UCZENIE SIĘ I
WARUNKOWANIE

Michał Olszanowski – psychologia, wykład

Uczenie się



Trwała zmiana zachowania lub procesu
umysłowego na skutek nabywania
doświadczenia

Czy można uczynić psa szczęśliwym na dźwięk
dzwonka?

?

Warunkowanie klasyczne i pies Pawłowa



Podstawowa forma

uczenia się w trakcie

którego bodziec

wywołujący pierwotną

reakcję zostaje
skojarzony z neutralnym

bodźcem i w
konsekwencji nabierze on

zdolności do

wywoływania podobnej
reakcji

Warunkowanie klasyczne



Bodziec neutralny



Bodziec bezwarunkowy (Sb)

– wywołuje

reakcję bezwarunkową (Rb)



Nabywanie -

proces zachodzący na

początku warunkowania, czyli uczenie się

zestawiania ze sobą Sb i Sw oraz

pojawiania się Rw



Bodziec warunkowy

– poprzednio bodziec

neutralny, który w procesie nabywania

nabywa zdolności wywołania reakcji
warunkowej Rw (podobnej do Rb)

Mały Albert i strach przed królikami



Warunkowanie strachu

– za

każdym razem kiedy mały

Albert zaczynał zabawę z

małym królikiem

eksperymentator uruchamiał

głośny, nieprzyjemny dźwięk



Po kilkunastu próbach sam

widok królika powodował

płacz i lęk u Alberta



Później można było

zaobserwować uogólnioną

reakcję lęku na widok

każdego futrzanego
stworzenia

Wygaszanie i spontaniczne odnowienie



Kiedy po Sw

nie występuje Rw, to ta wyuczona

relacja w miarę upływu czasu słabnie i w końcu

przestaje zachodzić – następuje jej

wygaszanie

.



Jednak po jakimś czasie znów pojawi się Sw to Rw

odnowi się. Mówimy wtedy o

spontanicznym

odnowieniu.

nabywanie

wygaszanie

Spontaniczne

odnowienie

wygaszanie

S

iła

rea
kcji

Generalizacja i różnicowanie



Generalizacja

- kiedy Rw

została już

uwarunkowana na określony Sw, podobne
bodźce również mogą wywoływać tą
reakcję. Im bardziej nowy bodziec jest
podobny do pierwotnego Sw tym reakcja
na niego będzie silniejsza.



Różnicowanie bodźców -

proces, w

wyniku którego organizm uczy się
reagować na bodźce, które różnią się od
Sw

na pewnym wymiarze. W miarę

postępowania różnicowania, reakcje na
bodźce różniące się od Sw stają się coraz
słabsze – jednostka uczy się, które
sygnały zapowiadają Rw, a które nie.

Warunkowanie instrumentalne



Prawo efektu:

Zachowanie, które w danej
sytuacji wywołuje odczucie
zadowolenia, zostaje skojarzone z
tą sytuacją i jeśli w przyszłości
sytuacja się powtórzy, to wzrasta
prawdopodobieństwo iż
powtórzone będzie również to
zachowanie.
Jeżeli natomiast w danej sytuacji
zachowanie wywoła odczucie
dyskomfortu, to spada
prawdopodobieństwo powtórzenia
tego zachowania w podobnych
okolicznościach.

Warunkowanie instrumentalne



W wyniku kolejnych prób jednostka uczy się
relacji pomiędzy zachowaniem a jego
konsekwencjami

– czyli nabywa odruchów

instrumentalnych.



W zależności od rodzaju ‘konsekwencji’
zwiększa się lub zmniejsza występowanie
danego zachowania w przyszłości.

Wzmocnienie pozytywne



Wzmocnienie pozytywne

to

każdy bodziec (konsekwencja

zachowania) który powoduje

zwiększenie

prawdopodobieństwo

wystąpienia (powtórzenia) tego

zachowania w przyszłości.



Rozkład wzmocnień:



W stałych lub losowych

odstępach



W stałych lub zmiennych
proporcjach

1. Naciśnięcie

dźwigni

2. Nagroda

Wzmocnienie negatywne



Wykonanie jakiegoś zachowania

pozwala na uniknięcie (lub

osłabienie) działania przykrych,

awersyjnych bodźców. Zwiększa

ono prawdopodobieństwo

wystąpienia zachowania w

przyszłości przez skojarzenie go z

możliwością uniknięcia
nieprzyjemnych konsekwencji

2. Naciśnięcie dźwigni

usuwa bodziec

1. Bodziec negatywny

–

np. szok elektryczny

Kara



Wszystkie bodźce
awersyjne (nieprzyjemne,

bolesne) działające na

jednostkę po wykonaniu

jakiegoś niepożądanego

działania. Skojarzenie

działania z karą

(konsekwencją działania)
powoduje zmniejszenie

częstości występowania
tego zachowania w

przyszłości

1. Naciśnięcie

dzwigni

2. Kara

– np. szok

elektryczny

Wzmocnienia



Wzmocnienie pozytywne

każdy bodziec (konsekwencja

zachowania) który powoduje zwiększenie
prawdopodobieństwo wystąpienia (powtórzenia) tego
zachowania w przyszłości.



Wzmocnienie negatywne

Wykonanie jakiegoś zachowania

pozwala na

uniknięcie (lub osłabienie) działania przykrych,

awersyjnych bodźców. Zwiększa ono prawdopodobieństwo
wystąpienia zachowania w przyszłości przez skojarzenie go
z możliwością uniknięcia nieprzyjemnych konsekwencji



Kara

to wszystkie bodźce awersyjne (nieprzyjemne,

bolesne) działające na jednostkę po wykonaniu jakiegoś
niepożądanego działania. Skojarzenie działania z karą
(konsekwencją działania) powoduje zmniejszenie częstości
występowania tego zachowania w przyszłości

Karanie a efektywność warunkowania

Słabości karania



Powstrzymane przez karę
zachowanie na ogół powraca,
jeżeli znika groźba kary.



Karanie często prowadzi do
zwiększonej agresji



Kara zwiększa poczucie lęku, a
to często blokuje możliwość
uczenia się nowych, lepszych
reakcji

Efektywność karania:



Kara powinna być
„natychmiastowa”



Kara powinna być każdorazowa



Kara powinna mieć ograniczony
czas trwania i intensywność
(wystarczającą do powstrzymania
zachowania)

Alternatywy karania



Wygaszanie - czyli brak wzmacniania dla
zachowań negatywnych



Wzmacnianie działań alternatywnych –
zachęcanie do innych sposobów reagowania
lub działania



Zachęta i „modelowanie”

Wzmocnienia negatywne i wyuczona bezradność



Wyuczona bezradność

to utrwalenie przekonań
o braku związku
przyczynowego między
własnym działaniem
(reakcją), a jego
konsekwencjami
(wzmocnieniem).

X

Warunkowanie dnia powszedniego



Trening psów



„Trening” dzieci



„Trening” dorosłych

Terapia behawioralna

+

=

Rozmowa ---

wyobrażanie -----oglądanie

+ Nagroda

Modelowanie



Modelowanie i imitacja

–

powtarzanie obserwowanych
zachowań.