MAKROEKONOMIA

John Maynard Keynes (1883 – 1946) – twórca nauki makroekonomii.
W 1936r. powstało najważniejsze dzieło Keynesa pt. „ Ogólna teoria zatrudnienia,

procentu i pieniądza”. Podejście Keynesa określano rewolucją w ekonomii.
Keynes i jego zwolennicy uważali, że główną przyczyną niskiego poziomu produkcji i

wysokiego bezrobocia jest niedostateczna wielkość ogólnych wydatków. Podmioty gospo-
darujące tzn. konsumenci, przedsiębiorstwa i instytucje rządowe razem wzięte nie zgła-

szają wystarczająco dużego popytu na dobra i usługi, by zapewnić pełne zatrudnienie siły
roboczej. Keynsiści twierdzą, że fluktuacje (wahania) aktywności ekonomicznej w skali

makro, odzwierciedlają fluktuacje popytu, zwłaszcza popytu na inwestycje. Uważają oni,
że gospodarka ze swej natury ma charakter niestabilny i wymaga stosowania aktywnych,
doraźnych posunięć, polityki gospodarczej rządu w celu wyeliminowania bezrobocia i in-

flacji. Treścią sugerowanych rozwiązań problemu bezrobocia jest podniesienie ogólnego
poziomu wydatków na jeden z kilku sposobów:

− obniżenie podatków (co powoduje wzrost siły nabywczej ludności),

− wzrost wydatków rządowych (zwiększają popyt globalny w gospodarce),

− obniżenie stóp procentowych (potanienie kredytów).

Keynsiści uważają, że wszelkie posunięcia polityki stymulujące popyt na inwestycje w

ostatecznym rachunku doprowadzą do zwiększenia zarówno produkcji, jak i tempa wzro-
stu produkcyjności pracowników. Inflacja wg nich, jest również problemem popytu. Kon-
sumenci zgłaszają większy popyt ogólny niż gospodarka jest w stanie zaspokoić, wywie-

rając nacisk prowadzący do wzrostu cen. Rozwiązaniem jest tu redukcja globalnego po-
pytu przez odwrócenie kierunków polityki uznawanych za środki prowadzące do zmniej-

szenia bezrobocia. Należy, więc podnieść podatki ograniczając tym samym wydatki rządu
albo podnieść stopy procentowe, redukując kredyty, a tym samym zakupy.

Praktycznie do II wojny światowej teoria ekonomii nie zajmowała się ekonomią jako cało-

ścią, interesowała się mikroekonomią. Początek XX wieku charakteryzował się bardzo
daleko idącą liberalizacją gospodarki i wiarą w samoczynne mechanizmy regulujące go-
spodarkę. To przeświadczenie trwało do światowego kryzysu gospodarczego lat

1929 – 1933. Nastąpiła hiperinflacja. W większości krajów nastąpił spadek dochodu na-
rodowego o 40%. Sam rynek nie był w stanie sobie sam z tym prowadzić. Konieczna była

interwencja państwa.
Keyens to twórca interwencjonizmu państwowego. Okazało się, że wiara w samo-

czynne mechanizmy przywracające równowagę w gospodarce jest zbyt daleko idąca.
Również zakończenie kryzysu nie napawało optymizmem. Tendencje ożywienia gospo-

darczego były bardzo słabe i nie przekształciły się w wyraźny trend poprawy koniunktury.
Produkcja utrzymywała się na niskim poziomie, zatrudnienie wzrastało bardzo powoli
mimo niskiego poziomu płacy roboczej, istniejące i niewykorzystane moce produkcyjne

hamowały tendencję do podejmowania nowych inwestycji. W wyraźnej zapaści była rów-
nież wtedy ekonomia nie potrafiąca wyzwolić się z więzów tradycji, doktryny liberalizmu

gospodarczego i fikcji modelu doskonałej konkurencji. Teoria Keynesa święciła trium-
fy do lat 70-tych XX wieku.

Wtedy dopiero pojawiły się zjawiska w gospodarce nie możliwe do wytłumaczenia - stag-
flacja. Stagflacja oznacza w gospodarce takie zjawisko, gdzie jednocześnie występuje

wysoka inflacja i wysokie bezrobocie. U Keynesa te zjawiska były wymienne, nie jedno-
czesne: wzrost jednego powodował spadek drugiego.

Teoria równowagi gospodarczej Keynesa

popyt

45

0

globalny

bezrobocie

inflacja

C + I + G

E

0

Y

dochód

Podstawowe założenia teorii Keynesa:

1) W analizie ekonomicznej Keynes preferował podejście makroekonomiczne zamiast

skupiania uwagi na elementarnych podmiotach gospodarowania.

2) Keynes wprowadził pojęcie tzw. bezrobocia przymusowego, wynikającego z niedo-

statku popytu globalnego w gospodarce.

3) Keynes preferował w ekonomii analizę przyczynowo – skutkową.

4) Za ważniejsze w analizie ekonomicznej uważał przyjmowanie krótkich okresów.

5) Popyt a nie podaż jest przyczyną występowania szeregu zjawisk ekonomicznych.

6) Keynes podkreślał, że wszelkie decyzje gospodarcze podejmowane są w warunkach

niepewności. Ludzie w swoich przewidywaniach poza rachunkiem prawdopodobień-

stwa posługują się splotem czynników psycho – społecznych (skłonności).

Kompleksowe teorie Keynesa:

1) Teoria konsumpcji

2) Teoria inwestycji, procentu i pieniądza

3) Teoria zatrudnienia

Keynysizm eklektyczny – powtarza poglądy mistrza.

Aktualnie wyznawcy unowocześnionej teorii Keynesa nazywa się neokeynesistami.
Są wyznawcy Keynesizmu, którzy część teorii wkomponowali w rytm ekonomii klasycznej

oraz są też tacy, którzy zmodyfikowali teorię pozostawiając podstawę.

Z poglądami Keynesa współcześnie rywalizują neoliberałowie.

Liberałem w gospodarce jest ten, który uznaje, że tylko wolny rynek może zabezpieczyć

wszystkie procesy w gospodarce. Państwo nie powinno ingerować w gospodarkę. Może
tylko tworzyć dobre prawo. Neoliberałowie zgodzili się, że państwo powinno zajmować się

również podażą pieniądza (polityką monetarną).

Makroekonomia zajmuje się badaniem gospodarki jako całości

Podstawowe zjawiska gospodarki, którymi zajmuje się makroekonomia:

• inflacja

• bezrobocie

• wzrost gospodarczy

Współcześnie makroekonomia zajmuje się również rynkami politycznymi.

Schemat Arrowa:
Jeżeli A wynika z B

a B wynika z C

to czy A wynika z C?

Odp: Makroekonomia to zestaw milionów rynków. Nie sposób przewidzieć jak zachowa

się każdy.

Pole badawcze makroekonomii obejmuje między innymi:

1) Konstrukcję mierników wzrostu gospodarczego.

2) Omówienie składników popytu globalnego.

3) Teorię równowagi gospodarczej.

4) Teorię inflacji i bezrobocia.

5) Elementy interwencjonizmu państwowego w gospodarce.

6) Modele gospodarcze równowagi

AD – AS (Popyt globalny – Podaż globalna)

IS – LM (Rynek towarów - Rynek pieniężny)

7) Teorię oddziaływania handlu zagranicznego na wielkość dochodu narodowego.

8) Kształtowanie i funkcjonowanie rynków finansowych.

9) Funkcjonowanie gospodarki światowej.

Pojęcia makroekonomii

Dobro finalne – nabywane bezpośrednio przez użytkownika, przeznaczone dla nabywcy.

Dobro pośrednie – jest nakładem do produkcji dóbr finalnych.

Wartość dodana – kategoria ekonomiczna, która pozwala wyeliminować wielokrotne

liczenie tej samej produkcji do dochodu narodowego. Wielkość dodana powstaje jako
efekt odliczenia od sprzedaży kosztów rzeczowych. W rachunkowości te koszty nazywają

się materialnymi.
Wartość dodana – co dodajemy:

• zysk

• amortyzacja

Wartość dodana = Przychody ze sprzedaży – Koszty materialne

Przychody ze sprzedaży – wszystkie koszty materiałów (zakup energii, usługi, trans-
port) są równe rachunkowi dochodu narodowego (koszty niematerialne, amortyzacja,

zysk).

Inwestycje (I) są to nakłady na rozszerzenie zasobów kapitału trwałego.

Konsumpcja (C) - przeznaczanie części dochodu na zakup dóbr i usług.

Oszczędności (S) – część dochodu, która nie została przeznaczona na konsumpcję. W

pewnym sensie oszczędności są odwrotnością konsumpcji.

Podatki bezpośrednie (Td) – podatki nakładane na dochody.

Podatki pośrednie (Te) – podatki nakładane na wydatki.

Amortyzacja - stopniowe zużywanie się kapitału trwałego.

Dochód - suma środków z różnych źródeł służąca realizacji konsumpcji.

Dochód rozporządzalny – dochód skorygowany o wielkość płaconych podatków.

Popyt globalny – suma wszystkich popytów rejestrowany na wszystkich rynkach gospo-

darczych. Popyt globalny równy jest sumie łącznych wydatków w gospodarce.

Podaż globalna jest równa sumie produkcji dóbr i usług.

Równowaga gospodarcza jest to sytuacja, w której globalny popyt jest równy global-

nej podaży.

Gospodarka zamknięta (autarkiczna) – gospodarka rozpatrywana bez udziału handlu
zagranicznego.

Gospodarka otwarta – zawiera wszystkie elementy ekonomiczne łącznie z handlem

zagranicznym.

Wzrost gospodarczy i jego mierniki

Wzrost gospodarczy jest podstawą wzrostu poziomu życia, wzrostu inwestycji i lepsze-

go rozwoju sfery budżetowej. (W Polsce w tym roku kształtuje się na poziomie 1,5%).
Wzrost gospodarczy jest sytuacją, w której efekt gospodarowania społeczeństwa z roku

na rok się poprawia.

Podstawowym miernikiem wzrostu gospodarczego jest dochód narodowy.

Symptomy (objawy) wzrostu gospodarczego w gospodarce:

1) Wzrost poziomu życia (stopy życiowej).

2) Wzrost inwestycji (w naszej gospodarce się nie sprawdza).

3) Wzrost możliwości wydatkowych państwa.

4) Wzrost produkcji podstawowych działów.

5) Ustabilizowanie inflacji na właściwym poziomie (inflacja jednocyfrowa).

Przeciwieństwem wzrostu gospodarczego jest recesja gospodarcza.

NAJPROSTSZY MODEL RUCHU OKRĘŻNEGO PŁATNOŚCI TOWARÓW I

CZYNNIKÓW PRODUKCJI

towary i usługi (produkcja)

wydatki na dobra i usługi konsumpcyjne

usługi czynników produkcji

dochody z usług czynników produkcji

Założenia do funkcjonowania powyższego modelu:

1) Brak państwa (czyli systemu podatkowego i wymiany międzynarodowej)

2) Konsumpcja gospodarstw domowych równa jest dochodowi.

Gospodarstwa

domowe

Przedsiębiorstwa

3) Brak inwestycji.

Transakcje między tymi dwoma grupami funkcjonują następująco:

1) Przedsiębiorstwa produkują i sprzedają całość produkcji gospodarstwom domowym.

2) Gospodarstwa domowe wydatkują całość dochodów na zakup towarów i usług.

3) Przedsiębiorstwa zakupują czynniki produkcji w gospodarstwach domowych.

4) Gospodarstwa domowe uzyskują dochody ze sprzedaży czynników produkcji.

Dochody z usług czynników produkcji = Dochodom = Wydatkom

W tym najbardziej uproszczonym modelu ruchu okrężnego płatności towarów i
czynników produkcji strumienie wydatków równają się strumieniom dochodów oraz

wielkości produkcji. To oznacza, że mamy trzy metody liczenia skali wzrostu gospo-
darczego:

1) sumowanie produkcji,

2) sumowanie dochodów,

3) sumowanie wydatków podmiotów gospodarczych.

Ad. 1. Metoda sumowania produkcji (metoda wartości dodanej)

Liczymy co każde przedsiębiorstwo dokłada: płace, zyski, amortyzację wszystkich przed-
siębiorstw gospodarki. Sumujemy wartość dodaną w skali.

Ad. 2. Metoda dochodowa

• Dochody z pracy

• Wszelkie dochody pozapłacowe

• Dochody z kapitału

• Dochody z ziemi

• Dochody z czynników produkcji

• Dochody z czynszów

• Dochody z oszczędności.

Ad. 3. Metoda sumowania wydatków:

• Wydatki gospodarstw domowych (C)

• Wydatki przedsiębiorstw (I)

• Wydatki rządowe (G)

Mierniki wzrostu gospodarczego

1) Produkt Krajowy Brutto (PKB) ± efekt netto gospodarowania za granicą

Jest jednym z mierników wzrostu gospodarczego Wylicza się go sumując wartość doda-
ną wszystkich przedsiębiorstw funkcjonujących na terenie danego kraju, niezależnie od

struktury własności kapitału. PKB jest pieniężną wartością bieżącej produkcji rynkowej
wszystkich dóbr finalnych i usług wytworzonych podczas określonego czasu przez czyn-

niki wytwórcze znajdujące się na terenie danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich
właścicielem.

Do porównań międzynarodowych stosujemy wielkość PKB na głowę statystycznego
mieszkańca „per capita” liczony dla wszystkich w dolarach amerykańskich (ponieważ
spełniają funkcję pieniądza światowego). Wielkość PKB określa efekt gospodarczy dane-

go kraju.

2) Produkt Narodowy Brutto (PNB)

PNB jest pieniężną wartością bieżącej produkcji rynkowej wszystkich dóbr finalnych i
usług wytworzonych podczas określonego czasu przez czynniki wytwórcze będące wła-

snością danego kraju lub jego obywateli niezależnie od tego czy znajdują się w kraju czy

za granicą.

Produkt Krajowy Brutto (PKB)

+ Efekt Netto gospodarowania zagranicą

Produkt Narodowy Brutto (PNB)

- Amortyzacja

Produkt Narodowy Netto (PNN)

3) Produkt Narodowy Netto (PNN) = Dochód narodowy

Liczymy go metodą sumowania produkcji.
PNN = dochód narodowy brutto - amortyzacja

Dla porównania i kształtowania się mierników wzrostu w skali czasowej istotne jest, aby

były wyliczone w tych samych cenach. Do skorygowania cen bieżących, w których liczony
jest każdy miernik wzrostu używa się deflatora, którym jest zwykle wskaźnik poziomu

cen z ostatniego roku pięciolatki. (aktualnie na przeliczeniu PNB z roku 1995).

Wielkości PKB można porównywać tylko wtedy, jeżeli są wyrażone w stałych cenach. Do
oceny skali wzrostu gospodarczego wyliczamy tzw. stopę wzrostu, której wzór przed-
stawia się następująco:

100%

PKB

PKB

PKB

r

n

n

1

n

⋅

−

=

+

Przykład:

PKB

1999

= 660 mld zł (ceny bieżące)

PKB

1998

= 600 mld zł

WCD = 105% (wskaźnik cen detalicznych)
r = ?

629

57

,

628

100

%

105

660

≈

=

⋅

mld zł

%

83

,

4

%

100

600

600

629

=

⋅

−

=

r

Warunek równowagi gospodarczej

Gospodarka zamknięta:

1) Dochód jest tożsamy z sumą i oszczędności

Y Ξ C +S

Y Ξ C +J

S Ξ J

Pierwszym warunkiem równowagi w gospodarce jest spełnienie się tożsamości:

Faktyczne oszczędności = Faktyczne inwestycje

2)

S – I Ξ G + B – Td –Te

gdzie:
G – wydatki państwa na dobra i usługi
B – transfery

T – podatek

Jeśli nie ma równości między „S” i „I” to mamy nadwyżkę sektora prywatnego (różnicę S
– I)

Gospodarka otwarta

1)

S – I Ξ G + B – Td – Te + NX

NX Ξ x – z

gdzie:
x – eksport

z – import

Determinanty dochodu narodowego

Produkcja faktyczna – uzyskiwana w określonym czasie w danym kraju.

Produkcja potencjalna – produkcja, którą mogłaby osiągnąć gospodarka, w sposób

optymalny, gdyby wykorzystała w pełni swoje czynniki wytwórcze.
Uwzględniając produkcję potencjalną mamy na uwadze poziom bezrobocia na poziomie

naturalnym (najniższy poziom bezrobocia, przy którym rynek pracy znajduje się w rów-
nowadze). Mechanizm rynkowy doprowadza do tego, aby poziom produkcji potencjalnej
zbliżał się do produkcji faktycznej. Produkcji potencjalnej odpowiada potencjalny PKB.

Założenia krótkookresowego modelu równowagi Keynesa:

1) W gospodarce występują dwa podmioty gospodarowania: gospodarstwa domowe i

przedsiębiorstwa

2) W gospodarce mamy do czynienia ze stałością cen i płac (brak inflacji)

3) Bezrobocie jest na poziomie naturalnym

4) W gospodarce występują niewykorzystane moce produkcyjne.

Przy takich założeniach faktyczne rozmiary produkcji są zdeterminowane przez popyt, a

konkretnie zależą jedynie od popytu globalnego, czyli globalnej sumy pieniędzy, jaką go-
spodarstwa domowe i przedsiębiorstwa chcą wydać na dobra i usługi. Ten podstawowy

model produkcji i zatrudnienia przedstawił po raz pierwszy Keynes. Stąd ci, którzy opo-
wiadają się za interwencją państwa, aby utrzymać produkcję na poziomie zbliżonym do

potencjalnej nazywają się keynesistami.

Popyt globalny (według Keynesa) jest sumą pieniędzy, jakie chcą wydatkować gospo-
darstwa domowe i przedsiębiorstwa na dobra i usługi.

AD = C + I

gdzie:
AD – popyt globalny

C – konsumpcje
I – inwestycje

S, C

C

oszczędności,
konsumpcja

D

C

2

S

C

1

A

B

D

1

S

2

S

1

A

1

B

1

a

0

-a

Y

1

Y

2

Y'

1

Y'

2

dochód

Krzywą konsumpcji wyprowadzamy z punktu na osi Y równemu autonomicznej (nie-

zmiennej) konsumpcji (poziom konsumpcji przy dochodzie równym zero).
Kąt nachylenia krzywej konsumpcji zależy od stosunku tych dwóch odcinków.

Nachylenie krzywej konsumpcji względem osi X określa nam wielkość krańcowej skłonno-
ści do konsumpcji.

Krańcowa skłonność do konsumpcji MPC

b

AB

DB

∆Y

∆C

MPC

=

=

=

Krańcowa skłonność do konsumpcji oznacza, ile z każdej dodatkowej złotówki docho-

du gospodarstwa domowe są skłonne wydać na konsumpcję.

Wzór na funkcję konsumpcji

bY

a

C

+

=

gdzie:

a – konsumpcja autonomiczna
b = MPC
Jest to teoria dochodu normalnego Keynesa.

Krańcowa skłonność do oszczędzania

d

B

A

B

D

b

Y

S

MPS

=

=

=

∆

∆

=

1

1

1

1

Krańcowa skłonność do oszczędzania oznacza, ile z każdej dodatkowej złotówki do-

chodu gospodarstwa domowe planują zaoszczędzić.

Wzór na funkcję oszczędności

dY

a

S

+

−

=

MPS

MPC

MPS

MPC

−

=

=

+

1

1

AD

C + I

popyt

I C

globalny

E

ADe

I

I

45

0

Ye dochód i produkcja

W modelu równowagi Keynesa poziom faktycznego dochodu narodowego i produkcji

wyznaczony jest przez zrównanie globalnego popytu z globalną podażą, a więc przez pe-
wien stan równowagi na rynku towarów.

Równość Ye = ADe oznacza taką sytuację, w której nabywcy chcą kupić dokładnie taką
ilość towarów, jaką się w gospodarce wytwarza, a więc w sytuacji równowagi łączne za-

mierzone wydatki na towary są równe wielkości produkcji tych towarów.

Opisany wyżej stan równowagi występuje w gospodarce bardzo rzadko. Najczęściej ma-

my do czynienia ze stronami nierównowagi gospodarczej, które należy likwidować działa-
jąc na wielkość popytu globalnego albo produkcji, albo obu tymi czynnikami jednocze-

śnie. Realizuje się w ten sposób procesy dostosowawcze do osiągnięcia równowagi ryn-
kowej.

Kolejny model popytu globalnego

AD = C + I + G

AD

C + I + G

E

ADe

C +I

C

45

0

Ye Y

W modelu uwzględniającym dodatkowo państwo popyt globalny uzupełnia trzeci czynnik,
jakim są wydatki państwa na dobra i usługi, czyli AD = C + I + G, ponieważ wydatki pań-

stwa na dobra i usługi są autonomiczne (niezmienne) krzywa popytu globalnego C + I
+G jest równoległa do krzywej C + I.
Punkt równowagi w gospodarce podobnie jak poprzednio powstaje na przecięciu się

krzywej popytu globalnego i linii 45

0

.

Jest to ostateczny model równowagi gospodarczej Keynesa.

Mnożnik w gospodarce

MPC

Mn

−

=

1

1

Mnożnik inwestycyjny

MPS

Mi

MPC

Mi

1

1

1

=

−

=

Przeciętne stopa opodatkowania

Y

T

t

=

gdzie:
t – przeciętne stopa opodatkowania

T – wielkość wpływu
Y – wielkość dochodu

Drugi wariant mnożnika

)

1

(

1

1

t

MPC

Miz

−

−

=

Dowód:
MPC = 0,7, t

1

= 0,2,

t

2

= 0,3

51

,

0

1

)

3

,

0

1

(

7

,

0

1

1

44

,

0

1

)

2

,

0

1

(

7

,

0

1

1

2

1

=

−

−

=

=

−

−

=

Miz

Miz

Zwiększenie stopy opodatkowania zmniejszyło wielkość mnożnika.

Trzeci wariant mnożnika

MPI

t

MPC

Mi

+

−

−

=

)

1

(

1

1

3

Krańcowa skłonność do importu MPI oznacza sytuację określoną wielkością ile z każ-
dego dodatkowego dochodu narodowego gospodarka jest skłonna importować.

Polityka fiskalna (budżetowa)

Fiskalizm – polityka finansowa (skarbowa) państwa, polegająca na pobieraniu nadmier-
nych podatków i opłat w celu osiągnięcia jak największych wpływów.

Nadmierny fiskalizm – nadmierne opodatkowanie przez państwo.

Wyróżniamy dwie odmiany polityki (elementy interwencjonizmu państwowego):

a) polityka fiskalna

b) polityka monetarna

Przyczyny interwencjonizmu państwowego:

1) Państwo musi wyręczać rynek w dystrybucji dóbr i usług publicznych (oświata, opie-

ka, wymiar sprawiedliwości)

2) Konieczność aktywnej roli państwa w kształtowaniu stanu środowiska naturalnego.

3) Aktywna rola gospodarcza państwa w sytuacjach kryzysowych (wspomaganie finan-

sowe dużych przedsiębiorstw), np. finansowanie stopnia wodnego Nieszawa – Cie-
chocinek

4) Kapitałochłonne przedsięwzięcia o dużej skali, których realizacja leży zarówno w in-

teresie państwa jak i podmiotów prywatnych, np. autostrady

Interwencjonizm zatem polega na realizowaniu przez państwo aktywnej polityki fiskal-

nej (budżetowej) i monetarnej (pieniężnej).

Polityka fiskalna to aktywne działanie państwa za pośrednictwem podatków, wydatków
budżetowych i wielkości deficytu budżetowego w celu osiągnięcia wysokiego poziomu
zatrudnienia, produkcji i dochodu narodowego. Polityka fiskalna jest jednym z elementów

polityki stabilizacyjnej państwa.

Stabilizacja, czyli utrzymanie na wysokim poziomie wzrostu gospodarczego.

Elementy polityki stabilizacyjnej (w wymiarze budżetowym)

1) System podatkowy

2) Poziom wydatków publicznych

3) Wielkość deficytu budżetowego (nadwyżka wydatków nad dochodami budżetowymi)

jako element zwiększający popyt globalny

4) Wielkość długu publicznego

Elementy polityki stabilizacyjnej (w wymiarze budżetowym)

1) System podatkowy – jest to najbardziej czuły punkt dla gospodarstw domowych i

przedsiębiorstw. Właściwy system podatkowy to jeden z najważniejszych elementów
w gospodarce.

2) Poziom wydatków publicznych – położenie większego nakładu na wydatki (po-

datki) pośrednie niż bezpośrednie.

Istotne jest w budżecie jak układa się struktura wydatków:

Y = C + I + G + NX

3) Wielkość deficytu budżetu państwa

Element deficytu budżetowego jako narzędzie polityki fiskalnej może być wykorzy-

stywany tylko w określonych granicach. Następstwem stosowania polityki deficyto-
wej jest dług publiczny. Dzieli się na krajowy i zagraniczny.

Za bezpieczną granicę deficytu budżetowego uważa się 2,5% PKB, a długu publicz-
nego 60% PKB.

4) Wielkość długu publicznego

Dług publiczny powstaje w wyniku stosowania polityki deficytu budżetowego. Jeżeli

dług jest wysoki w stosunku do PKB to niezbędna jest podwyżka stopy opodatkowa-
nia, aby pokryć koszty obsługi długu.

Budżet jako narzędzie polityki ekonomicznej pojawił się w XVIII w. Natomiast jako na-
rzędzie ekonomiczne i światowe – w XIII w.

Sektor publiczny – ogół transakcji ekonomicznych podejmowanych przez rząd i władze

samorządowe (gminy, powiaty, województwa).

Autonomiczne stabilizatory koniunktury – narzędzie polityki fiskalnej działające au-
tomatycznie jako czynnik stabilizujący gospodarkę. Zaliczamy do nich progresywny sys-
tem opodatkowania, zasiłki dla bezrobotnych. Redukują one część wahań gospodarczych.

Rodzaje polityki fiskalnej:

1) aktywna (dyskrecjonalna)

2) pasywna

Narzędzia polityki aktywnej:

1) roboty publiczne

2) programy wydatków transferowych

3) inne publiczne programy zatrudnienia

4) polityka w zakresie stawek podatkowych

Rodzaje deficytu budżetowego:

1) rzeczywisty

2) koniunkturalny (uwzględnia aktualny poziom wahań koniunkturalnych w gospodarce)

Polityka fiskalna jest narażona na wiele opóźnień w zastosowaniu swoich instrumentów,
które wymagają zmian legislacyjnych (w przepisach prawa).

Rodzaje opóźnień:

1) diagnostyczne – potrzeba dokonania ocen, zebrania niezbędnych informacji i prze-

tworzenia

2) decyzyjne – niezbędny czas do przeprowadzenia zmian legislacyjnych

3) wdrożeniowe – czas niezbędny do praktycznego zastosowania przyjętego pakietu

środków

4) związane z reakcją podmiotów gospodarczych na wprowadzane narzędzia

interwencyjne – mogą wpływać nie tylko na osłabienie skuteczności polityki fiskal-
nej, ale także mogą podważać jej sens. W trakcie opóźnienia sytuacja gospodarcza
może się drastycznie zmienić.

Struktura wydatków i dochody budżetu:

1) dochody podatkowe budżetu – 85%

a) podatki pośrednie – 50%

b) podatki bezpośrednie – 35%

- podatek dochodowy od osób prawnych – 10%

2) dochody nie podatkowe – 15%

(dochody

z

opłat administracyjnych, kary, grzywny, cła, dochody z prywatyzacji go-

spodarki)

Struktura wydatków budżetowych:

1) ubezpieczenie społeczne

2) finanse (obsługa długu publicznego)

3) ochrona zdrowia

4) opieka społeczna – ok. 9%

5) obrona narodowa – 6%

6) oświata – 5%

7) administracja – 3%

Polityka monetarna

Kształtowanie się ilościowej teorii pieniądza Irvinga Fishera

V

M

T

P

⋅

=

⋅

gdzie:
P – ogólny poziom cen

T – masa sprzedawanych towarów i usług (PKB w wyrażeniu ilościowym)
M – ilość pieniądza w obiegu

V – średnia szybkość obiegu pieniądza

Na poglądach Fishera powstał nurt monetaryzm. Wykształcił się on w latach 60-tych.
Był nurtem opozycyjnym, przeciwieństwem Keynesizmu. Jego głównym przedstawicielem
był Freedman,

Najważniejsze teoretyczne przemyślenia monetarystów:

1) Główną determinantą zmian produktu globalnego jest podaż pieniądza.

2) Przyjęcie w polityce gospodarczej zasady stałego wzrostu podaży pieniądza w sto-

sunku do przyrostu produktu globalnego

3) Uznanie stabilnego charakteru rozwoju gospodarki kapitalistycznej w długim okresie

i odrzucenie konieczności interwencjonizmu państwowego

4) Przypisywanie większego znaczenia walce z inflacją niż walce z bezrobociem.

Pieniądz jest towarem i funkcjonuje na rynku. Jest specyficznym towarem, ponieważ
pełni rolę powszechnego środka wymiany.

Rodzaje pieniądza:

1) Pieniądz papierowy (banknoty)

2) Pieniądz bezgotówkowy (depozyty bankowe)

3) Pieniądz bankowy (czeki, karty kredytowe)

Funkcje pieniądza:

1) Środek wymiany

2) Miernik wartości

3) Środek płatniczy

4) Środek tezauryzacji (bogacenia)