Prasa jest najpopularniejszym źródłem informacji po wojnie.

Cenzura represyjna - po druku.
Cenzura prewencyjna – przed drukiem.

W dzisiejszych czasach cenzura właściwie nie istnieje. Są jednak przypadki, gdy cenzorem
jest redaktor naczelny (na przykład gdy gazeta utrzymuje się z ogłoszeń rządowych).
Przed wojną istniała w Polsce cenzura represyjna.
W „komunie” wprowadzono w prasie system akcesyjny.

Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk (GUKPPiW) - przez niemal 44 lata
funkcjonariusze tego urzędu pracowicie czuwali nad tym, by do publicznej wiadomości
przedostawały się takie tylko opinie i informacje, które władza uważa za pożądane, lub - w
najgorszym wypadku - obojętne dla swoich interesów. Zadaniem GUKPPiW był według
dekretu z 1946 r. "nadzór nad prasą, publikacjami i widowiskami" oraz "kontrola
rozpowszechniania wszelkiego rodzaju utworów za pomocą druku, obrazu i żywego słowa".

Według GUKPPiW ingerencje dotyczyły w głównej mierze:

•

rzekomych wynaturzeń systemu socjalistycznego

•

niekonstruktywnej krytyki władz, złośliwych aluzji politycznych na temat sytuacji
wewnętrznej i stosunków zagranicznych

•

drastycznego ujmowania problemu kolizji między obowiązującymi przepisami a
wymogami życia

•

rzekomo niskiego morale naszego społeczeństwa i imputowania różnych plag
społecznych

W PRL-u prasa wskazywała ludziom jak żyć (<- typowe dla systemów totalitarnych).
Radio Wolna Europa – było jedynym źródłem prawdy.
W komunizmie we wszystkich dziedzinach używano pojęcia walki.
Prasa mobilizowała ludzi do aktywności politycznej.

W PRL-u istotna była „rekordomania” – współzawodnictwo pracy.

Język prasy w PRL-u:

•

zmilitaryzowanie języka w opisach prozaicznych czynności (żniwa stawały się bitwą o
urodzaj, akcja siewna była polem walki o chleb); życie obywateli było elementem
„walki o pokój”

•

język był traktowany instrumentalnie

•

walce o pokój służyło wszystko, co wynikało z programu z partii komunistycznej

•

regulacje cen = podwyżki (w PRL-u nie można było mówić o podwyżkach)

•

strajki określano czasowym opuszczeniem pracy

•

niedookreślenie – pewne grupy, określone koła (używano do określenia pewnych grup
społecznych – Michniki, Kuronie, Bankruci polityczni)

•

strajkujący (1976) – margines społeczny, chuliganeria, wichrzyciele, rozwydrzeńcy,
elementy, grasujące bandy

Podział rynku prasowego po wojnie:

1.) dzienniki partyjne – adresowane do szeregowych członków; pisane prostym

językiem; świat czarno-biały; język prostacki, niski poziom dziennikarstwa i warsztatu
dziennikarza, prasa wskazywała rzeczywistość. Dzienniki partyjne miały obowiązek
publikowania wystąpień najwyższych organów partyjnych, robotnicy byli zmuszani
do prenumeraty dzienników partyjnych. Ruch Korespondentów Robotników
Chłopskich – włączenie w tworzenie gazety chłopów, robotników, rolników. W PRL-
u prasa była tania, gdyby była droga zaprzeczałaby socjalizmowi.

2.) prasa czytelnikowska związana ze Spółdzielnią Wydawniczą Czytelnik, związana z

osobą

Jerzego Borejszy

. Była adresowana do inteligencji. „Czytelnik” wpływa na

wzrost czytelnictwa w Polsce. Książki wydawane przez „Czytelnika” były tanie.
Borejsza wydawał je nawet na papierze gazetowym, żeby każdy mógł sobie na nie
pozwolić. Borejszy udało się założyć najpopularniejsze, najnowocześniejsze
czasopismo. Dziennik czytelnikowski był dobrze zredagowany, miały wysoki poziom
tekstów, zainteresowanie sprawami czytelnika; w szczególny sposób były traktowane
przez cenzorów. Dzienniki czytelnikowskie dostały koncesję na delikatną krytykę
władzy. Do 1948 roku można było stwarzać pozory wolności słowa. „Czytelnik”
osiągał ogromne zyski reklamowe. W 1948 roku odwołano Borejszę ze stanowiska
prezesa „Czytelnika”. W 1951 roku „Czytelnik” (Instytut Prasy) stracił prawo do
wydawania prasy. Tytuły czytelnikowskie zostały przejęte przez Spółdzielnię
Robotniczą Prasa.

3.) dzienniki popołudniowe – treść lżejsza, tematyka sensacyjna (satyra, humor)

Funkcje prasy w PRL-u:
- organizatorska (konkursy, zachęcanie do aktywności politycznej)
- propagandowa (np. cenzura kontrolująca praworządność treści)
- rozrywkowa (mniejsza zawartość niż dzisiaj)
- informacyjna

Cechy charakterystyczne rynku prasowego w PRL-u:

•

centralizacja

•

system koncesyjny, ograniczenie wolności prasowej, działalności prasowej

•

duży wpływ cenzury na teksty prasowe

•

specyficzny język (nowomowa, militaryzacja języka, stosowanie pewnych zabiegów o
charakterze ideologicznym)

•

podporządkowanie języka funkcji ideologicznej (język – pochodną ideologii)

•

Ruch Korespondentów Robot.-Chłop.

•

kampanie publicystyczne (integracja ziem odzyskanych)

•

plany gosp. (kampania w marcu 68r.)

•

trudności z weryfikacją nakładu

•

przez pewien okres istniała prasa koncesjonowana

•

silne podporządkowanie władzy politycznej

•

szczególny charakter pracy dziennikarza (żeby zostać dziennikarze trzeba było przejść
kursy ideologiczne)

Koncentracja kapitału:

•

horyzontalna – łączenie kapitału w obrębie jednego sektora, np. TV (Bauer,
Verlagsgruppe Passau, Axel Springer)

•

krzyżowa – w obrębie różnych sektorów (Agora, ITI)

•

wertykalna – w obrębie różnych etapów produkcji i dystrybucji (Polsat)

Tylko ta pierwsza regulowana jest przez prawo.

Koncentracja kapitału:
- zwiększenie możliwości kształtowania treści przez właścicieli
- zmniejszanie kontroli rynku
- zmniejszanie konkurencji
- ograniczanie szans dostępu do rynku
- zwiększanie możliwości wielokrotnego użycia tych samych treści

CZOŁOWI WYDAWCY:

•

Bauer, VGP (Polskpresse), Marquard Polska, Bonnier, Gruner + Jahr (<- 75%
udziałów ma Bertelsmann)

Marquard Polska
CKM, Playboy, Cosmopolitan, Voyage, Shape, Joy, Pani domu, Pani domu poleca, Oliwia,
Sekrety serca, Cienie i blaski

Bauer (większa specjalizacja)
Motor, Auto-moto, Kurier TV, Tele Tydzień, Tele Świat, To&Owo, Świat seriali, Super TV,
Imperium TV, Telemax, PC Format, Click!, Next, CD Action, Fotografia i aparaty cyfrowe,
Twój Styl, Pani, Życie na gorąco, Twoje Imperium, Na żywo, Chwila dla Ciebie, Świat
Kobiety, TINA, Kobieta i życie, Show, Takie jest życie, Bella relaks, Rewia, Świat i ludzie

Bonnier
Puls Biznesu

Gruner + Jahr
Focus (Fokus historia), National Geographic, Traveler, Gala, Glamour, Naj, Claudia, Rodzice,
Moje gotowania

Polskapresse
Polska (Głos Wielkopolskie, Gazeta Krakowska, Gazeta Wrocławska, Dziennik Łódzki,
Dziennik Bałtycki)
Express Ilustrowany, Dziennik Polski, Echo miasta

Media regionalne:
Głos – Dziennik Pomorza, Echo dnia, Dziennik wschodni, Gazeta codzienna – Nowiny,
Gazeta Pomorska, Teraz Puławy

Prasa bezpłatna: MM Moje Miasto, Teraz (Białystok, Gorzów, Kielce, Koszalin, Opole,
Radom)

Hubert Burda Media:
Burda, Top Gear, Chip, Samo zdrowie, Dobre rady, Elle, InStyle, Sól i pieprz, Mój piękny
ogród/dom, Prześlij przepis, Elle Decoration

DZIENNIKI – ogólnoinformacyjny druk periodyczny lub przekaz za pomocą dźwięku oraz
dźwięku i obrazu, ukazujący się częściej niż raz w tygodniu.

Sprzedaż dzienników w kwietniu:

Nakład:

Sprzedaż:

Fakt

652,927

473,912

Gazeta Wyborcza

520,340

358,522

Super Express

327,184

196,129

Rzeczpospolita

184,680

116,500

Dziennik

211,281

83,441

Czytelnictwo: (październik 2008 – marzec 2009):

Gazeta Wyborcza

15,18 %

Fakt

15,15 %

Metro

7,6 %

Super Express

7,45 %

Dziennik

4,5 %

Rzeczpospolita

4,45 %

Wpływy z reklam: (luty 2009)

Gazeta Wyborcza (65,96 mln zł)
Polska
Fakt (12,45 mln zł)
Rzeczpospolita
Dziennik

Wpływy reklamowe w 2008 roku:

Gazeta Wyborcza (1.009.35 mln)
Dziennik
Fakt
Rzeczpospolita

2008 rok – wydatki na reklamę po raz pierwszy w Internecie były wyższe niż w prasie

Dziennik „Nowy dzień”:
- powstał 14 listopada 2005 roku
- zlikwidowano go 23 lutego 2006
- format pisma między tabloidem a dziennikiem opiniotwórczym

Dziennik vs Gazeta Wyborcza
- Dziennik powstał jako prasa anty dla GW
- cena Dziennika wymusiła obniżkę GW
- Dziennik jest opiniotwórczy
- dodatek Dziennika „Życie jest piękne” analogią do „Wysokich obcasów”

Sposoby na powstrzymanie spadku sprzedaży:
- dodawanie gadżetów (filmy, książki, japonki)
- kolekcje
- rozwój portali internetowych (blogi, treści równoległe lub nowsze)
- redukcja kosztów (kupowanie tekstów, stażyści, amatorzy)
- Internet e-wydania (wyborcza.pl + gazeta.pl)
Uzupełnianie a nie przechodzenie do Internetu.
- pakiety reklamowe
- wzrost ceny
- dywersyfikacja (Polskapresse – Gratka, Agora – Autrader, Radio, AMS)