgi. Zarząd powinien dokonać wpisu do księgi niezwłocznie po zgłoszeniu
żądania przez nabywcę akcji. Zmiana wpisu nie będzie skuteczna jeżeli osoba zainteresowana w ciągu 2 tygodni zgłosi
sprzeciw.
Legitymacja formalna do realizacji praw z akcji na okaziciela przysługuje temu kto przedkłada taką akcję spółce.
Wyjątkiem jest prawo do udziału w walnym – akcje na okaziciela dają takie prawo jeżeli:
-

dokument akcji został złożony w spółce na tydzień przed terminem walnego

zamiast akcji zostało złożone zaświadczenie wydane na dowód złożenia akcji u notariusza lub w banku czy domu
maklerskim

Z władztwem dokumentu akcji łączy się domniemanie własności dokumentu oraz domniemanie prawa z dokumentu.
Spółka ani akcjonariusz nie musi wykazywać że jest właścicielem akcji na okaziciela.

Statut może stanowić, że w przypadku akcji imiennych objętych wspólnością majątkową małżeńską, akcjonariuszem
może być tylko jeden z małżonków.

Rozporządzanie akcją
Czynność prawna zobowiązująca do przeniesienia praw z akcji nie przenosi tych praw na nabywcę. Dla dokonania
rozporządzenia akcją konieczny jest element „realny” w postaci przeniesienia akcji lub przeniesienia własności i
wydania dokumentu akcji. Skuteczność przeniesienia akcji zależy od istnienia ważnej podstawy rozporządzania
prawami udziałowymi (np. ważności umowy sprzedaży akcji). Dla skuteczności przeniesienia akcji imiennej (lub
świadectwa tymczasowego) nie jest konieczny wpis do księgi akcyjnej (jest niezbędny do wykonywania nabytych praw
w stosunku do spółki).

Do skutecznego przeniesienia akcji imiennej konieczne jest:
-

pisemne oświadczenie zbywcy o przeniesieniu akcji

przeniesienie posiadania akcji

KSH nie reguluje bezpośrednio przeniesienia akcji na okaziciela. Przyjmuje się że dla przeniesienia takich akcji
konieczne jest:
-

przeniesienie własności

wydanie dokumentu akcji

W przypadku akcji zdematerializowanych do skutecznego przeniesienia konieczny jest zapis na rachunku papierów
wartościowych.

Zastaw i użytkowanie akcji
Celem zastawu jest udzielenie przez zastawcę zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności zastawnika.
Celem obciążenia akcji prawem użytkowania jest wykonywanie przez osobę trzecią praw z akcji – jest substytutem
zbycia akcji, gdy zbycie jest niemożliwe lub utrudnione.
Sposób ustanowienia zastawu i użytkowania reguluje KC. Natomiast KSH reguluje przesłanki wykonywania praw z
akcji przez zastawnika i użytkownika.

Ograniczenia rozporządzania akcją
Zbywalność akcji należy do natury spółki akcyjnej. Zasada zbywalności może być ograniczona ustawą, statutem lub
umową.
Ograniczenia ustawowe – akcje aportowe nie mogą być zbyte ani zastawione do dnia zatwierdzenia sprawozdania
finansowego za rok obrotowy w którym nastąpiło pokrycie akcji. Ograniczenie zbywalności akcji imiennych z którymi

związano obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych, polega na tym, że mogą być przenoszone tylko za
zgodą spółki. Spółka może odmówić zbycia tylko z ważnych powodów.
Ograniczenia statutowe – statut może uzależnić rozporządzenie akcjami imiennymi od zgody spółki lub w inny sposób.
Jednak akcjonariusze są umocowani tylko do statutowego wyłączenia skutku rozporządzającego – umowa sprzedaży
(jako zobowiązująca) mimo naruszenia ograniczenia statutowego będzie ważna. Ograniczenie rozporządzenia akcją
może przybrać każdą postać.
Ograniczenia umowne – dopuszczalna jest umowa ograniczająca na jakiś czas rozporządzanie akcją lub częścią
ułamkową. Może dot. zarówno imiennych jak i na okaziciela. Ograniczenie nie może być ustanowione na czas dłuższy
niż 5 lat od zawarcia umowy, albo 10 lat jeśli polega na ustanowieniu prawa pierwokupu lub innego prawa
pierwszeństwa nabycia akcji. Ograniczenia takie są skuteczne tylko między stronami umowy.

Umorzenie akcji
Jest to procedura zniesienia członkostwa w spółce akcyjnej lub modyfikacji jego treści. KSH wyróżnia dwa sposoby
umarzania akcji:
-

umorzenie dobrowolne – akcja może być umorzona za zgodą akcjonariusza w drodze jej nabycia przez spółkę.
Spółka nabywając akcje własne nie musi uzyskać zgody zbywcy na ich późniejsze umorzenie. W momencie zbycia
akcjonariusz traci prawa udziałowe w zamian za wynagrodzenie, umniejszeniu ulega także majątek spółki o kwotę
wypłaconego wynagrodzenia. Nabycie akcji własnych w celu umorzenia jest dopuszczalne jeśli statut na to
zezwala oraz jeżeli walne zgromadzenie podjęło uchwałę wyrażającą zgodę na nabywanie przez zarząd akcji
własnych. Takie dobrowolne umorzenie (umorzenie akcji własnych) nie może być dokonywane częściej niż raz w
roku obrotowym

umorzenie przymusowe – oznacza umorzenie akcji bez zgody akcjonariusza. Może to nastąpić albo na podstawie
uchwały walnego (gdy wystąpią określone w statucie okoliczności) oraz automatycznie, bez uchwały walnego
(jeśli ziszczą się określone w statucie zdarzenia)

Akcje mogą być umarzane tylko jeśli statut tak stanowi (możliwa jest zmiana statutu ale powinna być umotywowana).
Zmiana statutu przewidująca przymusowe umorzenie akcji nie może dot. akcji które zostały objęte przed wpisem
zmiany statutu w rejestrze. W przypadku przymusowego, statut musi określać nie tylko dopuszczalność ale także tryb i
przesłanki umarzania. W przypadku dobrowolnego umarzania, wystarczy ze statut dopuszcza taką możliwość.
Umorzenie akcji wymaga uchwały walnego, która podlega ogłoszeniu, zapada większością ¾ głosów a jeżeli na
walnym reprezentowana jest co najmniej połowa kapitału, wystarczy zwykła większość. Uchwała jest zbędna jeśli do
umorzenia dochodzi w trybie automatycznym (na skutek ziszczenia się zdarzeń określonych w statucie). Uchwała
powinna określać: podstawę prawną umorzenia, wysokość wynagrodzenia lub uzasadnienie umorzenia bez
wynagrodzenia, oraz sposób obniżenia kapitału zakładowego. Umorzenie przymusowe może nastąpić tylko za
wynagrodzeniem, które nie może być niższe niż wartość księgowa akcji, czyli wartość aktywów netto (tzn. majątek
minus zobowiązania) przypadających na akcję, wskazanych w sprawozdaniu finansowym za ostatni rok obrotowy,
pomniejszonych o kwotę do podziału między akcjonariuszy.

Umorzenie akcji wymaga obniżenia kapitału zakładowego. Obniżenie takie nie wymaga postępowania konwokacyjnego
jeśli:
-

spółka umarza akcje własne nabyte nieodpłatnie w celu ich umorzenia

wynagrodzenie za umorzone akcje ma być wypłacona tylko z kwoty która może zostać przeznaczona do podziału
(umorzenie finansowane z zysku spółki)

umorzenie następuje bez świadczeń na rzecz akcjonariuszy (za wyjątkiem świadectw użytkowych)

Ustawowe umorzenie akcji – jest to sankcja wobec spółki za niewywiązanie sięz obowiązku zbycia akcji własnych. Do
takiego umorzenia nie jest konieczne postanowienie statutu upoważniające do umorzenia akcji. Na zarządzie ciąży
obowiązek powzięcia uchwał w przedmiocie umorzenia (w razie ziszczenia się okoliczności określonych w KSH) i
obniżenia kapitału zakładowego, oraz wpisu tych uchwał do rejestru.

Umorzenie akcji następuje z chwilą wpisu do rejestru uchwały o zmianie statutu w przedmiocie obniżenia kapitału
zakładowego.

Nabywanie przez spółkę własnych akcji
Zgodnie z KSH spółka nie może ani obejmować ani nabywać własnych akcji. Może to naruszać interesy wierzycieli,
akcjonariuszy mniejszościowych oraz inwestorów na rynku kapitałowym. Z drugiej strony nabywanie akcji własnych
umożliwia:
-

zmianę struktury kapitałów spółki

przekazanie informacji dla inwestorów, że menedżerowie spółki uważają akcje spółki za niedoszacowane w świetle
rzeczywistej sytuacji finansowej spółki

zmniejszenie okresowego nadmiaru środków finansowych których spółka nie potrafi zagospodarować

W związku z tym KSH przewiduje wiele wyjątków od zakazu nabywania akcji własnych, m.in.:
-

nabywanie akcji własnych w celu zapobieżenia bezpośrednio zagrażającej spółce poważnej szkodzie – musi to być
szkoda zagrażająca bezpośrednio, całej spółce a nie akcjonariuszowi, musi być poważna. Nabycie musi być
konieczne dla zapobieżenia szkodzie. Może to dot. np. zapobieżeniu manipulacji kursem akcji

nabywanie w celu zaoferowania akcji do nabycia pracownikom lub osobom które były zatrudnione przez okres co
najmniej 3 lat

nabywanie w drodze sukcesji uniwersalnej

nabywanie akcji własnych przez instytucje finansową, na cudzy rachunek, w celu ich odsprzedaży

nabywanie w pełni pokrytych akcji własnych nieodpłatnie

Obowiązkiem zarządu jest zawiadomienie najbliższego walnego zgromadzenia o przyczynach nabycia własnych akcji,
liczbie i wartości akcji, wartości świadczenia spełnionego w zamian za akcje.

Akcje własne nabyte z przekroczeniem zakazu ich nabywania powinny być zbyte w ciągu roku od dnia ich nabycia.
Jeżeli przy nabywaniu własnych akcji przepisy nie zostały naruszone, spółka może zatrzymać część akcji która nie
przekracza 10% kapitału zakładowego, pozostała część powinna być zbyta w terminie 2 lat od dnia ich nabycia. Jeśli
akcje nie zostaną zbyte w terminie, zarząd powinien je umorzyć (umorzenie ustawowe).

Organy spółki akcyjnej
Organami spółki są zarząd (prowadzenie spraw i reprezentacja), rada nadzorcza (stały nadzór nad działalnością spółki),
walne zgromadzenie (podejmowane uchwały, zarządzanie). Członkowie zarządu i rady nadzorczej zobowiązani są do
dołożenia „staranności uczciwego przedsiębiorcy” tzn. sumienności w wykonywaniu swoich obowiązków którą
charakteryzowałby się profesjonalista prowadzący działalność na swój własny rachunek. Do obowiązków należy także
obowiązek lojalności członka zarządu wobec spółki. Zakres obowiązków może być rozszerzany w ramach np. umowy o
pracę czy zlecenia.

Zarząd spółki akcyjnej
Może być jednoosobowy lub wieloosobowy, a liczbę powinien określać statut. Członkami zarządu mogą być
akcjonariusze lub osoby spoza ich grona. Może to być tylko osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności
prawnych, nieskazana za przestępstwa wskazane w art. 18 KSH (są to ogólne wymogi członków organów i
likwidatorów spółek kapitałowych).
Członek zarządu nie może bez zgody spółki:
-

zajmować się interesami konkurencyjnymi

uczestniczyć w konkurencyjnej spółce jako wspólnik spółki cywilnej, osobowej lub członek organu spółki
kapitałowej,

nie może posiadać co najmniej 10% udziałów lub akcji w innej spółce kapitałowej, lub posiadać prawa do
powoływania co najmniej jednego członka zarządu

Naruszenie zakazu konkurencji powoduje możliwość odwołania z funkcji, a także odpowiedzialność odszkodowawczą
względem spółki.
Statut może przewidywać że jeden z członków zarządu ma status prezesa zarządu, z określonymi uprawnieniami, także
z głosem decydującym (w razie równości głosów).

Członka zarządu wiążą ze spółka dwa stosunki prawne – stosunek organizacyjny (wewnętrzny), którego źródłem jest
powołanie do zarządu oraz stosunek zewnętrzny czyli zatrudnienie na podstawie umowy o prace lub innej umowy.
Treścią stosunku organizacyjnego jest kompetencja do prowadzenia spraw spółki i jej reprezentacji oraz obowiązek
dołożenia należytej staranności przy pełnieniu funkcji członka zarządu. Należyte prowadzenie spraw to przede
wszystkim maksymalizowanie zysku spółki, jednak ważny jest nie tylko zysk krótkoterminowy ale także
długoterminowa renoma spółki.
Obydwa stosunki prawne należy traktować odrębnie, stosunek pracy jest więc odrębny od członkostwa w zarządzie.

O ile statut nie stanowi inaczej, członków zarządu powołuje rada nadzorcza. Ma ona również inne kompetencje:
zawieszenia w czynnościach, delegowanie członka rady nadzorczej do czasowego wykonywania czynności członków
zarządu.
Podstawą zatrudnienia członka zarządu jest umowa o pracę lub inna umowa (o dzieło, zlecenia, kontrakt menedżerski
zawierany z członkiem zarządu mającym status przedsiębiorcy). Jeśli statut nie stanowi inaczej, wynagrodzenie
członków zarządu ustala rada nadzorcza. Wynagrodzenie może obejmować także prawo do udziału w zysku spółki
przeznaczonego do podziału między akcjonariuszy.
Powołanie osoby w skład zarządu powoduje rozpoczęcie kadencji czyli okresu sprawowania funkcji członka zarządu
oraz przyznanie mandatu czyli kompetencji do pełnienia funkcji członka zarządu.

Kadencja nie może być dłuższa niż 5 lat, powinna w zasadzie biec osobno dla każdego członka zarządu. Statut może
ustanowić częściowe odnawianie zarządu – pewna liczba członków kolejno ustępuje np. w drodze losowania lub
starszeństwa. Ta sama osoba może być powołana na kolejną kadencje, powołanie nie może nastąpić wcześniej niż na
rok przed upływem bieżącej kadencji.

Kompetencje do pełnienia funkcji (mandat) przysługuje od chwili powołania do wygaśnięcia mandatu. Oznacza
kompetencje do:
-

prowadzenia spraw spółki – z KSH wynika domniemanie prawa zarządu do prowadzenia spraw spółki, walne i
rada nadzorcza nie mogą wydawać poleceń zarządowi dot. prowadzenia spraw spółki. Prowadzenie niektórych

spraw wymaga współdziałania innych organów. Jeżeli zarząd jest wieloosobowy, wszyscy członkowie są
obowiązani i uprawnieni do wspólnego prowadzenia spraw. Statut może przypisać określony zakres spraw
poszczególnym członkom, podział może wynikać także z regulaminu zarządu. Jeśli wystąpi konflikt interesów
spółki i interesami członka zarządu, powinien on wstrzymać się od udziału w rozstrzyganiu spraw. Decyzje
podejmowane są w drodze uchwał, które mogą być podjęte tylko jeżeli wszyscy członkowie zarządu zostali
prawidłowo zawiadomieni o posiedzeniu zarządu. Uchwały zarządu zapadają bezwzględną większością głosów.
Statut może odstąpić od tej zasady, może tez przyznać głos decydujący prezesowi. Uchwały są protokołowane i
podpisywane przez obecnych członków zarządu

reprezentacji – dot. wszystkich czynności sądowych i pozasądowych. Jeżeli członek zarządu zawiera umowę ze
spółką lub w wypadku sporu między członkiem a spółką, spółkę nie reprezentuje zarząd ale rada nadzorcza albo
pełnomocnik powołany przez walne zgromadzenie. Prawa członka zarządu do reprezentowania spółki nie można
ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich. Jeżeli zarząd jest wieloosobowy to sposób reprezentowania określa
statut. Jeśli statut nie reguluje tej kwestii wówczas do składania oświadczeń woli za spółkę konieczna jest
reprezentacja łączna, albo dwóch członków zarządu albo jednego łącznie z prokurentem. Statut może regulować tę
kwestie w różny sposób np. prezes zarządu może reprezentować samodzielnie, a pozostali członkowie zarządu
dwuosobowo. Oświadczenia składane spółce oraz doręczenia pism mogą być dokonywane wobec każdego członka
zarządu lub prokurenta.

Mandat członka zarządu może wygasną albo przed upływem albo po upływie kadencji:
-

przed upływem kadencji – na skutek śmierci, rezygnacji członka zarządu, lub odwołania członka zarządu
(odwołuje rada nadzorcza chyba że statut stanowi inaczej, zawsze może być odwołany też przez walne
zgromadzenie, odwołanie jest możliwe w każdym czasie, ale statut może ograniczać odwołanie tylko do ważnych
powodów.

wraz z upływem kadencji – najpóźniej z dniem odbycia walnego zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za
ostatni pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka zarządu

Jeśli statut przewiduje że członków zarządu powołuje się na okres wspólnej kadencji, wówczas mandat wygasa
równocześnie dla wszystkich.

Rada nadzorcza
Ustanowienie rady jest jedną z przesłanek powstania spółki akcyjnej. Rada składa się co najmniej z 3 członków (w
spółkach publicznych min. 5). Organizacje i sposób działania rady określa jej regulamin uchwalony albo przez walne
albo przez samą radę.

Członków rady powołuje i odwołuje walne, chyba że statut stanowi inaczej. Członkiem rady może być tylko osoba
fizyczna, mająca pełną zdolność do czynności prawnych i nieskazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwa (z art.
18). Funkcji nie może pełnić osoba która pełni też funkcję członka zarządu, prokurenta, likwidatora, kierownika
oddziału, zakładu spółki, oraz zatrudniony jako główny księgowy, radca prawny lub adwokat.
Wyboru członków dokonuje najczęściej walne zgromadzenie, bezwzględną większością głosów. Interesy akcjonariuszy
mniejszościowych chronione są przez możliwość wyboru własnego przedstawiciela do rady. Na wniosek akcjonariuszy
reprezentujących > 1/5 kapitału zakładowego wybór członków rady powinien być dokonany na najbliższym
zgromadzeniu w drodze głosowania oddzielnymi grupami – jest to przepis bezwzględnie wiążący, decyduje tylko fakt
czy taki wniosek wpłynie czy nie, rada nie podejmuje tu decyzji czy głosowanie grupami ma się odbyć czy nie. W
ramach grupy o wyborze danego członka decyduje uchwała powzięta odpowiednią większością głosów. Jeśli grupa
wybierze jednego członka do rady, to osoby z tej grupy nie biorą już udziału w wyborze pozostałych członków rady.
Przy głosowaniu każda akcja ma jeden głos, bez przywilejów i ograniczeń (tylko akcje nieme nie mają głosu).
Członkom rady może zostać przyznane wynagrodzenie, określone w statucie lub uchwale walnego. Przysługuje również
zwrot kosztów związanych z udziałem w pracach rady.

Kadencja i mandat
Kadencja członka rady nie może być dłuższa niż 5 lat. Stosuje się odpowiednio przepisy o kadencji i mandacie
członków zarządu.
Rolą rady jest sprawowanie stałej kontroli nad funkcjonowaniem spółki. Wykonując swoje obowiązki rada może badać
dokumenty, żądać sprawozdań od zarządu i pracowników, dokonywać rewizji stanu majątkowego spółki. Obowiązkiem
rady jest także ocena sprawozdania finansowego i sprawozdania z działalności spółki a także wniosków co do podziału
zysku lub pokrycia strat. Rada może także (z ważnych powodów) zawieszać członków zarządu. Rada (lub
pełnomocnik) reprezentuje spółkę przy zawieraniu umowy między członkiem zarządu a spółką, a także w sporze
między nimi. Rada może też delegować (max na 3 lata) członków do czasowego wykonywania czynności członków
zarządu, którzy zostali odwołani, zrezygnowali lub z innych przyczyn nie mogą sprawować swoich funkcji.

Rada wykonuje swoje obowiązki kolegialnie, w drodze uchwał podejmowanych na posiedzeniach. Posiedzenie
zwoływane jest w razie potrzeb, nie rzadziej niż 3 razy w roku obrotowym. Uchwały powinny być protokołowane,
podejmowane jeśli wszyscy członkowie zostali prawidłowo zawiadomieni i obecnych jest co najmniej połowa.
Uchwały zapadają bezwzględną większością głosów, ale statut może stanowić inaczej, w szczególności może
dopuszczać podejmowanie uchwał w trybie pisemnym lub przy wykorzystaniu środków porozumiewania na odległość,
a także możliwość oddania głosu na piśmie za pośrednictwem innego członka rady.

Walne zgromadzenie
Walnym zgromadzeniem jest zebranie akcjonariuszy, zwołane i prowadzone zgodnie z KSH i postanowieniami statutu.
Jest to organ konieczny do powstania spółki akcyjnej. Jest organem „właścicielskim”, przysługuje mu kompetencja
kontroli organizacyjnej spółki – decyduje o składzie osobowym pozostałych organów oraz wykorzystaniu zysku spółki.
Prawo do uczestnictwa w walnym przysługuje:
-

uprawnionym z akcji imiennych i świadectw tymczasowych, wpisanym do księgi akcyjnej

zastawnikom i użytkownikom akcji wpisanym do księgi

akcjonariuszom uprawnionym z akcji na okaziciela, jeśli dokumenty akcji zostały złożone w spółce

akcjonariuszom spółek publicznych, którzy złożyli w spółce imienne świadectwa depozytowe

członkom zarządu i rady nadzorczej

Osoby uprawnione nie mają obowiązku uczestnictwa w walnym. Akcjonariusze mogą uczestniczyć przez
pełnomocników.

Kompetencje walnego zgromadzenia:
-

podejmowanie uchwał w sprawach objętych porządkiem zwyczajnego walnego zgromadzenia (zatwierdzenie
sprawozdania zarządu z działalności spółki, sprawozdania finansowego, uchwały o podziale zysku, udzielenie
absolutorium członkom organów)

podejmowanie uchwał w przedmiocie powoływania i odwoływania członków rady nadzorczej (chyba że statut
przewiduje inny sposób), a także odwoływania członków zarządu. Statut może też przyznać kompetencje do
powołania członków zarządu.

wyrażanie zgody na podejmowanie czynności prawnych przez zarząd spółki, m.in. zbycie przedsiębiorstwa lub
jego części, nabycie i zbycie nieruchomości, nabycie akcji własnych w określonych przypadkach, itd.

podejmowanie uchwał w sprawach dot. roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przy zawiązywaniu spółki lub
sprawowaniu zarządu lub nadzoru

podejmowanie uchwał w innych sprawach określonych w KSH lub statucie

Zwyczajne walne powinno odbyć się w terminie 6 miesięcy po upływie każdego roku obrotowego. Nadzwyczajne
walne zwołuje się w przypadkach określonych w KSH lub w statucie, a także gdy osoby lub organy uprawnione do
zwołania uznają to za wskazane. Walne zwołuje zarząd, lub rada nadzorcza wtedy gdy zarząd nie zwoła w terminie
wyznaczonym. Żądać zwołania nadzwyczajnego walnego a także umieszczenia spraw w porządku obrad, mogą
akcjonariusze reprezentujący co najmniej 1/10 kapitału zakładowego (statut może postanowić inaczej). Walne zwołuje
się przez ogłoszenie w Monitorze oraz jeśli statut tak stanowi dodatkowo w czasopiśmie przeznaczonym do ogłoszeń
spółki – na najmniej na 3 tygodnie przed walnym. Jeśli wszystkie akcje są imienne walne może być zwołane za pomocą
listów poleconych lub listów wysłanych pocztą kurierską (2 tygodnie przed). Zawiadomienie można wysłać też pocztą
elektroniczną, jeśli akcjonariusz wyraził na to zgodę i podał adres.
W przypadku małych spółek akcyjnych, istnieje możliwość podjęcia uchwały walnego bez zwoływania walnego, a
także w sprawach nieobjętych porządkiem obrad. Jest to możliwe jeśli cały kapitał jest reprezentowany na walnym oraz
nikt nie sprzeciwił się. Uchwały podjęte mimo braku formalnego zwołania zgromadzenia muszą być ogłoszone w
terminie miesiąca, za wyjątkiem uchwał podlegających wpisowi do rejestru.

Walne odbywa się w siedzibie spółki, ale statut może określić inne miejsce (na terytorium RP). Przez 3 dni przed
odbyciem walnego w lokalu zarządu powinna być wyłożona, podpisana przez zarząd, lista akcjonariuszy uprawnionych
do uczestnictwa w walnym. Każdy akcjonariusz ma prawo żądać odpisu tej listy, a także odpisu: sprawozdania
finansowego, sprawozdania z działalności spółki, opinii biegłego rewidenta.
Walne otwiera przewodniczący rady nadzorczej, albo jego zastępca (w ich nieobecności, prezes zarządu). Następnie
wybiera się przewodniczącego. Sporządza się także listę obecności, tzn. spis uczestników walnego z podaniem liczby
akcji które każdy z nich posiada i liczby głosów.
Walne jest ważne bez względu na liczbę reprezentowanych na nim akcji. Wyjątki od tej zasady określa KSH
ewentualnie statut. KSH wymaga w określonych sytuacjach reprezentowania całego lub przynajmniej połowy kapitału
zakładowego.
Głosowania odbywają się w sposób jawny, ale w niektórych sytuacjach KSH wymaga głosowania tajnego:
-

w głosowaniu o powołanie, odwołanie, członków organów spółki

w głosowaniu przy wnioskach o pociągnięcie tych osób do odpowiedzialności

w głosowaniu w sprawach osobowych

w innych głosowaniach na żądanie co najmniej jednego akcjonariusza

Uchwały zapadają bezwzględną większością głosów. Statut może przewidywać inne zasady, jednak nie mogą one być
sprzeczne z naturą spółki akcyjnej np. wymóg jednomyślności przy wszystkich uchwałach.

Uchwały wymagające kwalifikowanej większości
Większość 2/3 głosów wymagana jest przy podejmowaniu uchwał dot. nabycia dowolnego mienia dla spółki za cenę
większą niż 1/10 wpłaconego kapitału zakładowego. Wymóg dot. sytuacji gdy mienie nabywane jest od założyciela lub
akcjonariusza, od spółki dominującej lub zależnej.
Zmiany statutu, w tym zmiany przedmiotu działalności wymagają uchwały walnego zgromadzenia, natomiast istotne
zmiany przedmiotu działalności (np. przebranżowienie) wymaga uchwały podjętej większością 2/3 głosów, a każda
akcja ma jeden głos, bez przywilejów lub ograniczeń. Skuteczność takiej uchwały zależy od wykupienia akcji tych

którzy nie zgadzają się na zmianę przedmiotu działalności spółki. Wykup akcji odbywa się za pośrednictwem zarządu,
który ogłasza cenę wykupu.
Większości ¾ głosów wymagają uchwały:
-

dot. emisji obligacji zamiennych i obligacji z prawem pierwszeństwa objęcia akcji, zmiany statutu, umorzenia
akcji, obniżenia kapitału zakładowego, zbycia przedsiębiorstwa, rozwiązania spółki

dot. podwyższenia kapitału zakładowego w granicach kapitału docelowego oraz o warunkowym podwyższeniu
kapitału

zapobiegającej rozwiązaniu spółki

o przekształceniu spółki w inną spółkę kapitałową

Większości 4/5 głosów wymagają uchwały:
-

pozbawiające akcjonariuszy prawa poboru akcji nowej emisji

wyłączające prawo poboru papierów wartościowych zamiennych na akcje lub inkorporujących prawo zapisu na
akcje

zmieniające statut, które przewidują przyznanie zarządowi prawo do wyłączenia lub ograniczenia prawa poboru
akcji za zgodą rady nadzorczej

Akcjonariusze większościowi mają prawo usunięcia ze spółki akcjonariuszy mniejszościowych poprzez przymusowe
wykupienie ich akcji. Nie przysługuje to jednak akcjonariuszom spółek publicznych. Wykup dot. akcjonariuszy
reprezentujących nie więcej niż 5% kapitału. Wykup może być dokonany przez nie więcej niż 5 akcjonariuszy,
posiadających łącznie nie mniej niż 95% kapitału, z których każdy posiada nie mniej niż 5%. Uchwała w sprawie
przymusowego wykupu akcji (głosowanie jawne imienne) wymaga większości 95/100 głosów oddanych, chyba że
statut przewiduje surowsze warunki. Skuteczność uchwały zależy od wykupienia akcji przedstawionych do wykupu
przez akcjonariuszy mniejszościowych których akcje nie zostały objęte uchwałą o przymusowym wykupie. Jeśli
akcjonariusze ci nie złożą w odpowiednim terminie dokumentów akcji w spółce, uważa się iż wyrażają zgodę na
pozostanie w spółce.
Zgoda wszystkich akcjonariuszy, których uchwała dotyczy, konieczna jest przy zmianie statutu:
-

jeśli zmiana zwiększa świadczenia akcjonariuszy

jeśli zmiana dot. zmniejszenia praw przyznanych osobiście poszczególnym akcjonariuszom

Uchwały wymagające jednomyślności to uchwały dot. spraw nieobjętych porządkiem obrad, także uchwały
podejmowane mimo braku formalnego zwołania walnego. Zapadają tylko jeśli cały kapitał jest reprezentowany na
walnym oraz nikt z obecnych nie zgłosił sprzeciwu.

Podwyższenie i obniżenie kapitału zakładowego
KSH przewiduje następujące sposoby podwyższania kapitału zakładowego:
-

zwyczajne podwyższenie kapitału zakładowego

podwyższenie w granicach kapitału docelowego

warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego

podwyższenie ze środków własnych spółki

Zwyczajne podwyższenie kapitału zakładowego
Może być dokonane po wpłaceniu co najmniej 9/10 dotychczasowego kapitału zakładowego. Podwyższenie akcyjnego
wymaga zmiany statutu oraz podwyższenia wartości nominalnej akcji lub emisji nowych akcji.

Podwyższenie kapitału następuje w drodze zmiany statutu, uchwałą walnego, powziętą większością ¾ głosów. Uchwała
wskazuje sumę o jaką kapitał ma być podwyższony (lub wskazanie zakres od do), oznaczenie czy akcje nowej emisji są
na okaziciela czy imienne, ewentualne szczególne uprawnienia, termin otwarcia zamknięcia subskrypcji, dzień prawa
poboru, cenę emisyjną nowych akcji.
Na podstawie umowy subskrypcyjnej dochodzi do objęcia nowych akcji przez inwestorów. Subskrybent zobowiązuje
się do wniesienia wkładu w celu pokrycia określonej liczby akcji po określonej cenie emisyjnej. Spółka zobowiązuje się
do wykreowania i uzyskania przez inwestora akcji. Jest to umowa warunkowa, uzależniona od 3 zdarzeń przyszłych i
niepewnych: objęcia i opłacenia co najmniej minimalnej liczby akcji, zgłoszenia podwyższenia do rejestru, rejestracji
podwyższenia przez sąd. Umowa zostaje rozwiązana jeśli nie wystąpi któryś z tych elementów. Ustawa przewiduje 3
tryby zawierania umowy subskrypcyjnej:
-

umowa subskrypcji zamkniętej – polega na zaoferowaniu akcji tylko akcjonariuszom którym służy prawo poboru.
Zarząd oferuje akcjonariuszom nowe akcje w drodze ogłoszenia albo listami poleconymi (jeśli wszystkie
dotychczasowe akcje były imienne).

umowa subskrypcji prywatnej – spółka składa ofertę objęcia nowych akcji do oznaczonego adresata. Przyjęcie
takiej oferty wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności. Na ogół taka oferta kierowana jest to jednego
inwestora.

umowa subskrypcji otwartej – spółka oferuje akcje osobom którym nie służy prawo poboru. Oferta polega na
zaoferowaniu akcji poprzez ogłoszenie, kierowane do większej liczby osób. Ogłoszenie jest zaproszeniem do
składania ofert (zapisy na akcje). Subskrypcja otwarta może mieć charakter niepubliczny lub publiczny.
Niepubliczna gdy ogłoszenie kierowane jest do mniej niż 100 oznaczonych adresatów. Publiczna polega na
skierowaniu oferty do co najmniej 100 oznaczonych adresatów lub do nieoznaczonego adresata, wymaga też
przygotowania prospektu emisyjnego, zatwierdzenia go przez KNF i udostępnienia go do publicznej wiadomości.

Procedura subskrypcji akcji składa się z:
-

ogłoszenia wzywającego do zapisania się na akcje – w przypadku subskrypcji zamkniętej i niepublicznej otwartej
ogłoszenie zamieszcza się w Monitorze, w przypadku publicznej otwartej funkcję ogłoszenia pełni prospekt
emisyjny

złożenia zapisu na akcje przez inwestora – dokonuje się na formularzu przygotowanym przez spółkę w terminie
podanym w ogłoszenie, prospekcie lub liście poleconym.

przydziału akcji przez spółkę – przydziału dokonuje zarząd spółki, jeśli spełnią się przesłanki: co najmniej
minimalna liczba akcji została subskrybowana, akcje te zostały opłacone, upłynął termin zamknięcia subskrypcji.

Uchwałę o podwyższeniu kapitału zakładowego zarząd zgłasza do sądu rejestrowego, przed upływem 6 miesięcy od
dnia jej powzięcia. Termin ten w przypadku akcji nowej emisji w ofercie publicznej, liczy się od dnia zatwierdzenia
prospektu albo złożenia zawiadomienia. Podwyższenie kapitału następuje z chwilą wpisania do rejestru. Nie dot. to
warunkowego podwyższenia kapitału – następuje stopniowo z chwilą wydawania objętych akcji. Po rejestracji
podwyższenia kapitału może nastąpić wydanie akcji albo świadectw tymczasowych.

Podwyższenie kapitału zakładowego w ramach kapitału docelowego
Istotą tego podwyższenia jest uproszczenie i przyspieszenie procedury podwyższenia kapitału zakładowego przez
zastąpienie uchwały walnego stosowną uchwałą zarządu. Uchwała zarządu podjęta w granicach statutowego
upoważnienia zastępuje uchwałę walnego o podwyższeniu kapitału. Upoważnienie dla zarządu może być udzielone
tylko w statucie. Zmiana statutu wprowadzająca takie upoważnienie wymaga większości ¾ głosów i obecności co
najmniej połowy kapitału. Upoważnienie może być udzielone na czas do 3 lat, z możliwością przedłużania na kolejne
okresy 3 letnie.
Uchwała zarządu o podwyższeniu kapitału w ramach kapitału docelowego, wymaga formy aktu notarialnego. KSH
przewiduje pewne ograniczenia:
-

zarząd nie może być upoważniony do podwyższenia kapitału ze środków własnych spółki

nie może wydawać akcji uprzywilejowanych ani przyznawać uprawnień osobistych

nie może dokonywać podwyższenia kapitału za wkłady niepieniężne, chyba że statut na to zezwala

Uchwała zarządu w sprawie ustalenia ceny emisyjnej wymaga zgody rady nadzorczej, chyba że statut stanowi inaczej.

Warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego
Warunkowo podwyższony kapitał określany jest jako kapitał specjalnego przeznaczenia, gdyż może być przeznaczony
tylko na konkretne cele wskazane w ustawie. Uchwała o warunkowych podwyższeniu może być podjęta w celu
przyznania prawa do objęcia akcji przez:
-

uprawnionych z obligacji zamiennych lub obligacji z prawem pierwszeństwa

pracowników, członków zarządu lub rady nadzorczej w zamian za wkłady niepieniężne w postaci wyemitowanych
przez spółkę praw partycypacyjnych

posiadaczy warrantów subskrypcyjnych

Do uchwały w sprawie takiego podwyższenia stosuje się odpowiednio przepisy o uchwale walnego upoważniającej
zarząd do podwyższenia kapitału w ramach kapitału docelowego (kworum, wymagana większość). Uchwała musi
zawierać wartość nominalną warunkowego podwyższenia kapitału (nie może przekraczać ¾ kapitału zakładowego z
chwili podejmowania uchwały), cel takiego podwyższenia, termin wykonania prawa objęcia akcji, określenie osób
uprawnionych, wkłady niepieniężne (jeśli uchwała przewiduje takowe).

Warunkowe podwyższenie zarząd zgłasza do sądu w celu wpisu do rejestru. Podwyższenie następuje jednak nie z
chwilą wpisu ale z chwilą wydania akcji. W ciągu 6 tygodni od wpisu, uchwała o warunkowym podwyższeniu powinna
zostać ogłoszona przez zarząd.
Osoby uprawnione obejmują akcje przez złożenie oświadczeń na formularzach. Stosuje się przepisy o zapisach na
akcje. Wraz z prawidłowym wydaniem dokumentów akcji następuje nabycie praw z akcji i definitywne podwyższenie
kapitału zakładowego o sumę równą nominalnej wartości objętych akcji (następuje zatem stopniowo).
W terminie 30 dni po upływie każdego roku kalendarzowego, zarząd zgłasza do sądu wykaz akcji objętych w danym
roku. Na tej podstawie następuje wpis do rejestru, który ma charakter deklaratoryjny, podwyższenie następuje już z
chwilą wydania akcji.

Podwyższenie kapitału ze środków spółki
Takie podwyższenie nie skutkuje powiększeniem majątku spółki, jest operacją czysto rachunkową. Kwoty
zgromadzone w kapitałach rezerwowych utworzonych z zysku przenosi się na kapitał zakładowy. Skutkuje to
zwiększeniem płynności akcji, zwiększeniem bezpieczeństwa wierzycieli spółki.
Przesłanki takiego podwyższenia:
-

uchwała walnego zgromadzenia o podwyższeniu,

przekształcenie może dot. tylko kapitału zapasowego lub rezerwowych które mogą być na ten cel użyte,

zatwierdzone sprawozdanie finansowe za ostatni rok wykazuje zysk

Podwyższenie następuje poprzez:
-

zwiększenie wartości nominalnej dotychczasowych akcji

emisję i wydanie nowych akcji (akcje gratisowe)

W tak podwyższonym kapitale zakładowym partycypują tylko dotychczasowi akcjonariusze, równomiernie do ich
udziałów w dotychczasowym kapitale.
W wyjątkowej sytuacji walne może podjąć decyzje o emisji akcji które nie są w pełni pokryte ze środków spółki. Jest to
dopuszczalne gdyby akcjonariuszom miały przypaść ułamkowe części akcji. Akcjonariusze muszą wówczas dokonać
dopłaty do pełnej ceny emisyjnej.

Obniżenie kapitału zakładowego
Obniżenie następuje w drodze zmiany statutu na podstawie uchwały walnego. W przypadku automatycznego obniżenia
oraz ustawowego umorzenia akcji własnych uchwałę walnego zastępuje uchwała zarządu w formie aktu notarialnego.
Obniżenie kapitału najczęściej ma na celu:
-

wypłatę części majątku spółki na rzecz akcjonariuszy

zlikwidowanie straty wykazanej w bilansie spółki

umorzenie akcji

podział spółki przez wydzielenie

Sposoby obniżenia:
-

przez zmniejszenie nominalnej wartości akcji

przez połączenie akcji (gdy obniżenie wartości jest niemożliwe gdyż wartość spadłaby poniżej 1 gr)

przez umorzenie części akcji

podział spółki przez wydzielenie – część majątku zostaje przeniesiona na inną spółkę

Poza wyjątkami określonymi w KSH, obniżenie wymaga przeprowadzenia postępowania konwokacyjnego. Celem
takiego postępowania jest zabezpieczenie interesów wierzycieli. Zarząd powinien niezwłocznie ogłosić o uchwalonym
obniżeniu kapitału, a jednocześnie wezwać wierzycieli aby w terminie 3 miesięcy złożyli sprzeciw jeśli nie zgadzają się
na obniżenie kapitału. Jeśli wierzyciel złoży sprzeciw w tym terminie, powinien być przez spółkę zaspokojony
(wierzytelności wymagalne), a jeśli wierzytelność nie jest wymagalna lub jest sporna, powinien być zabezpieczony
(złożenie kwoty do depozytu sądowego). Jeśli wierzyciel nie złoży sprzeciwu, uważa się że zgadza się na obniżenie
kapitału.

W pewnych sytuacja post. konwokacyjne nie jest wymagane (uproszczone obniżenie kapitału). Dot. to umorzenia akcji
a także sytuacji gdy:
-

obniżenie następuje z równoczesnym jego podwyższeniem, a jednocześnie nie zwraca się wkładów
akcjonariuszom, nie zostają zwolnieni od wniesienia wkładów na kapitał zakładowy, podwyższenie następuje co
najmniej do pierwotnej wysokości w drodze nowej emisji w której akcje zostaną w całości opłacone, powiększa się
kapitał zapasowy o kwotę obniżenia kapitału.

obniżenie ma na celu wyrównanie poniesionych strat lub przeniesienie kwot do kapitału rezerwowego – rezerwowy
może być wykorzystany tylko na pokrycie strat, jego wysokość nie może przekroczyć 10% obniżenia

obniżenie następuje w związku z ustawowym umorzeniem akcji własnych, które nie zostały w wyznaczonym
czasie zbyte przez spółkę, jednocześnie tworzy się kapitał rezerwowy, który może być wykorzystany tylko na
pokrycie strat, jego wysokość nie może przekraczać 10% obniżenia

Uchwała o obniżeniu kapitału wymaga wpisu do rejestru. Jeśli obniżenia nie poprzedzało post. konwokacyjne, wówczas
należy dołączyć oświadczenie członków zarządu w formie aktu notarialnego o spełnieniu wszystkich warunków
uproszczonego obniżenia.

Likwidacja i rozwiązanie spółki akcyjnej
Rozwiązanie spółki zgodnie z KSH może oznaczać zarówno rozwiązanie jako ustanie bytu prawnego spółki, ale także
rozwiązanie jako przejście spółki w stan likwidacji.
Otwarcie likwidacji następuje automatycznie z chwilą zaistnienia określonego w statucie zdarzenia np. upływu
określonego czasu. Statut może określać inne zdarzenia powodujące otwarcie likwidacji, nie mogą one być jednak
sprzeczne z naturą spółki lub dobrymi obyczajami.
Uchwała dot. rozwiązania powinna być podjęta większością ¾ głosów (chyba że statut przewiduje surowsze warunki).
Otwarcie likwidacji powoduje również uchwała o przeniesieniu siedziby spółki za granicę. Podobny skutek wywołuje
prawomocne postanowienie sądu w przedmiocie ogłoszenia upadłości spółki (zamiast post. likwidacyjnego
przeprowadza się post. upadłościowe).
Inne przyczyny rozwiązania:
-

orzeczenie sądu rejestrowego – jeśli sąd stwierdzi że wniosek o wpis do rejestru lub dokumenty nie zostały złożone
w terminie może nałożyć grzywnę, a jeśli ta okaże się nieskuteczna może ustanowić kuratora, który może podjąć
czynności zmierzające do likwidacji. Poza tym sąd może orzec o otwarciu likwidacji gdy: nie zawarto umowy
spółki, określony w statucie przedmiot działalności jest sprzeczny z prawem, statut nie zawiera niezbędnych
postanowień (np. przedmiot działalności, kapitał zakładowy), a także gdy wszystkie osoby podpisujące statut nie
miały zdolności do czynności prawnych. O rozwiązaniu sąd orzeka na wniosek osoby posiadającej interes prawny
lub z urzędu, po przeprowadzeniu rozprawy. Sąd nie może rozwiązać spółki z powodu braków, jeśli od jej wpisu
do rejestru upłynęło 5 lat

decyzja administracyjna – może nastąpić na podstawie przepisów szczególnych, np. ustawy o ochronie konkurencji
i konsumentów.

Otwarcie likwidacji następuje z dniem uprawomocnienia się orzeczenia o rozwiązaniu spółki, powzięcia przez walne
uchwały o rozwiązaniu, lub zaistnienia innej przyczyny. Po otwarciu likwidacji spółka nadal posiada osobowość
prawną i działa pod dotychczasową firmą. Zmienia się status spółki, staje się ona spółką akcyjną „w likwidacji” (należy
dodać do firmy). Likwidatorzy spółki mogą podejmować tylko czynności likwidacyjne. Otwarcie likwidacji powoduje
też wygaśnięcie prokury. Zmienia się sytuacja akcjonariuszy – pierwszeństwo w zaspokojeniu swoich interesów mają
wierzyciele spółki. Nie można wypłacać zysków akcjonariuszom ani dokonywać podziału majątku.

Likwidację prowadzą likwidatorzy, którzy podejmują czynności związane z zakończeniem interesów bieżących spółki,
ściągnięciem wierzytelności, upłynnieniem majątku spółki, wypełnieniem zobowiązań, oraz podziałem pozostałego
majątku między akcjonariuszy.
Likwidatorem może być osoba fizyczna, mająca pełną zdolność do czynności prawnych, nie skazana prawomocnym
wyrokiem za przestępstwa wymienione w art. 18 ksh. Likwidator może być ustanowiony:
-

ex lege – likwidatorami stają się członkowie zarządu, jeśli statut lub uchwała walnego nie stanowią inaczej

orzeczeniem sadu – jeśli sąd orzeka o likwidacji lub jeśli sąd uzupełnia liczbę dotychczasowych likwidatorów na
wniosek akcjonariuszy

postanowienie statutu

uchwałą walnego

decyzją adm

Likwidatorzy mają prawo prowadzenia spraw oraz reprezentowania spółki tylko w granicach wyznaczonych przez
granice likwidacyjne, ograniczenia kompetencji likwidatorów nie mają skutku prawnego wobec osób trzecich.

Każdy likwidator ma prawo i obowiązek:
-

zgłosić otwarcie likwidacji do rejestru, podając nazwiska i adresy likwidatorów oraz sposób reprezentowania

ogłosić w Monitorze o likwidacji (dwukrotnie) oraz ewentualnie w innym piśmie

sporządzić bilans otwarcia likwidacji i złożyć do zatwierdzenia walnemu.

Likwidatorzy powinni upłynnić majątek spółki, jednak niekoniecznie poprzez sprzedaż majątku w takim stanie w jakim
znajduje się w chwili otwarcia likwidacji. Powinni dążyć do jak najkorzystniejszego dla spółki sposobu upłynnienia.
Swoboda likwidatorów przy upłynnianiu majątku jest ograniczona w wypadku sprzedaży nieruchomości – KSH
wprowadza wymóg zbycia nieruchomości w drodze publicznej licytacji, z wolnej ręki może być zbyta tylko na mocy
uchwały walnego i po cenie nie niższej niż ustalona przez walne.

Pomimo otwarcia likwidacji i wszczęcia procesu likwidacyjnego, rozwiązaniu może zapobiec uchwała walnego, jeśli
spełnione zostaną przesłanki:
-

uchwała podjęta do dnia złożenia wniosku o wykreślenie spółki

uchwała podjęta większością głosów wymaganą dla zmiany statutu, a głosy oddano w obecności akcjonariuszy
reprezentujących co najmniej połowę kapitału

usunięte zostały przeszkody które powodowały otwarcie likwidacji

przyczyną otwarcia nie było prawomocne orzeczenie sądu

uchylenie likwidacji zostanie zgłoszone do sądu w celu wpisania do rejestru

Procedurę likwidacyjną kończy przygotowane przez likwidatorów sprawozdanie finansowe, na dzień poprzedzający
podział majątku między akcjonariuszy, po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli. Następnie likwidatorzy:
-

zwołują walne w celu zatwierdzenia sprawozdania (możliwe jest iż walne nie odbędzie się z powodu braku
kworum)

ogłaszają sprawozdanie

składają sprawozdanie oraz wniosek o wykreślenie do sądu rejestrowego

Rozwiązanie spółki następuje z chwilą wykreślenia z rejestru.
Księgi i dokumenty spółki przekazuje się na przechowanie osobie wskazanej w statucie lub uchwale walnego.
O rozwiązaniu spółki likwidatorzy zawiadamiają urząd skarbowy oraz inne organy i instytucje (np. ZUS).

ŁĄCZENIE, PODZIAŁ i PRZEKSZTAŁCANIE SPÓŁEK

Łączenie się spółek
Jest to forma konsolidacji kapitałowej, majątkowej i organizacyjnej. Prowadzi do łączenia majątków dwóch lub więcej
spółek poprzez przeniesienie majątku spółki przejmowanej na spółkę przejmującą, lub przez zawiązanie nowej spółki i
przeniesienie na nią majątków spółek łączących się. Przeniesienie następuje w drodze sukcesji uniwersalnej
(przenoszone są wszystkie składniki majątku).
Regulacja KSH dot. łączenia obejmuje wszystkie rodzaje spółek. Możliwe jest łączenie spółek o różnych formach
prawnych np. S.A. może połączyć się z jawną i z o.o. Spółki kapitałowe mogą łączyć się między sobą a także ze
spółkami osobowymi, jednak sp. osobowa nie może być spółką przejmującą ani nowo zawiązaną. Natomiast osobowe
mogą łączyć się miedzy sobą tylko przez zawiązanie spółki kapitałowej. Poza tym nie może łączyć się spółka w
likwidacji która rozpoczęła podział majątku, w łączeniu nie może też uczestniczyć spółka w upadłości.

KSH przewiduje dwa sposoby łączenia:
-

przez przejęcie – polega na przeniesieniu całego majątku spółki przejmowanej na spółkę przejmującą za udziały
lub akcje które spółka przejmująca wydaje wspólnikom spółki przejmowanej. Nie powstaje nowa spółka, ale ustaje
byt prawny spółek przejmowanych

przez zawiązanie nowej spółki – polega na zawiązaniu spółki kapitałowej (tylko) na którą przechodzi majątek
łączących się spółek za udziały lub akcje nowej spółki. Ustaje byt prawny wszystkich łączących się spółek.

Spółką przejmującą jak i spółką nowo zawiązaną może być tylko spółka kapitałowa.

Za majątek przejętej spółki lub spółek łączących się wspólnicy otrzymują udziały (akcje) spółki przejmującej lub nowo
zawiązanej. Spółka przejmująca (lub nowo zawiązana) nabywa majątek spółki przejmowanej (lub łączących się) ale nie
w drodze wniesienia majątku przez wspólników lecz poprzez sukcesję uniwersalną. Potrzeba wydania udziałów (akcji)
spółki przejmowanej wynika tylko stąd, że wraz z ustaniem bytu prawnego przestają istnieć akcje w tych spółkach.
Sytuacje tą należy odróżnić od wniesienia spółki tytułem aportu do innej spółki – akcje spółki-nabywcy otrzymuje
spółka-zbywca a nie jej wspólnicy.

Dopłaty mają na celu wyrównanie wartości akcji gdy stosunek wymiany nie może być określony w liczbach
bezwzględnych. Akcje i udziały są niepodzielne dlatego spółka nie może wydać ich ułamkowych części.
Wspólnicy spółki przejmowanej lub łączących się mogą otrzymać dopłaty w gotówce, ale łączna wartość dopłaty nie
może przekraczać 10% wartości przyznanych udziałów albo akcji spółki przejmującej lub spółki nowo zawiązanej.

Dzień połączenia jest to dzień w którym powstają skutki prawne związane z połączeniem. Jest to dzień wpisania do
rejestru. Wpis ten wywołuje skutek wykreślenia spółki przejmowanej lub spółek łączących się przez zawiązanie nowej.
Jeżeli połączenie wiąże się z podwyższeniem kapitału zakładowego spółki przejmującej to wykreślenie z rejestru spółki
przejmowanej nie może nastąpić przed zarejestrowaniem podwyższenia kapitału. Wykreślenie spółek łączących się
(przez zawiązanie nowej) nie może nastąpić przed dniem wpisania do rejestru nowej spółki. Obydwa wykreślenia
następują z urzędu.

Kwestią najważniejszą jest ustalenie stosunku wymiany tzn. stosunku w jakim udziały lub akcje spółki przejmowanej
(nowo zawiązanej) będą wymieniane na udziały lub akcje spółki przejmującej (nowo zawiązanej). Jest to tzw. parytet
wymiany. Podstawą jest określenie wartości majątków łączących się spółek. Spółki mają swobode jak chodzi o metodę
wyceny wartości majątku. Parytet wymiany określany jest w planie połączenia. Poprawność i rzetelność planu podlega
ocenie biegłego.

Skutki połączenia:
-

spółka przejmowana albo spółki łączące się (zawiązanie nowej) zostają rozwiązane, bez przeprowadzania post.
likwidacyjnego, w dniu wykreślenia z rejestru (następuje z urzędu). Ustanie bytu prawnego tych spółek następuje
już z dniem połączenia. Spółka przejmująca istnieje nadal, w takiej samej formie prawnej, jednak zmianie ulega jej
struktura kapitałowa, majątkowa i organizacyjna oraz skład wspólników

po stronie spółki przejmującej (lub nowo zawiązanej) powstaje skutek sukcesji uniwersalnej, który powstaje z
dniem połączenia, przed faktycznym wykreśleniem spółek. Zakres sukcesji obejmuje wszystkie prawa i obowiązki,
w szczególności na spółkę przejmującą przechodzą zezwolenia, koncesje, ulgi, chyba że ustawa albo decyzja
stanowi inaczej. Sukcesja taka następuje jeżeli ustawa lub decyzja adm. nie stanowi inaczej. Nowa regulacja
sukcesji uniwersalnej ma zastosowanie do koncesji, zezwoleń i ulg przyznanych po dniu wejścia w życie KSH

wspólnicy przejmowanej spółki (lub łączących się) stają się z dniem połączenia wspólnikami spółki przejmującej
(lub nowo zawiązanej). Skutek ten następuje ex lege, jest konsekwencją ustania bytu spółki przejmowanej (lub
łączących się).

Łączenie się spółek kapitałowych
Postępowanie to obejmuje trzy etapy:
-

czynności przygotowawcze

powzięcie uchwały o łączeniu się

rejestracja i ogłoszenie połączenia

Czynności przygotowawcze
Plan połączenia wymaga pisemnego uzgodnienia między łączącymi się spółkami. KSH reguluje treść planu – powinien
zawierać co najmniej:
-

typ, firmę i siedzibę każdej z łączących się spółek, sposób łączenia

stosunek wymiany udziałów lub akcji i wysokość ewentualnych dopłat

zasady dot. przyznania udziałów lub akcji w spółce przejmującej lub nowo zawiązanej

dzień od którego udziały lub akcje uprawniają do uczestnictwa w zysku spółki przejmującej lub nowo zawiązanej

prawa przyznane przez spółkę przejmującą (nowo zawiązaną) wspólnikom oraz osobom szczególnie uprawnionym
w spółce przejmowanej lub spółkach łączących się

szczególne korzyści dla członków organów spółek łączących się

Do planu należy dołączyć projekt uchwały o połączeniu spółek, projekt zmian umowy lub statutu spółki przejmującej
(nowo zawiązanej), ustalenie majątku spółki przejmowanej, oraz oświadczenie o stanie księgowym spółki.
Plan połączenia powinien być zgłoszony do sądu rejestrowego, wraz z wnioskiem o wyznaczenie biegłego (bada plan).
Plan podlega ogłoszeniu w Monitorze, które powinno nastąpić nie później niż na 6 tygodni przed dniem powzięcia
pierwszej uchwały w sprawie połączenia.
Zarząd każdej z łączących się spółek obowiązany jest do sporządzenia pisemnego sprawozdania uzasadniającego
połączenie, z podaniem podstaw prawnych, uzasadnieniem ekonomicznym, a stosunku wymiany udziałów lub akcji.
Plan podlega badaniu przez biegłego, wyznaczonego przez sąd. Biegły sporządza pisemną opinie i składa ją wraz z
planem połączenia sądowi rejestrowemu oraz zarządom łączących się spółek. Biegły powinien określić w szczególności
czy stosunek wymiany został określony należycie, wskazać trudności związane z wyceną udziałów lub akcji łączących
się spółek.
Zarząd łączących się spółek zawiadamia wspólników o zamiarze połączenia, dwukrotnie w odstępie nie krótszym niż 2
tygodnie, w sposób przewidziany dla zgromadzenia wspólników lub walnego, nie później niż na 6 tygodni przed
planowanym dniem powzięcia uchwały o połączeniu. Zawiadomienie powinno zwierać numer Monitora w którym
dokonano ogłoszenia planu połączenia, miejsce oraz termin w którym wspólnicy mogą zapoznać się z dokumentami
(chodzi o: plan połączenia, sprawozdania finansowe, sprawozdanie z działalności, załączniki do planu, opinia biegłego).
Poza tym zarządy łączących się spółek mają obowiązek ustnego przedstawienia wspólnikom, przed powzięciem
uchwały o łączeniu, istotnych elementów treści planu połączenia, sprawozdania zarządu oraz opinii biegłego.

Uchwała o połączeniu
Łączenie spółek wymaga (jako podstawę prawną) uchwały zgromadzenia wspólników lub walnego, każdej z łączących
się spółek. Wyjątek – możliwe jest łączenie bez uchwały spółki przejmującej. Uchwała powinna zawierać zgodę na
plan połączenia oraz proponowane zmiany umowy lub statutu spółki przejmującej (lub nowo zawiązanej).
Powództwo o uchylenie albo stwierdzenie nieważności uchwały może być wytoczone nie później niż miesiąc od dnia
powzięcia uchwały i może być wytoczone tylko przeciwko spółce przejmującej albo nowo zawiązanej.

Rejestracja i ogłoszenie o połączeniu
Zarząd każdej z łączących się spółek ma obowiązek zgłosić do sądu uchwałę o łączeniu się spółki w celu wpisania do
rejestru.
Ogłoszenie dokonywane jest na wniosek spółki przejmującej albo nowo zawiązanej, w drodze publikacji w Monitorze,
oraz ewentualnie w inny sposób, jeśli taki obowiązek wynika ze statutu lub umowy spółki.

Odpowiedzialność odszkodowawcza
Solidarną odpowiedzialność, wobec wspólników łączących się spółek, ponoszą członkowie organów spółek oraz
likwidatorzy, za szkody wyrządzone działanie lub zaniechaniem, sprzecznym z prawem lub statutem (umową).
Odpowiedzialność oparta jest na zasadzie winy, jednak ciężar dowodu spoczywa na członkach zarządu i likwidatorach
(muszą udowodnić brak winy). Roszczenia przedawniają się z upływem 3 lat od połączenia.
Odpowiedzialność odszkodowawcza ciąży także na biegłym, wobec wspólników oraz wobec łączących się spółek.

Zakaz obejmowania udziałów (akcji) własnych
Spółka przejmująca nie może objąć udziałów (akcji) własnych za udziały lub akcje które posiada w spółce
przejmowanej oraz za własne udziały lub akcje spółki przejmowanej. Chodzi o sytuacje gdy spółka przejmująca jest
wspólnikiem spółki przejmowanej, należą do niej udziały (akcje) tej spółki. Spółka przejmująca nie może też
obejmować udziałów lub akcji własnych za własne udziały lub akcje spółki przejmowanej.

Szczególne przypadki łączenia spółek
KSH wprowadza nowe regulacje dot. łączenia spółek. Chodzi zwłaszcza o łączenie przez przejęcie w sytuacji gdy:
-

spółka przejmująca posiada udziały lub akcje o łącznej wartości nominalnej nie niższej niż 90% kapitału
zakładowego spółki przejmowanej

spółka przejmująca posiada udziały lub akcje stanowiące cały kapitał spółki przejmowanej, jest jedynym
wspólnikiem spółki przejmowanej

Regulacja szczególna dot. też łączenia się sp. z o.o. których wspólnikami są osoby fizyczne w liczbie do 10 osób.

Łączenie się z udziałem spółek osobowych
Spółki osobowe mogą łączyć się:
-

ze spółkami kapitałowymi – przez przejęcie lub zawiązanie nowej spółki, ale spółka osobowa nie może być spółką
przejmującą ani nowo zawiązaną

pomiędzy sobą – jedynie przez zawiązanie nowej spółki, ale może to być tylko spółka kapitałowa

Istotą łączenia jest:
-

przeniesienie majątku przejmowanej spółki osobowej na przejmującą spółkę kapitałową za udziały lub akcje, które
spółka przejmująca wydaje wspólnikom spółki przejmowanej, lub

zawiązanie spółki kapitałowej na którą przechodzi cały majątek łączących się spółek osobowych za udziały albo
akcje nowej spółki

Spółka osobowa, przejmowana lub łącząca się przez zawiązanie nowej spółki:
-

ulega rozwiązaniu, bez post. likwidacyjnego, w dniu wykreślenia z rejestru

wszystkie prawa i obowiązki spółki osobowej przechodzą z dniem połączenia na spółkę przejmującą (lub nowo
zawiązaną)

wspólnicy spółki osobowej stają się wspólnikami spółki przejmującej (lub nowo zawiązanej)

majątek połączonej spółki osobowej podlega odrębnemu zarządowi aż do dnia zaspokojenia lub zabezpieczenia
wierzycieli którzy przed upływem 6 miesięcy od ogłoszenia o połączeniu zażądali na piśmie zapłaty. W tym
okresie służy im pierwszeństwo zaspokojenia.

Postępowanie w sprawie połączenia
Postępowanie z udziałem spółek osobowych wykazuje pewne odrębności.
Procedurę połączenia rozpoczyna przygotowanie planu połączenia, jednak nie jest obowiązkowe przygotowanie planu
połączenia jedynie spółek osobowych przez zawiązanie przez nie nowej spółki kapitałowej. W innych przypadkach
przygotowanie planu jest obowiązkowe i wymaga pisemnego uzgodnienia między spółkami.
Plan powinien być zgłoszony do sądu, wraz z wnioskiem wspólnika o badanie przez biegłego.
Obowiązek badania planu, w przypadku łączenia z udziałem spółek osobowych, występuje tylko wtedy gdy spółką
przejmującą lub nowo zawiązaną jest spółka akcyjna lub gdy jedną z łączących się spółek jest spółka komandytowo-
akcyjna. W innych przypadkach plan należy poddać badaniu gdy zażąda tego jeden ze wspólników.

Każda z łączących się spółek ma obowiązek zawiadomienia wspólników o zamiarze połączenia, jednak w przypadku
spółek osobowych dot. to tylko wspólników którzy nie prowadzą spraw spółki. Zawiadomienie następuje dwukrotnie w
odstępie nie krótszym niż 2 tygodnie,

Łączenie wymaga uchwały zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia łączącej się spółki kapitałowej i
uchwały wszystkich wspólników spółki osobowej. Uchwała podejmowana jest kwalifikowaną większością głosów (¾).
Uchwały powinny zawierać zgody na plan połączenia a także na proponowane zmiany umowy lub statutu. Powinny być
umieszczone w protokole sporządzonym przez notariusza.

Obowiązek zgłoszenia do sądu w celu wpisania do rejestru, spoczywa na zarządzie łączącej się spółki kapitałowej oraz
na wspólnikach prowadzących sprawy łączącej się spółki osobowej. Wykreślenie spółki osobowej może nastąpić nie
wcześniej niż z dniem zarejestrowania podwyższenia kapitału zakładowego spółki przejmującej lub wpisu do rejestru
nowej spółki.

Ogłoszenie o połączeniu dokonywane jest na wniosek spółki przejmującej (lub nowo zawiązanej).

Wspólnicy łączącej się spółki osobowej odpowiadają na dotychczasowych zasadach – subsydiarnie wobec wierzycieli,
solidarnie ze spółką przejmującą (lub nowo zawiązaną), za zobowiązania spółki osobowej powstałe przed dniem
połączenia, przez okres 3 lat od tego dnia.
Członkowie organów oraz likwidatorzy spółki kapitałowej odpowiadają wobec wspólników za szkody wyrządzone
działaniem lub zaniechaniem niezgodnym z prawem, statutem lub umową, chyba że nie ponoszą winy. Przedawnienie –
3 lata od dnia połączenia.

Podział spółek
Podziałowi może podlegać tylko spółka kapitałowa, która może zostać podzielona na dwie lub więcej spółek
kapitałowych. W podziale uczestniczą tylko spółki kapitałowe – spółka dzielona oraz spółki przejmujące lub nowo
zawiązane.
KSH przewiduje 4 sposoby podziału:
-

przez przejęcie – przeniesienie całego majątku spółki na inne, za udziały lub akcje spółki przejmującej które
obejmują wspólnicy spółki dzielonej

przez zawiązanie nowych spółek – na nowo zawiązane spółki przechodzi cały majątek spółki dzielonej, za udziały
lub akcje nowych spółek

przez przejęcie i zawiązanie nowej spółki – przeniesienie całego majątku spółki dzielonej na istniejącą i na nowo
zawiązaną spółkę lub spółki

przez wydzielenie – przeniesienie części majątku spółki dzielonej na istniejącą spółkę lub nowo zawiązaną

Podział przez wydzielenie może nastąpić przez obniżenie kapitału zakładowego spółki dzielonej lub z kapitałów
własnych tej spółki (innych niż zakładowy).

W wyniku podziału (pierwsze 3 sposoby) spółka dzielona zostaje rozwiązana bez przeprowadzania postępowania
likwidacyjnego. Skutek ten następuje z dniem wykreślenia spółki z rejestru, co następuje z urzędu po zarejestrowaniu
podwyższenia kapitału zakładowego spółek przejmujących albo po zarejestrowaniu nowych. Jest to tzw. dzień
podziału.
W przypadku podziału przez wydzielenie, nie następuje rozwiązanie spółki dzielonej. Wydzielenie nowej spółki
następuje w dniu wpisania do rejestru podwyższenia kapitału spółki przejmującej lub wpisania nowej spółki. Jest to
tzw. dzień wydzielenia.

Z dniem podziału ustaje byt prawny spółki dzielonej, zatem unicestwieniu ulegają udziały lub akcje tej spółki. W
zamian wspólnicy spółki dzielonej otrzymują udziały (lub akcje) spółek przejmujących i/lub nowo zawiązanych. W
przypadku podziału przez wydzielenie wspólnicy spółki dzielonej otrzymują udziały (akcje) spółki istniejącej lub nowo
zawiązanej.
Dodatkowo wspólnicy spółki dzielonej mogą otrzymać dopłaty w gotówce, nie więcej niż 10% wartości przyznanych
udziałów lub akcji.
Również spółka przejmująca lub nowo zawiązana może uzależnić wydanie swoich udziałów lub akcji wspólnikom
spółki dzielonej od wniesienia dopłat w gotówce.

Spółki przejmujące lub nowo zawiązane, z dniem przejęcia lub z dniem wydzielenia, wstępują w prawa i obowiązki
spółki dzielonej, określone w planie podziału. Sukcesja uniwersalna obejmuje albo całość majątku spółki dzielonej albo
tylko część (jeśli podział przez wydzielenie). Zakres sukcesji uniwersalnej obejmuje prawa i obowiązki o charakterze
cywilnoprawnym oraz innym (zezwolenia, koncesje, ulgi). Jednak nie wszystkie prawa i obowiązki muszą być w planie
podziału przyznane spółkom przejmującym lub nowo zawiązanym.
Z dniem podziału lub wydzielenia, wspólnicy spółki dzielonej stają się wspólnikami spółki przejmującej wskazanej w
planie podziału.

W postępowaniu w sprawie podziału spółek wyróżnia się 3 etapy:
-

czynności przygotowawcze

powzięcie uchwał o podziale

rejestracja i ogłoszenie o podziale

Czynności przygotowawcze
-

sporządzenie planu podziału – wymaga pisemnego uzgodnienia między spółką dzieloną a przejmującą (chyba że
podział przez zawiązanie nowej). Plan powinien zawierać: informacje o każdej spółce uczestniczącej w podziale,
stosunek wymiany udziałów (akcji), zasady przyznania udziałów (akcji), prawa przyznane wspólnikom oraz
osobom uprawnionym w spółce dzielonej, opis i podział składników majątku, zezwoleń, koncesji lub ulg
przypadających spółkom przejmującym, zasady podziału udziałów (akcji) spółek przejmujących lub nowo
zawiazanych między wspólników spółki dzielonej. Do planu należy dołączyć projekt uchwały o podziale, zmian
umowy lub statutu spółki przejmującej lub nowo zawiązanej, ustalenie wartości majątku spółki dzielonej, oraz
oświadczenie o stanie księgowym spółki.

zgłoszenie planu podziału do sądu – plan składa się łącznie z wnioskiem o wyznaczenie biegłego który
przeprowadzi badanie planu. Plan składa się do sądu właściwego dla spółki dzielonej lub przejmującej.

ogłoszenie planu – plan należy ogłosić nie później niż 6 tygodni przed dniem powzięcia pierwszej uchwały w
sprawie podziału. Ogłoszenie publikuje się w Monitorze, oraz w innym sposób jeśli przewiduje to umowa lub statut

sprawozdania zarządów – zarząd każdej spółki, dzielonej oraz przejmujących, powinien sporządzić odrębne
sprawozdanie, z uzasadnieniem podziału, wskazaniem podstaw prawnych i ekonomicznych, stosunku wymiany
udziałów lub akcji i kryteriów ich podziału.

badanie i opinia biegłego – biegły bada plan w zakresie poprawności i rzetelności. Ma on obowiązek sporządzenia
szczegółowej pisemnej opinii oraz złożenia jej wraz z planem sądowi rejestrowemu oraz zarządom spółek.

zawiadomienie wspólników – dot. zamiaru dokonania podziału i przeniesienia jej majątku na spółki przejmujące
lub nowo zawiązane. Obowiązek ciąży na zarządach spółek uczestniczących w podziale. Zawiadomienie powinno
być dwukrotne, w odstępie nie krótszym niż 2 tygodnie, w terminie nie później niż 6 tygodni przed planowanym
terminem powzięcia uchwały o podziale. Należy wskazać numer Monitora w którym dokonano ogłoszenia oraz
miejsce i termin w którym wspólnicy mogą zapoznać się z dokumentami. Wspólnicy spółek mają prawo do
informacji (przeglądania dokumentów, żądania odpisów itd.).

Powzięcie uchwały o podziale
Dla podziału wymagana jest:
-

uchwała zgromadzenia wspólników lub walnego spółki dzielonej oraz każdej spółki przejmującej, lub

uchwała zgromadzenia wspólników lub walnego spółki dzielonej oraz wspólników każdej spółki nowo zawiązanej
w organizacji

Uchwała podejmowana jest większością ¾ głosów reprezentujących co najmniej połowę kapitału zakładowego, chyba
że umowa lub statut przewidują surowsze zasady. Jeśli w spółce uczestniczącej w podziale występują akcje różnego
typu, głosowanie odbywa się grupami. Uchwała powinna zawierać zgodę spółki przejmującej lub nowo zawiązanej na
plan podziału oraz na proponowane zmiany umowy lub statutu spółki przejmującej. Podobnie uchwała spółki dzielonej
powinna zawierać zgodę na plan podziału. Uchwała powinna być zamieszczona w protokole sporządzonym przez
notariusza.

Rejestracja i ogłoszenie o podziale
Zarząd każdej spółki ma obowiązek zgłoszenia uchwały o podziale do sądu, w celu wpisania wzmianki do rejestru, ze
wskazaniem czy spółka jest spółką dzieloną, przejmującą czy nowo zawiązaną. Wykreślenie spółki dzielonej następuje
z urzędu, po zarejestrowaniu podwyższenia kapitału zakładowego spółki przejmującej lub po zarejestrowaniu spółki
nowo zawiązanej. Wpis spółek nowo zawiązanych dokonuje się na podstawie aktów organizacyjnych i uchwały
wspólników tej spółki oraz uchwały zgromadzenia wspólników lub walnego spółki dzielonej. W przypadku podziału
przez wydzielenie wpis następuje po zarejestrowaniu obniżenia kapitału zakładowego spółki dzielonej, chyba że
wydzielenie następuje z kapitałów własnych spółki innych niż zakładowy.
Ogłoszenie dokonywane jest na wniosek spółki przejmującej lub nowo zawiązanej, w drodze publikacji w Monitorze
oraz w inny sposób jeśli przewiduje to umowa lub statut.

Zastrzeżenia do planu podziału
Wspólnicy dzielonej spółki mogą wnieść zastrzeżenia do planu podziału w terminie 2 tygodni od dnia ogłoszenia, a
także żądać od spółki przejmującej lub nowo zawiązanej wykupienia ich udziałów lub akcji w terminie do 3 miesięcy
od dnia podziału. Odnosi się to do sytuacji gdy wspólnicy mają objąć udziały lub akcje w spółce przejmującej na mniej
korzystnych warunkach niż w spółce dzielonej.

Zaskarżenie uchwały o podziale
Po dniu podziału (lub wydzielenia) powództwo o uchylenie albo stwierdzenie nieważności uchwały o podziale może
być wytoczone jedynie przeciwko spółce przejmującej lub nowo zawiązanej. Termin – nie później niż w ciągu miesiąca
od powzięcia uchwały. W przypadku uchylenia lub stwierdzenia nieważności uchwały, sąd rejestrowy z urzędu
wykreśla z rejestru wpisy dokonane w związku z podziałem. Wykreślenie nie wpływa na ważność czynności
dokonanych między dniem podziału a dniem ogłoszenia o wykreśleniu. Za zobowiązania wynikające z takich czynności
odpowiadają solidarnie spółki uczestniczące w podziale.

Ochrona wierzycieli
Za zobowiązania przypisane w planie spółce przejmującej lub nowo zawiązanej pozostałe spółki, na które został
przeniesiony majątek spółki dzielonej, odpowiadają solidarnie przez 3 lata od dnia ogłoszenia o podziale.
Odpowiedzialność jest ograniczona do wartości aktywów netto przyznanych każdej spółce w planie podziału.
Za zobowiązania spółki dzielonej które nie zostały przypisane w planie podziału żadnej spółce, odpowiadają solidarnie
wszystkie spółki przejmujące lub nowo zawiązane, całym swoim majątkiem, brak też ograniczenia terminem 3letnim.
Wierzyciele spółki dzielonej oraz przejmującej, którzy zgłosili swoje roszczenie i uprawdopodobnili iż w związku z
podziałem zaspokojenie jest zagrożone, mogą żądać zabezpieczenia swoich roszczeń – złożenie kwoty do depozytu
sądowego.

Przekształcenia spółek
Przekształceniu mogą podlegać wszystkie typy spółek handlowych, a w wyniku przekształcenia może powstać również
dowolny typ spółki handlowej. Wyłączona jest możliwość przekształcenia spółki w likwidacji która rozpoczęła podział
majątku, a także spółki w upadłości. Dodatkowo regulacja obejmuje także przekształcenie spółki cywilnej w handlową,
inną niż spółka jawna. W procesie przekształcenia uczestniczy jeden podmiot, określany początkowo jako spółka
przekształcana, a następnie jako spółka przekształcona.
Za dzień przekształcenia przyjmuje się dzień wpisu spółki przekształconej do rejestru. Jednocześnie sąd z urzędu
wykreśla w tym dniu spółkę przekształcaną.

Istota przekształcenia polega na zmianie formy prawnej spółki.
Spółce przekształconej przysługują wszystkie prawa i obowiązki spółki przekształconej. Jednak w wyniku
przekształcenia nie zachodzi następstwo prawne (zwłaszcza sukcesja uniwersalna), spółka nie wchodzi w prawa i
obowiązki spółki przekształcanej gdyż są to jej własne prawa i obowiązki, które przysługują jej w całości bez
jakichkolwiek zmian. Spółka przekształcona pozostaje też podmiotem zezwoleń, koncesji i ulg, które zostały przyznane
przed przekształceniem, chyba że ustawa lub decyzja o ich udzieleniu stanowi inaczej.
W wyniku przekształcenia nie zmienia się skład osobowy wspólników – wspólnicy którzy uczestniczą w
przekształceniu stają się wspólnikami spółki przekształconej.

Jeśli w wyniku przekształcenia zmianie ulega nie tylko dodatkowe oznaczenie wskazujące na charakter spółki, spółka
przekształcona powinna podawać w nawiasie oznaczenie dawnej firmy z dodanym wyrazem „dawniej”, przez okres co
najmniej 1 roku od dnia przekształcenia.

Do przekształcenia wymagane jest:
-

sporządzenie planu przekształcenia spółki wraz z załącznikami i opinią biegłego

powzięcie uchwały o przekształceniu spółki

powołanie członków organów spółki przekształconej albo wspólników prowadzących sprawy i reprezentujących
spółkę

zawarcie umowy albo podpisanie statutu

dokonanie wpisu w rejestrze spółki przekształconej i wykreślenie spółki przekształcanej

Plan przekształcenia
Plan przygotowuje zarząd spółki lub wszyscy wspólnicy prowadzący sprawy spółki. Plan sporządza się w formie
pisemnej pod rygorem nieważności. W spółce jednoosobowej plan sporządza się w formie aktu notarialnego.
Wymagane elementy planu:
-

ustalenie wartości bilansowej majątku spółki przekształcanej

określenie wartości udziałów lub akcji wspólników

Do planu należy dołączyć:
-

projekt uchwały w sprawie przekształcenia

projekt umowy lub statutu spółki przekształconej

wycenę składników majątku spółki przekształcanej

sprawozdanie finansowe sporządzone dla celów przekształcenia

Badania planu i wyznaczenie biegłego
Plan przekształcenia podlega badaniu w zakresie poprawności i rzetelności. Plan badany jest przez biegłego rewidenta
(inaczej jak w przypadku planu połączenia lub podziału). Biegłego wyznacza sąd rejestrowy, na wniosek spółki. Na
żądanie biegłego spółki ma obowiązek dostarczenia dodatkowych wyjaśnień lub dokumentów. W wyniku badania
biegły sporządza pisemną opinie, którą składa wraz z planem przekształcenia sądowi oraz spółce.

Spółka ma obowiązek zawiadomić wspólników o zamiarze powzięcia uchwały o przekształceniu spółki.
Zawiadomienie powinno nastąpić dwukrotnie, w odstępie co najmniej 2 tygodni, nie później niż na miesiąc przed
planowanym dniem powzięcia uchwały. Do zawiadomienia dołącza się projekt uchwały oraz projekt umowy lub statutu
spółki przekształconej. Wspólnicy mają prawo przeglądać dokumenty tj. plan, załączniki, opinię biegłego.

Uchwała o przekształceniu
Uchwałę podejmują wspólnicy (jeśli przekształcana spółka jest spółką osobową) lub zgromadzenie wspólników lub
walne (jeśli przekształcana jest spółka kapitałowa). Uchwała powinna być umieszczona w protokole sporządzonym
przez notariusza. Koniecznie elementy uchwały:
-

typ spółki w jaki zostaje przekształcona

wysokość kapitału zakładowego (przy przekształcaniu w sp. z o.o. lub akcyjną) albo wysokość sumy
komandytowej (przy przekształceniu w sp. komandytową) albo wartość nominalna akcji (przy przekształceniu w
komandytowo-akcyjną)

wysokość wypłaty dla wspólników nieuczestniczących w spółce przekształconej (nie więcej niż 10% wartości
bilansowej majątku)

zakres praw przyznanych osobiście wspólnikom uczestniczącym w spółce przekształconej,

nazwiska członków zarządu sp. przekształconej, albo nazwiska osób prowadzących sprawy i reprezentujących
spółkę

zgoda na brzmienie umowy lub statutu spółki

Wpis i ogłoszenie
Wniosek o wpis przekształcenia do rejestru wnoszą wszyscy członkowie zarządu lub wspólnicy reprezentujący spółkę
przekształconą.
Ogłoszenie dokonywane jest na wniosek zarządu lub wspólników prowadzących sprawy spółki przekształconej.

Uczestnictwo w spółce przekształconej
Wspólnicy uczestniczący w przekształceniu stają się wspólnikami spółki przekształconej. Pozostali, nieuczestniczący,
otrzymują wypłaty pieniężne (do 10% wartości bilansowej majątku spółki). Wspólnicy składają pisemne oświadczenia
o woli pozostania w spółce, w dniu powzięcia uchwały o przekształceniu lub w terminie miesiąca (termin zawity).
Wspólnikowi który nie złożył oświadczenia przysługuje roszczenie o wypłatę kwoty odpowiadającej wartości jego
udziałów lub akcji w spółce przekształcanej. Spółka ma obowiązek wypłaty na rzecz wspólnika w terminie 6 miesięcy
od dnia przekształcenia lub od dnia zgłoszenia roszczenia. Roszczenie przedawnia się z upływem 2 lat od dnia
przekształcenia.
Wspólnik który nie złożył oświadczenia, może także żądać zwrotu przedmiotu wkładu niepieniężnego, przez
przeniesienie własności rzeczy na wspólnika lub przez wydanie rzeczy wspólnikowi.

Odpowiedzialność odszkodowawcza
Osoby działające za spółkę przekształcaną odpowiadają solidarnie wobec spółki, wspólników oraz osób trzecich za
szkody, wyrządzone działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem, umową lub statutem, chyba że nie ponoszą
winy.
Biegły rewident odpowiada wobec spółki i wspólników spółki przekształcanej za szkody wyrządzone z jego winy.
Roszczenie odszkodowawcze, wobec osób działających za spółkę jak i biegłego, przedawnia się z upływem 3 lat od
dnia przekształcenia.

Zagadnienia szczególne
KSH reguluje w sposób szczególny przekształcenia spółek:
-

osobowa w kapitałową

kapitałowa w osobową

kapitałowa w inną kapitałową

osobowa w inną osobową

Przepisy ogólne (omówione wyżej) stosuje się w braku uregulowań szczególnych.

Przekształcenie spółki osobowej w kapitałową
Regulacja dot. sytuacji w której jedna ze spółek osobowych (np. jawna) przekształca się w spółkę kapitałową (np.
akcyjną). Uregulowania szczególne dotyczą:
-

sposobu powzięcia uchwały o przekształceniu przez wspólników spółki osobowej

uproszczenia postępowania w sprawie przekształcenia

wymagań dot. akcji, w przypadku przekształcenia spółki komandytowo-akcyjnej w akcyjną

odpowiedzialności wspólników przekształcanej spółki osobowej

Przekształcenie spółki osobowej w kapitałową następuje jeżeli oprócz wymagań ogólnych, za przekształceniem
wypowiedzieli się wszyscy wspólnicy. Zatem uchwała o przekształceniu wymaga zgody:
-

wszystkich wspólników (spółki jawnej i partnerskiej), niezależnie od tego czy przysługuje im prawo prowadzenia
spraw spółki

wszystkich komplementariuszy (dla spółki komandytowej i komandytowo-akcyjnej) i komandytariuszy (lub
akcjonariuszy) reprezentujących co najmniej 2/3 sumy komandytowej lub kapitału zakładowego (chyba że umowa
lub statut określają surowsze zasady).

Uproszczenie postępowania w sprawie przekształcenia dot. spółki jawnej, w której wszyscy wspólnicy prowadzili
sprawy spółki. W takim przypadku:
-

nie sporządza się planu przekształcenia (zatem nie ma też jego badania przez biegłego)

nie zawiadamia się wspólników i zamiarze powzięcia uchwały o przekształceniu

nie mają zastosowania wymagania dot. prawa wspólników do informacji

Spółka ma obowiązek przygotowania projektu uchwały w sprawie przekształcenia, umowy lub statutu spółki
przekształconej, wyceny składników majątku oraz sprawozdania finansowego. Wycena majątku podlega badaniu przez
biegłego rewidenta.

Wspólnicy spółki przekształcanej odpowiadają solidarnie ze spółką przekształconą za zobowiązania spółki powstałe
przed dniem przekształcenia przez okres 3 lat. Wspólnicy odpowiadają na zasadach właściwych dla określonego typu
spółki osobowej.

Przekształcenie spółki kapitałowej w osobową
Dot. to sytuacji gdy spółka z o.o. lub akcyjna przekształca się w jedną ze spółek osobowych. Uregulowania szczególne
dotyczą:
-

sposobu powzięcia uchwały o przekształceniu

wymagań dot. uchwały o przekształceniu w spółkę komandytową lub komandytowo-akcyjną

postanowień dot. akcji przy przekształceniu spółki akcyjnej w kom.-akcyjną

Przekształcenie następuje, jeśli oprócz wymagań ogólnych, za przekształceniem wypowiedzieli się wspólnicy
reprezentujący co najmniej 2/3 kapitału zakładowego (chyba że umowa lub statut określają surowsze zasady).

W przypadku przekształcenia spółki kapitałowej w komandytową lub komandytowo-akcyjną, uchwała o
przekształceniu wymaga nie tylko uzyskania wymaganej większości, ale także zgody (w formie pisemnej) osób które w
spółce przekształconej mają być komplementariuszami. Zatem nie wystarcza samo powzięcie uchwały wymaganą
większością głosów.

Przekształcenie spółki kapitałowej w inną spółkę kapitałową
W przypadku przekształcenia spółki z o.o. w akcyjną (lub odwrotnie), regulacja szczególna dotyczy:
-

sposobu powzięcia uchwały o przekształceniu

sprawozdania finansowego

pokrycia kapitału zakładowego przekształcanej spółki akcyjnej

minimalnej wysokości kapitału spółki przekształcanej

unieważnienia dokumentów akcji spółki przekształcanej

praw i obowiązków wspólnika spółki przekształcanej

sytuacji prawnej posiadaczy obligacji przekształcanej spółki akcyjnej

Za przekształceniem muszą wypowiedzieć się wspólnicy reprezentujący co najmniej połowę kapitału, większością ¾
głosów, chyba że umowa lub statut przewidują surowsze warunki.
Warunkiem przekształcenia akcyjnej w z o.o. jest całkowite pokrycie kapitału zakładowego spółki akcyjnej.
Oczywiście również pokrycie kapitału zakładowego spółki z o.o. jest warunkiem koniecznym powstania takiej spółki.
Kolejnym warunkiem przekształcenia jest zachowanie wartości kapitału zakładowego w spółce przekształconej. Kapitał
spółki przekształconej musi być nie mniejszy od kapitału spółki przekształcanej. A zatem oznacza to również, że
przekształcenie spółki z o.o. w akcyjną będzie niedopuszczalne jeśli jej kapitał zakładowy będzie niższy od
wymaganego minimum kapitału dla spółki akcyjnej (100 tys. zł). Jeśli kapitał jest mniejszy, przed przekształceniem
spółka powinno dokonać podwyższenia kapitału.
Dokumenty akcji spółki przekształcanej ulegają unieważnieniu z dniem przekształcenia.
Prawa i obowiązki wspólnika spółki przekształcanej, które nie są zgodne z przepisami ustawy o spółce przekształconej,
wygasają z mocy prawa z dniem przekształcenia. Wspólnik którego prawa wygasają ma wobec spółki roszczenie o
uzyskanie wynagrodzenia. Wspólnik który był zobowiązany wobec spółki do powtarzających się świadczeń
niepieniężnych, może zwolnić się z tego obowiązku za zapłatą stosownego wynagrodzenia.

Przekształcenie spółki osobowej w inną spółkę osobową
Uregulowania szczególne dotyczą:
-

sposobu powzięcia uchwały o przekształceniu

uproszczenia postępowania w sprawie przekształcenia

sytuacji prawnej spadkobiercy wspólnika spółki jawnej

odpowiedzialności wspólników spółki przekształcanej

Przekształcenie następuje, jeśli oprócz wymagań ogólnych, za przekształceniem wypowiedzieli się wszyscy wspólnicy,
niezależnie od tego czy przysługuje im prawo prowadzenia spraw spółki.
Uproszczenie postępowania dot. przekształcenia spółki jawnej lub partnerskiej, w której wszyscy wspólnicy prowadzili
sprawy spółki. W takim przypadku:
-

nie sporządza się planu przekształcenia (brak wymogu badania przez biegłego)

nie zawiadamia się wspólników o zamiarze powzięcia uchwały o przekształceniu

nie stosuje się wymagań dot. zapewniania wspólnikom prawa do informacji

Wspólnicy mają obowiązek przygotowania projektu uchwały o przekształceniu oraz projektu umowy lub statutu spółki
przekształconej.
Wspólnicy spółki przekształcanej odpowiadają za zobowiązania spółki powstałe przed dniem przekształcenia na
dotychczasowych zasadach przez okres 3 lat. Brak zatem odpowiedzialności solidarnej, jak przy przekształceniu spółki
osobowej w kapitałową.

Przekształcenie spółki cywilnej
Przekształcenie spółki cywilnej w spółkę handlową polega na przeniesieniu wspólnego majątku wspólników
przekształcanej spółki na przekształconą spółkę handlową. Zachodzi następstwo prawne między wspólnikami s.c. a
spółką handlową, która nabywa ten majątek w swoim imieniu.
Spółka cywilna może być przekształcona w handlową, inną niż jawna. Do przekształcenia stosuje się odpowiednio
przepisy dot. przekształcenia spółki jawnej w inną spółkę handlową. Spółce przekształconej przysługują wszystkie
prawa i obowiązki stanowiące majątek wspólny wspólników przekształcanej spółki cywilnej.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:

więcej podobnych podstron