plik

Administracja publiczna

Dr S. Zyborowicz

18.02.2013r.
Test z treści wykładów.
3 czerwca 16:45
10 czerwca poprawka 16:45

Aspekty metodologiczne badań

Podstawowe pojęcia i konstrukty

Cechy i podstawowe zasady organizacji nowożytnej administracji

Uwarunkowania rozwoju administracji

Zadania i struktury administracji

Rys historyczny administracji

Narodowe modele administracji

Administracja międzynarodowa i ponadnarodowa

Administracja

publiczna w Polsce: rys historyczny, organizacja i zasady działania

10.

Kadry w administracji

11.

Nadzór i kontrola administracji

12.

Etyka i odpowiedzialność w administracji

Epistemologia
Gnoseologia- teoria poznania

Autokorekcyjny proces cykliczny- badania

prowadzone w sposób



Definicja problemu badawczego



Sformułowanie hipotez



Wybieranie planu badawczego



Dokonywanie pomiaru



Zbieranie danych



Analiza danych



Uogólnianie

25.02.2013r.
Co to jest nauka?
Całokształt wiedzy osiągniętej za pomocą metodologii naukowej

Koncepcje wiedzy
Nauka z łac. scire, wiedzieć
Trzy podstawowe sposoby zdobywania wiedzy:
–

model oparty na autorytecie,

Porządkowanie na poziomie strukturalizacji oraz hierarchizacji
Zmienna niezależna – czynnik, przyczyna
Zmienna zależna – skutek
Weryfikowanie

– metody empiryczne (doświadczenie), metody hipotetyczne (badanie wewnętrznej

spójności, za pomocą logiki formalnej)
–

model oparty na wierze,

Opinia papieża – model autorytet, prawdy wiary, odwołanie do dokumentów (pismo święte, 10
przykazań) – model wiara, XVIII – religia naturalna
–

model racjonalny

Zdobywanie wiedzy poprzez proste odwołanie się do zasad logiki, 1) poznanie świata niezależnie
od zjawisk dostępnych obserwacji 2) wiedza jest niezależna od naszego osobistego
doświadczenia.

Dedukcja-

od ogółu do szczegółu, Podejście za pomocą reguł logiki. Nie badamy tego

empirycznie.
Indukcja-

od szczegółu do ogółu . Badania empiryczne.

Podstawowe założenia przyjmowane w nauce:
–

nauka jest uporządkowana (nasze życie/ zdarzenia nie pojawiają się losowo, każdy skutek

ma swoją przyczynę),
–

natura jest poznawalna (inaczej badanie nie miałoby sensu),

–

wszystkie naturalne zjawiska mają naturalne przyczyny,

–

nic nie jest dowiedzione samo w sobie,

–

wiedza jest wyprowadzana z nabywanego doświadczenia,

–

wie

dza przewyższa ignorancję.

Cele nauk społecznych:
Wyjaśnienie naukowe (bardziej nauki społeczne niż prawne)
•

dedukcyjne → 1) wymaga uniwersalnej generalizacji – tylko wtedy gdy dotyczy wszystkich

przypadków – wtedy dotyczy prawa ogólnego 2) ustalenia warunków w jakiej te generalizacje są
prawdziwe, 3) zdarzenie które ma zostać wyjaśnione – zaznaczenie obszaru badawczego 4)
reguły logiki formalnej.
•

probabilistyczne (indukcyjne) → nie zawsze odwołujemy się do generalizacji ogólnych bo

są to nauki społeczne, mała powtarzalność
•

przewidywanie

•

rozumienie → tradycja verstehen – rozumiane jako empatia – przekonanie, że nauki

przyrodnicze  i  społeczne  tworzą  dwie  odmienne  dziedziny  wiedzy,  powodem  odmienności  jest
natura  badanego  przedmiotu,  rzeczywistości  te  są  odmienne,  nauki  społeczne  i  n.  p.  muszą
stosować  różne  metody  badawcze  –  n.p.  Społeczne  biorą  pod  uwagę  historyczne  i  subiektywne
odmienności,  rozumienie  predyktywne  inaczej  empiryzm  logiczny  –  człowiek  jako  element,
tworzący przestrzeń społeczną, ale uwarunkowania przyrodnicze pozostają.

Rola metodologii
Metodologia nauk to system jasno określonych reguł i procedur, do których odwołują się badania
będące podstawą ewaluacji wiedzy.
System ten jest ciągle ulepszany, szuka się metod analizy, generalizacji itd.

Cechą metodologii jest jej charakter samokorygujacy; dowód musi być przemyślany, sprawdzony
za pomocą znanych, uznawanych kanonów wnioskowania. Te kanony podlegają zmianom.
Istotne znaczenie odgrywa replikacja (powielanie badań) – cel uniknięcie oszustwa.

Metodologia dostarcza reguł komunikowania
Metodologia dostarcza reguł wnioskowania
Metodologia dostarcza reguł intersubiektywności

Konotacja

– ogólne rozumienie

Denotacja

– szczegółowe rozumienie

Dialektyka

– to przekonanie, że nie ma niczego stałego (każdy powinien być dialektykiem, ale

czasem zachowujemy się adialektycznie)
Intersubiektywność – wymiana informacji między badaczami, samo myślenie logiczne nie
gwarantuje empirycznej obiektywności, pogląd ten jest dominujący – większość tak myślała (np.
heliocentryzm!!!)

Rewolucja naukowa
a) Nauka normalna a rewolucyjna
Nauka normalna

to rutynowa weryfikacja teorii (czy paradygmatu) dominującej w danym momencie

historycznym.
Nauka rewolucyjna

to nagły rozwój konkurencyjnego (kontradyktoryjnego) paradygmatu.

b) Logika odkrycia
Wg Kuhna nie istnieje. Występuje jedynie kontekst socjopsychologiczny

Dwa konteksty działalności naukowej:
•

kontekst uzasadniania

•

kontekst odkrycia (badacze nie są ograniczani przez metodologię w pierwszej części badań

– rola intuicji)

Proces badawczy

to całościowy schemat działań, które naukowcy podejmują w celu wytworzenia

wierzy; to paradygmat naukowych działań.
Siedem etapów procesu badawczego:

Problem

Hipoteza

Plan badawczy

Pomiar

Zbieranie danych

Analiza danych

Uogólnienie (generalizowanie)

Istotną cechą planu badawczego jest jego cykliczna natura (od postawienia problemu do
wniosków).

04.03.2013r.

Metodologia-

wizja świata w sensie sposobu oglądu tego świata. Reguły i procedury oglądu świata.

Metodyka- dotyczy sposobu prezentowania generalizacji.
Dialektyka-

przekonanie ze nic nie jest stałe. Wszystko podlega zmianie.

Administracja publiczna jest w sytuacji poszukiwania tożsamości.
Kryzys-

stan dysfunkcjonalny (cele i zadania nie są realizowane)

Nauka rewolucyjna-

ktoś nie podporządkowuje się bezwiednie, ma wątpliwości. Nagły rozwój

konkurencyjnego paradygmatu.
Konstruktywizm-

badanie ludzkich wrażeń.

Administracje można badać obiektywistycznie i konstruktywistycznie. Stosując pojęcie dedukcyjne,
następnie  indukcyjnie.  W  ramach  pojęcia  indukcyjnego  stosujemy  obiektywizm  (gdy  jest  to
możliwe).  Możemy  wtedy  używać  pojęć  (co  można  wyrazić  matematycznie  np.  wysoki)  i
konstruktów (nie można określić liczbowo np. ładny).

Modele

(łac modulus- miara wzór)



Normatywne

Jak być powinno (Polis

Platona, IV RP)



Empiryczne

Budujemy teorie za pomocą

pojęć uniwersalnych. Zespół albo system twierdzeń zbudowanych przy pomocą pojęć
uniwersalnych


Izomorfizm-

wszystkie

ważne zmienne czynniki muszą mieć odpowiednik w modelu jeżeli chcemy


Prawdziwości- czy rzeczy

tak się mają jak przedstawia to dana teza. Czy opis jest zadowalający.


Wyjaśnienia-

Modele

empiryczne

modemy podzielić na


Strukturalne

(zbiór

elementów i relacji między tymi elementami)


Funkcjonalne

(badanie

celów i zadań)



Hipotetyczne

(nie

są

zbiorami twierdzeń empirycznych. Badamy za pomocą logiki i spójności)
o

Mogą stać się modelami

empirycznymi gdy w otaczającej nas rzeczywistości odnajdujemy elementy w układzie
hipotetycznych

Spór epistemologiczny (epistemologia- gnoseologia nauka o poznaniu)

Spór holizmu (uznaje się że całości społeczne mają swoje odrębne prawidłowości) z
indywidualizmem (można wszystko wyjaśnić przez pryzmat cech ludzkich)
Determinizm (niech się dzieje wola nieba) i aktywizm (wszystko zależy od mojej postawy)
Spór o naturę działania ludzkiego (racjonalne czy irracjonalne).
11.03.2013r.

1. pytania podstawowe. 3 kierunki działań:



Nad refleksją teoretyczną w

zakresie zjawisk administracji publicznej



Analiza

opis

funkcjonalnych

struktur i procesów administracyjnych



Konstruowanie

nowych

modeli i zasad administracji oraz funkcjonowania współczesnej administracji

2. dwa główne nurty badawcze



Nurt

nauk

administracyjnych



Nurt

nauk

społecznych

(socjologia, politologia, psychologia

społeczna, cybernetyka, techniki informatyczne, nauka

OiZ)

3. trudności identyfikacji
4. geneza badań czy geneza nauki
5. nauka złożona czy nauka samodzielna
6. ku samodzielności dyscypliny „administracja publiczna
7. Uwarunkowania jako przedmiot nauk administracji

Leseferyzm-

pozwólcie im działać, pozwólcie im przechodzić

Koncepcja państwa nocnego stróża- bezpieczeństwo obywateli w charakterze zewnętrznym i
wewnętrznym
Demoliberalizm-

poszerzenie bazy społeczeństwa, które mogło brać udział w życiu publicznym.

Nowoczesny liberalizm zakłada pojęcia demoliberalne i socjalliberalne
W liberalizmie administracja jest mniej zaangażowana, a w systemach lewicowych bardziej.

Administracja może być badana cząstkowo w różnych aspektach jej struktur, funkcji z tą
komplikacją, że powinny być one formułowane wg jednorodnych kryteriów metodologicznych.

Relacja-

administracja a nauki uznawane za jej składniki genetyczne. Kiedy zostają zintegrowane

a kiedy są jedynie przejawem zainteresowania badawczego innej dyscypliny administracją
publiczną.

AP-

w tradycji nauki europejskiej definicje ap nie mają charakteru prawniczego, są budowane w

sposób  socjologiczny,  aby  opisać  istotne  przedmiotowe  cechy  zjawiska.  Definicje  ogólne  ap  nie
dają  kryterium  metodologicznego  wyróżnienia  nauk  administracji.  W  tej  sytuacji  znaczenie
rozstrzygające  może  mieć  język  nauki  ponieważ  wyraża  się  w  nim  tożsamość  metodologiczna.
przejęcie języka innej dyscypliny może oznaczać unicestwienie możliwości nie tyle przedmiotu co
aspektu (względu) w jakim ma on być badany.

Uwarunkowania jako przedmiot nauki administracji. Trzeba przyjąć założenia metodologiczne:



Nauka

administracji

obecnym etapie ma charakter nauki złożonej



Należy przyjąć założenie,

że nauka administracji nie może i nie powinna dążyć, aby powiedzieć o administracji
publicznej wszystkiego



Warto

określić

wzgląd

badawczy (aspekt) badawczy pod jakim nauka administracji ujmuje swój przedmiot w
sposób dla siebie swoisty, a następie płaszczyznę, na jakiej mogą być formułowane wyniki



Podstawę odrębności nauki

administracji można dostrzec w tym ze wskazuje ona i bada uwarunkowania AP, ich
znaczenie i wpływ na strukturę i działanie administracji we wszelkich ich przejawach



Uwarunkowania

poszczególnych typów są przedmiotem badania odpowiednich nauk odrębnych. Ich wyniki
są składnikiem badań nauki administracji w postaci oryginalnej lub jako podstawa
ewentualnych uzupełnień i uściśleń.



Odrębność

nauki

administracji polega na tym, że bada administrację uwzględniając równocześnie różne
uwarunkowania zależnie od zadania



Dobór

zakres

uwarunkowań uwzględnianych w badaniu a także ich układ w znacznej mierze wynikają z
zadania badawczego.

18.03.2013r.

Badania nad administracją publiczną. Podstawowe pojęcia i konstrukty.

Zagadnienia

ogólne

Źródła słów: łac. czasownik MINISTRARE (służyć) oraz przedrostek „AD” – ADMINISTRARE tj.
obsługiwać, a z biegiem czasu także zarządzać, literować, lecz nigdy nie należy łączyć ze słowem
rządzić – GUBERNARE, bo tzn. podejmować rozstrzygnięcia w istotnych sprawach, gubernare
dotyczy polityków.

ADMINISTRARE ≠ GUBERNARE
(w rzeczywistości to administrare podejmuje decyzje, a gubernare je firmuje)

Klasyczne podstawy ideologiczne administracji publicznej, co do których istnieje konsens (zgoda):



Ideologia demokracji (Joseph Schumpter)

– większość ludzi jest „za” demokracją



Ideologia społeczeństwa obywatelskiego - organizowanie się na poziomie

podstawowym; obywatele są aktywni, podejmują liczne przedsięwzięcia



Ideologia praw człowieka – prawa człowieka sięgają nurtu praw natury (m.in.

„człowiek  jest  stworzony  na  obraz  i  podobieństwo  Boga”),  człowiek  wyróżnia  się  wśród
innych  stworzeń  tym,  że  posiada  duszę.  Nowoczesna  koncepcja  praw  człowieka ma  swe
źródła  w  wieku  XVII,  a  rozwija  się  w  XVIII,  dotyczy  nie  tylko  podejścia  lewicowego,  ale
także praw ekonomicznych itp.

Podstawy ideologiczne administracji publicznej, co do których brak konsensu:



Podejście liberalne (także w wersji libertarianizmu) – John Locke, ojciec liberalizmu



Podejście konserwatywne (także w wersji agraryzmu, ta ideologia zrodziła się w XIX

wieku, ideologia junkrów pruskich, którą później przejęli chłopi, wg której ziemia to
podstawa i państwo powinno o nią dbać) – w XIX wieku konserwatyzm był kontradyktoryjny
(przeciwstawny) wobec liberalizmu

, zmienia się to w 1891 roku, gdy Leon XIII wydaje

encyklikę uznającą kapitalizm-od tej chwili likwidowane są różnice pomiędzy tymi
podejściami; aktualnie te dwa podejścia się uzupełniają



Podejście kolektywistyczne – lewicowe

Nowe prądy:



Ekologizm

– zrodził się w latach 60/70 XX wieku



„trzecia droga” – do tej pory nigdzie się nie powiodła



Koncepcja „nowego zarządzania publicznego” (new public management) – działanie

związane z przyszłością; synteza różnych prądów związana z konwergencją.
Cechy tej koncepcji:
o

Tendencja do specyfikacji celów

Przekonanie o możliwości kwantyfikacji celów i efektów działalności władz

publicznych
o

Ekonomizacja działalności publicznej (przechodzenie od zarządzania budżetowego

do zarządzania przez cele) – dotyczy sektora publicznego i niepublicznego
o

Przejrzystość działalności publicznej – podatnicy mają prawo wiedzieć na co

przeznaczane są „ich” pieniądze

Konwergencja

– upodabnianie się

Kwantyfikacja

– wyliczenie

Podstawowe pojęcia z dziedziny administracji publicznej

dministracja publiczna = zarządzanie publiczne

Kategoria biurokracji wg Maxa Webera

– biurokracja to typ organizacji administracji publicznej,

który ma następujące cechy:

Zawodowy charakter

Pionowy i poziomy podział pracy

Specjalizacja związana z powyższym podziałem

Hierarchiczna struktura władzy

Obowiązywanie formalnych, generalnych reguł określających zachowanie na

określonych stanowiskach

3 elementy rządzenia:



Hierarchia



Rynek (dobrowolne kontakty)



Ład konstytucyjny

Podejście prawników do administracji publicznej – wg nich rządzenie dotyczy organów władzy
wykonawczej, która ponosi realną, definitywną odpowiedzialność za sprawy państwowe
Konstytucja RP

zawiera terminy, które są związane z władzą tj. władza publiczna, zadania

publiczne, administra

cja publiczna, środki publiczne, władza państwowa, administracja państwowa,

administracja rządowa, samorząd. Obok tych terminów występują: mienie publiczne, sektor
publiczny.

25.03.2013r.

Geneza rozwój i obecny stan nauki o administracji publicznej



Kameralistyka



Nauka policji- administracje

w XVIII w. nazywano policją

Kameralistyka-

jeden z prądów XVIII wiecznej doktryny ekonomicznej opartej na doktrynie

Merkantylizmu. Skupienie się na zagadnieniach finansów publicznych. Nazwa pochodzi od skarbu
monarszego- kamery.
Fizjokratyzm-

nadwyżki z rolnictwa powinny być przekazywane na rozwój przemysłu. Podstawa

agraryzmu.
Nauka policji-

ściśle powiązana z kameralistyką. Rozwijała się w obszarze niemieckojęzycznym.

Policyści-  ci  co  się  zajmowali  np.  Krystian  Wolff-  przedstawiciel  XVIII  w.  starali  się  określić
podstawy  programu  działalności  publicznej  realizowane  przez  administrację  oświeconych
monarchii  absolutnych.  W  zasadzie  władza  mogła  zrobić  wszystko.  Podział  policji  na  policje
bezpieczeństwa i policje dobrobytu. Bezpieczeństwa- to co obecnie policja. Dobrobytu- zajmująca
się innymi zjawiskami społecznymi.
Wersja francuska nauki policji polegała na opisie tego co jest.
Wariant  niemiecki  nauki  policji  polegał  na  opisie  jak  być  powinno.  Nauka  przekształcała  się  w
naukę  prawa  administracyjnego  w  1  połowie  XIX  w.  Łączyło  się  to  z  powstaniem  państwa
prawnego.
W USA rozwój public administration rozwijał się na gruncie politologii. Główne tezy W. Wilsona:

Administracji trzeba się

uczyć, bo jej pojmowanie nie jest zdolność z którą się przychodzi na świat

Administrację

trzeba

rozpatrywać w odróżnieniu od polityki

Monarchia absolutna wieku XVII a monarchia oświecona XVIII w. generalnie niczym się nie różniła.

Na gruncie teorii politologii porównawczej traktuje się ap jako operacyjny składnik władzy
wykonawczej.
Teorie OIZ AP jako szczególnym rodzajem organizacji.
Teorie polityki publicznej.
Teorie racjonalnego wyboru-

modele opartu na założeniu teorii racjonalnym. Obiekt wybiera

najsensowniejsze wg niego w

yjście. 3 kierunki teorii racjonalnego wyboru:



Kierunek

wyboru

publicznego



Wyboru społecznego



Teoria gier

Konteksty wyróżniania administracji publicznej
Socjologiczny-

najpierw pojawia się określony byt. Później pojawia się konstatacja i nazwa.

Badania

: administrację trzeba by wyodrębniać i badać jak się kształtuje. Trzeba tak ją badać i

opisywać żeby określić jej cechy. Wyróżnienie administracji trzeba robić na tyle szeroko, aby
określić całe pole badawcze. Istotna jest metoda poszukiwania administracji.



Podmiot,

przedmiot,

cel

działania, pytanie dotyczące sposobu działania, adresat działania- do tego trzeba się
odnieść zajmując się ap.

Politologiczny- 4 pod

stawowe segmenty politologii (?) Pole oglądu ap przez politologia:



obszar

wszystkich

stosunków przedwyborczych obejmujących ustalenia zmierzające do osobowej obsady
stanowisk ap.



Pole stosunków i sytuacji w

zakresie wyszukiwania, obsadzania i odwoływania ze stanowisk publicznych w państwie w
zakresie w którym nie jest to uregulowane w prawie.



Pole

sposobów i treści

wpływów jakie mogą być wywierane na organy i pracowników publicznych które nie są
uregulowane prawnie.



Pole merytoryczne wpływu

na działanie regulujące zadania ap w zakresie którym nie są uregulowane prawnie



Pole

wszystkich

nie

uregulow

anych prawem zachowań zmierzających do ustalenia aktu normatywnego



Pole

sposobów,

dróg,

procedur przekształcania cząstkowych i całościowych celów, które uznawane są za ważne
albo niezbędne w budowaniu koncepcji przekształceń w państwie



Pole sposobów wyrażania,

motywowania, propagowania wyodrębnionych i uznanych za ważne celów publicznych



Pole ustaleń decyzyjnych

opartych na nieobowiązujących formach kolektywnego wyrazu społecznego



Pole ustaleń decyzyjnych w

zakresie przyśpieszania lub opóźniania procesów mających znaczenie w obowiązującym
prawie, a także pole ustalania priorytetów w sytuacjach których mogą być realizowane tylko
niektóre zadania



Pole ustaleń co do bliskich i

dalszych reform w państwie



Kontekst prawny: obecnie

rozpatrując coś bierzemy pod uwagę prawo. Analiza prawna daje możliwość polepszenia
sytuacji. Element sformalizowania sytuacji jest niezbędny, aby była wewnętrzna spójność.



Kontekst

językowy:

administracja, administrować- nawiązując do łac. Ministrare.

Administracja publiczna w p

aństwie policyjnym- to nie państwo prawa, nie demokratyczne.

Historycznie państwo policyjne poprzedza państwo prawne. W policyjnym administracja:

Stanowiła funkcje zarządu

wewnętrznego państwa
o

Dla panującego było rzeczą

oczywistą, że to on decyduje o sposobie rządzenia wewnętrznego państwem administracja
miała jedynie wykonywać wolę władcy
o

Sprawowanie

władzy

politycznej pozostawały w luźnym związku z prawem. Władca był nie tylko źródłem ale i
normą prawa, samemu prawu nie podlegając.
o

Zarząd

wewnętrzny

stanowił z istoty swej działalność swobodną i twórczą. Ustalano bieżące paradygmaty
istniejące w państwie
o

Prawo było wyrazem woli

panującego
o

Panujący był opiekunem

poddanych i mógł wkraczać we wszystkie dziedziny życia
o

Akty władzy panującego nie

podlega

ły kontroli sądów

Państwo policyjne z naszego punktu widzenie jest historyczne. Ale są takie państwa. Możemy
mieć z takimi do czynienia w zależności od rozwoju państwowości.

Administracja publiczna w państwie prawa pojmowana jest jako ustrojowa funkcja państwa
oraz samorządu polegająca na wykonywaniu zadań publicznych określonych prawnie.

Opiera się na 4 zasadach:



Związanie

prawem

powszechnie obowiązujących wszystkich jej organów



Wykonawczym charakterze

jej działalności



Oddaniu całej działalności

ap kontroli niezawisłego sądu



Odpowiedzialności prawnej

organów i osób wykonujących administrację za podejmowane działania

Administracja publiczna w dobie procesu globalizacyjnego-

proces umiędzynarodowienia

finansów, rynków, technologii, badań, modeli konsumpcji, instytucji, politycznego ujednolicenia
świata. 3 czynniki: liberalizacja, prywatyzacja, deregulacja.

8.04.2013r.
Cechy i podstawowe zasady organizacji nowożytnej administracji:

•

zasada resortowości

•

zasada

centralizacji

decentralizacji

•

zasada

koncentracji

dekoncentracji

•

zasada

kolegialności

jednoosobowego kierownictwa

•

zasada biurokratyzacji (Max Weber)

•

korpus

urzędniczy

–

stan

urzędniczy

•

granice działalności administracji

•

kryteria kształtowania podziałów

terytorialnych

Uwarunkowania rozwoju Administracji Publicznej

Aspekt historyczny

-wojny
-

rozwój handlu

powszechne spisy ludności

zbieranie podatków

Wojna

Wojna jako stan nienaturalny (I. Kant)

Wojna jako stan naturalny (G.W.F. Hegel)

człowiek z natury jest dobry

człowiek jako podmiot a nie przedmiot

człowiek powinien kierować się zasadą „Nie

czyń drugiemu co Tobie niemiłe”

”duch świata” - człowiek jako podmiot, który

tylko obserwuje
-

wolność pozytywna „wolność do”

wolność negatywna „wolność od”

człowiek to jednostka egoistyczna i zła

*Sprzeczności prowadzą do konfliktu
*Wojna

jest jedną z przyczyn rozwoju i postępu ludzkości

Handel

– jest to wymiana towarów i usług między ludźmi

Liberalizm (J. Lock) XVII w. -

wolni wytwórcy, którzy oferują swoje usługi

Spisy powszechne i podatki
–

ewidencja personalna

–

oszacowanie własności dochodów i powinności rodzinnych

–

szacowanie zasobów

Do rozwoju administracji publicznej przyczyniło się również wynalezienie maszyny parowej i silnika
mechanicznego oraz powstanie pierwszych samochodów

Doktryny administracji
1.

J.J. Rousseau

– alternatywa dla trójpodziału władzy; jedność i jednolitość władzy

Monteskiusz

– trójpodział władzy (prawodawcza; wykonawcza; sądownicza)

Doktryna państwa prawnego w ujęciu Placidusa (niemiecki prawnik) 1798r.

władza państwowa i administracyjna w doktrynie papieża Leona XIII – encyklika Rerum

Novarum

1891r. (określenie stosunku do kapitalizmu → w pewnym stopniu uznanie go)

Rewolucja a administracja
* Wojna nie wybucha po to, żeby zachować administrację wybucha po to żeby ją zmienić

Wojna a administracja
* Wojna podno

si znaczenie administracji (kiedy wojna jest przegrana najeźdźca narzuca swoją

administrację, albo zmienia elementy administracji zastanej)

Przyczyny upartyjnienia państwa
–

telewizja zaprasza ludzi do partii

–

głosujemy na partie polityczne

–

stanowiska

państwowe są obsadzane przez członków partii

–

obywatel nie ma możliwości oddziaływania na partie

Zmiany w administracji

1. zlikwidowanie pojęcia administracja
państwowa
2. uformowanie nowej administracji

3. decentralizacja systemu Rad
4. państwo jako zarządca (własność
państwowa)
5. przejęcie pełnej kontroli przez organy
partyjne

2. Aspekty współczesne
1)

Uwarunkowania ekonomiczne

Interes publiczny(odniesienie do pewnego zbioru jednostek) i społeczny (życie w grupie

społecznej)

Interes

– określona wartość motywacji ujawniona w sytuacji kontrowersji zbiegu dwóch

zachowań, przejawianych przez co najmniej dwa podmioty

Uwarunkowania polityczne

kiedy mówi się o polityce jako elemencie administracji (co będzie uregulowane; określony wpływ

ingerencji)
4)

Uwarunkowania techniczne

Organizacja i zarządzanie w Administracji Publicznej

15.04.2013 (2 wykłady)
–

zasady legalności (praworządności): włączenie systemu prawnego – pomysł Platona

(Sokrates) książka „Prawa”, obecnie oczywiste, że państwo działa w ramach tej zasady;
–

polega na związaniu władzy z prawem, wprowadzono w absolutyzmie oświeceniowym:

monarchia ponad prawem będąc źródłem i twórcą prawa, w XVIII w. dochodzi zasada, że lud jest
głosem ludu (fizjokraci: nadwyżki z rolnictwa na rozwój przemysłu, agraryści: junkrzy pruscy, nurty
ludowe), XX

– powielenie pomysłu z XIX – np. zgodność aktów z ustawami, sądownictwo

administracyjne, sądownictwo dla obywateli nie pod wpływem administracji.
–

zasada odpowiedzialności za popełnione szkody: w XVII nowożytna koncepcja prawa

natury: koncepcja deistyczna

– zakłada, że Bóg jest stwórcą, ale nie zarządcą (Bóg jako

zegarmistrz), Grotius: cztery zasady pr

awa natury: jedna z nich naprawienie szkód

–

dotyczy urzędnika i państwa, pojawia się w monarchii absolutnej: jednostka bezbronna,

stąd proces sądowy nie istniał, dopiero rewolucja dała obowiązek odszkodowawczy.

Kryteria kształtowania podziałów terytorialnych

Rodzaje: podstawowy, pomocniczy, o celach specjalnych
Rozróżnia się systemy podziału:
•

typu historycznego

– na podstawie wielowiekowego rozwoju

•

typu racjonalistycznego

– np. francuski departament 1790r. Tu kryterium: przeciętny zasięg

marszu pieszego, cz

yli max 10 mil, przyjęty przez Hiszpanię, Włochy (po zjednoczeniu), Japonia,

Prusy (1815)
W Polsce różnie: przed rozbiorami typowo historyczny, później elementy racjonalistyczne.

Uwarunkowania rozwoju administracji
Elementy:
A. historyczne
a) uwarunkowania historyczne:

zmienne niezależne (przyczyny przemian): wojna (Kant ↔ Hegel,

koncepcja moralności: imperatyw praktyczny i..., wojna jest czymś nienaturalnym, wojna to interwał:
przerwa w rozwoju ↔ twórca dialektyki: wszystko się zmienia, schemat: teza, antyteza, synteza,
świat to świat wojen, wojna jest czymś naturalnym; kto ma rację?), handel (wymiana towarowa,
idei myśli itd.,)
•

spis powszechny i podatki (spis powszechny: ewidencja personalna połączona z opisem

danej osoby, oszacowanie własności dochodów i powinności rodzinnych),
•

administracja w warunkach braku kadr (wiek XIX przełomowy: kształtowanie się instytucji,

które odgrywały istotną rolę i są powielane do dzisiaj: obsadzanie stanowisk na podstawie
kompetencji pracownika),
•

znaczenie maszyny parowej

(na statkach: rozwój kontaktów: Ameryka – Europa, utrwalenie

administracji

kolonialnej,

przyspieszona

globalizacja,

pociągach:

przyspieszenie

przemieszczania się, kolej przechodzi pod administrację prywatną),
•

rola samochodów w rozwoju (początkowo na parę itd., teraz administracja patentowa,

szkolenia kierowców, rejestracja i kasacja samochodów, ochrony środowiska itd.),
•

kwestie urbanizacyjne.

b) doktryny administracji
•

doktryna trójpodziału władzy (Locke, Monteskiusz), koncepcja jednolitości władzy

(Rousseau)

– władza wykonawcza bezpośrednio podporządkowana władzy ustawodawczej,

federacja a konfederacja: władza konfederacji powstają przez delegowanie, władze federacji
powstają poprzez wybory powszechne; Konfederacja: ZBIR (Związek Białorusi i Rosji), WNP;
federacja: Szwajcaria.
•

Doktryna państwa prawnego – Placidus (wolność negatywna), (pierwszy raz użył tego

pojęcia)  potrzeba przeciwstawienia się despotyzmowi  książąt  przez  zapewnienie ludziom  takiego
przysługującemu  im  wspólnego  dobra,  które  główne  prawo  człowieka  utożsamia  z  wolnością.
Problem z wolnością (podejście metodologiczne: ontologiczne (nauka o bycie, teoria bytu) pytanie:
czy dane pojęcie ma wymiar obiektywistyczny (jest możliwość przedstawienia bytu takie jakie jest)
czy  konstruktywistyczny

(na podstawie konstrukcji myślowych jak nam się wydaje) – wolność

badamy tylko na zasadzie konstruktywizmu, Berlin napisał o 2 koncepcjach wolności: wolność
pozytywna

– w. do czegoś, w. w znaczeniu filozoficznym np. zrozumieć konieczność i postępować

z tą koniecznością, wolność negatywna – w. od czegoś, jestem np. wolny od wynoszenia śmieci,
jestem zwolniony z obowiązków; Fromm „Ucieczka od wolności”)
•

władza .. i administracyjna w koncepcji papieża Leona XIII – 1891 Rerum Novarum (Kościół

przyjmuje kapita

lizm, sceptyczny wobec komunizmu), papież + kongregacje = centrum kościoła.

Leon XIII

– władza pochodzi od Boga, władca jedynym suwerenem (od Augustyna IV-V, Bóg jest

twórcą  reguł,  instytucji,  władcy;  św.  Tomasza  XIII  Bóg  stwórcą  idei,  ludzie  –  konstrukcji).  Sobór
Watykański  II  –  przyjmują  zasady  Augustyna  (współcześnie  jest  neotomizm).  Zasada
proporcjonalności jest stosowanie zadaniem państwa (solidaryzm, subsydiarność- pomocniczość,
UE  z  tego czerpie),  Kościół  nie miesza się  w  sprawy  państwa,  państwo powinno otoczyć  opieką
najuboższych,  papież  zachęcał  katolików  do  angażowania  się  w  politykę,  obowiązki  zachowania
porządku i ochrony nad własnością prywatną państwa
c)  rewolucje  a  administracja

(rewolucje nie wybuchają po to by zachować dotychczasową

administrację, ale po to by ja znieść, rewolucja jest zawsze wygraną bo rewolucja przegrana to
tylko powstanie; w sytuacji rewolucji los administracji jest przesądzony, a co ze strukturami –
różnie w zależności od tego kto wygrał i jakie zasady wprowadzi).
•

rewolucja francuska

– nowa organizacja administracji miała być prosta, jednolita, bez

zachowania przywilejów, a. samorządowa oparta na zasadach racjonalnych, radykalne
rozwiązania np. pracownicy – pensje jak pracowników robotniczych;
•

rewolucja belgijska

– pocz. XIXw., niepodległe państwo belgijskie (problemy językowe →

administracja.  Państwo  unitarne,  władze  centralne,  jeden  parlament  dla  wszystkich,  nie  znano
problemów  wspólnot,  federacji  (Flandria,  Walonia  –  bez  politycznego  znaczenia).  Powstanie
państwo  unitarnego  przedsięwzięcie  kapitalistów:  język  francuski;  w  nowym  państwie  większość
mieszkańców  nie  mówiła  po  francusku,  podjęto  działania  mające  na  celu  wsparcie  języka
niderlandzkiego:  ruch  buntowniczy,  rewolty,  koniec  XIX

– pierwsze ustawy językowe; język

niderlandzki również w szkołach itd.). Ostateczny kształt: państwo federalne złożone z
przeciwstawnych grup;
•

rewolucja październikowa – 1917: gwałtowne zmiany: likwidacja pojęcia administracji

publicznej,  w  zamian  wprowadzono  pojęcie  administracji  państwowej;  uformowanie  nowej
administracji,  której  celem  było  całkowite  zdruzgotanie  administracji  carskiej;  przyjęto
scentralizowany  system  rad  (w  praktyce  podporządkowanie  centralizmu  demokratycznego,  który
polega  na  polemice  i  dyskusji,  a  po  podjęciu  decyzji  bezkrytyczne  podporządkowanie  się  tym
decyzjom);  administracja  państwa  stała  się  największym  w  historii  zarządcą  likwidując  rynek,
zasada kolektywizmu; przejęcie pełnej kontroli i decyzji aparatowi centralnemu.
d)  wojny  a  administracja

– administracja państwowa zwiększa zakres kompetencji i nikt się nie

przeciwstawia np. Hitler i przejęcie władzy przez nazistów.
e) przyczyny upartyjnienia państwa – pogląd: tam gdzie państwo i samorządy nie mogą wyzwolić
się z upartyjnienia (Wielka Brytania – wybory większościowe, w. względna I tura, okręgi
jednomandatowe; gdyby w Pl, system proporcjonalny sprzyja upartyjnieniu, ale w większościowym

teoretycznie nie, ale praktycznie tak → vide Pl senat (większościową – przewaga PO), sejm
(proporcjonalną – rozwarstwienie, ale nie ma partii, która sama zmieniłaby konstytucję).
Przyczyny upartyjnienia:
•

telewizja zapraszając do debat politycznych zaprasza najczęściej polityków z Warszawy

więc nie da się rozmawiać niepartyjnie,
•

głosowanie przebiega o kryterium partyjne (70-80% wyborców nie zna osób na które

głosuje),
•

poza partiami politycznymi nie ma w zasadzie ośrodków skupiających idei politycznych

więc partie są w pozycji uprzywilejowanej,
•

znikoma jest zasada obsady st

anowisk w oparciu o kryterium służby cywilnej, która nie

bazowałaby o kryterium partyjności,
•

brak systemu konkurencyjnego nie wymusza na administracji podwyższenia kwalifikacji,

•

obywatel, który ma różne możliwości oddziaływania na administrację nie ma możliwości

oddziaływania na partię, która rządzi tą administracją.

B. Aspekty współczesne
a) uwarunkowania ekonomiczne

– materialne możliwości państwa nie są określone bezpośrednio

przez  stan  bogactwa  narodowego,  ale  wydolność  ekonomiczna  państwa  jest  traktowana  przez
szerszy  pryzmat,  nie  tylko  przez  pryzmat  bogactwa  narodowego.  Ingerencja  administracji  to
działalność prawotwórcza, wykonawcza. Praktyka pokazuje, że musi być symbioza.
b) interes publiczny, interes społeczny – cele administracji publicznej jako jej warunki. Wartości te
występują  w  charakterze:  są  celem  działań  i  ich  warunkiem.  Poza  i.p  i  i.s.  Występuje  jeszcze
interes indywidualny.
Definicja interesu

– interes jako określona wartość motywacyjna, ujawniana lub ujawniająca się w

razie kontrowersy

jnego zbiegu dwóch zachowań przejawianych zależnie co najmniej przez dwa

podmioty lub grupy podmiotów.
Celem działania państwa – dobro człowieka – wytyczna do działania. A więc interes publiczny/
społeczny to można wydzielić interes państwowy/ indywidualny. Interes p. s. - to narzędzie
kształtowania

…

jednostki,

interes

dający

się

potencjalnie

odnieść

wielu

niezindywidualizowanych adresatów traktowanych jako wspólny podmiot. Społeczeństwo zbiór
heterogoniczny, ale tu można potraktować jako podmiot homogoniczny, bo wspólny mianownik –
realizacja wspólnych celów.
c) uwarunkowania polityczne

– polityką jest aprobowane przez organy państwowe, samorządowe

system pozaprawnych i postulatywnych wypowiedzi o tym, gdzie, kiedy i jak korzystać z
materialnych, organi

zacyjnych możliwości państwowych i terytorialnych.

Polityka w administracji to polityka wobec administracji, bądź polityka, której źródła leżą wyłącznie
w administracji (czyli nie występują podmioty zewnątrz administracji). Polityka ma znaczenie dla
ingere

ncji administracji: 1) wpływa na określony stan ingerencji, 2) decyduje o treści prawa, 3)

wpływa na określony stan ingerencji w granicach nowego prawa
d) uwarunkowania techniczne

– gwałtowne przemiany przyspieszają osiągnięcia techniczne,

medyczne (genety

czne) to powoduje, że administracja znajduje się w nowej sytuacji, co oznacza

zastępowanie przez urządzenia elektroniczne dotychczasowych czynności pracownika
administracji włącznie z wydawaniem decyzji. Zaleta tej sytuacji: wykluczenie woluntaryzmu
pracownika,

zasięg ingerencji administracji

29.04.2013r.

Niekompletny wykład

… prace pisarzy francuskich i niemieckich, także polskich, zawierające dość szczegółowe zadania
a.p.
francuski publicysta DELAMAREE
niemiecki filozof CHRISTIAN WOLF
niemiecki publicysta JOHANN H.G. Von JUSTI
niemiecki publicysta KAROL RISSIG
polski profesor FRYDERYK SKARBEK

polski autor FRANCISZEK KSAWERY KASPAREK
polski autor JÓZEF BOHDAN OCZAPOWSKI
polski autor ANTONI OKÓLSKI

Zadania administracji publicznej w państwie prawa
Zadania administracyjne określone są w konstytucji i w ustawach stanowionych przez parlament.
Zadania te muszą współistnieć z konstytucyjnie chronionymi prawami i wolnościami obywateli.

06.05.2013r.

WERSJA 1

Współczesne tendencje przeobrażeń zadań administracji publicznej
Konstytucyjne  regulowanie  tych  kwestii.  Zadania  ap  są  zawarte  w  konstytucjach.
Rozporządzeniem można regulować zakres praw i wolności obywatelskich. Nowe rozporządzenie
anuluje  stare.  Jeżeli  w  nowym  nie  ma  uregulowanej  jakiejś  kwestii  to  można  domniemywać,  że
obowiązuje rozwiązanie tej kwestii z rozporządzenia starego.
Prywatyzacja zadań publicznych- zainspirowane przez Anglosasów. (Margaret Thatcher) Co tylko
można  prywatyzować  to  trzeba  prywatyzować  nie  zależnie  od  tego  czy  przedsiębiorstwo  dobrze
działa rządzone przez państwa czy nie.
Rozwiązania  Amerykańskie  (Regan)-  maksymalne  zredukowanie  zadań  państwa.  Tam  gdzie  to
możliwe wprowadza się racjonalne zarządzanie. Objęcie zadaniami państwa niektórych kwestii np.
rozwiązywanie kryzysu.

Struktury

Organy

Pojęcie organów
Rodzaje
Sposoby kreacji

Organy-

urzędy

Stosunki między organami

Pojęcia scentralizowania
Centralizacja układu ap
Decentralizacja

Organem nie jest ministerstwo a minister. Minister jest organem a nie ministerstwo.
Organ administracji publicznej jest zasadnicza jednostka
Organ to człowiek lub grupa ludzi w przypadku organu kolegialnego.
Powołany w celu realizacji norm prawa administracyjnego
Działa w graniach przyznanych mu przez prawo kompetencji
R

odzaje organów:



Organy

administracji

państwowej



Rządowej



Samorządu terytorialnego



Samorządu zawodowego

Kolegialne



Obsadzane bezpośrednio

(wybory powszechne)



Pośrednio

(naznaczane

przez organ do tego uprawniony)

Jednorodne (wszyscy członkowie pochodzą z tego samego źródła wybierania) i mieszane (część
np. z wyborów proporcjonalnych a część z większościowych)
Państwowe i niepaństwowe
Powszechne i niepowszechne
Pochodzące z wyborów i wybierane w innym trybie
Organy jednoosobowe działają operatywnie (szybko podejmują decyzje), mogą podejmować

decyzje ad hoc, obciążone są odpowiedzialnością.
Organ  kolegialny  decyduje  dłużej  i  wolniej  (każdy  może  się  wypowiedzieć,  ustosunkować  się  do
wypowiedzi  innych…),  decyduje  odważniej  (bo  odpowiedzialność  się  rozkłada),  decyzje
podejmowane przez organ kolegialny są później dotykane korupcją, w celu wielko konspektowego
usprawnienia pracy zmierza się do ograniczenia liczby osób organu.
Podmiotami  doradczymi  są określone  lub  nie  w  prawie osoby, które  przyczyniają się do  podjęcia
decyzji przez organy kolegialne (zespoły doradców, instytucje doradcze, consulting)
Organy  I  i  II  instancji,  organy  pierwszego  i  drugiego  stopnia,  organy  podstawowe  i  nadrzędne-
każdy ma jakiegoś szefa

Sposoby  kreacji-

w ogólnej idei normatywnej powołanie na określone stanowisko jest możliwe

tylko wtedy, gdy jest to określone w ustawie.
Nominacja-

dokonywana przez organ państwowy, dotyczą stanowisk określonych w prawie, nie

można nominować kogoś, kto nie spełnia określonych warunków.
Z umowy
Z mocy prawa
Z urodzenia
Z losowania
Z rewolucji
Z zamachu stanu

Organy i urzędy
Urząd nie ma definicji
Urząd:



Wyodrębniony

zespół

kompetencji



Szczególna nazwa organu

administracyjnego np. urząd celny



Zorganizowany zespół osób

przy danych Oranowi

administrcyjemu do pomocy wykonywanych czynności (rektorat,

ministerstwo)

Stosunki między organami
Scentralizowanie oznacza taki układ, gdzie jest wiele elementów cząstkowych ale skupia je jeden
element na szczycie (nadrzędny). Ten zwierzchni element scala wszystkie w całość i czyni z nich
układ ruchomy, lecz spójny o celu spójności zarządzanej odgórnie.
Dekoncentracja związana jest z przesuwaniem kompetencji z 1 podmiotu na drugi lub na kilka
innych. Dekoncentrowanie to ruch kompetencji.
Hierarchiczn

e podporządkowanie jako element dekoncentracji a tym samym centralizacji wymaga

jednostronną zależność organu niższego stopnia od organu stopnia wyższego lub podmiotu
podległego od podmiotu zwierzchniego. Można wyróżnić zależność osobową i służbową.
Osobo

wa rozpoczyna siew momencie nawiązania stosunku pracy i kończy w momencie

rozwiązania stosunku pracy.
To czynności organu zwierzchniego które są NIE ZDĄŻYŁEM np. awans lub od niej niezależne np.
przejście na emeryturę
Decentralizacja- korelat centraliz

acji. Przez decentralizację rozumie się poszczególne podmioty

administrujące mają wyraźnie określone kompetencje, ustalone bądź przekazywane z innych
(wyższych) organów w drodze ustawowej realizowane są w sposób samodzielny, podlegające w
tym zakresie jedy

nie nadzorowi weryfikacyjnemu organowi wyższego rzędu.

WERSJA 2

Współczesne tendencje przeobrażeń zadań a.p.
Prywatyzacja

– anglosaskie – administracja publiczna wykonuje zadania niewydajnie – Thatcher,

to wszystko co można sprywatyzować należy sprywatyzować; koncepcje amerykańskie –
administracja powinna redukować swoje zadania – Reagan, ograniczenie redystrybucji dochodu
narodowego; wymierzanie sprawiedliwości, oświata, stabilny system pieniężny. Generalna zasada:
wprowadzenie zasad rynkowych do administracji publicznej.

Struktury
Organy
•

Pojęcie organu: organem jest podmiot który podejmuje decyzje np. wojewoda, minister

(urząd wojewódzki, ministerstwo nie podejmują decyzji, w praktyce decyzje podejmują urzędnicy);
organ a.p. To człowiek lub grupa osób, znajdujące się w strukturze organizacyjnej państwa
(samorządu), to organ powołany w celu realizacji norm prawa administracyjnego i działający w
granicach przyznanych mu przez państwo kompetencje.
•

Rodzaje organów: organy s. państwowe, s. rządowe, s. terytorialnego, s. zawodowego

organy jednoosobowe -

o. obsadzane pośrednio (naznaczanie, nominowanie), bezpośrednio;

organy jednorodne (wybierani w ten sam sposób), o. o składzie mieszanym, organy pochodzące z
wyboru, z nominacji; podział na o. jedno i dwuinstancyjne.
◦

o. jednoosobowe: działają operatywne, są zdolne do podejmowania decyzji ad hoc,

obciążone są wyraźnie podmioty odpowiedzialne;
◦

o. kolegialny: podejmowanie decyzji trwa dłużej, odważniej podejmują decyzje, decyzje są

później dotykane korupcją, obecnie zmierza się do zmniejszenia osób w organach.
•

Sposoby kreacji:

ogólna idea normatywna: powołanie na konkretne stanowisko gdy jest podstawa prawna

◦

z nominacji

– przez organ państwowy, dotyczy określonych w prawie organów, nie można

nominować kogoś kto nie spełnia pewnych warunków
◦

z umowy

◦

z mocy prawa

◦

z urodzenia

◦

z losowania np. ława przysięgłych w USA

◦

z rewolucji

◦

z zamachu stanu

Organy

– urzędy

Brak jednej definicji urzędu
Urząd 1) jako wyodrębniony zespół kompetencji np. urząd ministra, rektora 2) jako szczególna
nazwa organu administracyjnego 3) jako zorganizowany zespół ludzi przy danym organie
administracyjnym do wykonywania pewnych funkcji

Stosunki między organami
•

Scentralizowanie

– oznacza taki układ w którym jest wiele elementów cząstkowych i

pod

miot który je spaja, układ o charakterze piramidy (trójkąta), występuje układ niespetryfikowany,

ruchomy lecz sprawny, cel: zapewnienie sprawności działania
Augustyn III/IV

Tomasz XIII

władza duchowa i świecka sobie równa

władza duchowna nadrzędna nad władzą świecką

•

dekoncentracja

– przesuwanie kompetencji z jednego na jeden lub wiele podmiotów;

pojęcie  hierarchicznego  podporządkowania  wyraża  jednostronną  zależność  organu  niższego
stopnia  od  organu  stopnia  wyższego  lub  podmiotu  podległego  od  podmiotu  zwierzchniego
(zależność  osobowa  –  rozpoczyna  w  chwili  nawiązania  stosunku  pracy,  zależność  służbowa  –
czynności podejmowane przez organ zwierzchni w zależności służbowej np. awans, przejście na
emeryturę)

•

decentralizacja

–

korelat

centralizacji, 1) poszcze

gólne podmioty a. mają określone kompetencje, 2) ustalone bądź

przekazywane z innych (wyższych) organów w drodze ustawowej realizowane są w sposób
samodzielny 3) podlegające w tym zakresie jedynie nadzorowi organów kompetentnych

13.05.2013r.

Historia administracji publicznej
1)

Administracja w antyku

Administracja przed wiekiem Oświecenia

Administracja monarchii absolutnej

20.05.2013r.

4)

Administracja weberowska

Woodrow Wilson, Max Weber

– koncepcja biurokracji (odwołanie do korpusu służby cywilnej;

imperatyw wewnętrzny np. pieniądze jako motywator dobrej pracy). Niektórzy politolodzy uważają,
że gubernare powinni skupić się na kontroli administrare (członków korpusu służby cywilne), inni
badacze zastnawiają czy służbę cywilną można skutecznie kontrolować.
Weber wychodził z założenia idealizacyjnego (cele: prestiż społeczny,, awans w strukturze).
Czasami politolodzy wskazują, że urzędnicy mają swoje indywidualne cele i interesy (Weber tak na
to nie patrzył).
Autor monografii dot. biurokracji: Józef Olszewski – uważał, że biurokracja jest negatywnym
skutkiem działań administracyjnych
Crosier

– wykazał dysfunkcjonalność teorii Webera

Merton

– syndrom wyuczonej nieudaczności

Teoria racjonalnego/ społecznego/ publicznego wyboru – powstaje neoliberalna teoria (Buhanan)
•

założenie racjonalności jednostki, czyli przy jak najmniejszych kosztach jak największy zysk

•

wybór obywatela (konsumenta) jest lepszy niż administracji)

•

maksymalizacja wyborów konsumenta

•

element ideologicznych

– wolność wyboru, system efektywny gdy ludzie sami decydują

Liberalizm klasyczny

– leseferyzm, mechanizmy rynkowe

Walka z kryzysem:
•

sposób europejski → ograniczanie wydatków budżetowych

•

sposób amerykański → inspirowanie za pomocą decyzji finansowych gospodarki –

angażowanie państwa w gospodarkę np.  wykup akcji

Model  weberowski  (urzędnicy  bezinteresowni,  w  działaniu  kierują  się  dobrem  publicznym).  W
podejściu  wyboru  społecznego  inaczej:  urzędnicy  mają  swoje  własne  interesy  i  w  dłuższej
perspektywie administracja działa we własnym interesie

Dygresja: Nowak

– niemarksistowska materialistyczna historia...........

Kryzys z 2008 = kreatywna księgowość + krach na rynku nieruchomości

Krytyka Webera:
Ostrom

– biurokracja struktura nieefektywna. Twierdził, że b. jest zachowawczą strukturą, jej

koszty dotykają beneficjentów administracji

1)

Nowe zarządzanie publiczne

Brak zaufania do państwa dobrobytu. W Wielkiej Brytanii w latach 70. rządy partii pracy, a po niej
partia konserwatywna (Thatcher). Pol Tax

– podatek pogłowy (podatek od osoby, a nie wielkości

domu). Konserwatyści: każdy powinien proporcjonalnie łożyć na państwa, zwolennicy podatku
liniowego.
Ostatnie działania partii konserwatywnej niekonserwatywne – decyzja o związkach jednopłciowych
(prawie libertyni), w Pl PIS bardziej lewicowi

gospodarczo niż partie lewicowe itd.

Odchodzenie od pryncypialnych zasad, ponieważ w badaniach społecznych partie polityczne
szukają poparcia społecznego.

CDU/CSU w Niemczech w połowie lat 70.. CSU (Bawaria, katolicy), SDU (północ, katolicy,
protestanci

) + koalicja FDP (liberałowie, współpracujący z chadekami i socjalistami, taki PSL).

Powrót do myśli prawicowej + teorie: nowe zarządzanie publiczne
Zarzuty wobec wcześniejszego systemu: kosztowność, zakres aktywności nadmierny,
nieskuteczność, nieelastyczność itd.

NPM
–

krytyka klasycznej koncepcji administracji,

–

przyjęcie zasad funkcjonowania gospodarki wolnorynkowej i zarządzania korporacyjnego,

–

koncepcje: menedżeryzm, rynkowo zorientowania administracja publiczna, rząd

przedsiębiorczy, zarządzanie biznesowe → wspólne: przekonanie o przekształceniu zarządzenia
przez administrację zorientowaną na osiąganiu rezultatów i wiara, że instrumenty z sektora
prywatnego można wykorzystać w administracji → podejście rynkowe,

Teoretycy:
Naschold, von Otter wskazali na cechy NPM:
–

rozdzielenie ról klienta od dostarczyciela usług,

–

promowanie kontraktowania usług publicznych,

–

zorientowanie na osiągnięcie wyników,

–

wprowadzenie elementów rynkowych,

–

zorientowanie aktywności na klientów itd.

Podstawa polityki

80. rządów Kanady, Nowej Zelandii, Australii, Wielkiej Brytanii.

Od połowy lat 90. krytyka NPM
Wymiar teoretyczny

– krytyka metodologiczne podstawy, to znaczy brak wystarczającej ilości

przesłanek, że metody zarządzania w biznesie można przenieść na administrację. Poważa się to,
że wszystko nastawione jest na zysk, wszystko jest racjonalne,
Wymiar praktyczny

– ograniczona użyteczność narzędzi z zarządzania biznesu, to co racjonalne w

systemie prywatnym nie zawsze jest racjonalne w administracji publicznej

Szukanie trzecie drogi.
Co w zamian?
Pojęcie public govenrntmens – tradycyjny system rządzenia powinien zostać zastąpiony układem o
niskim poziomie hierarchiczności, a także ograniczonym zakresie suwerenności organów państwa.

27.05.2013

Narodowe modele administracji

1.

Uwagi ogólne

a) „kultura administracyjna”
pojęcie westernizacja/ oksendalizacja (?) - relacja przepływu konstrukcji cywilizacyjnych (czyli od
państwa na wyższym poziomie rozwoju do państwa o niższym poziomie rozwoju).
„k.a” : dotyczy grupy osób nazywanej administrare, moment istotny – oświecenie.

b) administracja publiczna: w ustroju monarchii absolutnej i w ramach republiki
Republika w antyku

– cechy podobne do cech monarchii absolutnej, ale różnice: w antyku

kolegialne organy,
m.a. -

kultura biurokratyczna, oświecenie – myśl odwołująca się do praw jednostki (Kant)

r. -

w XVII zjawisko wyjątkowe, republiki bardzo zróżnicowane; po proklamowaniu republiki

Francuskiej

– dopiero nowoczesne rozumienie słowa republika.

c) empiryzm i pragma

tyzm → Anglia i USA; racjonalizm → Francja i Niemcy

Francja i Niemcy

– logika formalna, wnioskowanie, racjonalizm; wiedza o świecie z rozumu, praw

natury z dedukcji (bez odniesienia do empirii)
Myślenie dedukcyjne – średniowiecze, XVII
Myślenie indukcyjne (od szczegółu do ogółu) – antyk, renesans, oświecenie

2.

Model angielski

Dewolucja

– przekazanie części uprawnień centralnych na szczeble niższe (największa

niezależność Szkocji).
XVIII

– od chwalebnej rewolucji – system parlamentarno- gabinetowy (od tego okresu monarcha

traci wpływy); brak zawodowych urzędników (ci wykształcają się w XIX z civil service)

3.

Model francuski

Brak stadium absolutyzmu oświeceniowego.
Napoleon

– nawiązanie do personalizmu prawnego (ten przejawiał się nazewnictwem np. Cesarz

Franc

uzów, zamiast Cesarz Francji); cel Napoleona: zracjonalizowanie i scentralizowanie

administracji (obecnie system francuski zdecentralizowany właśnie z takiego scentralizowanego
modelu); zwiększenie szybkości przepływu informacji z centrum do peryferium stąd
wieloszczeblowość.
1946 (1941)

– ustawa o służbie publicznej (status urzędnika we Francji – osobisty, niezależny od

tego czy urzędnik nadal pełni daną funkcję)
Szkolnictwo

– we Francji od 1945 Narodowa Szkoła Administracji (szkoła podyplomowa), obecnie

ołączona z inną instytucją oświatową.

Model niemiecki

Punkt wyjścia – monarchia oświeceniowa – otwarcie na racjonalizm i reformy; racjonalny system
administracyjny  na  zasadzie  urzędniczego  korpusu;  stopniowe  wprowadzanie  czynnika
społecznego  –  samorządu  terytorialnego;  racjonalizowanie  struktury  administracji  centralnej  –
wprowadzenie  rady  ministrów;  administracja  terytorialna  –  zachowanie  tradycyjnych  podziałów
terytorialnych + rozwiązania federalistyczne.
Gneist

– autor definicji sądownictwa administracyjnego i administracji terytorialnej → starał się

przystosować instytucje hrabstw brytyjskich do administracji niemieckiej. Samorząd terytorialny –
konstrukcja dualistyczna, współistnienie organów władzy centralnej i obywatelskiej (jednostki
terytorialne).

5.

Model amerykański

Kierunek liberalizacji. XIX Tocqueville „Demokracja w Ameryce”
Andrew Jackson

– koncepcja systemu łupów (nowe mechanizmy wyborcze; cel: by wyłonić

zwycięzcę). Szczebel federalny – wybór urzędnika – Prezydenta.
XIX

– pierwszy impeachment – Jackson.

Administracja międzynarodowa i ponadnarodowa

1.

Uwagi wstępne

Podział:
•

międzynarodowe organizacje rządowe

•

międzynarodowe organizacje pozarządowe (NGO)

•

organizacje ponadnarodowe (TNC)

Podział (2):
•

powszechne np. ONZ

•

grupowe np. NATO

Administracja międzynarodowa

a) przesłanki ukształtowania się a.m.
–

różnicowanie się stosunków międzynarodowych (powstawanie nowych państw), rozwój

handlu,
–

globalizacja (ujmowana nie tylko w kontekście przemian Xxw, ponieważ pod kątem

gospodarczym

– apogeum XIXw.),

–

nowe potrzeby: włączenie nowych państw, potrzeba pokoju i przyjaznych stosunków.

b) podstawy prawnego działania oraz formy organizacyjne a.m.
–

państwa reprezentowane przez rządy – a.m. jako forma porozumienia państw np. ONZ,

–

osoby z ramienia

państwa – niezależne podmioty na arenie międzynarodowej.

c) charakterystyka działania a.m.
Funkcje związane z działaniem organów administracji:
–

regulacyjna

– tworzenie, norm, praw itd.,

–

kontrolna

– ustalanie stanu faktycznego, dostarczanie zachowań,

–

operacyjna

– bezpośrednie świadczenie usług.

Funkcje przez pryzmat celów:
–

strategiczne,

–

adaptacyjne

– dostosowanie do danych wzorców np. ekonomicznych,

–

symboliczne

– stymulowanie w sferach ideologicznych i dotyczących wartości.

Administracja ponadnarodowa

przesłanki ukształtowania a.p.

b) podstawy prawne działania oraz formy organizacyjne a.p.
c) charakterystyka działań a.p.
–

A.p. Nie zajmują się zadaniami a.m., czyli nie zajmują się polityką,

–

mogą mieć ograniczone i specyficzne interesy (najczęściej mają wymiar integracji

ekonomiczne).