Czyszczenie monet jest bardzo odpowiedzialnym zadaniem. Zalecane jest
aby w ogóle nie czyścić monet. Lepiej być posiadaczem monety brudnej, ale
nie uszkodzonej. Każdy pośrednik w handlu numizmatami może
opowiedzieć wiele historii o tym, jak poprzedni właściciele doprowadzili do
trwałego zniszczenia monet podczas ich czyszczenia. Jeśli naprawdę trzeba
usunąć brud lub tłuszcz z numizmatów, należy poćwiczyć najpierw na

monetach nie przedstawiających większej wartości. Jeśli chodzi o patynę to patyna według
większości numizmatyków nie powinna być czyszczona chyba, że strasznie szpeci monetę.
Eksperymenty z czyszczeniem, lakierowaniem, podgrzewaniem itp. operacji są bardzo
niebezpieczne dla monet i są zalecane tylko w przypadku monet o niewielkiej wartości dla celów
edukacyjnych. Jeśli masz monetę o znacznej wartości to zalecam nie czyścić jej wcale lub oddać to
w ręce specjalisty.

Ogólnie o czyszczeniu monet

Większość zanieczyszczeń z monet można z łatwością usunąć wodą z dodatkiem jakiegoś
detergentu np. mydła najlepiej dla dzieci - jest najdelikatniejsze. Przestrzegam przed czyszczeniem
monet za pomocą sztucznych szczotek i szczoteczek (a co najgorsze przestrzegam przed
szczoteczką do zębów). Sztuczna szczotka z pewnością porysuje monetę. Jeśli chcesz wyczyścić
mocno zabrudzoną monetę za pomocą szczotki użyj szczotki z włókna naturalnego lub specjalnej
szczotki do czyszczenia sreber i monet. Jeśli udało ci się znaleźć monetę w ziemi lub gdzieś na
zapomnianym strychu a moneta jest bardzo zabrudzona najlepiej nie czyść jej sam ale poszukaj
eksperta - być może moneta okaże się drogocenna i możesz sam ją łatwo uszkodzić (w 2004 roku w
Anglii została znaleziona bardzo cenna moneta i strach pomyśleć co by się z nią stało jakby
znalazca sam zaczął kombinować przy monecie,

poczytaj tutaj

). Należy również pamiętać o tym,

żeby nie skrobać zanieczyszczeń za pomocą ostrych narzędzi. Chciałbym przestrzec również przed
czyszczeniem współczesnych monet bitych lustrzanym stemplem - zazwyczaj wszelkie próby
wyczyszczenia kończą się zniszczeniem monety (mój znajomy miał odcisk palca na lustrzanej
monecie, którego za wszelką cenę chciał się pozbyć i nawet my się to udało - za pomocą jak
twierdził "miękkiej" ściereczki, tarł ją niemiłosiernie. Niestety moneta straciła dość sporo na
wartości bo posiada masę małych ale widocznych gołym okiem mikrorysek.

Suszenie monet

Po wyczyszczeniu monetę należy dokładnie wypłukać i starannie wysuszyć. Moim zdaniem
najlepszym sposobem suszenia monet jest zawinięcie jej w miękką ściereczkę (najlepiej taką do
czyszczenia okularów) i delikatne dociskanie ściereczki do monety - dzięki temu woda wsiąknie w
ściereczkę. Ważne jest aby nie pocierać monety o ściereczkę bo można ją porysować. Nie zalecam
również pozostawienia mokrych monet do wyschnięcia samym sobie (tzw. leżakowania), moneta
po takim wyschnięciu będzie najprawdopodobniej posiadać plamki (woda kranowa nigdy nie jest
super czysta, chyba że do płukania użyjemy wody destylowanej). Monety można również wysuszyć
zbierając delikatnie wodę bawełnianymi patyczkami do czyszczenia uszu.

Polerowanie monet

Jeśli chcesz posiadać monetę która ma reprezentować jakąkolwiek wartość to jej polerowanie jest
całkowicie zabronione. Niektórzy niedoświadczeni kolekcjonerzy dochodzą do wniosku, że jak

moneta się ładnie świeci to będzie wtedy super. Nic bardziej mylnego. Specjalista natychmiast
zauważy, że moneta była polerowana i nie będzie zainteresowany jej zakupem - polerowania
niszczy bezpowrotnie monetę.

Patyna

Przy czyszczeniu tego rodzaju monet trzeba zachować bardzo dużą ostrożność, trzeba uważać aby
nie wyczyścić patyny ponieważ patyna posiada wiele zalet, m.in:

•

zabezpiecza powierzchnię monety przed czynnikami zewnętrznymi

•

tworzy się na monecie przez bardzo długo okres czasu (nawet setki lat) i ten fakt bardzo
powiększa wartość monety.

Kolor patyny jest zależny od stopu metali i jest różny - bywa jasno- lub ciemnozielony, czarny,
jasno- lub ciemnobrązowy oraz brązowy z odcieniem czerwonego. Kolor zależy również od
warunków atmosferycznych i od warunków przechowywania monety.

Lakierowanie monet

Po wyczyszczeniu monety możemy pokryć monetę lakierem bezbarwnym. Powierzchnia monety
po takim zabiegu nie będzie wchodziła w reakcję z powietrzem i nie będzie pokrywała się patyną.
Jako przykład lakieru zamieszczam zdjęcie lakieru Capon.

Lakier Capon

Są również specjalne lakiery do zabezpieczania podzespołów elektronicznych. Można go dostać w
sklepach z częściami elektronicznymi.

Lakier bezbarwny do zabezpieczania elektroniki przed wilgocią.

Czyszczenie monet acetonem lub spirytusem

Jeśli potrzebujesz zmyć z powierzchni monety odciski palców lub inne tłuste plamy to proponuję do
tego celu użyć czystego spirytusu lub acetonu technicznego. Obydwa składniki łatwo odparowują z
monety i nie powinny nam zostawić żadnych zmian (nie wchodzą w reakcję chemiczną z monetą).
Spirytus tak jak wspomniałem musi być czysty tzn. nie żaden kupiony w aptece do smarowania a
taki pitny kupiony w sklepie. Innym sposobem pozbycia się wielu zanieczyszczeń z monety jest
wyczyszczenie jej acetonem. Aceton musi być również czysty, zmywacz do paznokci się nie nadaje
ponieważ zawiera wiele innych dodatków np. witaminy. Aceton techniczny można kupić w wielu
sklepach chemicznych lub marketach budowlanych np. OBI. Aceton również doskonale nadaje się
do wyczyszczenia monety pokrytej lakierem.

Czyszczenie monet Nordic Gold

Nordic Gold (Golden Nordic) jest stopem używanym do produkcji m.in. współczesnych
okolicznościowych monet 2 złotowych.

Stop posiada symbol CuAl5Zn5Sn1 i składa się z mieszanki 4 metali (89% miedź, 5% aluminium,
5% cynk, 1% cyna) - moim zdaniem najgorsza mieszanka jaką może ktoś wymyślić do s tworzenia
monet (dużą podatność na wchodzenie w reakcje z otoczeniem).

Monety NG najlepiej czyścić najprostszym sposobem - za pomocą mydła dla dzieci ale należy
pamiętać o tym żeby monety nie czyścić i nie wycierać poprzez pocieranie ściereczką, żeby nie
powstały mikroryski.

Czasami do czyszczenia monet NG można użyć soku z cytryny, podobno bardzo dobrze czyści
odciski palców.

Możemy również się pokusić o eksperyment czyszczenia monet o mniejszej wartości pastą do
zębów ale uwaga musi to być pasta bez mikrogranulek, bardzo delikatna ( taka do wrażliwych
dziąseł) i czyścimy oczywiście pocierając palcami a nie szczoteczką.

Kolejnym pomysłem jest czyszczenie za pomocą Coca Coli - niektórzy twierdza, że po moczeniu

monety NG w Coca Coli wyglądają zdecydowanie lepiej.

Czyszczenie miedzianych, brązowych i mosiężnych monet

Miedź, brąz i mosiądz to metale nieszlachetne przez co bardzo łatwo wchodzą w reakcje
chemiczne.
Metale/stopy:

•

miedź

•

mosiądz - miedź + cynk

•

brąz - miedź + cyna

•

brąz trójstopowy - miedź + cyna + cynk

Konieczne do usunięcia skazy monet miedzianych to m.in. wżery i śniedź, zwane także "rdzą
miedzi" powodującą rozkład metalu, a w konsekwencji nieodwracalne zniszczenie monety.
Najczęściej na monetach miedzianych spotyka się śniedź koloru zielonego, stanowi ona mieszaninę
zasadowych węglanów miedzi i różnych tlenków miedzi.

Pozbyć się śniedzi możemy na 2 sposoby:

1. Metod sucha - nagrzewamy monetę

palnikiem Bunsena

- uzyskujemy rozkład węglanu

miedzi i kolor zielony szybko znika z jej powierzchni. Pozostałe spalone i sproszkowane
tlenki miedzi usuwamy mechanicznie przez czyszczenie szczoteczką włosianą. Ten sposób
usuwania śniedzi daje dobre wyniki (patyna pozostaje na monecie) ale warunkiem
wykonania jest oczywiście posiadania palnika.

2. Metoda mokra - na miejsce zaatakowane śniedzią nakładamy roztwór ługu sodowego (5

%), do monet bardziej zniszczonych używamy kwasu solnego (3-5%) lub moczymy monetę
w roztworze amoniaku (8-10%). Czas moczenia dostosowujemy do postępów procesów
zachodzących z monetą. Po czyszczeniu trzeba oczywiście monetę dokładnie wypłukać i
wysuszyć.

Monety mało zanieczyszczone czyścimy za pomocą mydła i ewentualnie delikatnej szczotki.

Czyszczenie złotych monet

Złoto jest metalem szlachetnym i nie wchodzi w reakcje chemiczne z otoczeniem. Dzięki temu
złote monety są łatwe do czyszczenia. Najczęstszym zanieczyszczeniami złotych monet są
zabrudzenia typu kurz, tłuszcz które można z łatwością usunąć za pomocą mydła.

Zdarzają się również inne przypadłości monet złotych:

1. Plamy o kolorze zielonym - plamy powstające w wyniku długiego leżenia monety w ziemi

w otoczeniu innych monet miedzianych.

2. Plamy o kolorze czerwonym - jest to tzw. "czerwona rdza" - są to tlenki żelaza

Aby usunąć plamki ze złotych monet i jednocześnie nie bawić się w małego chemika zalecane jest
używanie specjalnych płynów do czyszczenia złota firmy LEUCHTTURM.

Operacja czyszczenia jest prosta - wystarczy zanurzyć monetę na kilka minut i opłukać. W
komplecie z płynem znajdują się specjalne koszyczki ułatwiające całą operację - takie na których
monety sobie polegują podczas kąpieli.

Czyszczenie srebrnych monet

Pod wpływem czasu srebrne monety pokrywają się patyną, ważne jest aby nie czyścić patyny bo
ona dodaje piękna i wartości monecie. Niestety srebro w przeciwieństwie do złota wchodzi w
reakcje chemiczne z otoczeniem.

Przy czyszczeniu monet srebrnych należy również pamiętać o tym, że często moneta nie jest wybita
z czystego srebra i często dodatkiem do srebrna jest miedź, zdarza się również, że to srebro jest
dodatkiem do miedzi. Oprócz miedzi w srebrnej monecie możemy spotkać również inne metale np:
ołów, cynk, cynę. Metale te wchodzą również w reakcje z otoczeniem.

Najprostszym sposobem usunięcie większości nalotów jest moczenie monety w rozcieńczonym
amoniaku - amoniak nie rozpuszcza srebra.

Najczęstsze naloty monet srebrnych można również usunąć podobnie jak w przypadku monet
złotych - za pomocą specjalnego płynu do czyszczenia srebra.

Bartosz Błądek

CZYSZCZENIE MONET ZŁOTYCH
Złoto jako metal szlachetny nie wchodzi w związki chemiczne z pierwiastkami go otaczajacymi,
stąd też zanieczyszczenia jakie mogą mieć te monety dają się łatwo usunać. Najczęstszymi
zanieczyszczeniami monet złotych są:
- brud, kurz, tłuszcz itp. - usuwane najprościej i najskuteczniej letnią wodą z mydłem. Monetę, a
zwłaszcza jej wgłębienia lekko przecieramy szczoteczką, usuwając zanieczyszczenia po jej obu
stronach
- czerwone plamy, zwane niejednokrotnie czerwoną rdzą, są to tlenki żelaza pochodzenia
zwierzęcego. Usuwamy je przez kilkakrotne wkladanie monety do ca 7% roztworu kwasu solnego
- zielone plamy - powstale od leżenia w ziemi przez długi okres razem z miedzianymi. Usuwamy

przez zanurzenie monety w roztworze kwasu siarkowego (1 cz. kwasu rozpuszczona w 4 cz. wody)
z dodatkiem dwuchromianu sodowego (3 g, na 100 cm3 wody).
Po dokonanych zabiegach monety należy przepłukać bieżącą ciepłą wodą, następnie wytrzeć
miękką flanelą, względnie pozostawić w pozycji stojącej lub ukośnej i wysuszyć na slońcu albo
podmuchem cieplego powietrza. Monet zlotych nie wycieramy ostrymi (twardymi) tkaninami,
bowiem mogą spowodować uszkodzenie miękkiej powierzchni.
U w a g a: Przy preparowaniu roztworu solnego lub siarkowego nalezy z a w s z e wlewać kwas do
wody - nigdy odwrotnie.

CZYSZCZENIE MONET SREBRNYCH

Pod wpływem działania warunków atmosferycznych i czasu powierzchnia monet srebrnych
pokrywa się nalotem zwanym patyną. Nadaje to tym monetom swoiste piękno. Tych monet nie
poddajemy zabiegom chemicznego czyszczenia. Pozostawiamy w zbiorze takimi jakie są. Przed
włożeniem monet do szafki numizmatycznej należy je uprzednio jedynie-by usunąć z powierzchni
brud i tłuszcz-przemyć ciepłą wodą z mydłem.
Ze względu na to, że srebro wchodzi w związki chemiczne z wieloma pierwiastkami wskazane jest
przy czyszczeniu monet srebrnych zachowanie dużej ostrożności. Nigdy nie poddajemy działaniom
chemicznym wszystkich monet przeznaczonych do czyszczenia równocześnie, ale wybieramy
monety z jednej epoki, państwa, czy też panowania. Chodzi nam o to, by były one przede
wszystkim jednej próby, stopu, okresu itp.
Ostrożność w segregacji monet srebrnych stosujemy dlatego, że są one bardzo rzadko bite z
czystego srebra, a głównie ze stopu srebra i miedzi. W wielu wypadkach zawartość miedzi w
monecie srebrnej przewyższa użytą do jej wybicia ilość srebra.
Poddanie zbyt stężonym działaniom związków chemicznych (roztworom odnośnych kwasów) może
w czasie czyszczenia zniszczyć nam monetę.
Ponadto oprócz miedzi spotykamy w monetach srebrnych cynę, cynk lub ołów. Wchodzą one, jak
wiadomo, w związki chemiczne z pierwiastkami zawartymi w atmosferze i w ziemi. Stąd też, im
gorszej próby jest moneta (posiada w stopie więcej składników obcych), tym trudniej przechować ją
w idealnym stanie. Szybciej i łatwiej pokrywa się śniedzią.
Srebrne monety antyczne, z wczesnego średniowiecza i średniowiecza leżące w ziemi setki lat
ulegają zmianom molekularnym. Niektóre-wskutek zbyt wielu domieszek wchodzących w skład
stopu monetarnego-ulegają szybkiemu utlenianiu. Dotyczy to przede wszystkim cyny. Znane są
zjawiska oddzielenia się cyny, a tym samym rozpadu monet. Tego typu monety srebrne cechuje
kruchość i łamliwość. Powierzchnia takich monet jest chropowata i nierówna z tzw. „zadziorami".
Wygląd ich sprawia, że wiele osób z tym nieobeznanych, uważa je za fałszywe, lane, a nie bite. Jest
to oczywiście błędne.
Powstałe na monetach antycznych zmiany molekularne są bardzo trudne do usunięcia i maja na
ogół charakter stały. Udaje się je czasami usunąć przez silne nagrzewanie.
Do często spotykanych zmian chemicznych, jakie zachodzą na powierzchni monet srebrnych, a
które w czasie przeprowadzania konserwacji można usunąć, należą:
śniedż zielona - najczęściej występuje na monetach srebrnych. Jest zwykle koloru jasnozielonego.
W palcach można zetrzeć jej wierzchnią warstwę. Gorzej jest z tą warstwą, która trwale przylega i
jest jak gdyby z powienchnią monety spojona. Stanowi to produkt wiązania się dwutlenku węgla
(znajdującego się w powietrzu i w ziemi) z miedzią zawartą w stopie monety (zasadowy węglan
miedzi).
Śniedź zielona nie narusza srebra, ale w wyniku długiego leżenia monet w ziemi łączy je, jak gdyby
z sobą skleja w bryły po kilka czy kilkanaście. Tego rodzaju brył nie należy fizycznie rozdzielać.
Najprostszym i najłatwiejszym sposobem rozdzielenia monet, rozpuszczenia i pozbycia się śniedzi
jest zanurzenie całej bryły monet w roztworze 8% amoniaku. Gdyby to stężenie w pełni nie
poskutkowało można roztwór podwyższyć do 10-12%. Amoniak srebra nie rozpuszcza.

moneta przed czyszczeniem
moneta po kąpieli w wodzie amoniakalnej

Zabieg należy powtarzać przez kilka dni, płucząc za każdym razem monety bardzo dokładnie
bieżącą ciepłą wodą. Powierzchnia ich stać się jednak może nieco chropowata, bez połysku,
zmatowiała. Niedokładne wypłukanie może spowodować po pewnym czasie pojawienie się na
powierzchni monet złocistego nalotu. Takie monety należy bieżącą ciepłą wodą płukać przez kilka
godzin. Po wypłukaniu suszyć za pomocą wywietrznika (suszarki) lub na słońcu ułożone na ukos na
białej bibule.
Drugim sposobem pozwalającym na usunięcie śniedzi zielonej z powierzchni monet srebrnych jest
kwas siarkowy o 2-5% stężeniu z dodatkiem dwuchromianu sodu (3g na 100 cm3 wody). Zabieg
ten przeprowadzamy w naczyniu szklanym lub porcelanowym, a - jak to było już uprzednio
Powiedziane-kwas wlewamy do wody, a nie odwrotnie. Mieszamy monety pałeczką szklaną lub
porcelanową. Unikamy oczywiście dotykania monet rękami.
Czas trwania zabiegu określi nam rozpuszczanie się śniedzi i „odejścia" jej z powierzchni monety.
Gdyby kąpiel monet w tym roztworze nie wystarczyła, czynność tę należy powtórzyć po raz drugi,
sporządzając świeży roztwór. Działanie kwasu jest bardzo widoczne, zabarwia się on bowiem na
niebiesko (siarczan miedzi).
Z chwilą, gdy zauważymy, że śniedź całkowicie się rozpuściła, wyjmujemy monety z naczynia i
wkładamy do wody z sodą oczyszczoną (1 łyżeczka od herbaty na szklankę wody). Następnie
płuczemy je w bieżącej wodzie i wkładamy do 5% roztworu amoniaku na przeciąg ca 1 godziny.
Wycieramy do sucha czystą białą flanelą, względnie suszymy za pomocą suszarki lub na słońcu.
Gdyby na powierzchni monety utrzymywały się jeszcze jakieś cząsteczki śniedzi zielonej można je
przy płukaniu wykruszyć za pomocą miękkiej szczoteczki.
śniedź liliowo-czarna lub czarna, powstająca na powierzchni monet srebrnych w wyniku działania
ognia, jest daleko trudniejsza do usunięcia. Czyścimy ją w zasadzie tymi samymi środkami jakimi
usuwamy miedź zieloną, ale o nieco większym stężeniu.
Moneta, w miejscu w którym była miedź, jeszcze po oczyszczeniu przybiera odcień fioletowy oraz
pokrywa się tłustawym połyskiem. Do usuwania śniedzi z monet srebrnych można też używać
kwasu cytrynowego. Działa on znacznie łagodniej od wyżej wymienionych roztworów i wymaga
kilkakrotnego powtórzenia zabiegu.
Monetę ze śniedzią liliowo-czarną wkładamy na kilka dni do szklanego lub porcelanowego
naczynia z 20% roztworem kwasu cytrynowego. Wskazana jest zmiana kwasu przynajmniej raz na
dzień. Skuteczniejsze działanie osiągamy lekko podgrzewając naczynie z monetami i kwasem.
Dobre wyniki w oczyszczaniu monet srebrnych daje również naturalny czysty sok z cytryny. Jest
łagodniejszym środkiem, dającym w stosunkowo krótkim czasie dobre efekty. Po dokonanym
zabiegu monety, jak zwykle, płuczemy ciepłą bieżącą wodą i następnie wycieramy białą flanelą lub
suszymy za pomocą wywietrznika (suszarki) względnie na słońcu.
Jeżeli stosując wyżej wymienione sposoby nie osiągniemy zadowalających wyników przy usuwaniu
grubej warstwy śniedzi (zastarzałej), można do tego celu zastosować szybszy i skuteczniejszy
wodorotlenek potasu. Jest to znacznie silniej działająca niż poprzednia reakcja chemiczna.
Przyrządzając roztwór dajemy 100 g wodorotlenku potasowego i 100 g węglanu sodu (sody) i
roztapiamy w tyglu porcelanowym nad palnikiem Bunzena. Do tak przygotowanej cieczy
wkładamy na kilka minut monetę, po czym ją wyjmujemy i starannie płuczemy ciepłą bieżącą
wodą, a następnie suszymy w sposób wyżej już kilkakrotnie podany. W wypadku gdyby ślady
śniedzi utrzymywały się jeszcze, czynność tę można powtórzyć. Roztwór ten (mieszanina), srebra
nie rozpuszcza.
Występujące na monetach srebrnych związki miedzi usunąć można także w następujący sposób: do
naczynia wkładamy monety tak, by się wzajemnie nie dotykały i na nie kładziemy kilka dużych
żelaznych gwoździ. Następnie wlewamy rozcieńczony wodą destylowaną kwas cytrynowy (sok z
cytryny), pokrywając je całkowicie. Po pewnym okresie zauważymy, że wskutek działania
elektrolitycznego gwoździe tworzące jeden biegun ogniwa pokryły się nalotem miedzi odebranym

z powierzchni monet.
Zaleca się stosowanie tego rodzaju czyszczenia monet bardzo cienkich, np. brakteatów lub
denarów, soldów, półtoraków itp. Przeciwdziałając łamliwości tych cienkich monet pozostawiamy
je na dłuższy czas w „wodzie klejowej". Wodę tę przygotowujemy biorąc około 40 g kleju
stolarskiego i 1 litr wody. Po dokładnym odsączeniu monety suszymy i lekko przecieramy białą
flanelką.
Z powyższych metod-wszystkie mają określony skutek - musimy wybrać jedną-dwie, nabrać
odpowiedniego doświadczenia i wprawy, by je następnie stosować. A uczyć się należy
bezwzględnie na materiale mało wartościowym, po prostu złomie.
Przy stosowaniu każdej metody należy działać na monetę chemikaliami możliwie
najłagodniejszymi i możliwie najkrócej.
Podsumowując niniejsze wskazania (rady) podkreślam raz jeszcze, że monety po każdym zabiegu
chemikaliami muszą być bardzo długo płukane w ciepłej, najlepiej bieżącej wodzie. Jeśli taką nie
dysponujemy, należy przynajmniej bardzo często zmieniać ją w naczyniu. Również ważne jest
staranne wysuszanie monet przed ich umieszczeniem w gablocie czy wkładniku numizmatycznym.

CZYSZCZENIE MONET MIEDZIANYCH, BRĄZOWYCH I MOSIĘŻNYCH

Metale-miedź, brąz właściwy (miedź-i-cyna) oraz trójstopowy (miedż+cyna+cynk) i mosiądz
(miedź+cynk) są metalami nieszlachetnymi, wchodzą bardzo łatwo w związki chemiczne,
pozostawiając na powierzchni monety tzw. „wżery".
Czyszcząc monety wykonane z tych metali środkami chemicznymi musimy zachować jak
największą ostrożność, by nie uszkodzić cennej patyny-tego szlachetnego nalotu różnej barwy,
który osiadł na monecie w ciągu wielu dziesiątków czy setek lat. Pamiętamy, że patyna
wzbogacając monetę tym swoistym urokiem wpływa na jej wyższą cenę. Niższa będzie cena
monety, chociaż dobrze zachowanej, ale bez patyny, od tej w gorszym nawet stanie, lecz z piękną
patyną.
Tak więc zniszczenie podczas czyszczenia patyny „lecia" osiadłej na monetach miedzianych, z
brązu czy mosiężnych byłoby ich zubożeniem i zeszpeceniem. Kolor patyny w zależności od stopu
metali jest różny-bywa jasno- lub ciemnozielony, czarny, jasno- lub ciemnobrązowy oraz brązowy z
odcieniem czerwonego. W dużej mierze kolor jej zależy także od warunków atmosferycznych i od
warunków przechowywania.
Konieczne jest usunięcie z monet wżer i śniedzi zwanej także „rdzą miedzi" albo niewłaściwie -
grynszpanem, powodującej rozkład metalu, a w konsekwencji zniszczenie monety.
Najczęściej na monetach miedzianych spotykana jest śniedż koloru zielonego. Stanowi ona
mieszaninę zasadowych weglanów miedzi i różnych tlenków miedzi. Tak zwane strącenie śniedzi
przeprowadzamy w różny sposób, a więc za pomocą metody suchej, gdzie przy nagrzaniu monety
palnikiem Bunzena uzyskujemy rozkład węglanu miedzi i kolor zielony szybko znika z jej
powierzchni. Pozostałe sproszkowane (spalone) tlenki miedzi usuwamy mechanicznie przez
czyszczenie twardą szczoteczką włosianą.
Ten sposób usuwania śniedzi jest łatwy i zawsze daje dobre wyniki. Patyna pozostaje na monecie
prawie nietknięta, a na tym nam przecież szczególnie zależy.
Stosując metodę mokrą nakładamy na miejsce zaatakowane śniedzią 5% roztwór ługu sodowego, a
do monet bardziej zniszczonych używamy 5% kwasu solnego lub stosujemy w formie kąpieli 8-
10% amoniaku. Czas kąpieli uzależniamy od stopnia zachodzących procesów i zanikania
zanieczyszczeń.
Po zakończeniu tych czynności monety, jak i w poprzednich przypadkach, należy dokładnie
wypłukać i starannie wysuszyć. Monety mało zniszczone, ale zabrudzone tłuszczem, potem, ziemią
itp. myjemy w letniej wodzie z dodatkiem mydła, używając do tego celu włosianej twardej
szczoteczki. Zabrudzeń nie należy zeskrobywać z miedzi ostrymi narzędziami, nożem,
scyzorykiem, szkłem itp., ponieważ bardzo łatwo uszkodzić można powierzchnię monety i
znajdującą się na niej patynę („lecia").

W wypadku gdy mamy do czynienia z monetą nie tak bardzo zabrudzoną, lecz jedynie zakurzoną,
przecieramy ją czystą wazeliną i wycieramy miękką białą flanelą. Nie należy nakładać wazeliny
zbyt dużo i nie pozostawiać jej na monecie zbyt długo, gdyż bardzo często nie jest ona idealnie
czysta i różne znajdujące się w niej substancje zaczynają się z czasem psuć, działając na monetę
niekorzystnie.

CZYSZCZENIE MONET CYNOWYCH

Przeprowadzając wszelkiego rodzaju czyszczenia monet z cyny musimy zachować szczególną
ostrożność, ponieważ metal ten może przy niektórych procesach chemicznych zmienić swą
strukturę. Nieumiejętne stosowanie chemikaliów może po prostu zniszczyć monetę.
Monety zaatakowane „chorobą cynawą", tzw. „cynową zarazą", czyści się przez gotowanie monet
w 2-5% roztworze kwasu siarkowego lub w 5% ługu sodowym. Czas gotowania od 60 do 80 minut.
Po tym zabiegu płuczemy monety w ciepłej bieżącej wodzie i suszymy w sposób padany wyżej.
Następnie, by je zakonserwować, pokrywamy powierzchnię olejem kostnym, względnie
powlekamy saponem celulozowym lub masą plastyczną.

CZYSZCZENIE MONET ALUMINIOWYCH I CYNOWYCH

Monety z tych metali łatwo dostają tzw. „trądu" zwanego inaczej „zarazą cynową", czy „zarazą
aluminiową". Czyści się je w roztworze 5% kwasu cytrynowego, względnie 50°% amoniaku.
Kąpiel monet w jednym z wyżej wymienionych roztworów winna trwać kilka minut.
Po przeprowadzonym zabiegu, wypłukaniu i wysuszeniu pokrywamy je saponem celulozowym lub
masą plastyczną, trwale chroniącą przed dalszymi wżerami i zniszczeniami.

CZYSZCZENIE MONET ŻELAZNYCH

Brak odpowiednich warunków do przechowywania monet wykonanych z żelaza powoduje,
szczególnie w wilgotnych pomieszczeniach, szybką korozję i wżery na ich powierzchni.
Monety te czyścimy w 10% roztworze kwasu cytrynowego, względnie 5% roztworze kwasu
siarkowego. Po przeprowadzonym zabiegu dokładnie płuczemy w ciepłej bieżącej wodzie i
suszymy. Rdzę z powierzchni monet i wżery można także usunąć przez zwilżenie wodą utlenioną i
wypalenie za pomocą palnika Bunzena.