::

PRAWO

::

WYKŁAD 3

:: 1 ::

Specyfika posługiwania się pojęciem systemu polega na:

1. ujmowaniu opisu elementów systemu nie jako części niezależnych od siebie lecz jako

określonego kompleksu, który dopiero dzięki organizacji wewnętrznej posiada charakter
samoistny.

2. założeniu, że cechy charakterystyczne systemu wynikają z cech jego elementów i odwrotnie,

istnieje zależność cech elementów od ogólnej charakterystyki całego systemu.

3. przyjęciu tezy, że badanie systemu niemożliwe jest bez uwzględnienia warunków, w jakich on

działa i funkcjonuje.

System prawa:

1. Więź statyczna - opierają się na założeniu że normy. Wyznaczają nam podziały poziome –

gałęzie prawa.

2. Więź dynamiczna – norma funkcjonuje w systemie w zasadzie na podstawie innej normy

(kompetencyjnej) Zakładając że istnieje więź dynamiczna oznacza powiązania formalne

Podział poziomy (3 kryteria podziału):



przedmiot regulacji



metoda regulacji



podmiotowe
(np. kodeks karny wojskowy – wydzielony w oparciu o kryterium podmiotowe)

Metody regulacji:



penalna (karna) – oznacza regulacje, w których obowiązki prawne zabezpieczone są
zagrożeniem użycia przymusu państwowego poprzez sankcję karną.



administracyjno - prawna – opiera się na relacjach subordynacyjnych – podległość –

możliwość kształtowania sytuacji prawnej jednostronnie (organ państwa – obywatel,
organizacja; brak stosunku równoważnego)



cywilno - prawna (równość) – opiera się na stosunku koordynacyjnym, który z kolei
oznacza że strony są sobie w zasadzie równe z znaczeniu formalnym.

Gałęzie prawa, podział prawa.

Gałąź prawa to kompleks norm regulujących pewną grupę stosunków społecznych. W polskim prawie
wyróżnia się na ogół następujące gałęzie prawa wewnętrznego:



prawo konstytucyjne – obejmuje całokształt norm dotyczących ustroju państwowego, w tym:
podmiot władzy najwyższej w państwie, stosunki własnościowe, formy sprawowania władzy
państwowej, status prawny jednostki, organizację i tryb działania aparatu państwowego.

PRAWO

dr Piotr Lewandowski

W Y K Ł A D – 3 – 2009-10-18

::

PRAWO

::

WYKŁAD 3

:: 2 ::



prawo administracyjne – reguluje realizację procesów administrowania w państwie: system
instytucji, które te procesy realizują, a przede wszystkim władcze elementy realizacji tych
procesów.



prawo cywilne – normuje na zasadzie równorzędności podmiotów prawa społecznie doniosłe
stosunki majątkowe i związane z nimi stosunki niemajątkowe (prawo rzeczowe, prawo
zobowiązań, prawo spadkowe, przepisy o księgach wieczystych i hipotece, prawo własności
intelektualnej). Tu mieści się także prawo handlowe, czyli inaczej mówiąc cywilne prawo
gospodarcze albo prawo gospodarcze prywatne.



prawo rodzinne i opiekuńcze – niektórzy uznają ten dział za odrębną gałąź prawa, inni za
część prawa cywilnego.



prawo karne – reguluje stosowanie środków przymusowej reakcji państwa (sankcji) na
antyspołeczne zachowania zabronione przez prawo pod groźbą tych środków.



prawo finansowe – reguluje funkcjonowanie finansów publicznych, których istotą jest
gromadzenie i rozdzielanie zasobów pieniężnych dokonywane przez państwo lub inny związek
publicznoprawny.



prawo pracy – normuje stosunki pracy dobrowolnie podporządkowanej, inaczej mówiąc,
stosunki społeczne związane z pracą podejmowaną w celach zarobkowych oraz świadczoną
dobrowolnie na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy. Wyodrębnia się tu prawo ubezpieczeń
społecznych.



prawo morskie – reguluje stosunki powstające w związku z różnymi formami korzystania z
wód, dna, podziemia i brzegów morskich.



prawo rolne – normuje własność i użytkowanie ziemi.



prawo ochrony środowiska – to zespół norm zabezpieczających w imię interesu publicznego
obiekt przyrodniczy lub poszczególne rodzaje roślin, zwierząt przed niszczeniem, uszkodzeniem
bądź szkodliwym przekształceniem ze strony człowieka oraz ułatwiających tworzenie nowych
wartości przyrodniczych.



prawo postępowania karnego – normuje tryb rozstrzygania spraw karnych.



prawo postępowania cywilnego – reguluje tryb rozstrzygania cywilnych spraw procesowych i
nieprocesowych objętych prawem cywilnym, rodzinnym i opiekuńczym oraz pracy.



prawo międzynarodowe prywatne – reguluje stosunki z zakresu prawa cywilnego, prawa
handlowego, w których występują elementy obce (np. stroną jest cudzoziemiec). Wskazuje
którego państwa prawo się wówczas stosuje.

Teoria źródeł prawa:

Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja,
ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.

Źródła poznania prawa - Dziennik Ustaw, Monitor RP, kodeksy, ustawy- akt, w którym są
zawarte normy prawne,

PRAWO UNIJNE - jest takie samo jak prawo wewnętrzne. Jeżeli prawo wewnętrzne jest
sprzeczne z prawem unijnym stosujemy prawo unijne. Niektóre dziedziny są wyłączone i
przyznane państwu – np. prawo własności.

::

PRAWO

::

WYKŁAD 3

:: 3 ::

Dychotomiczny podział prawa:

1. Prawo publiczne i prawo prywatne (prawo publiczne jest to prawo które dotyczy dobra

państwa a prywatne dobra jednostki):



Kryteria rozdzielenia prawa prywatnego i publicznego (delimitacja prawa prywatnego i
publicznego):

 kryterium typu interesu: prawo prywatne dotyczy jednostki a publiczne

dotyczy państwa

 kryterium typu stosunków prawnych: tam gdzie przeważa relacja

subordynacyjna mamy do czynienia z prawem publicznym a cywilno
prawnym prywatne

 ochrony prawnej: np. grupy stosunków społecznych, dóbr prawnie

chronionych (cywilnych, konstytucyjnych)



Tam gdzie przeważają przepisy bezwzględnie obowiązujące (prawo publiczne)

2. Prawo materialne i procesowe:



Materialne – grupuje gałęzie prawa regulujące bezpośrednio odpowiednie stosunki
społeczne (np. prawo cywilne). Normy prawa materialnego określają kto, w jakich
okolicznościach, jak ma się zachować i skierowane są do osób fizycznych oraz osób nie
fizycznych regulując ich pierwotne obowiązki i uprawnienia oraz ograniczając ich
wolności.



Prawo postępowania (formalne) – obejmuje te gałęzie prawa, które regulują
odpowiednie stosunki pośrednio poprzez określenie organów, trybu, zasad i
instytucjonalnych gwarancji realizacji norm prawa materialnego. Dzieli się na prawo
procesowe i prawo ustrojowe (sądowe).

Sprzeczności i luki w prawie:

Występują trzy rodzaje sprzeczności

1. Sprzeczności logiczne (analityczne) – polega na merytorycznej niezgodności wzorów

postępowania wyznaczonych przez dwie normy np. (nakaz-zakaz – nakaz dozwala, zakaz
dozwala).

2. Sprzeczności prakseologiczne - polega na tym, że dwie normy nakazują adresatowi A dwa

sposoby postępowania, których jednoczesne zrealizowanie jest praktycznie niemożliwe,
ponieważ realizacja jednej normy stworzy sytuację, która wyklucza przyczynowo realizację
drugiej normy.

3. Sprzeczności teleologiczne – polega na tym, że realizacja obu norm prowadzi do

sprzecznych celów, w tym sensie, iż zamierzone skutki obu regulacji wzajemnie się
unicestwiają lub realizacja jednej z norm unicestwia rezultat drugiej normy.

Niezgodności w języku dyskursu prawniczego wszystkie jakie mogą zachodzić między normami
określa się często mianem sprzeczności

.

::

PRAWO

::

WYKŁAD 3

:: 4 ::

Luki w prawie:



Aksjologiczne  gdy jakieś zachowanie nie jest uregulowane ale ktoś sądzi że powinno być
to postępowanie uregulowane przez prawo (luka pozorna); błąd prakseologiczny.



Logiczne  ma miejsce wtedy gdy w systemie prawnym występują normy między sobą
niezgodne (luki nieistotne w praktyce, usuwane w drodze wykładni i przepisów kolizyjnych).



Konstrukcyjne  gdy w systemie prawnym brak jest reguł wskazujących jak „ważnie”
dokonać danej czynności konwencjonalnej a system prawny zawiera o tej czynności
wzmiankę wiążącą z tą czynnością określone skutki prawne.

Superfluu – nieszkodliwy nadmiar.

Lepiej jest przyznać coś zbędnego niż nie przyznać czegoś niezbędnego

Podział zdarzeń prawnych:



Zdarzenie sensu stricte – zachowania - sensu stricte to takie zdarzenia na które nie mamy
wpływu – np. upływ czasu, pogoda, śmierć, narodziny, uwiąd starczy. Przedawnienie,
gwarancja,



Zachowania – postać czynów bądź czynności: czyny (dozwolone na niedozwolone) czynności
(prawne: dwustronne i jednostronne, orzeczenia, decyzje)



Wykładnia prawa: zwana też egzegezą prawniczą bądź interpretacją prawa sensu largo.
Jest czynnością intelektualną polegającą na formułowaniu jednoznacznych generalnie-
abstrakcyjnych i obowiązujących norm z treści przepisów prawnych.

Tryb walidacyjny – czy dana norma obowiązuje w systemie prawa
Tryb interpretacyjny sensu stricte – jaka jest treść i zakres w systemie prawa