BENTE PEDERSEN

DOM NAD MORZEM

1

Posępny krajobraz przejmował ją lękiem.

Jak okiem sięgnąć nic tylko nagie skały i woda. Żadnego śladu życia. Odległy horyzont

oddzielał niebo od morza. Cienka jak nić granica dwóch żywiołów.

Podniszczona peleryna, którą otulała się młoda kobieta, łopotała na wietrze, nie chroniąc

przed chłodem. Zima tutaj, na wybrzeżu, niepodobna była do zimy w głębi lądu. Śniegu padało

tu mniej, klimat jednak był bardziej surowy niż ten, do którego przywykła.

Nie lubiła morza i jego szumu, nawet fiord Lyngen wywoływał w niej niepokój.

Nieustanny ruch przewalających się mas wód napełniał ją trwogą. Nie fascynowała jej głębia,

ciągle zmieniająca barwę, a w rozkołysanych falach nie potrafiła się dopatrzyć owej tajemniczej

magii, która tak urzekała innych. Kiedy uderzały o brzeg, zamiast radości czuła strach. Zdawało

jej się bowiem, że nieustępliwy morski potwór usiłuje ją pochwycić w swe ramiona. Bała się, że

któregoś dnia znajdzie się w jego mocy stracona na zawsze.

Nie lubiła wyniosłych szczytów, które zamykały ją w fiordzie Lyngen. Góry wydawały

się ponure i obce dziecku wychowanemu na niezmierzonych równinach Tornedalen, gdzie

falowało złociste zboże i rosły dumne świerkowe lasy, dziecku, które boso biegało po

bezkresnych pastwiskach. Do tamtych miejsc należała. Tam jej serce biło w tym samym rytmie,

co serce otaczającej ją przyrody. Biegnąc z wiatrem w zawody z rozwianymi włosami, czuła się

prawdziwie wolna, śmiała się na całe gardło i zdawało się jej, że żyje pełnią życia.

Kraina, do której rzucił ją teraz los, otwierała się wprawdzie rozległą przestrzenią, a

jednak wcale nie wydała jej się przyjazna. Napełniała ją taką samą, jeśli nie większą trwogą co

osada w fiordzie. Dziewczyna omiotła spojrzeniem to niegościnne miejsce i poczuła

przenikający ją dreszcz.

Morze, uśmiechając się bladozielono, bryzgało białą pianą.

W tych stronach przyjdzie im spędzić zimę. Pozostało jeszcze tylko przepłynąć kipiel,

by dotrzeć na niewielką skalistą wysepkę, która z tej odległości stanowiła ledwie widoczny na

horyzoncie, jakby zawieszony między niebem a wodą, punkt.

Kiedy ten Reijo wreszcie wróci?

Raija Alatalo stanęła plecami do morza i spoglądając ku wschodowi, daremnie

usiłowała wypatrzyć znajomą sylwetkę. Zdawało się jej, że minęła już wieczność od chwili, gdy

pojechał konno do wioski, którą dostrzegli, gdy stromym skalistym zboczem kierowali się w

dół ku morzu. Zarówno Raiję, jak i dzieci wyczerpała tułaczka i surowe życie, jakie zmuszeni

byli wieść, uciekając przed czającym się zagrożeniem.

Reijo Kesaniemi także był już zmęczony, choć skrzętnie to ukrywał. Ten

dwudziestolatek z największą powagą dźwigał złożone na jego barki brzemię

odpowiedzialności i nie chciał go dzielić nawet z Raiją, mimo że ich życie splotło się

nierozerwalnie, gdy przyrzekł Kallemu zaopiekować się jego żoną i dziećmi. Gnany strachem

parł do przodu i choć starał się tego nie okazywać, Raija domyślała się, że i jemu jest nielekko.

Zbyt dobrze znała starego przyjaciela, by dać się zwieść jego beztroskiej minie.

Raija przywołała w pamięci kanciastą twarz, wychudzone policzki i silnie zaznaczoną

brodę. Choć każdy fragment tego oblicza zdawał się być przypadkowym elementem całości,

Reijo promieniał wewnętrznym pięknem. Emanujące zeń ciepło, błysk zielonych oczu i czuły

uśmiech, rzadko znikający z ust, czyniły go wyjątkowym mężczyzną. Łatwo go było pokochać.

Zasługiwał na kobietę, która gotowa by mu była ofiarować wszystko, on jednak pragnął tylko

jej, Raiji. Żadna inna nie wzbudzała w nim namiętności. Ale choć uczucie, jakim mogła go

obdarzyć, było ubogie i nic nie znaczące, nigdy nie błagał o więcej, niż mogła mu dać. Cierpiał

w milczeniu, za co nie raz Raija nienawidziła samą siebie.

Nogi zmarzły jej w przemoczonych butach, w których paradowała jako żona wójta w

Alcie. Wyglądała w nich wytwornie i w eleganckim domu dobrze jej służyły, Tu, na odludziu,

lepsze byłyby kumagi, pomyślała i podjęła postanowienie, że zmieni buty, jak tylko nadarzy się

okazja.

- Długo jeszcze musimy czekać? - zapytała nieśmiało pięcioletnia Elise o bladych

policzkach, ubrana jak wszyscy zbyt lekko. Raija podarła kilka eleganckich sukien i otuliła

dzieci, ale cienka tkanina nie chroniła przed chłodnymi podmuchami zwiastującymi rychłe

nadejście zimy.

Raija pośpiesznie pogładziła podopieczną po policzku i uśmiechnęła się, pragnąc dodać

jej otuchy.

- Reijo przyjdzie - oznajmiła Maja z niezachwianą pewnością, jaką może mieć tylko

dwuipółletnie dziecko. Dziewczynka ubóstwiała Reijo. Był w jej życiu niczym opoka i nie

pozwalała nikomu powątpiewać w jego mądrość. Choć była jeszcze taka mała, bez trudu

potrafiła przejrzeć ludzi na wylot i dostrzegała nawet cień fałszu.

Raija często czuła dziwny lęk o to dziecko, którego tak naprawdę do końca nie

rozumiała. Maja, poczęta z wielkiej miłości, niechętnie przyjmowała pieszczoty matki w

przeciwieństwie do najmłodszego, Knuta, który akceptował wszystkich z równą pogodą. Ta

najmłodsza latorośl Raiji całe swe życie spędziła na wędrówce, pozbawiona korzeni tak samo

jak matka.

Raija skończyła osiemnaście lat i nie należała do żadnego miejsca. Wioska w

Tornedalen, gdzie przyszła na świat, rozmyła się blado we wspomnieniach, których

prawdziwości dawno przestała być pewna. Może tam wcale nie było lepiej? Dzieciństwo

zawsze wspomina się z rozrzewnieniem, w pamięci pozostają jedynie beztroskie chwile

opromienione swoistym blaskiem. Potem wielokrotnie zaczynała od nowa w coraz to innym

miejscu i wszystko wskazywało na to, że w najbliższej przyszłości nie będzie inaczej. Nie

przybyła w te strony, żeby zostać na dłużej. W jej życiu wszystko było tymczasowe,

prowizoryczne. Nie kończąca się seria przypadków.

Raija nie odrywała oczu od śladów końskich kopyt odciśniętych w mokrym piachu.

Spodziewała się, że Reijo przybędzie tą samą drogą, którą odjechał, on tymczasem przypłynął

łodzią wzdłuż brzegu. Kiedy zobaczyła, jak spienione bałwany uderzają o burtę, serce ścisnęła

jej trwoga. Łódź wydała jej się maleńką łupiną zmagającą się z groźnymi siłami żywiołu.

Reijo wspominał wcześniej, że przydałaby im się łódź, ale dziewczyna sądziła, że

chodzi mu o coś solidniejszego, a nie o takie nędzne czółno, jakie właśnie wyciągał na brzeg.

Stojąca przy wozie Raija zadrżała i otoczyła dzieci ramionami.

- Dobrze trafiliśmy - zawołał Reijo podekscytowany i podbiegł do nich, zacierając ręce,

żeby je rozgrzać. - Mówią tu, że słyszeli o młodym mężczyźnie, którego morze wyrzuciło na

ląd, na wyspę. W wiosce zawrzało na nowo, kiedy Kalle zniknął. - Reijo wykrzywił usta w

uśmiechu i wziął na ręce małą Maję, która wyciągała ku niemu ramiona. Dziewczynka skuliła

się zadowolona i zacisnęła pulchne rączki na karku mężczyzny.

- Powiedziałem, że jestem bratem Kallego - ciągnął Reijo. - Najlepiej jeśli będziemy

trzymać się tej wersji.

A więc dotarliśmy już prawie do celu, pomyślała Raija i pokiwała głową, choć strach

ściskał ją w żołądku.

Właściwie nastawiła się już na przeprawę łodzią, niezbyt przyjemną, jednak stosunkowo

bezpieczną. Kiedy jednak zobaczyła to czółno, zupełnie nie odpowiadające jej wyobrażeniom,

niepokój, jaki odczuwała, przybrał na sile.

- Sprzedałem konia - rzucił Reijo niemal beztrosko. - Udało mi się za to dostać łódź i

kupić trochę potrzebnych rzeczy. Nie możemy się przecież pojawić z pustymi rękami na

wyspie. Bylibyśmy im ciężarem.

Raija zrozumiała teraz, dlaczego burty łodzi ledwo wystają nad powierzchnię wody, i

choć podzielała zdanie Reijo, z przerażeniem wyobraziła sobie, że ta łupina zanurzy się po

same krawędzie, gdy wszyscy w niej usiądą.

- Nie ma sensu odwlekać przeprawy w oczekiwaniu na dobrą pogodę. O tej porze roku

nie można się spodziewać ładniejszej. Jeśli już, to zmieni się na gorsze.

Raija bolała nad tym, że nigdy nie była dla Karla taką żoną, jaką być powinna. Kalle

zasługiwał na kogoś lepszego. Może Jenny stałaby się dla niego dobrą towarzyszką życia,

gdyby nie nieuchwytny cień Raiji, który kładł się na drodze do ich szczęścia. Obiecali Kallemu,

że zatroszczą się o Jenny. Raija czuła, że jest to winna zmarłemu mężowi i tej nieznajomej,

która pokochała Kallego tak, jak ona sama nie była w stanie: bezwarunkowo i tylko dla niego

samego.

- Nic nam nie grozi - rzekł Reijo z niezachwianą pewnością. Obdarzył Raiję czułym

spojrzeniem, a jego twarz złagodniała w szerokim uśmiechu. - Wiem, co mówię. Znam morze.

Pogoda jest dobra. Raz - dwa dopłyniemy do wyspy. Czy sądzisz, że brałbym was ze sobą,

gdybym uważał, że coś nam grozi?

Raija pokręciła głową. Ufała mu, wiedziała, że z nim są bezpieczni, a mimo to nie

mogła opanować lęku, który niemal całkowicie zagłuszał w niej zdrowy rozsądek.

Reijo nie tracił czasu. Postawił Maję na ziemi i zaczął przenosić z wozu do łodzi to

wszystko, co mogło się im przydać. W duchu przyznawał Raiji rację. Łódź rzeczywiście nie

wyglądała najsolidniej, nie sądził jednak, by przeprawa nią stanowiła jakieś ryzyko.

Wiedział tylko jedno: jeśli będą zwlekać, pogoda może się zmienić, a wówczas

przyjdzie im czekać nawet kilka tygodni, nim pomyślna aura znów pozwoli im popłynąć na wy-

spę. U miejscowego kupca spotkał rybaków, którzy przepowiadali rychłe nadejście sztormu.

Nie wspomniał jednak o tym Raiji, nie chcąc jej jeszcze bardziej denerwować. Bardzo mu

zależało, żeby znaleźć jakieś schronienie przed nastaniem zimy i położyć kres tej wyczerpującej

wyprawie.

Kiedy odbili od brzegu, Raija poczuła, że paraliżuje ją strach. Tego właśnie się

najbardziej obawiała! Zdawało jej się, że za chwilę morze pochłonie ich wszystkich. Wciągnie

ich w swe zielone odmęty, zacierając wszelkie ślady. Dziwiła się Reijo, który z twarzą nie

zdradzającą najmniejszego niepokoju kierował ich w wichurę i fale, lekceważąc śmiertelne

zagrożenie. A gdy łódź zaczęła nabierać wody, Raija wcale nie okazała zaskoczenia, wręcz

przeciwnie - uznała, że oto potwierdzają się jej najczarniejsze przeczucia.

Elise była nie mniej przerażona. Siedziała na węzełku z ubraniami i tuliła w drobnych

ramionach małego Kmita. Tak jak Raija nie odrywała zalęknionych oczu od wzburzonych fal.

Nawet Maja, uczepiona nogi Reijo, nie czuła się całkiem bezpieczna. Raija z trudem przełykała

ślinę. Nagle z całego serca zapragnęła, by znów móc się modlić. Niestety, już dawno utraciła

wiarę w boską opatrzność, i teraz, w tej koszmarnej chwili, uleciały jej z pamięci nawet słowa

pacierza odmawianego w dzieciństwie co wieczór.

- Wylewaj wodę! - rozległo się jakby z oddali wołanie Reijo. - Czerpak jest za tobą,

Raiju!

Musiał powtórzyć, nim pojęła, o co mu chodzi. Usłyszała jednak pobrzmiewający w

jego głosie lęk, ale może to wyobraźnia podsuwała jej fałszywe sygnały.

Po omacku odszukała za ławeczką czerpak i z determinacją, jakby walczyła o życie

swoje i najbliższych, zaczęła wylewać za burtę gromadzącą się na dnie łodzi i podsiąkającą

coraz wyżej zielonkawą wodę. Zdawało jej się, że wojuje z zaczajonym w ukryciu wrogiem, i

gotowa była na wszystko, byle tylko mu przeszkodzić. Nagle zrobiło jej się słabo. Obawiała się,

że nie zdoła dłużej zapanować nad ogarniającymi ją mdłościami. Przemogła się jednak i skon-

centrowała na wybieraniu wody z łodzi. Przemoczona do łydek, nie czuła chłodu. Nie słyszała

nic prócz monotonnego szumu morza. Całkiem zapomniała o strachu i panice, które dopiero co

trzymały ją w morderczym uścisku.

Wylewała wodę w równym rytmie, raz i dwa, raz i dwa.

Reijo nic nie mówił, choć wiedział, że dziewczyna męczy się niepotrzebnie, bo woda,

która przykryła dno łodzi, gdy drewno trochę nasiąkło wilgocią, nie stanowiła dla nich żadnego

zagrożenia. Dostrzegł jednak, że na Raiję zajęcie to ma zbawienny wpływ, odsuwało bowiem

paraliżujący ją strach, a wyzwalało gniew. Zdecydowanie wolał zagniewaną niż śmiertelnie

przerażoną Raiję Alatalo.

Raija właściwie nie znała morza i nie bardzo wiedziała, czego się po nim spodziewać.

Mężczyźni nigdy nie opowiadali jej ze szczegółami o połowach. Zwykle sama musiała

domyślać się tego, czego oni nigdy nie ubierali w słowa. Na przykład wyobrażała sobie, że

osady rybackie są podobne do osady w fiordzie Lyngen. Nie miała zielonego pojęcia, że wiele

wiosek rybackich to stłoczone na wąskim pasku lądu ponure chaty, gdzie panuje nędza i

ciasnota. Tyle się nasłuchała o tym, że morze potrafi wyżywić wszystkich i że w tej wielkiej

spiżarni nigdy się nie kończą zapasy. Dlatego też trwała w przekonaniu, że na wybrzeżu panuje

względny dobrobyt, a nie bieda i niepewność.

Tymczasem rybacy nie byli wolni od kłopotów, z jakimi borykała się ludność osiadła w

rozgałęzieniach fiordów i mieszkańcy wiosek w głębi lądu. Także oni mieli długi. Lokalni

kupcy narzucali ceny na towary, na które było w osadach zapotrzebowanie. Oni także

decydowali, ile zapłacić rybakom za złowione ryby. Mało który rybak był w stanie sam

sprzedać ryby w Bergen. Dola mieszkańców wybrzeża zależała od kupców, którzy, choć nie

pracowali tak ciężko, zagarniali większą część zysku ze sprzedaży ryb. Rybacy nie byli w stanie

zmienić swej sytuacji. Byli i pozostawali ubogimi wyrobnikami. Pracowali jednak w trudzie i

znoju, nie żądając więcej.

- Dosyć, Raiju! - uśmiechnął się Reijo i odłożył na chwilę wiosła.

Dziewczyna, otarłszy pot z czoła, wypuściła z rąk czerpak i wyprostowała obolałe

ramiona. Z wyrazem ogromnej ulgi popatrzyła uważniej na niewielką osadę, do której

podpływali. Na usypanej z kamieni kei stali dwaj rośli mężczyźni i z rękami w kieszeniach

bacznie ich obserwowali. Przybycie obcych nie mogło pozostać na wyspie nie zauważone.

Rybacy pomogli Reijo wciągnąć łódź na brzeg, ale coś w ich postawie kazało się Raiji

domyślić, że nie są tu mile widziani. Nie myliła się.

- Źle trafiliście - oznajmił jeden z mężczyzn z przekonaniem.

Obaj obrzucili przybyłych badawczym spojrzeniem, nie zdradzając jednakże, co o nich

myślą.

- Nie sądzę - zaśmiał się Reijo, ale jego wrodzona uprzejmość nie podziałała na

miejscowych.

- Tu nikt nie przyjeżdża - dorzucił ten sam rybak, który równie dobrze mógł mieć

trzydzieści, jak i pięćdziesiąt lat. Patrząc na nich z wrogością, dodał po chwili: - Dobrze nam z

tym. Nie potrzebujemy tu obcych. Tylko z nimi kłopoty...

Zabrzmiało to jak ostrzeżenie. Zarówno Raija, jak i Reijo odnieśli wrażenie, że rybak

bez wahania wrzuci ich do morza, jeśli go nie posłuchają. Ale to tylko potwierdzało ich

przypuszczenia, że trafili we właściwe miejsce. Wymienili porozumiewawcze spojrzenia, po

czym Reijo, nie zważając na nieprzychylność rybaka, zagadnął z fińskim akcentem, jak zawsze,

gdy był zdenerwowany:

- Uratowaliście mężczyznę, wyrzuconego przez morze na brzeg...

Jego słowa zabrzmiały bardziej jak stwierdzenie niż jak pytanie.

Miejscowi popatrzyli na obcych jeszcze mniej przychylnie. Teraz przybysze nie mieli

wątpliwości, że się nie mylą.

- I co z tego?

Z tonu, jakim zostały wypowiedziane te słowa, wyczuli, że znajomość z rozbitkiem nie

wyjdzie im na dobre w tych stronach.

- Miał tu dziewczynę - ciągnął Reijo.

Mężczyźni podeszli o krok bliżej, nie kryjąc już dłużej, jakie kierują mmi zamiary.

- Chodzi o Jenny... - wtrąciła Raija i przysunęła się do Reijo, przekonana, że wobec niej

mężczyźni nie posuną się do rękoczynów.

- Najlepiej wracajcie, skąd przybyliście - odezwał się milczący do tej pory rybak,

akcentując niemal każde słowo. Na znak, że nie żartują, obaj zacisnęli pięści.

Raija dopiero teraz dostrzegła łączące ich podobieństwo i nagle ją olśniło, że może to

być ojciec i syn.

Na pewno nie mieszka tu zbyt wiele rodzin, przyszło jej do głowy i zapytała:

- Czy Jenny to twoja córka?

- Niech on tylko spróbuje tu wrócić! Nie pożyje długo - syknął przez zaciśnięte zęby

starszy mężczyzna.

Reijo zastanawiał się, jak Raija odgadła to, czego on sam nigdy by się nie domyślił.

- Nie pożył długo - odparła Raija lodowatym tonem, a jej wzrok był równie zimny jak

nieznajomych. - Umarł.

Reijo przestraszył się, że w złości Raija powie za dużo, więc pośpiesznie dorzucił, tak

jak się wcześniej umówili:

- To mój brat.

- Wynoście się stąd! - powtórzył ojciec Jenny. - Chcemy o nim zapomnieć. Skoro umarł,

nie warto rozdrapywać starych ran. Nic dobrego nie wyszło tu z jego obecności. Odpłyńcie w

swoją stronę!

- Nie mogę! - powiedział Reijo i zdecydowanym ruchem pokręcił głową. - Przyrzekłem

mu przed śmiercią, że odszukam Jenny. Muszę dotrzymać słowa.

Rybak obrzucił badawczym spojrzeniem Raiję i dzieci. W jego oczach czaiły się

wątpliwości, ale był zbyt dumny, by zapytać.

- Nazywam się Reijo Kesaniemi. - Reijo objął Raiję ramieniem. - To moja żona i dzieci

- wyciągnął rękę w stronę trójki maleństw, po czym, mrugnąwszy porozumiewawczo, dodał: -

Zaczęliśmy wcześnie.

Dwaj mieszkańcy wyspy przyglądali się im w milczeniu. Wreszcie złagodnieli i z

ociąganiem ruszyli przodem w stronę jednej z nędznych chałup stojących tuż za naniesionymi

przez morze kamieniami.

Gościnność gospodarzy ograniczyła się do tego, że wpuścili ich do ciasnej izby, czystej

i uprzątniętej, ale niewiele większej od tej w chacie nad fiordem, którą pobudował Kalle.

- Żona umarła - odezwał się ojciec Jenny, który nie przedstawił się, a Reijo i Raija nie

mieli śmiałości go o to zapytać.

Otworzył drzwi do, jak przypuszczała Raija, alkierza i tonem nie znoszącym sprzeciwu

nakazał córce wyjść.

Ciemnooka Jenny z lękiem spojrzała na ojca. Na widok tego upokorzonego

dziewczęcia, właściwie już nie dziecka, a jeszcze nie kobiety, Raija poczuła ucisk w sercu.

Biedna Jenny, pomyślała. Na całe życie napiętnowana przez społeczność tej

odizolowanej osady. A wszystko przez Kallego.

Reijo także ogarnęło współczucie dla tej drobnej dziewczyny. Pod spódnicą wyraźnie

odznaczał się już brzuch. Ciemne loki okalały jej urodziwą twarz - i delikatnie zaokrąglone

policzki.

Ładna, pomyślał, ale to przecież jeszcze dziecko. Jak Kalle mógł zapomnieć o Raiji?

Rozumiał gniew ojca i brata Jenny. Zaopiekowali się Kallem najlepiej jak potrafili,

dziewczyna oddała mu serce, on tymczasem zniknął, zostawiając ją samą z kłopotem. Trudno

się dziwić, że po tym, co zrobił, uznali go za tchórza.

Wzrok Jenny z lękiem przesuwał się po twarzach przybyłych. Nie rozumiała, czego ci

obcy od niej chcą.

- To jest brat tego twojego pięknisia - warknął ojciec. Nie zamierzał się jednak wtrącać i

pociągnął syna na dwór. - Możecie z nią chwilę porozmawiać - rzucił. - Zaraz wracam.

- Czy Kallemu coś się stało? Gdzie on jest?

Głos i oczy dziewczyny żebrały o dobre wieści. Patrzyła błagalnie to na Raiję, to na

Reijo.

- Kalle nie żyje - wyznała Raija i siadając obok dziewczyny, otoczyła ją ramieniem.

Jenny zareagowała gwałtownym szlochem, ale zaraz opanowała rozpacz. Wargi jej

drżały, a w kącikach ust pojawił się grymas, gdy łamiącym się głosem poprosiła, by

opowiedzieli jej, co się stało.

Raija, nie chcąc zranić Jenny, upiększyła nieco prawdę.

Zgodnie z jej wersją Kalle odzyskał pamięć, odnalazł brata i rodzinę. Ukryła, że tak

naprawdę spotkał się z nią. Z przejęciem opowiadała o jego chorobie i o tym, jak bardzo się

martwił o nią, o Jenny, a także o dziecko, którego oczekiwała.

- Wiesz, Jenny - mówiła cichym głosem Raija - Kalle już od chłopięcych lat marzył o

lepszym życiu. Nie chciał być biednym rybakiem znad fiordu. Wiedział, że samą pracą nie

uwolni się z nędzy. Dla niego istniała więc tylko jedna droga, żeby stać się bogatym: znaleźć

złoto. I dokonał tego! Kiedy się spotkaliśmy, miał trochę złota przy sobie. Zależało mu, żeby ci

je ofiarować, Jenny. Tobie i dziecku. Reijo pogrzebał w skórzanym worku i wydobył zabru-

dzoną grudkę. Prawdę powiedziawszy, opowieść Raiji wzbudziła w nim niesmak, bo zawsze

brzydził się kłamstwem, ale bez słowa podał bryłkę dziewczynie, która sięgnęła po nią

zaskoczona. Zobaczył, że na jej twarzy odmalowało się zdumienie, że bryłka jest taka ciężka, i

przypomniał sobie, iż zareagował podobnie, kiedy po raz pierwszy trzymał w dłoni ten cenny

kruszec.

- A wy nic nie weźmiecie? Wam Kalle niczego nie zostawił?

- Nie martw się - powiedziała Raija stanowczo. - Kalle zatroszczył się i o nas.

Co prawda oddawali Jenny największą bryłę złota, ale przecież bez trudu mogli mieć

więcej.

- Nie mogę tego przyjąć - wyjąkała dziewczyna, odkładając cenny kruszec na ławę,

jakby ją parzył. Przytłoczyła ją już sama myśl o oszałamiającym bogactwie, dzięki któremu nie

musiałaby się już nigdy martwić o swoją przyszłość. Była biedną dziewczyną, nigdy niczego

nie posiadała i tak po prawdzie nie tęskniła za tym. Kalle stanowił jedyną wartość w jej życiu.

Cóż znaczy nawet złoto, jeśli on nie żyje...

Z zamyślenia wyrwał ją głos Raiji:

- Potrzebujemy jedynie dachu nad głową, żebyśmy mogli przeczekać zimę, bo ciężko

wędrować o tej porze z małymi dziećmi. Knut, mój najmłodszy, nie ma jeszcze roku.

Liczyliśmy na to, że pozwolicie nam się tu zatrzymać, ale twój ojciec najwyraźniej jest temu

przeciwny.

- Weź złoto, Jenny - poparł Raiję Reijo. - Kalle życzył sobie, żeby trafiło do ciebie.

Jenny popatrzyła na niego przyjaźnie. Polubiła go od razu. Miał w sobie tyle ciepła i

wyrozumiałości. Wzruszyło ją, że z taką czułością wodzi wzrokiem za swoją żoną. A jak

troskliwie opiekował się dziećmi!

Podobnie jak Kalle miał jasne włosy, choć o trochę innym odcieniu, ale kolor oczu

zdecydowanie inny. Był też zupełnie inaczej zbudowany, niższy i bardziej krępy. Że też bracia

mogą być tacy różni!

- Opowiedzcie mi trochę o nim - poprosiła. - Przykro mi, że właściwie nic nie wiem.

Chyba byłoby mi lżej, gdybym znała więcej szczegółów z jego życia.

Reijo chrząknął, by usunąć chrypkę z gardła. Maja zasnęła, oparta na jego ramieniu, a

Knut, którego trzymał na rękach, przez cały czas słodko spał. Reijo przytulił mocniej

maleństwo, synka Kallego. Zawładnęło nim tysiące wspomnień, obrazy ze wspólnie

spędzonego dzieciństwa, tajemnice, jakie sobie powierzali, zabawy, praca, sprzeczki i bójki, te

na żarty i te na serio. I ta jedna, na śmierć i na życie, gdy na ich drodze stanęła Raija. Jakich

używali forteli, by zwrócić jej uwagę, cierpieli katusze, a ona drażniła się z nimi, bo przez cały

czas jej serce należało do kogoś innego.

Życie Kallego i jego życie splotło się niczym powróz, który, choć skręcony z wielu

cieńszych linek, stanowił nierozerwalną całość. Potem z ich losem splótł się jeszcze los Raiji.

Jenny czekała cierpliwie.

Reijo przełknął ślinę, bo ze wzruszenia ścisnęło go w gardle. Przed oczami stanął mu

Karl.

- Kalle był moim najlepszym przyjacielem - zaczął. - Byliśmy nierozłączni, póki w

naszym życiu nie pojawiła się Raija. Mieliśmy wówczas po piętnaście lat...

Reijo właściwie nie tyle opowiadał, co na nowo przeżywał wczesną młodość. Jednak

historia, jaką przedstawił, odbiegała od rzeczywistości; wyrażała raczej jego skryte, nigdy nie

spełnione marzenia.

Skłamał, że poślubił Raiję, bo Karl przegrał bójkę o nią. Zabrzmiało to dość

wiarygodnie. Powiedział też, że Knut, który urodził się już po zaginięciu Kallego na morzu,

otrzymał na drugie imię po wujku.

Raija siedziała pogrążona w milczeniu i być może to właśnie wzbudziło podejrzliwość

Jenny. Niewykluczone też, że dziewczyna po prostu zwróciła uwagę na drobne przejęzyczenia

Reijo, który, wspominając Karla, mówił o nim „przyjaciel, towarzysz”, nigdy „brat”. Wyrwało

mu się też, że byli rówieśnikami, ale zaraz dodał „prawie”. Kuter, na którym wypływali na

połowy, należał w pierwszej wersji do ojca Karla i dopiero po chwili Reijo się poprawił. Wiele

takich drobiazgów. Drobiazgów, które może uszłyby uwagi Jenny, gdyby nie widok śpiącego

dziecka. Przestała wsłuchiwać się w płynącą z ust Reijo opowieść i zapatrzyła się w maleństwo

nazwane na cześć wujka. Czy to nie dziwne? Pierworodnemu synowi nadaje się zwykle imię po

dziadku, choć oczywiście można upamiętnić w ten sposób zmarłego tragicznie brata i

przyjaciela. Patrząc na chłopczyka, Jenny nie mogła się oprzeć wrażeniu, że podobnie mógł

wyglądać w dzieciństwie jej Kalle. Dziecko miało identyczne czoło i kości policzkowe, brwi

natomiast, wygięte łukowato niczym skrzydła mewy w locie, były wierną kopią brwi tej

kobiety, matki dziecka. Ale nos... nos miał to charakterystyczne zaokrąglenie, po którym tak

lubiła wodzić opuszkami palców. Poza tym usta, tak samo delikatne, miękkie, wykrzywione

leciutko jakby w grymasie niezadowolenia, warga dolna nieco wysunięta, pełniejsza niż górna.

Podbródek - maleńki, ale na pewno z upływem lat nabierze wyrazu zdecydowania. I włosy...

jasne, ale nie o srebrzystym odcieniu jak włosy Reijo, który twierdził, że jest ojcem chłopczyka.

Nie, włosy małego miały ciepły połysk, który tak doskonale pamiętała.

Być może wmawiam sobie to wszystko, może jestem przewrażliwiona, myślała w

panice, a jednak z każdą chwilą nabierała coraz większej pewności, że się nie myli.

Przestała całkiem słuchać Reijo, ale nie spuszczała z niego oczu. Im dłużej się mu

przyglądała, tym mniej miała wątpliwości. Reijo miał szerokie czoło i bardziej kanciastą,

bardziej zdecydowaną i męską twarz niż Kalle. Nos prosty, usta o całkiem innym zarysie, wargi

równe. Poza tym Reijo miał ciemniejszą cerę i zupełnie inną sylwetkę niż Kalle. Czy bracia

mogą być tacy różni? Być może, ale czy dziecko może być wierną kopią swojego wujka, w ni-

czym nie przypominając wyglądem ojca?

- Zatrzymam... złoto - odezwała się Jenny znienacka.

Reijo urwał w pół słowa, uświadamiając sobie, że dziewczyna i tak go nie słucha.

Biedaczka, pomyślał i z uśmiechem skinął głową. Czuł się jak ostatni kłamca. Ale przecież

chodziło mu o to, żeby jej nie zranić, za nic w świecie nie chciał skrzywdzić tej dziewczyny.

- Kalle życzył sobie tego, prawda? - zapytała Jenny niepewna i zdenerwowana. - Nie

kieruje wami litość?

- Kalle wiele nam o tobie opowiadał - odezwała się wreszcie Raija i chciała objąć

spłoszoną dziewczynę ramieniem, ale Jenny cofnęła się gwałtownie. Raiji zrobiło się przykro.

Tak bardzo chciała pocieszyć tę biedaczkę, lecz jej na to nie pozwoliła. Najwyraźniej nie

zdołała zdobyć jej zaufania. - Prosił, żebyśmy zatroszczyli się o ciebie i dziecko - mówiła

jednak dalej. - Kalle nie uciekł od odpowiedzialności, wiesz najlepiej. Wiele myślał o was, o

tobie. Obdarzyłaś go miłością. Złoto należy do ciebie. Dbaj o dziecko Kallego.

Jenny pokiwała głową i ukradkiem otarła zdradzieckie łzy. Dziewczyna cierpiała.

Najchętniej nie patrzyłaby na tę kobietę, niewiele od niej starszą, ale wiedziała, że jej twarz i

tak prześladować ją będzie do końca życia. Nareszcie zrozumiała, kto był tym cieniem, który

kładł się pomiędzy nią a Kallem. Przez cały czas czuł jej obecność, mimo że nie potrafił

wywołać z pamięci jej obrazu. Nie można nienawidzić kogoś, kto próbuje okazać przyjazne

uczucia! Nie wolno odtrącać kogoś, od kogo spotkało nas dobro! Jenny dobrze o tym wiedziała,

a jednak wszystko w niej protestowało na myśl, że ci ludzie mogliby tu zostać na zimę.

Ojciec Jenny uznał, że dał obcym dość czasu, i bez ceregieli wtargnął do izby,

nakazując nieproszonym gościom wracać, skąd przybyli.

- Dość już wylała łez przez tego waszego pięknisia! Nie chcemy, żeby się to

powtórzyło! Jenny będzie wystarczająco ciężko i bez was. Nie dokładajcie nam zmartwień. Po

prostu wyjedźcie i nigdy więcej tu nie wracajcie!

Jenny nie odezwała się. O nic już nie zapytała. Nie chciała nawet wiedzieć, gdzie Kalle

został pochowany. Wystarczyło jej to, co od nich usłyszała. Zobaczyła też wystarczająco dużo.

Unikała wzrokiem obcej kobiety, lękając się tego, co mogłoby jeszcze zdradzić spojrzenie jej

ciemnych oczu. Bała się, że zobaczy w nich litość. A ona przecież nie potrzebowała litości, nie

chciała, by ktokolwiek jej współczuł, a już najmniej ta kobieta.

Patrzyła za nimi, gdy odchodzili na brzeg i sadowili się w niewielkiej łódce, tylko

odrobinę większej niż ta, którą odpłynął Kalle.

Chyba za bardzo obciążyli czółno, pomyślała. Zauważyła też, że Raija się boi.

Jenny odwróciła się i oddaliła się od chaty, zaciskając ręce na piersi. Jej okolona

gęstymi ciemnymi włosami twarz była zupełnie blada. Czuła zmęczenie, zdawało się jej, że

została ograbiona ze wszystkiego, choć dzięki bryłce złota otrzymanej zgodnie z ostatnią wolą

Kallego była bogata jak nigdy dotąd. Mogłaby kupić wszystko, czego zapragnie. Zatroszczyć

się o ojca i brata, no i oczywiście o siebie i dziecko.

Bogata i ograbiona. Odarta ze wszystkiego. Współczucie tych ludzi nadal kłuło ją

niczym ostre igły. Przypominała sobie spojrzenia, jakie ci obcy wymieniali ukradkiem. Te

uładzone kłamstwa z litości.

Jenny zaśmiała się ku morzu, którego się nigdy nie lękała, od morza nigdy nie spotkało

jej nic złego. Karmiło ją, od kiedy pamiętała, uśmiechało się do niej w pogodne dni, burzyło i

pieniło podczas sztormów. Przyniosło jej nawet Kallego. Ofiarowało człowieka, którego

pokochała. Całkiem wypłukało go ze wspomnień, na nowo czyniąc dzieckiem, kimś, kto mógł

zacząć wszystko od nowa.

Nie ono było winne śmierci Kallego. Jakiż więc miałaby powód, by się go obawiać?

Zbierało jej się na płacz już od pierwszej chwili, kiedy ci ludzie obrzucili ją pełnymi

litości spojrzeniami. Od chwili, w której zrozumiała, że stało się coś złego. Wszystko przez tę

pewność, przez wzbierającą w niej nienawiść, której nie powinna czuć. Kalle pamiętał o niej,

nie wydawało się jej, by tamci kłamali. Kalle nie uciekł od odpowiedzialności. To także nie

było kłamstwo. Mężczyzna o zielonych oczach rozumiał ją, ale darzył uczuciem tę drugą.

Sposób, w jaki ją obejmował, czułe spojrzenia, jakie jej posyłał... Te gesty nie były udawane,

tylko języki tych ludzi opowiadały półprawdy. On nie był mężem Raiji, najpiękniejszej kobiety,

jaką Jenny kiedykolwiek widziała. To jej twarz stała między Kallem a nią. Jenny nie była

głupia, rozumiała, dlaczego nie potrafił usunąć z pamięci tej ostatniej nici łączącej go z

przeszłością... Ktoś, kto kiedyś kochał tę kobietę, nie był w stanie jej zapomnieć.

To był jego syn, syn Kallego, jego dziecko, troje dzieci... I ta kobieta.

Jenny ukryła twarz w dłoniach. Tak gorąco wierzyła, że Kalle do niej powróci.

Wyobrażała sobie ich wspólne życie. W myślach już urządzała izbę... Byliby razem szczęśliwi.

I choć mijał czas, Jenny ani przez moment nie traciła wiary, że Kalle znów zjawi się na wyspie.

Wiadomość o jego śmierci pozbawiła ją wszelkich złudzeń. Gdyby żył, mogłaby nadal

mieć nadzieję, mogłaby nadal marzyć o dniu, w którym się spotkają, choć pewnie nigdy by to

nie nastąpiło. Z takiej kobiety jak Raija nikt nie rezygnuje. Niezwykłe imię i niezwykła uroda.

Przy niej Jenny poczuła się zupełnie nic nie warta. Kłamstwa, którymi przybysze chcieli ją

ochronić, ostatecznie pognębiły ją i odebrały ostatnie okruchy marzeń. Straciła wszystko, nawet

to, co łączyło ją kiedyś z Kallem. Chyba byłoby dla niej lepiej, gdyby nigdy nie dowiedziała się

prawdy. Niepewność była miłosierna, natomiast prawda brutalna i twarda jak skała.

Oślepiona łzami postąpiła krok w kierunku wody. Fale złożyły na jej łydkach chłodne

pocałunki. Zmoczona spódnica ciążyła.

Kiedyś morze wyrzuciło jej na brzeg ukochanego. Pewnie tkwił w tym jakiś głęboki

sens. Jenny przestał dokuczać chłód, właściwie odczuwała teraz nawet przyjemność, ciepło.

Woda, łagodna woda, nie karmiła jej kłamstwami. Jenny nie chciała, by się nad nią litowano,

pragnęła jedynie mieć kogoś bliskiego. Kogoś, kto znów pokochałby ją całym sercem. Ale to

nie było możliwe. Za życia Kalle nigdy nie należał do niej, ale po śmierci...

Jenny uśmiechnęła się niepewnie, czując, jak dno osuwa jej się pod stopami.

Nasiąknięte wodą ubranie ciągnęło w bezdenną otchłań drętwe, nieruchome ciało. Jenny nie

walczyła. Z jej twarzy nie znikał uśmiech. Zrozumiała, że właśnie tego pragnie. Może w tej

otchłani otrzyma to, czego za życia nigdy by nie dostała.

Niebawem znów ujrzy przed sobą ukochaną twarz i już żaden cień ich nie rozdzieli.

Ani lęku, ani kłamstw, ani rozterek. Jak cudownie! Jak wspaniale! Jenny otworzyła

ramiona.

Na powierzchni wody nie pozostał żaden ślad.

2

Niczym suche liście miotane przez wiatr to tu, to tam, tak i oni nigdzie nie mogli

zagrzać miejsca.

Dom stal na odludziu, tuż nad brzegiem morza, wystawiony na sztormy i burze. Był

świetnie utrzymany. Raiji wystarczyło jedno spojrzenie, by podjąć decyzję o jego kupnie. Co

prawda posępny krajobraz i bliskość żywiołów wywoływała w niej trwogę. Nie miała

wątpliwości, że szybko znienawidzi to miejsce, ale zmęczenie i rychłe nadejście zimy, która już

wystawiała swe ostre szpony, przesądziły o pozostaniu. Poza tym czy mogli mieć pewność, że

życie nie szykuje im gorszych niespodzianek, jeśli zdecydują się ruszyć w dalszą drogę?

Kiedy Reijo zapłacił złotem, kupiec cmoknął znacząco i zmierzył go od stóp do głów.

Ale Reijo niełatwo było przejrzeć na wylot, potrafił ukryć swe myśli.

- Ten dom był mi właściwie kamieniem u szyi - zagadnął kupiec. Sądząc po mowie, nie

pochodził z krainy polarnych nocy rozświetlonych zorzą. Wymawiając „r” z

charakterystycznym bergeńskim akcentem, zniżył głos: - Nie mogłem go sprzedać. Należał

wcześniej do pewnej kobiety o nie najlepszej reputacji, domyślasz się pewnie, o co mi chodzi.

Przybyła gdzieś z daleka, nie była Norweżką... Nazbyt zmysłowa... - cmoknął. -

Nieodpowiednie towarzystwo dla porządnych ludzi. Odstępuję ci ten dom za niewygórowaną

cenę. Poza tym mam nadzieję, że ubijemy jeszcze niejeden interes. Co ty na to? Gdybyś potrze-

bował wyposażenia, sprzętu rybackiego, cokolwiek...

Zerknął na skórzany mieszek, który wręczył mu Reijo.

Reijo uśmiechnął się. Nie miał złudzeń, że gdyby nie złoto, najlepsza, jak się okazuje,

rekomendacja, spotkałby się z całkiem innym przyjęciem.

Skinął lekko głową, nie odpowiadając ani tak, ani nie. Uznał, że nieroztropnie byłoby

wchodzić w konflikt z kupcem, który w tej małej społeczności był znaczącą osobistością Skoro

już mają tu zamieszkać... Raija wybrała to miejsce, kierując się względami, których nie

pojmował. Spotkanie z Jenny zupełnie wytrąciło ją z równowagi. Kiedy wracali z wyspy na ląd,

nie odezwała się ani słowem. Z pociemniałymi ze strachu oczami walczyła z morską chorobą.

Przenocowali w zagrodzie, gdzie wcześniej Reijo sprzedał konia. Tam dowiedzieli się, że

niedaleko jest osada.

- Zostajemy tutaj - zadecydowała Raija, kiedy dotarli do rybackiej wioski położonej na

skrawku lądu wrzynającym się w morze.

Ale ostatecznie o decyzji przesądził pusty dom, który jakby zrządzeniem losu znalazł się

na ich drodze. Reijo nie należał do tych, którzy wierzą w przeznaczenie, więc uznał to po prostu

za szczęśliwy traf.

- Kupmy ten dom - zapaliła się Raija. - Chyba nas na to stać?

Właśnie z tego powodu Reijo przybył do kupca. Odziany w spodnie noszące ślady

zacieków od słonej wody, z brudem za paznokciami, siedział w salonie człowieka, który nie

zadawał się z byle kim.

- A propos - chrząknął kupiec odrobinę zakłopotany, w każdym razie zależało mu, żeby

Reijo odniósł takie wrażenie. - Pojawiają się tu ludzie najróżniejszego autoramentu. Niektórzy

dość wątpliwego, jeśli rozumiesz, co mam na myśli... - Zaśmiał się cicho, ale twarz Reijo nawet

nie drgnęła. - Przyjaźnię się zarówno z pastorem, jak i z ludźmi wysoko urodzonymi. Czuję się

więc w obowiązku dbać o to, by w okolicy panował porządek. Nie jestem moralistą, chodzi

jednak o zasady. Proszę, nie bierz mi za złe, że ośmielam się pytać... dobrze wiem, że jesteś

człowiekiem honoru. Czułbym się jednak nieco spokojniejszy, gdybym w razie czego mógł

huknąć pięścią w stół i zaświadczyć, że mam na to dowód... Lubię wiedzieć, z kim robię inte-

resy. Takie męty się tu czasem pojawiają... - westchnął. - Jesteście małżeństwem?

Reijo wykrzywił usta w uśmiechu. Rozbawił go sposób, w jaki ten człowiek krążył

wokół tematu. Ciekawe, jak by się zachował, gdyby dowiedział się prawdy. Co liczyłoby się

bardziej: zasady czy interesy z człowiekiem, który ma czym płacić? Nie zamierzał tego

sprawdzać. Z wdzięcznością wspomniał sędziego z Alty, który, jak się okazało, dobrze znał

życie. Otrzymany od niego w tajemnicy dokument teraz miał się przydać. Reijo wyciągnął go z

worka i wręczył kupcowi, który wyraźnie uspokojony uśmiechnął się szeroko.

- Dobrze, dobrze - powtarzał, rzuciwszy okiem na papier. - Od razu poznałem, że jesteś

porządnym człowiekiem, ale ostrożności nigdy za wiele.

Reijo bez komentarza, bo nie zwykł nadużywać słów, przyjął tłumaczenia kupca.

Opuścił jego salon jako właściciel okazałego domu pomalowanego na żółto oraz, przynajmniej

na papierze, ojciec trojga dzieci i mąż Raiji, o czym zainteresowana nie miała pojęcia.

Raija już wcześniej posmakowała wygód. Mieszkała w pięknym domu w Alcie u boku

wójta, który zajmował miejsce na szczytach społecznej drabiny, i obracała się wśród

miejscowej śmietanki. Reijo nie miał takich wspomnień. Pamiętał natomiast wzniesioną z bali

chatę na przylądku w rodzinnym fiordzie, chatę Raiji nad rzeką, i uważał, że żyło im się tam nie

najgorzej.

Ten dom, który kupili dzięki złotu, jakie Kalle zostawił Raiji, był zupełnie inny. Reijo

czuł, że nie ma prawa korzystać z bogactwa, do którego się w żaden sposób nie przyczynił.

- Zostało jeszcze trochę złota? - zapytała Raija wieczorem, gdy siedzieli we dwoje przy

zapalonej lampie. Podekscytowani wydarzeniami minionego dnia, nie mogli zasnąć.

- Trochę zostało. Wystarczy na jeszcze jakąś chałupę, gdyby się okazało, że masz mnie

dość - zażartował, ale Raija wyczuła ukrytą w jego słowach powagę. Dobrze znała Reijo, który

podobnie jak ona był dumny i uparty. Świadomość, że nie on zapewnił jej dach nad głową,

raniła jego męską dumę.

- To wszystko jest tak samo twoje, jak i moje.

- Dobrze wiesz, że to nieprawda, Raiju - odparł, zaciskając wymownie zęby. - Ale

zamierzam być przy tobie i pomóc ci odnaleźć resztę złota, które zapewni przyszłość tobie i

dzieciom. Jeśli tego nie zrobię, gotowa jesteś podjąć to szaleństwo na własną rękę, a wówczas

staniesz się zbyt łatwym łupem dla poszukiwaczy szczęścia wszelkiej maści. Zbyt wielu kusi i

mami blask tego metalu...

Słowa wypowiedziane przez Reijo przywołały w pamięci Raiji wiele wspomnień. Jej

ciemne oczy nabrały osobliwego blasku. Przymknęła powieki i niemal poczuła zapach

dogasającego paleniska i reniferowych skór wyściełających lapońską jurtę. W jej uszach

zadźwięczały wypowiedziane z namaszczeniem chrapliwe słowa staruszki: „Widzę zimny

blask, Raiju. Widzę, jak poświęcasz dziecko...”

Dziewczyna chyba bezwiednie powtórzyła to na głos, bo Reijo popatrzył na nią

zdziwiony. Uśmiechnęła się, zakłopotana, i odgarnąwszy kosmyk włosów z czoła, wyjaśniła:

- Przypomniała mi się ciotka Mikkala, Elle... powróżyła mi kiedyś. Mimo że było to tak

dawno, ciągle pamiętam, co mi wtedy powiedziała. Mogę powtórzyć wszystko słowo w słowo.

Miałam tak niewiele lat i zrobiło to na mnie ogromne wrażenie...

Raija pominęła milczeniem, że przepowiednia kilkakrotnie sprawdziła się w jej życiu z

zaskakującą dokładnością. Na własnej skórze się przekonała, że Elle nie była szalona, a jedynie

wiedziała więcej niż inni. Taki dar także może stać się dla człowieka przekleństwem.

- Co dalej? - zapytała Raija drżącym głosem, doskonale wiedząc, że Reijo tak jak i ona

nie zna odpowiedzi. Jak do tej pory ich losem kierował przypadek, całe ich życie było splotem

przypadków. Można by nazwać to ładniej przeznaczeniem, ale to w niczym nie zmieniało stanu

rzeczy.

- Mogę kupić kuter - zaproponował. - Łowienie ryb to jedyne, co potrafię. Gdybym sam

popłynął na południe, żeby je sprzedać, uniknąłbym zadłużania się u tutejszego kupca...

- A kto ma teraz prawo do handlu? - zapytała Raija. - Ole wspominał coś, że kupcy z

Bergen zamierzają pozbawić Duńczyków prawa handlu tu na północy.

- Kupcy z Kopenhagi zostali wyparci, ale czy to ważne? Dla kogoś, kto tkwi po uszy w

długach, to bez znaczenia.

Przez kilka lat kupcy z Bergen i Trondheim dzielili się monopolem na prowadzenie

handlu na północy.

Wcześniej to prawo przysługiwało kupcom z Kopenhagi oraz samemu królowi. Ale jak

sucho zauważył Reijo, dla mieszkańców tych stron takie zmiany nie miały praktycznie żadnego

znaczenia. Ten, kto miał monopol na handel, ustalał cenę ryb, oczywiście na możliwie

najniższym poziomie, równocześnie kupcy ustalali wysokie ceny na wszystkie sprzedawane

miejscowej ludności artykuły. Dlatego też mało który rybak nie był zadłużony u kupca. Długi

rybaków nie malały, lecz rosły. I chociaż historia wydawała się toczyć gdzieś daleko od

Finnmarku, to jednak kryzysy w Europie odbijały się echem także w tych stronach. Oznaczały

być albo nie być dla wielu społeczności zamieszkujących północne wybrzeża. Rynek zbytu

znajdował się bowiem nie na północy, ale w Europie. Kryzysy, o których ledwo co dochodziły

tu wieści, sprawiały, że spadało zapotrzebowanie na ryby, a zatem i ich cena. Wielka polityka i

gospodarka, poważne słowa, których ci zwykli ludzie nawet nie znali, miały wpływ na życie

ludzi także na północnych krańcach królestwa duńsko - norweskiego.

Miejscowy kupiec, który udawał taką głęboką troskę o lokalną społeczność, podlegał

cechowi kupców w Bergen. Ustalane wspólnie ceny kupcy często podnosili, żeby zwiększyć

własne zyski. Czasy nastały niepewne i trudno było przewidzieć, kto i jak długo jeszcze

utrzyma się w tym intratnym interesie. Wielu więc wykorzystywało sytuację, by zagarnąć jak

najwięcej dla siebie.

- Ja powinnam zajmować się handlem - uśmiechnęła się Raija. - Na pewno nie

bogaciłabym się na krzywdzie biednych ludzi. Tak przecież nie można.

- Właśnie z tego powodu ludzie twojego i mojego pokroju nie są kupcami - odrzekł jej

Reijo. - Brakuje im niezbędnego w tej dziedzinie wyrachowania, moja droga... Że nie wspomnę

o egoizmie. Ale wracając do tematu, chciałbym sprawić sobie kuter. Potrafię zrobić z niego

użytek. Zamiast u kupca, zadłużę się u ciebie...

W jego oczach błysnęły wesołe ogniki, ale usta się nie uśmiechnęły.

- Podaruję ci ten kuter. Reijo pokręcił głową.

Raija rozzłościła się, że jest taki chorobliwie ambitny. Czy nie pojmował, ile mu

zawdzięcza? Darując mu kuter, mogłaby choć w części spłacić dług wdzięczności.

Ale Reijo pozostał niewzruszony.

- Nie, Raiju, to będzie pożyczka. I nie próbuj mi nic narzucać, bo albo stanie na moim,

albo zapomnijmy o tej rozmowie. Nie jestem żebrakiem. Chcę kupić łódź, bo łowię ryby od

dziecka i znam się na tym. A wolę mieć dług u ciebie niż u bezlitosnego lichwiarza.

- Czy ktoś ci już mówił, że jesteś okropnie uparty? - zapytała zrezygnowana.

Uznała, że lepiej będzie udawać, iż przystała na jego warunki. Miała nadzieję, że za

jakiś czas Reijo zmądrzeje i łatwiej będzie przemówić mu do rozsądku. Na tyle go znała.

- Pożyczę ci, oczywiście, ile zechcesz. A ja może nauczę się tkać... - dodała,

zatrzymując wzrok na stojących w izbie krosnach. - Chociaż nigdy nie miałam zręcznych dłoni

i nie cierpię, wręcz nienawidzę, tego zajęcia - wyrzekła z wewnętrznym żarem. Wykrzywiając

twarz w grymasie, dodała: - Postaram się jednak odgrywać rolę cnotliwej żony. Póki będzie

trzeba...

- Mogłabyś naprawdę zostać cnotliwą żoną.

Na długą chwilę zapadła między nimi głucha cisza. Wreszcie Reijo rozłożył ręce w

geście rezygnacji.

- O nic nie będę pytał, tak jak ci kiedyś przyrzekłem. Sama mi powiesz, gdyby coś się

zmieniło. Chcę tylko, żebyś wiedziała, że moja propozycja pozostaje aktualna. - Roześmiał się i

potrząsnął po chłopięcemu głową. - Zdaje się, że ojciec już kiedyś oświadczył się w moim

imieniu, ale Kristina odesłała go z kwitkiem. Twoja opiekunka nie przepadała za Kwenami.

Zresztą już wtedy pewnie upatrzyła sobie Kallego na męża dla ciebie.

- Sam wiesz, że to i tak niczego by nie zmieniło - rzekła łagodnie i położyła dłoń na jego

dłoni.

Krótki moment wspólnoty.

Reijo nigdy nie potrafił ukryć swoich uczuć wobec Raiji. W jej obecności często tracił

głowę i mówił takie rzeczy, które powinien był przemilczeć. Teraz także zapomniał się i

wypalił:

- Kupiec zapytał mnie, czy jesteśmy małżeństwem... W tej samej sekundzie pożałował

swych słów. Wiedział, że Raiji nie spodoba się, że zrobił coś za jej plecami.

- Powiedziałem, że tak - ciągnął, klnąc w duchu własną głupotę.

- Przecież to nieprawda! - Twarz Raiji pociemniała w nieukrywanej rozpaczy. -

Sprawdzą to i wypędzą nas stąd. Zabiorą mi dzieci. Wiem, jak to jest. W Alcie miało miejsce

podobne zdarzenie. Mężczyzna trafił do więzienia, dziecko zabrali, a kobietę wypędzono. Nie

powinniśmy kupować tego domu, lepsza dla nas byłaby chata gdzieś na odludziu. Reijo, zrób

coś!

- Kupiec uwierzył mi, bo pokazałem mu dokument - wydobył z siebie wreszcie Reijo. -

Twój przyjaciel sędzia uznał, że będzie najlepiej, jeśli zaświadczy własnym podpisem, iż

jesteśmy małżeństwem. Nazywasz się więc teraz Kesaniemi, obojętnie, czy chcesz czy nie.

- Dlaczego nic mi o tym nie powiedziałeś, Reijo? To ja się zamartwiam... - popatrzyła

na niego z wyrzutem, a w jej głosie zadźwięczała gorycz.

- Dlatego, że domyślałem się twojej reakcji - odparł chłodno. - Wiedziałem, że ci się to

nie spodoba i że w złości podrzesz dokument na drobne kawałki.

- A żebyś wiedział - wysyczała mu groźnie wprost do ucha. - I marny byłby wtedy nasz

los - dokończył Reijo. - Przecież i tak musielibyśmy wmawiać ludziom, że jesteśmy

małżeństwem, a tak przynajmniej mamy to czarno na białym. Powinnaś się z tego cieszyć. Ja w

każdym razie jestem rad, że miałem pod ręką ten papier i mogłem go pokazać, gdy było trzeba.

A jeśli chodzi o nas... - Reijo wzruszył ramionami. - Nic się nie zmieni. Nie zamierzam

dochodzić małżeńskich praw, o ile mnie nie będziesz chciała. Przecież i tak zawsze ty

decydowałaś o wszystkim między nami. U licha, Raiju, przecież dobrze o tym wiesz! Co

miałem według ciebie powiedzieć kupcowi? „Nie, to nie moja żona, choć zdarza się, że razem

śpimy. Nie, nie zamierzamy się pobrać, ona mnie nie chce, choć ja oddałbym wszystko, by móc

ją znowu trzymać w ramionach!” Do diabła, chcesz chyba jeszcze żyć!

Wysłuchawszy takiej tyrady, Raija Alatalo roześmiała się, zresztą cóż innego jej

pozostało?

Wiedziała, że Reijo nigdy nie płaszczyłby się przed nikim, nawet przed kimś, kto ma

władzę.

- Przepraszam, zachowaj ten dokument. Może przy okazji sobie go obejrzę? Przyznaję,

że po spotkaniu z Jenny długo nie mogłam się uspokoić. Ciągle myślę, co się z nią stanie?

Reijo podniósł się ciężko i objął Raiję, tuląc brodę do jej czoła.

- Nie rozmyślaj za wiele. To nie ma sensu! I tak nie możemy nic więcej zrobić. Nie

pozwolili nam jej pomóc. Zresztą, kiedy byłaś w jej wieku, potrafiłaś już zadbać o siebie. Nie

było ci ani trochę lżej. Ta dziewczyna jest dorosła.

- Nie życzę nikomu, by przeżywał to co ja - wyszeptała Raija, a w każdym słowie czaił

się głęboki smutek. Uświadomiła sobie, że tak naprawdę nigdy nie była młoda i radosna.

- Choć odrobinę pomyśl o sobie - poprosił Reijo. - Zasługujesz na to. Pozwól mi

zatroszczyć się o ciebie.

W tym błaganiu tkwiło coś więcej aniżeli tylko gotowość opieki i niesienia pomocy,

choć Reijo nie miał złudzeń, że ich związek kiedykolwiek przerodzi się w coś stałego. Potrwa

może dzień, może kilka godzin albo chwil, które pozostawią po sobie straszliwą pustkę.

Którymi przyjdzie mu długo karmić nieugaszoną tęsknotę. Wiedział, że sam siebie kiedyś

znienawidzi za to, że zadowala się namiastką. Przyrzekał sobie, że nigdy nie upadnie tak nisko,

by żebrać o okruchy. „Wszystko albo nic”, zwykł mawiać. Wydawało mu się, że cała

wieczność upłynęła od czasów, gdy karmił się takimi ideałami. Z wiekiem przekonał się, że

jeśli człowiek może dostać tylko okruchy, zadowoli się i nimi. Żeby przetrwać, wystarczy mu

nasycić się od czasu do czasu, uciszyć zmysły i żyć tymi chwilami wciąż na nowo, póki znów

nie trafi się kolejna okazja.

Taki właśnie był jego związek z Raiją. Przyjmował wszystko, co mógł otrzymać. Nie

miłość, a jedynie rozpaczliwie głodne uściski. Pociechę, przyjaźń, nigdy jednak pełnię

szczęścia. Ale tak naprawdę, ilu ludzi nieustannie przeżywa szczęście? Nie okradał nikogo.

Raija przychodziła do niego z własnej woli. Ona wiedziała o nim wszystko, także i to, że gotów

jest trwać w tym dziwnym związku. Bolała nad tym, bo nie leżało w jej naturze wykorzystywa-

nie innych. Bywało jednak, że potrzebowała go rozpaczliwie, choć nie tak jak on jej. Reijo to

akceptował. Nie chciał wysłuchiwać kłamstw z jej ust. Uważał, że podstawą ich związku jest

wzajemna szczerość. Pod tym względem nie miał sobie nic do zarzucenia.

- Nie mam dokąd uciec, Reijo, sama czuję się taka bezradna...

Na rękach przeniósł ją przez izbę i położył w pustym łożu. Wydała mu się taka drobna i

lekka jak dziecko. Nie znali historii tego domu, ale tej nocy zapragnęli rozgrzać jego wnętrze.

Ciągle jeszcze potrafili znaleźć ukojenie w swoich ramionach.

Zadowolony i rozleniwiony odpoczywał, oparłszy głowę na jej piersi. Brakowało mu

słów, żeby wyrazić, jak wiele znaczy dla niego ta chwila wspólnoty. Miłosny akt nigdy nie był

taki sam. Nie powtarzały się sytuacje ani sposoby, na jakie wyrażali uczucia. W normalnych

związkach partnerom grozi czasem nuda. Ich to jednak nie dotyczyło. Nigdy jej tego nie

powiedział, choć może powinien, bo wówczas możliwe, że i ona zdradziłaby mu, o czym myśli

w takich chwilach jak ta. Reijo jednak lękał się prawdy. Wolał nie wiedzieć, wolał zgadywać.

Nieśmiałe pukanie do drzwi chyba by go nie obudziło. Usłyszał je tylko dlatego, że nie

spał. Nie pojmując, czego ktoś może chcieć od nich w środku nocy, wstał i pośpiesznie założył

spodnie wprost na nagie ciało. Ogarnął czułym spojrzeniem pogrążoną we śnie Raiję i wykradł

się z alkierza.

Za drzwiami dostrzegł majaczącą w mroku sylwetkę mężczyzny. Gość ścisnął mu rękę

na powitanie i potrząsając nią, przedstawił się imieniem Nils.

- Darujcie, że nachodzę was o takiej psiej porze - odezwał się przyjaźnie i zniżając

poufale głos, dodał: - Ale w zatoce zacumowała szkuta.

- Co takiego? - zdziwił się Reijo, nie rozumiejąc, o co chodzi.

Mężczyzna zaśmiał się i usprawiedliwił pośpiesznie:

- Przepraszam, całkiem zapomniałem, że jesteście tu obcy. W zatoce stoi rosyjski statek.

Na pokładzie mają mąkę. Można ją kupić znacznie taniej niż u kupca.

- To chyba nielegalne?

- Owszem, jak wszystko, co ułatwia życie maluczkim. Ale my tu czasem ustalamy

własne prawa. A co do władz, cóż, czego oczy nie widzą, tego sercu nie żal. Handlujemy z

Rosjanami, ilekroć mamy ku temu sposobność, a teraz już pewnie nie zobaczymy ich prędzej

jak po Nowym Roku. Pomyślałem, że możecie być zainteresowani. Kupiec jest temu

przeciwny, ale cóż to nas obchodzi. Ostatecznie on też się nami nie przejmuje...

Reijo szybko rozważył sytuację. Nie chciał wejść w konflikt z lokalną osobistością, ale

uznał, że ważniejsze są dobre stosunki z mieszkańcami osady, z którymi przecież przyjdzie im

po sąsiedzku żyć. Póki co powodzi im się nie najgorzej, ale przezorności nigdy nie za wiele.

Potrzebna im mąka, a że trafia się okazja, by kupić ją po niskiej cenie... to jeszcze lepiej.

- Oczywiście, że jestem zainteresowany - odparł Reijo.

- Wejdź do środka, muszę się cieplej ubrać i powiedzieć żonie.

Nowy znajomy, Nils, na oko koło trzydziestki, poprowadził Reijo na miejsce, gdzie tej

nocy zebrali się ukradkiem mieszkańcy wsi. Ominęli zabudowania i zaczęli się wspinać na

skaliste wzniesienie, za którym znajdowały się niewielkie zatoczki.

- Poprzedniemu kupcowi nie przeszkadzało, że handlujemy z Rosjanami - opowiadał mu

Nils po drodze. Reijo pomagał mu wciągać sanie po kamienistym podłożu, gdzieniegdzie tylko

przykrytym śniegiem. Biały puch nie trzymał się przybrzeżnych skal wystawionych na silne

wiatry od morza.

- To zły człowiek - ciągnął Nils. - Ale bardzo ustosunkowany. Ostatnio kiedy Rosjanie

zacumowali u nas, wygrażał, że naśle na nich odpowiednich ludzi i raz na zawsze stąd

przepędzi. „Jeszcze pożałujecie”, wykrzykiwał do nas, „że handlowaliście z Rosjanami...”

- E tam, gadanie - prychnął pogardliwie Reijo, ale jego sympatia do kupca wyraźnie

zmalała.

Skierowali się w dół, skąd dochodziły stłumione głosy. W ciemnościach Reijo zauważył

wielki, niekształtny cień.

- Nie wiem, z takimi głupcami jak on nigdy nie wiadomo - ciągnął Nils. - To dziwak!

Struga jaśnie pana, ale gdzie mu tam... Do tego trzeba czegoś więcej niż pieniędzy...

Wśród zgromadzonych na brzegu mężczyzn panował wesoły nastrój, choć wszyscy się

starali mówić półgłosem. Niewielkie łodzie kursowały w tę i z powrotem do szkuty, która

zacumowała na głębszej wodzie nieco dalej od brzegu. Worki z mąką przywiązane na wielu

saniach oznaczały, że tej zimy w wiosce nie zabraknie chleba. Kilku Rosjan z załogi statku nie

przepuściło okazji, by zejść na ląd. Młodzieńcy rozmawiali w języku, którego Reijo zupełnie

nie rozumiał, choć wydawało mu się, że brzmi równie śpiewnie jak język jego rodziców. Reijo

wysilał wzrok, by przyjrzeć się statkowi. Jeszcze nigdy takiego nie widział. Wielki i toporny,

przypominał cielną krowę. Nie zdążył obejrzeć go dokładniej, bo Nils pociągnął go w stronę

łodzi, chyboczącej się przy kamienistym brzegu. Reijo domyślił się, że mężczyzna,

rozmawiający z Nilsem, jest szyprem na kutrze, na którym Nils pływał. Szyper targował się o

cenę i nadzorował wymianę ryb na mąkę. Właśnie rozdzielał swojej załodze utkane z

brzozowych witek i kory worki napełnione mąką.

- Mój znajomy także chciałby kupić - zagadnął go Nils. - Możesz to jakoś załatwić?

Reijo poczuł na sobie badawcze spojrzenie.

- Masz czym zapłacić, chłopcze? - zapytał szyper.

- Mam gotówkę.

Reijo wręczył szyprowi mieszek, okazując mu zaufanie, co ów stary wilk morski

potrafił docenić. Reijo dałby głowę, że zauważył w jego oczach przyjazny błysk. Po raz kolejny

powiosłował ku rosyjskiej szkucie i był już niemal przy burcie, gdy radosny nastrój został

brutalnie stłumiony.

Gdzieś w pobliżu rozległy się wystrzały.

Reijo nie od razu się zorientował, bo takie odgłosy nieczęsto słyszało się w tych

stronach, ale handlujący mężczyźni wpadli w panikę. Zapanował straszny chaos. Ludzie w

popłochu rzucili się do ucieczki, starając się ocalić rosyjską mąkę, no i życie. Śmiech, który

dopiero co rozbrzmiewał, ucichł gwałtownie. Rozległy się okrzyki niedowierzania. Ten i ów

klął siarczyście, usiłując ukryć ściskający za gardło strach. Rybacy, którzy byli na wodzie,

chwycili za wiosła, by jak najprędzej uciec przed niebezpieczeństwem. Inni umykali z pokładu

rosyjskiego statku wprost do swych łodzi.

Reijo miał wrażenie, że to jakiś koszmarny sen. Zza skał posypały się kule. Rybacy nie

byli uzbrojeni, zwykli ludzie nie chodzili z bronią, nie ulegało więc najmniejszej wątpliwości,

kto się za tym krył. Tylko jeden człowiek we wsi sprzeciwiał się handlowi z Rosjanami. Tylko

on był w stanie zdobyć broń i opłacić ludzi, którzy wycelowaliby ją w mieszkańców wioski.

- Do diabła! On nie żartował! - warknął Nils i zapakował pośpiesznie na sanie tę

odrobinę cennej mąki, jaką udało mu się zdobyć. Nikt nie chciał wpaść w łapy lokai kupca.

Trudno przewidzieć, co by się wówczas stało. Ludzie w tych stronach nie ufali władzy, zresztą

takie zdarzenie jak to nie sprzyjało budowaniu zaufania.

Reijo poczuł w ustach smak krwi. Sam nie miał mąki, ale uznał, że powinien pomóc

Nilsowi. W ciemnościach nie widział, gdzie stawia kroki. Ucieczka nie była łatwa. Potykali się

i omal nie utracili cennego ładunku. Na szczęście ciemności sprawiały kłopot także

strzelającym. Lecące bezładnie pociski odbijały się rykoszetem o skalne podłoże. Nie strzelano

jednak na postrach, celowano w ludzi.

- Najwyraźniej czują się bezkarni - wymamrotał Nils przez zaciśnięte zęby. - Sam

widzisz, Reijo, że uznano nas za przestępców. To piekło urodzić się biedakiem!

Już prawie dotarli do wysokiego skalnego wału, pod którego osłoną bezpiecznie

wycofaliby się w kierunku wsi, gdy nagle zamarli. Gdzieś blisko rozległ się przeraźliwy okrzyk

bólu i towarzyszące mu chrapliwe słowa wypowiedziane w obcym języku.

- To któryś z Rosjan - szepnął Nils i wciągnął sanie głębiej między skały, po czym

podkradł się bliżej Reijo. - Chyba ten młody chłopak. Co z nim, u licha?

Reijo zdążył się zorientować, skąd doleciał krzyk Rosjanina. Przełknął ślinę. Domyślał

się, co postanowił Nils. Wyglądało na to, że poza nim nikomu nie starczy odwagi.

W zatoce zaległa złowroga cisza. Wszyscy doskonale rozumieli, co się stało. Choć

rybacy cenili sobie handel z Rosjanami, zwłaszcza gdy bieda zaglądała im w oczy, jednak

przecież nie byli im nic winni. Rosjanie przypływali tu z własnej woli i na własne ryzyko.

Oczywiście, mieszkańcom osady było przykro, że jeden z przybyszy został postrzelony przez

któregoś z ludzi cierpiącego na manię wielkości kupca, ale cóż mogli na to poradzić? Mieszkali

tu, mieli żony i dzieci na utrzymaniu i bardziej byli zależni od kupca, u którego zadłużyli się po

uszy, niż od Rosjanina. Każdy musi pilnować swoich spraw.

Tymczasem gdzieś wśród naniesionych przez fale przypływu kamieni leżał z kulą w

ciele człowiek z obcych stron.

- Domyślam się, gdzie on może być - szepnął Reijo. - Strzały ucichły, zdaje się, że tamci

się wycofali.

- Zaryzykujmy! - zadecydował, nie zwlekając, Nils. - Nie możemy pozwolić, by się

wykrwawił na śmierć. Albo, co gorsza, żeby trafił w łapy tych zbirów.

Ruszyli w dół, starając się robić jak najmniej hałasu. Zdawało im się jednak, że każdy

ich krok odbija się gromkim echem po okolicy. Reijo miał dobrze rozwinięty zmysł orientacji.

Przypominał sobie, gdzie stał młody Rosjanin, nim rozległy się strzały, wiedział, skąd doleciał

krzyk, i na tej podstawie określił miejsce, gdzie mógł być ranny. Poza tym jedynym okrzykiem

nie usłyszeli nic więcej. Mógł to być zły znak, ale może po prostu dowód na to, że Rosjanin nie

jest w ciemię bity.

Omal się nie potknęli o leżące ciało. Rosjanin przeturlał się i schronił za głazem wśród

wodorostów. Choć musiał bardzo cierpieć, zacisnął zęby i nawet cichy jęk nie wydobył się z

jego ust.

Nils i Reijo nasłuchiwali przez chwilę, ale nie dosłyszeli żadnych odgłosów, które

świadczyłyby o tym, że ktoś jeszcze jest w pobliżu.

- Musimy to zrobić szybko - wyszeptał Nils. Gestem dał Rosjaninowi do zrozumienia,

że chcą mu pomóc.

Obcy kiwnął głową, że pojmuje. Ramię i pierś mu krwawiły. Reijo dotknął go niechcący

w okolice rany, ale Rosjanin ani pisnął. Usłyszeli jedynie zgrzyt zębów. W duchu czuli coraz

większy podziw dla tego młodzieńca.

Niełatwo było się dostać na skalny wał z takim ciężarem, ale rozpacz i złość czasem

dodaje ludziom sił. Reijo i Nils ukryli obcego wśród kamieni. Przy brzegu nikogo nie

dostrzegli. Na wzgórzu, skąd padły strzały, także ucichło.

- Miejmy nadzieję, że zrezygnowali - odezwał się Nils. - Pewnie myślą, że ten biedak

zamarznie na śmierć, albo są przekonani, że już wyzionął ducha.

Cisza, jaka ich otaczała, wydawała im się zupełnie nierzeczywista. Przecież pół godziny

wcześniej panowało tu takie zamieszanie.

Rosjanin jęknął. Z obu ran tryskała krew. Reijo obawiał się, że ranny całkiem się

wykrwawi, jeśli natychmiast nie znajdą dla niego jakiegoś schronienia i nie udzielą mu po-

mocy. Nie zważając na chłód, zdjął sweter i koszulę. Nie podarł koszuli na pasy, obawiając się,

że odgłos dartej tkaniny ich zdradzi, ale owinął dokładnie krwawiące ramię. Nic więcej nie

mógł teraz uczynić. Szczękając z zimna zębami, założył sweter wprost na gołe ciało. Nie dbał o

to, że może się przeziębić, gra toczyła się o życie.

- Ci łajdacy są przekonani, że odnieśli zwycięstwo. I to jest nasza szansa - orzekł Nils. -

Dostaniemy się do wioski okrężną drogą. Pytanie tylko, czy dla tego biedaka nie okaże się ona

za daleka...

- Mamy przecież sanie - podpowiedział Reijo. Troskliwie ułożyli rannego obok worków

z mąką. Sam nie był w stanie iść, a oni także nie daliby rady nieść go taki kawał drogi.

- Jeśli nas złapią, źle z nami - rzucił Nils ponuro. - Na szczęście nie mam żony.

- Jeszcze gorzej będzie z tym biedakiem, jeśli go stąd nie wydostaniemy.

Reijo zdawał sobie sprawę z grożącego im niebezpieczeństwa, ale wiedział, że muszą

podjąć ryzyko, żeby uratować rannego przed śmiercią albo przed ludźmi, którzy nie mieli

wobec niego przyjaznych zamiarów.

- Wioska jest mała - rzekł Reijo, gdy zatrzymali się na chwilę, by odpocząć.

Nasłuchiwali przez chwilę, ale wokół panowała cisza, jakby wraz z nimi cała przyroda

wstrzymała oddech. - Ktoś nas może zauważyć - ciągnął. - Może nawet czekają, że tacy głupcy

jak my wpadną im wprost w łapy.

- Masz stracha?

Reijo potrząsnął głową.

- Nie, ale myślę, że będzie lepiej, jeśli zaniesiemy go do mnie. Dom jest duży i stoi na

uboczu. Poza tym wydaje mi się, że kupiec mi ufa. Zapłaciłem mu gotówką - dodał z

uśmiechem, trochę zły na siebie, że takiemu kompanowi jak Nils musi opowiadać półprawdy.

Nie mógł jednak trąbić na prawo i lewo o złocie.

- Ale chyba nie trzymasz jego strony?

- Czy wyglądam na takiego? - oburzył się Reijo. Nieprzewidziany obrót zdarzeń

wytrącił ich z równowagi. Obu trochę puściły nerwy. Teraz roześmieli się cicho.

- A więc do ciebie - Nils uznał w końcu, że to rozsądny pomysł. - Tylko co powie na to

twoja żona?

- Tego się nie obawiam - zapewnił Reijo. - Raija nigdy nie odmówiła pomocy

potrzebującym. Ma dobre serce.

Szli stromym podejściem, odczuwając napięcie w każdym skrawku ciała. Reijo

zastanawiał się, dlaczego zawsze pakuje się w takie tarapaty. Ledwie przybyli do nowego

miejsca, a już wplątał się w kłopoty, które mogą przewrócić do góry nogami ich nową

egzystencję. Mieli przecież zamiar osiąść tu i wreszcie zacząć spokojne życie. W każdym razie

Raija tego pragnęła i właśnie dlatego kupili ten dom. Dłonie miał już obtarte od sznura, bolały

go ramiona i nogi. Ale nie narzekał, bo przecież człowiek, którego wieźli, cierpiał jeszcze

bardziej. Ze wzniesienia spojrzeli w dół ku wiosce, migoczące światełka dowodziły, że coś się

tam dzieje. Z oświetlonego rzęsiście największego budynku we wsi wychodzili ludzie z

lampami. Na wodę zostały spuszczone łodzie.

- Zdaje się, że rozpętało się piekło - wysyczał Nils przez zaciśnięte zęby. - Na szczęście

nie kierują się w naszą stronę.

Ruszyli dalej, a gdy pokonali najtrudniejszy odcinek, odezwał się już trochę bardziej

spokojny:

- Tu blisko stoi moja letnia zagroda. Zostawię tam mąkę. Sanie też tam zostawimy.

Dalej poniesiemy tego biedaka. Lepiej nie zostawiać śladów płóz. Dobrze, że nie ma jeszcze

dużo śniegu, bo nie udałoby się nam zatrzeć plam krwi.

Chwycili Rosjanina pod boki. Biedak nie poruszył się nawet i przez chwilę Reijo

przeraził się, że cały ich wysiłek poszedł na marne. Na szczęście usłyszał, że ranny oddycha.

Dobre i to.

Upewniwszy się, że mocno go trzymają, zacisnęli zęby i wyszli na otwarty teren. Noc

była ciemna. Zza gęstej powłoki chmur nie wyglądała nawet jedna gwiazda. Księżyc skrył się

także, stając się ich cichym sprzymierzeńcem. Przy pogodnym niebie sylwetki idących bez

trudu dałoby się dostrzec z daleka.

Rosjanin z każdym metrem ciążył im coraz bardziej. Tracili siły i coraz trudniej było im

dźwigać bezwładne ciało nieprzytomnego. Świt powoli rozjaśniał mrok nocy. Na szczęście byli

już blisko. Poczuli się prawie bezpieczni i na nowo nabrali wiary w powodzenie swego

przedsięwzięcia.

Nagle tuż przed nimi wyłoniła się jakaś postać. Reijo zamarł, zdawało mu się, że serce

przestało mu bić, a żołądek skurczył się boleśnie. Zachował jednak spokój i myślał chłodno.

- Reijo? - usłyszał znajomy głos. Ogromna ulga.

- Zabrałaś mi dziesięć lat życia - westchnął, zatrzymując się.

Byli już tak zmęczeni, że każdy przystanek wywoływał w nich przemożną pokusę

rezygnacji.

- Co tu robisz? - zapytał. - Nie powinnaś wychodzić, to niebezpieczne.

- Ktoś pukał do drzwi - wyjaśniła Raija z goryczą. - Powiedziałam, że śpimy. Zdaje się,

że mi uwierzyli. Wspomnieli tylko, że uciekł groźny przestępca. Czy to jego niesiecie?

- Przestępca? - Nils uśmiechnął się szyderczo. - Tamci mają za sobą ludzi wysoko

postawionych, ukryjmy więc przestępcę.

Wnieśli Rosjanina do środka i położyli w izbie w głębi domu. Raija przysłoniła okna

grubymi makatami i dopiero wówczas odważyła się zapalić lampę. Uznała, że lepiej nie

przyciągać niepotrzebnie uwagi.

- W co ty się znowu wpakowałeś? - zapytała z rezygnacją w głosie. - Kto to jest?

- To wszystko przeze mnie... - Nils rozłożył ręce w przepraszającym geście. Patrzył

teraz na najpiękniejszą kobietę, jaką spotkał w życiu, i jeszcze dotkliwiej odczuł to, że Bóg nie

obdarzył go urodą. - Zaszedłem do was, żeby powiadomić, że w zatoce Rosjanie sprzedają

mąkę. Niektórym nie na rękę, że rybacy handlują z Rosjanami. Zaczęli do nas strzelać i trafili

tego chłopaka. Nie mogliśmy go tak zostawić.

- Strzelać? - Raija oczami rozszerzonymi ze zdumienia patrzyła to na nich, to na

leżącego na łóżku rannego. - Przecież nikt nie strzela bez powodu do ludzi!

- Ci nie mieli żadnych skrupułów. Zapewne robili to na polecenie ludzi wpływowych,

nie takich jak my biedaków. Bo to właśnie ci wpływowi tracą na tym, że my, biedacy,

handlujemy z Rosjanami.

- Jest taki młody - wymamrotała Raija, wpatrując się w wyłaniającą się spod

jasnobrązowej grzywki twarz niezwykłej urody. - Kto to jest? Czy jego rodzina nie niepokoi się

o niego?

- To Rosjanin.

- Muszę ukryć mąkę. - Nils popatrzy! niepewnie na Reijo. - Czy mogę tu wrócić nieco

później? Zobaczę, czy można mu jakoś pomóc.

Reij o pokiwał głową.

- Czy ktoś we wsi zna się na sztuce leczenia? Nils uśmiechnął się krzywo i rzekł z

sarkazmem:

- Nie. A nawet gdyby, i tak nie można by było mu zaufać. Jakoś będziemy musieli sobie

sami poradzić. Ściągaj te zakrwawione łachy i czym prędzej wypłucz je w wodzie. Musimy

mieć się na baczności.

Reijo przebrał się. Czuł się okropnie. Tak się namęczyli, by przenieść tego biedaka pod

dach w bezpieczne miejsce, a wszystko wskazywało na to, że wysiłek był daremny.

- Mam w swoich rzeczach jeszcze trochę ziół - powiedziała po chwili Raija i rozwinęła

zniszczony żółty szal, który zabierała zawsze ze sobą. - A ty zagotuj wodę, Reijo. Co prawda

nigdy jeszcze nie przykładałam ich na takie rany, ale nie sądzę, by miały zaszkodzić.

Ravna zawsze tłumaczyła swej przybranej córce, jak ważne są zioła. Raija wiele się

wówczas nauczyła, mimo że specjalnie nie przywiązywała wagi do objaśnień Ravny. Później

już z przyzwyczajenia zbierała znajome roślinki i suszyła je, żeby zawsze mieć ich zapas. Na

wszelki wypadek. Miała zioła uśmierzające ból, gojące rany... Niewiele, ale sprawdzone.

Podawała je dzieciom, sobie, leczyła konia... może więc i temu biedakowi przyniosą ulgę.

Pośpiesznie rozwiązała prowizoryczny opatrunek z koszuli Reijo. Ranny bardzo się

wykrwawił, koszula była czerwona i sztywna od krwi.

Zerknęła kątem oka na Reijo, który wszedł do izby. Rzuciła mu zakrwawioną koszulę i

zdjęte rannemu przez głowę ubranie i nakazała krótko, by je namoczył. Reijo wypełnił jej

polecenie.

Dziewczyna rozpłakała się. Nieczęsto pozwalała sobie na płacz, tym razem jednak nie

zdołała powstrzymać łez. Ranny był piękny jak młody bóg, tak bardzo się lękała, że umrze. Jak

mu pomóc? zastanawiała się.

Miał ranę w boku, ale tu kula przeszła na wylot. Nie wiadomo, czy zioła pomogą na

wewnętrzne obrażenia. Rana w ramieniu była rozległa, o poszarpanych krawędziach. W samym

jej środku tkwiła widoczna gołym okiem kula.

Co robić?

On umrze, sam w obcym kraju. Ci, którzy go znali i kochali, nigdy się o tym nie

dowiedzą. Jego zniknięcie pozostanie bolesną nierozwikłaną zagadką. Nikt nie zatroszczy się,

by położyć kwiaty na jego grobie, na krzyżu zabraknie imienia. Nie oznaczony grób, mogiła

obcego Rosjanina.

Raija usłyszała cichą rozmowę. Wrócił Nils. Ona wciąż nie mogła oderwać oczu od tej

pięknej młodzieńczej twarzy. Nigdy wcześniej nie dała się zachwycić zewnętrznej urodzie. Ten

chłopak jednak, chłopak, którego w ogóle nie znała, stał się dla niej ważny właśnie z powodu

urody. Miał delikatną, niemal dziewczęcą cerę. Tylko ciemny meszek nad górną wargą i

głębokie zakola na skroniach zdradzały jego płeć. Gęste jasnobrązowe włosy o złotym połysku

sięgały mu do ramion.

Rysy twarzy zdradzały jego słowiańskie pochodzenie. Na wychudzonych policzkach

odznaczały się wyraźnie kości policzkowe. Podbródek miał niewielki, ale dumny, nos szczupły,

prosty, o pięknym kształcie, jakby uformowany przez rzeźbiarza. Usta zaś, wrażliwe i pełne

wyrazu, mogłyby należeć do kobiety.

Nim zemdlał, pogryzł dolną wargę do krwi, nie mogąc zapewne znieść bólu. Choć

nieprzytomny, zaciskał mocno powieki, a cienkie brwi, ciemniejsze o ton od włosów, wyginały

się łukowato.

Nie może umrzeć! Jest zbyt piękny, by umierać.

Raija zacisnęła pięści w nagłym postanowieniu, że musi mu pomóc.

- Oszalałaś, Raiju! Zabijesz go! - Reijo nawet nie chciał jej słuchać.

- Umrze, jeśli nic nie zrobimy - wtrącił się Nils, który nie zdążył jeszcze odejść. Jego

podziw dla Raiji wydawał się bezgraniczny. - Macie w domu spirytus? Dobrze, żeby był pod

ręką. Potrzebny też będzie kawałek drewna, żeby włożyć temu biedakowi między zęby. Chodzi

o to, żeby w wiosce nie usłyszeli jego wrzasków.

Reijo ustąpił i podał Raiji swój nóż. Zdawało się, że ciężki przedmiot nie pasuje do jej

delikatnej dłoni. Dziewczyna włożyła ostrze noża do ognia. Kociołek z parującą wrzącą wodą

postawili przy łóżku rannego. Reijo przyniósł butelkę ze spirytusem. Raija nie miała pojęcia,

skąd ją wziął. Domyślała się tylko, że zaopatrzył się u kupca. Choć raz przyda się na coś

dobrego, pomyślała z sarkazmem i przemyła ranę na ramieniu.

Chłopak skręcił się z bólu, podniósł powieki i nieprzytomnym wzrokiem rozejrzał się

wokół. Miał brązowe oczy, niemal równie ciemne jak oczy Raiji. Jego napięta twarz

złagodniała w uśmiechu.

- Spokojnie - szepnęła Raija, nie mając nadziei, że Rosjanin zrozumie jej słowa. Otarła

mu pot z czoła i leciutko pogładziła po policzku. Taki pieszczotliwy gest nie wymaga

tłumaczenia. Coś w spojrzeniu rannego mówiło jej, że została zrozumiana. Ujrzawszy nóż w

dłoniach Raiji, musiał się domyśleć, co dziewczyna zamierza zrobić, i dal znak powiekami.

Reijo uniósł go lekko i przystawił mu butelkę do ust. Chłopak z trudem przełknął płyn, jego

twarz wykrzywiła się w grymasie, ale zmusił się do wypicia jeszcze paru łyków. Wreszcie

skinął lekko głową i opadł na posłanie.

Nils stanął w nogach łóżka, gotów w każdej chwili przytrzymać mocno stopy rannego, a

Reijo, spocony ze strachu jak szczur, stanął u wezgłowia. Na czole Raiji perlił się pot, ale wyraz

twarzy miała stanowczy. Spojrzenie wyrażało upór, a usta, charakterystycznie wygięte w kąci-

kach, dowodziły, że Raija podjęła decyzję.

Odetchnęła głęboko, zacisnęła zęby i na krótką chwilę przymknęła oczy, po czym

przystawiła nóż do rany.

Zza zaciśniętych ust rannego chłopca wydobył się jęk, a ciało wygięło się w łuk. Nils i

Reijo z największym trudem go utrzymali.

- Daj mu jeszcze trochę spirytusu - wystękał Nils. Reijo szybko przystawił Rosjaninowi

butelkę do ust.

Chłopakowi trysnęły z oczu łzy, a kości policzkowe drgały. Reijo wcisnął mu między

zęby kawałek drewna.

Raija zachwiała się. Była zupełnie blada i zlana zimnym potem.

- Nie zemdlej nam! - zawołał Reijo, przerażony samą tylko myślą, że coś takiego może

się stać.

Raija potrząsnęła głową.

- Poradzę sobie, nic mi nie będzie... tak sądzę... Przyłożyła nóż do rany, starając się

sobie wmówić, że kroi mięso na obiad. Myśl ta wydała jej się wstrętna, ale nic innego nie

przyszło jej do głowy. Coś powinna wymyślić, by nie ulec słabości. Wiedziała, że musi

wytrzymać, bo była pewna, iż żaden z mężczyzn jej w tym nie zastąpi. Nie patrzyła na twarz

rannego Rosjanina, ale po tym, jak drgały mu mięśnie w całym ciele, poznawała, że strasznie

cierpi. Pragnęła uporać się z tym jak najszybciej, ale dłonie, nieprzywykłe do precyzyjnych

ruchów, drżały nerwowo. Co chwila przerywała więc, by się uspokoić.

Spocona, czubkiem noża dotknęła kuli i pomagając sobie paznokciem, chwyciła metal.

Choć tkwił głęboko w mięśniach, wydobyła go powoli. Zdawało jej się, że trwało to wieczność.

Czuła obrzydzenie, musiała wziąć się mocno w garść, żeby nie zwymiotować. Z całej siły

zagryzała dolną wargę. Ranny przestał się rzucać. Może stracił przytomność? A może wyzionął

ducha? Raija bała się spojrzeć na jego twarz. Nie chciała wiedzieć, póki nie skończy.

Odłożyła kulę na stojący przy łóżku stół i odetchnęła z ulgą. Zdawało jej się, że straciła

czucie w dłoni, ale złapała wygotowaną i wyparzoną w ogniu igłę i nawlekła wygotowaną nić.

Wszystko w niej protestowało przed wbiciem igły w ciało człowieka, jednak wiedziała, że musi

to zrobić. Zresztą najgorsze miała za sobą. Zawiązała na nitce supeł i ciągle odwracając wzrok

od twarzy rannego, zabrała się do dzieła.

Przy piątym szwie omal nie zwymiotowała. Gdyby trzeba było założyć kolejne, pewnie

i ją trzeba byłoby cucić. Kończąc, nie panowała już nad sobą. Rozszlochała się rozdzierająco.

- Obmyjcie rany - zdołała jeszcze wykrztusić. - Obłóżcie wilgotną mieszanką ziół i

opatrzcie.

Dwaj mężczyźni zrobili wszystko, co im nakazała. Żaden z nich nie był w stanie

wydobyć z siebie słowa, by wyrazić podziw, jaki czuli. Ranny chłopak zapadł w błogosławiony

sen. Teraz miał szansę, dzięki Raiji. Sami nie podołali by temu z pewnością.

3

Resztę nocy spędziła wtulona w ramiona Reijo, ale upragniony sen nie nadchodził.

Powtarzała coś bez związku, nie mogąc uwolnić się od lęku, że ranny chłopak umrze z jej winy.

Przeżył.

Gdy nadszedł ranek, spał spokojnie. Oddychał miarowo, bez wysiłku, a jego twarzy nie

wykrzywiał już wyraz bólu i napięcia. Zniknęły nie pasujące do młodzieńczego oblicza

zmarszczki i bruzdy wokół ust.

Kamień spadł jej z serca, mimo iż wiedziała, że dopiero teraz zaczną się prawdziwe

kłopoty. Po tym, co wydarzyło się na nabrzeżu, Rosjanin nie mógł pokazać się we wsi.

Wiadomo było, kto i dlaczego kazał strzelać do ludzi. Gdyby do uszu tego szalonego kupca

dotarła wieść, że ukrywają handlującego nielegalnie Rosjanina, im także groziłoby

niebezpieczeństwo.

Reijo w ponurym milczeniu skierował się do drzwi. Raija z trudem się powstrzymała od

pytań, które same cisnęły się jej na usta. Nie chciała upominać go, poprosiła jedynie, żeby

uważał na siebie.

- Czy kiedyś nie uważałem? - zapytał tylko, potrząsając niecierpliwie głową.

Dzieci były w swoim żywiole. Tak dawno nie miały prawdziwego domu. Zresztą

takiego wielkiego domu nigdy nawet nie widziały. Wszystkiego musiały dotknąć, sprawdzić

każdy kąt.

Raija zawołała Elise i Maję. Uznała, że dziewczynki powinny wiedzieć o obcym, który

trafił pod ich dach. Ludzie, którzy strzelają do bezbronnych, nie zawahają się być może

skrzywdzić także dzieci. Musiała je przestrzec.

- Posłuchajcie! - zaczęła. - Mamy gościa.

- Tak, kogo? Znamy go? - Elise ożywiła się wyraźnie zaciekawiona. Odkąd opuścili

letnie obozowisko rodziny Mikkala, nie zatrzymali się nigdzie na dłużej. Poznawali coraz to

nowe miejsca i nowych ludzi, ale nie zdążyli się z nikim zaprzyjaźnić. W pamięci pozostały im

tylko bezimienne twarze.

- Nie, nie znacie - odpowiedziała Raija, zastanawiając się, jak zaspokoić ciekawość

dzieci, a równocześnie wytłumaczyć im, że nie powinny nikomu o tym mówić. - To młody

chłopak... młody mężczyzna - dodała po chwili zastanowienia, uświadomiwszy sobie, że

Rosjanin zapewne jest w jej wieku. - Reijo przyniósł go wczoraj bardzo chorego, a ponieważ

ten biedak nie ma tu nikogo, musieliśmy się nim zaopiekować.

- Jak się znalazł w tych stronach? Naprawdę nikogo nie zna?

Elise miała silnie rozwinięty instynkt opiekuńczy. Mimo że nie widziała jeszcze gościa,

już go zaakceptowała i znalazła dlań miejsce w swym małym, ale przepełnionym miłością

serduszku.

Ta dziewczynka kiedyś przeżyje gorzkie rozczarowanie. Świat roi się od ludzi, którzy

bez skrupułów potrafią wykorzystać taką łatwowierną istotę, pomyślała Raija ze smutkiem.

- Przypłynął statkiem - powiedziała. - Marynarze nie zorientowali się, że jeden z

członków załogi został na brzegu i potrzebuje pomocy, i odpłynęli. Dlatego właśnie musimy się

nim zaopiekować.

Elise z powagą przyznała jej rację.

- Jak się nazywa? - zapytała Maja.

Raija sądziła, że Maja nie słucha rozmowy, a nawet jeżeli, to jest zbyt mała, by

cokolwiek zrozumieć.

- Nie znam jego imienia, Maju - powiedziała, zwichrzywszy czuprynkę córeczki, ale

dziewczynka odsunęła się gwałtownie. - Był zbyt chory, by nam się przedstawić, ale zapytam

go, jak tylko się obudzi. Na razie śpi.

Widząc, jak dwie pary dziecięcych oczu rozglądają się ciekawie, Raija wskazała ręką

zamkniętą izbę. Nie zdążyła upomnieć dziewczynek, by zachowywały się cicho, gdy te w jed-

nej chwili znalazły się przy drzwiach i otworzyły je na oścież.

Raija jednak nie rozgniewała się na dzieci. Rozumiała ich ciekawość. Uciszywszy tylko

głośne „oooch”, weszła do pomieszczenia. Dziewczynki, skradając się na palcach, wsunęły się

za nią. Rozbawiona tym widokiem Raija ledwie powstrzymała się od śmiechu.

- Ale piękny - wyszeptała za jej plecami Elise tonem graniczącym z uwielbieniem.

- Reijo piękniejszy - odezwała się Maja, gotowa jak zwykle pierwsza bronić swojego

bohatera.

Raija całkowicie zgadzała się z Elise, choć teraz najważniejsze dla niej było, by ten

urodziwy młodzieniec przeżył. Ostrożnie odsunęła opatrunek. Ręce zadrżały jej na

wspomnienie tego, na co się zdobyła minionej nocy.

Zioła pomogły. Co prawda papka ziołowa wyglądała dość odrażająco, ale dzięki niej

rana przestała krwawić. Raija przełknęła ślinę i chwyciła czysty kawałek płótna. Zrezygnowała

z przemywania rany w obawie, że może przerwać cienki strupek.

- Jak długo tutaj zostanie? - Elise zapomniała się i wypowiedziała te słowa na głos.

- Nie wiem - wyszeptała Raija.

Dziewczynka zarumieniła się gwałtownie, zawstydzona, że zapomniała o nakazie Raiji,

ale zapragnęła, by piękny nieznajomy pozostał u nich na zawsze. Gdyby mieć takiego brata...

Tymczasem Raija przykucnęła i pouczyła dzieci:

- Pamiętajcie! Nikomu ani słowa, że ktoś u nas jest. To tajemnica. On chciałby zrobić

komuś niespodziankę. Jeśli się wygadamy, z niespodzianki nici. Zapamiętacie?

To było bardzo trudne. Nikomu ani słowa!

- A czy Reijo wie o tym? - zapytała Elise niepewnie. Pozycja Reijo w rodzinie

wprawiała ją w zakłopotanie. Nie był przecież mężem Raiji, chociaż czasami tak jakby był. Nie

wiedziała, czy to dobrze. U niej w domu było inaczej. Miała jedną mamę i jednego tatę. Elise

kochała Reijo, kochała także Raiję, i to ogromnie. Nie wolno mieć tajemnic przed swoimi

rodzicami, a Raija i Reijo byli teraz w gruncie rzeczy jej rodzicami. Gdyby jednak Raija nie

kazała nic mówić Reijo...

- Reijo go tu przyprowadził - uśmiechnęła się Raija z czułością, wyczuwając rozterki

swej małej podopiecznej. - Nie wspomniałam wam o tym?

Tyle się wydarzyło, że trudno było nad tym wszystkim zapanować.

- Zapamiętajcie! Obojętnie, z kim będziecie rozmawiać i kto was o to zapyta, macie

odpowiadać, że nikogo u nas nie ma, o niczym nie macie pojęcia, nikogo nie widziałyście.

Elise pokiwała z powagą głową. Raija popatrzyła na Maję.

- Rozumiesz, co powiedziałam, kochanie? Nikogo nie widziałaś!

Maja zerknęła na łóżko, a potem na swoją mamę. Uśmiechnęła się i pokręciła głową.

Raija miała nadzieję, że jej prośba dotarła do Mai, choć nigdy do końca nie wiadomo, co

chodzi po głowie takim maluchom. Ich myśli toczą się innymi torami niż myśli dorosłych.

- Pobawcie się trochę, a ja zobaczę, jak on się czuje - poprosiła.

Dziewczynki niechętnie wycofały się do kuchni. Właściwie od dawna nie miały

normalnego dzieciństwa i zapomniały już znaczenie słowa „zabawa”. Nie wiedziały więc, czym

się zająć, jak wypełnić czas.

Raija nie bez powodu wyprosiła pośpiesznie dziewczynki. Kątem oka dostrzegła, że

ranny od paru chwil nie odrywa od niej oczu, ciemnych i głębokich jak stawy bez dna, i uznała,

że lepiej nie dostarczać dzieciom dodatkowych emocji. Nie chciała też, by męczyły chorego,

który dopiero co odzyskał przytomność.

Odgarnęła włosy z czoła, zastanawiając się nerwowo, czy dobrze wygląda. Rosjanin

wydał jej się tak nieprawdopodobnie pociągający, że straciła pewność siebie.

Ranny uśmiechnął się nieśmiało i przez chwilę rozglądał się wokół. Dom był większy

niż toporne chaty biedaków, ale utrzymany w tym samym stylu. Ściany z solidnych

drewnianych bali, bez tapet, które spotykało się w bogatych domach, zamieszkiwanych przez

urzędników. Łóżko, stół, zydel stanowiły skromne, ale gustowne umeblowanie.

Raija zdjęła z okna grubą makatę. W izbie panował półmrok, bo zasłony pozostały

zasunięte, żeby nikt z zewnątrz nie mógł zajrzeć do środka.

Raija usiadła na zydlu ustawionym przy łóżku. Wydało się jej, że znalazła się zbyt

blisko tego obcego mężczyzny, mimo że zwykle nie przejmowała się konwenansami. Uznała

jednak, że to lepsze niż siedzieć na krawędzi łóżka, choć mężatce pewnie nikt nie poczytałby

tego za nieprzyzwoitość.

Rosjanin podniósł zdrową rękę i narysował w powietrzu łódź. Miał piękne szczupłe

dłonie i długie palce. I takie eleganckie ruchy. Przypuszczała, że chce się dowiedzieć czegoś o

swoim statku, tym bardziej że z masy niezrozumiałych słów wyłowiła powtórzoną przez niego

kilkakrotnie nazwę „Sankt Nikołaj”.

W jaki sposób rozmawiać z kimś, kto nie posługuje się tym samym językiem?

zastanawiała się Raija. Jako dziecko dość szybko nauczyła się lapońskiego, słuchając,

powtarzając, zgadując, pytając. Tyle że w jej otoczeniu używano tego języka. I wielu znało jej

ojczystą fińską mowę. W tym przypadku było inaczej. Trudno rozmawiać na migi, spróbowała

więc odezwać się do niego po fińsku. Mówiła powoli, nie spuszczając z Rosjanina oczu, ale

zorientowała się, że jej nie rozumie. Po norwesku nie warto było zagadywać, bo, jak

przypuszczała, Reijo i Nils, którzy go przynieśli nieprzytomnego, próbowali tego bezskutecznie

już wcześniej. Właściwie bez żadnej nadziei rzuciła parę zdań po lapońsku. Zaskoczyła ją więc

jego reakcja. Rosjanin uniósł głowę, ale zaraz opadł na posłanie z wyrazem cierpienia na

twarzy.

- Nie wolno ci wstawać! - zawołała po lapońsku Raija, zrywając się z miejsca.

- Moja babka tak mówiła - wystękał powoli, szukając słów, których dawno nie używał. -

Gdzie... statek?

Jego głos miał ciemniejszą barwę, niż sobie wyobrażała, patrząc na jego łagodne,

niemal dziewczęce rysy twarzy.

- Odpłynął - odpowiedziała Raija i pomogła mu ułożyć się w pozycji półsiedzącej. Jego

ciało nadal płonęło gorączką, a każdy ruch wiązał się z niepojętym wysiłkiem.

- Dlaczego? Co się stało? - wyszeptał z rezygnacją i przymknął oczy.

- Handel z wami jest tu surowo zabroniony - odpowiedziała Raija, uśmiechając się

blado. - Komuś zależało na tym, żeby skończyć z tym raz na zawsze, i uznał, że wolno mu do

was strzelać. Reijo... mój... - złapała głębszy oddech i dokończyła: - ... mój mąż przyniósł ciebie

nieprzytomnego tutaj. Nikt o tym nie wie.

- A statek odpłynął? - Nadal nie pojmował, że kompani zostawili go samego.

Przytaknęła. Niestety, nie znała żadnych szczegółów, by powiedzieć mu coś więcej.

- Mój brat? - mamrotał pod nosem, kręcąc głową z niedowierzaniem. Nieświadomie

używał języka, który i ona rozumiała. Nauczył się go od babki, matki ojca, której nie widywał

często, odkąd w wieku trzynastu lat uciekł z domu. - Na „Sankt Nikołaju” jest mój brat.

Jewgienij by mnie tu tak nie zostawił...

Raija przełknęła ślinę, poruszona do łez głęboką rozpaczą, której ten młody mężczyzna

nie potrafił do końca wyrazić słowami. I choć nie zamierzała czynić mu płonnych nadziei,

zapewniła gorąco:

- Zrobimy wszystko, co w naszej mocy, żebyś mógł wrócić do domu. Rozumiesz?

Pokiwał głową i spojrzał na Raiję. Jego ciemnobrązowe oczy, zapadnięte i otoczone siną

obwódką, zapłonęły.

- Zrobiłaś dla mnie już tak wiele - rzekł, dotykając opatrunku.

Zacisnął zęby i tylko kości policzkowe mu drgały. Mimo że każdy najmniejszy ruch

sprawiał mu ból i nawet zdrowa ręka opadła ciężko, nie chciał okazać słabości.

Raija tylko skinęła głową. Było coś w tym młodzieńcu, co poruszało w niej najczulsze

struny. Jakby wbrew jej woli zakradał się wprost do najgłębszych zakamarków jej serca, do

których nikt nie miał przystępu.

- Anioł z moich snów... Twoje oczy... widziałem je, śniłem o nich, choć nie miałem

pojęcia, do kogo należą... Jak cię zwą?

- Raija - odpowiedziała. Nie dodała „Alatalo”, jak nadal często nazywała się w myślach,

ani „Elvejord”, nazwiska po mężu, ani nawet „Kesaniemi”, nazwiska, którego powinna używać

w tych stronach. Powiedziała po prostu „Raija”.

Niepewnie kilka razy powtórzył jej imię. Nie sprawiło mu to większych trudności.

Brzmienie tego imienia nie wydało mu się tak obce jak innych, z którymi zetknął się w tym

kraju, pływając wzdłuż wybrzeża. Oczywiście nie brzmiało tak swojsko jak imiona rosyjskie,

ale jednocześnie nie różniło się aż tak bardzo.

- Pięknie - uśmiechnął się. Kiedy się uśmiechał, wyglądał wręcz nieprzyzwoicie młodo,

niczym wyrostek. - Ja nazywam się Aleksiej Dymitrowicz Byków.

Roześmiał się, kiedy Raija zaczęła łamać sobie język już na pierwszych sylabach. A jej

kolejne nieporadne próby rozbawiły go jeszcze bardziej. Poprawiał ją jednak życzliwie, póki

Raija sama nie uznała, że wymawia jego imię w miarę poprawnie.

Aleksiej... Imię równie obce jak on sam.

- Dziękuję, Raiju - powiedział miękko, niemal zmysłowo. Jego język poruszał się

zwinnie, przemieniając każdą sylabę w magiczną formułę. Niebezpiecznie było zbyt długo

wsłuchiwać się w jego głos.

- Kim są te dzieci? A więc widział je!

Raija pośpiesznie zaczęła się tłumaczyć, że nie chciała mu przeszkadzać, ale trudno było

jej powstrzymać maluchy.

- To moje dzieci - dodała i naraz poczuła się przy nim bardzo stara.

Aleksiej roześmiał się, przekonany, że to żart.

- Twoje rodzeństwo? - zapytał. - Niepodobne.

- Nie, to moje dzieci - wyjaśniła Raija, zarumieniwszy się lekko. - Jestem ich matką.

Popatrzył na nią zdumiony. Zbudził się ze snu i ujrzał urzekający obrazek: dwie małe

dziewczynki rozmawiały z dziewczyną, której uroda zatykała dech w piersiach. Ta boska istota

miała piękną twarz o wyrazistych rysach, lekko wystające kości policzkowe, zmysłowe usta i

ciemnobrązowe oczy. Na ramiona spływała jej kaskada lśniących czarnych włosów. Podglądał

ją spod wpółprzymkniętych powiek zza gęstych i wyjątkowo długich jak u mężczyzny,

ciemnych rzęs. Długo tak leżał i zagryzał wargi aż do bólu, żeby wydłużyć tę chwilę

przyjemności, wywołaną cudnym widokiem.

- Twoje?

Raija uśmiechnęła się rozbawiona i pokiwała głową.

- Nie jesteś taka stara.

W pewnym sensie był to komplement. Raija poczuła lekkie wyrzuty sumienia, że

sprawił jej taką przyjemność, ale od dawna nikt obcy nie przemawiał do niej tak pięknie.

- Mam osiemnaście lat, prawie dziewiętnaście - usprawiedliwiła się.

Aleksiej nadal potrząsał głową z niedowierzaniem i uśmiechał się niemal z rezygnacją.

- Ja także mam osiemnaście lat, ale nie mam dzieci.

- Z mężczyznami jest inaczej. - Raija wzruszyła ramionami.

- To kiedy w takim razie urodziłaś pierwsze dziecko? - zapytał zdumiony.

Raija zaczerwieniła się, speszona, że obcy mężczyzna pyta ją o takie sprawy, ale

równocześnie wydało jej się miłe to, że kogoś obchodzi, ona i jej życie.

- W wieku szesnastu lat - odrzekła, nabrawszy nagłej ochoty na rozmowę.

Zmarszczył brwi, pewien, że jedno z dzieci, które widział, było starsze.

- Elise, ta drobna blondynka, nie jest moją rodzoną córką - wyjaśniła Raija. -

Zaopiekowałam się nią po śmierci jej rodziców. Moja jest ta młodsza, czarnowłosa Maja, i

jeszcze Knut, niespełna roczny chłopczyk.

- Szczęściarz z niego. - Aleksiej popatrzył na nią znacząco. Raija nabrała przekonania,

że towarzystwo Aleksieja może być niebezpieczne nie tylko dla słabych kobiet. Sama nie

uważała się za osobę, którą łatwo oczarować, a jednak miękła jak masło pod spojrzeniem jego

ciemnych oczu.

- Zjesz coś? - zapytała, żeby sprowadzić rozmowę na bezpieczniejsze tory. Dość już

było mężczyzn w jej życiu, dość cierpienia. Nie potrzebowała jeszcze młodego Rosjanina.

Podgrzała krupnik ze śniadania. Może powinna przygotować coś bardziej pożywnego,

ale tak było szybciej. Podała mu do tego żytni chleb. Aleksiej połamał go i wrzucił do zupy.

Kwaskowaty smak chleba był dla niego całkiem nowy. Długo żuł, nim sięgnął po następny kęs.

Maja i Elise chodziły krok w krok za Raiją, trochę zawstydzone, ale ciekawość wzięła w nich

górę.

- Dobre, chociaż smakuje inaczej - rzekł w końcu Aleksiej.

Raija, rozbawiona, że stara się być taki miły, już miała przemożną ochotę zapytać, co

jada się w jego rodzinnych stronach, ale ugryzła się w język. Jeszcze by uznał to za babską

ciekawość, a nie chciała uchodzić w jego oczach za głupią.

Pomogła mu się położyć, bo chwila rozmowy w pozycji półsiedzącej mocno go osłabiła.

Ciążyły mu powieki, ale nie odrywał wzroku od dziewczyny, która, spostrzegłszy to, poczuła

lekki niepokój.

Reijo skierował swe kroki do sklepu kupca. Nie on jeden. Zarówno w sklepie, jak i

przed wejściem zgromadzili się tłumnie mieszkańcy wsi. Jedni stali, inni siedzieli, ale wszyscy

rozmawiali o tym samym, o rosyjskiej szkucie. Reijo rozpoznał wiele twarzy widzianych mi-

nionej nocy i szybko zorientował się, że mało kto wypowiada się szczerze.

W obecności kupca wszyscy podzielali jego zdanie. Uciekając spojrzeniem gdzieś w

bok, niepewnym głosem mówili to, czego od nich oczekiwano. Żaden z nich nie ośmielił się

zadrzeć z człowiekiem, u którego tkwił po uszy w długach. Zbyt wielką cenę przyszło by im

zapłacić.

Subiekt oczywiście także trzymał stronę tego, kto wypłacał mu pensję.

- Niech no tylko te ruskie świnie spróbują tu jeszcze raz przypłynąć - oznajmił

buńczucznie, pewien, że nikt ze zgromadzonych mu się nie przeciwstawi. - Znajdzie się sposób,

żeby ich stąd przepędzić. Prawo jest po naszej stronie. Jeden już został postrzelony dziś w nocy,

ale ktoś...

Przerwał i popatrzył po twarzach osób zebranych po drugiej stronie lady. Żaden z

rybaków nie patrzył mu w oczy, co go tylko jeszcze umocniło w przekonaniu o wyższości nad

nimi.

- ...ktoś pomógł temu nędznikowi - dokończył hardo. - Pewnie któryś z jego kompanów,

a może ktoś stąd?

Cisza.

Subiekt zniżył głos, tak że zebrani musieli nastawić uszu, żeby słyszeć, co mówi:

- Jeśli tak, to marny jego los. Kupiec ma za sobą wpływowych ludzi, którzy

bezwzględnie wyegzekwują prawo. Z pomocą pośpieszył mu ziomek z Bergen... Człowiek,

który nie zwykł się rozczulać nad kimś, kto na to nie zasługuje. Zresztą wątpię, czy nad

kimkolwiek się rozczula... - dodał z głębokim westchnieniem.

Zadowolony najwyraźniej z efektu, jaki wywołały jego słowa, powrócił do obsługiwania

klientów.

Reijo stracił ochotę na zakupy. Potrzebował łodzi, ale wolał dogadać się z jakimiś

uczciwymi rybakami aniżeli z kupcem. Dyskretnie wymknął się ze sklepu, a za nim podążył

Nils. W milczeniu skierowali się na nabrzeże. Z rękami w kieszeniach spodni wyglądali

zwyczajnie, jak rybacy, którzy idą pogawędzić o łodziach i popatrzeć na morze, żeby

sprawdzić, czy warto wypłynąć następnego dnia na połów. Nie odezwali się słowem, póki nie

znaleźli się w bezpiecznej odległości od sklepu. Nad brzegiem wśród naniesionych przez

przypływ wodorostów i rybich wnętrzności nikt nie mógł podsłuchać ich rozmowy.

- Prócz tego biedaka nikt inny nie został postrzelony - odezwał się Nils. - Co z nim?

- Lepiej. Jego szkuta odpłynęła? Nils pokiwał głową.

- To znaczy, że musimy go ukryć... - zafrasował się Reijo.

- Co za kobieta z tej twojej żony! - W głosie Nilsa zabrzmiała nuta niekłamanego

podziwu. Jego myśli wędrowały innymi torami niż myśli Reijo, zatroskanego losem rosyjskiego

marynarza, za którego teraz czul się odpowiedzialny.

- Myślałem, że on umrze. Jedna kula przeszła na wylot, druga utkwiła w ramieniu.

Cholera! Prawie zemdlałem, kiedy ona zaczęła grzebać w ranie. Co za kobieta! Gdzie takich

szukać? Powiedz, Reijo!

- Nad fiordem Lyngen - Reijo uśmiechnął się lekko. - Ma się rozumieć, jest Finką.

- Szczęściarz z ciebie! - westchnął zazdrośnie zatwardziały dotąd kawaler.

- No cóż - uciął Reijo, który lepiej niż ktokolwiek inny zdawał sobie sprawę z tego, jak

często pozory mylą. Uważał Nilsa za przyjaciela, ale nie mógł mu wyjawić całej prawdy. -

Potrzebna mi łódź - zagadnął z innej beczki. - Chętnie kupię.

Nils wsunął rękę do kieszeni i wyjął skórzany mieszek, który poprzedniego wieczoru

Reijo dał szyprowi na mąkę.

- Skoro mowa o pieniądzach... Ktoś mi powiedział, że są twoje.

Reijo schował mieszek. Teraz już wiedział, komu może zaufać, a komu nie.

- Mógłbyś się rozejrzeć, kto ma do sprzedania łódź? - rzucił, patrząc z ukosa na Nilsa. -

Taką na sześć przedziałów wiosłowych, na przykład? Zapłacę...

Nils popatrzył ze zdumieniem na nowego kompana.

- Pływałeś kiedyś taką?

Reijo zapewnił, że nie raz. Dodał także, że załogę zamierza skompletować spośród

miejscowych rybaków.

- Nie muszę się zadłużać u kupca. Mógłbym nawet na początek pomóc swojej załodze

zakupić co niezbędne. Oczywiście nie na takich lichwiarskich warunkach, jak to czyni kupiec.

- Kto by pomyślał, że znajomość z tobą okaże się taka opłacalna - zażartował Nils,

spoglądając znacząco na połatane ubranie Reijo. - Gdybyśmy mieli łódź, ukrylibyśmy tego

młodego Rosjanina i o świcie wypłynęli na morze. Na pewno udałoby się nam go przerzucić na

jakąś rosyjską szkutę, bo wzdłuż wybrzeża krąży niejeden statek stamtąd. Nie wszędzie handel

z Rosjanami jest tak surowo karany. Większość kupców patrzy na to przez palce.

- O co chodziło temu głupcowi za ladą? - zapytał Reijo, któremu umknęła znaczna część

wywodu subiekta. - Mówił o jakichś posiłkach?

Nils zazgrzytał zębami.

- Kupiec jest szalony. Sprowadził tu okrutnika, który dręczył nas już kiedyś. Straszny

człowiek! Ludzie boją się go jak ognia. Powiadają, że od wybrzeża w głąb lądu ciągnie się za

nim zła sława. - Nils wykrzywił usta w uśmiechu. - Tutaj w każdym razie wzbudza grozę, nikt

się nie odważy mu przeciwstawić. Najlepiej trzymać się od niego z daleka. Nazywamy go

Krwawy Ole, ale tylko wtedy, gdy mamy pewność, że nikt nie podsłuchuje. Przed nim drżą

nawet najwięksi śmiałkowie!

Krwawy Ole! Reijo słyszał słowa Nilsa jak przez mgłę. W uszach mu szumiało.

- Wysoki? - zapytał nieswoim głosem. - Blondyn, silnej postury i o oczach chłodnych

jak stal? Nazywa się może Ole Edvard Hermansson?

Wracał do domu z mieszanymi uczuciami. Ciągle nie mógł przywyknąć do tego, że coś

posiada... Ma coś na własność tylko dlatego, że Kalle gryzie ziemię i sam nie może już z tego

korzystać... Złoto Kallego, żona Kallego, dzieci Kallego, przynajmniej jedno z nich...

Zasługa Reijo polegała tylko na tym, że rozbudził w przyjacielu marzenie. Opowiedział

mu zasłyszane w dzieciństwie historie o złocie. Namówił do wspólnych poszukiwań, podsycił

tęsknotę. Ale to Kalle znalazł złoto, Kalle narysował mapę. Cokolwiek Raija mówiła, Kalle

zostawił majątek jej i dzieciom. Nie jemu... No i jeszcze tej dziewczynie z wyspy, Jenny...

Zresztą to dziwna osoba...

Ale Kalle nie żyje.

Reijo został sam z jego żoną. I z odpowiedzialnością. Ileż to razy chciał się uwolnić z

tych więzów, które go łączyły z Raiją, ale ciągle coś go zatrzymywało przy niej.

Łódź mogłaby się stać jego szansą.

Ech, zarobić tyle, by zwrócić wszystko, co pożyczył! Odzyskać niezależność!

Jeśli znajdzie złoto i zapewni Raiji bezpieczną przyszłość, będzie mógł od niej

odpłynąć. Oczyma wyobraźni widział już, jak łódź powoli odbija od brzegu i nabiera wiatru w

żagle. Widział zapłakaną twarz Raiji i dłoń machającą na pożegnanie. Między marzeniami a

rzeczywistością zieje głęboka przepaść, ale każdy ma prawo do marzeń!

Kiedy kupowali ten dom, jego położenie wydawało mu się wprost idealne.

Dom stał na uboczu, ale do wsi nie było daleko, nawet widać ją było z góry.

Odosobniony, oddzielał ich od społeczności rybackiej. Sami mogli zadecydować, czy staną się

jej częścią.

Teraz jednak poczuł lęk. Odległość dzieląca ich od rybackich chat wydała mu się nagle

zbyt duża. Co prawda teren był otwarty, jednak ani trochę go to nie uspokoiło.

Dom stał na odludziu, co mogło okazać się dla nich niebezpieczne. I to nie tylko z

powodu Rosjanina, który znalazł się pod ich dachem.

W takich chwilach jak ta Reijo pragnął pokochać zupełnie zwyczajną dziewczynę. Taką,

która, skromnie spuściwszy wzrok, siedziałaby przy kołowrotku lub przy krosnach albo

pochylałaby się nad szyciem. Bez słowa sprzeciwu gotowałaby i opiekowała się dziećmi.

Zgadzałaby się z tym, co mówi, i akceptowała to, co robi. Zatęsknił za żoną, której obecność

nie wzbudzałaby nigdzie sensacji. Która znałaby swoje miejsce. Za którą nie oglądaliby się

mężczyźni, ale która byłaby dość piękna, by ją pokochał. Dziewczyna, która nie oczekiwałaby

niczego więcej poza jego miłością i gotowa by była żyć jego życiem.

Takich dziewcząt nie brakowało. Gdyby tylko chciał, mógłby się dobrze ożenić i wieść

spokojny żywot. Ale los zdecydował, że zakochał się w Raiji. Na zawsze, dozgonnie. A do niej

kłopoty ciągnęły jak ćmy do światła.

- Och, Raiju, Raiju, wniosłaś w moje życie straszne zamieszanie - mruknął pod nosem,

zbliżając się do budynku, który nazywał teraz swoim domem. - Najgorsze jednak, że nigdy bym

z ciebie nie zrezygnował. Obojętnie, co by się wydarzyło. Gdybym raz jeszcze miał wybierać,

uczyniłbym to samo...

Westchnął ciężko i otworzył drzwi. Zdziwił się, nie słysząc dziecięcego gwaru i

śmiechu. O tej porze dzieci zwykle jeszcze nie spały. Brakowało mu odgłosów, które tak lubił i

które dawały mu złudzenie, że należy do rodziny, że jest częścią większej całości.

Na pewno Raija kazała im być cicho, żeby nie zbudziły Rosjanina. Ranny potrzebował

spokoju, by jak najszybciej wyzdrowieć. Dla jego i ich dobra, a także dla dobra mieszkańców

wioski rybackiej, trzeba go jak najprędzej stąd wywieźć.

Raija w jakiś tajemniczy sposób nakłoniła dzieci do zachowania spokoju. Potrafiła

opowiadać fascynujące historie, jeśli tylko miała chęć. Obdarzona bogatą wyobraźnią, mówiła

tak zajmująco i wyczarowywała takie obrazy, że nawet u najmniej wrażliwych słuchaczy

wywoływała łzy wzruszenia. Ta wspaniała umiejętność okazywała się szczególnie cenna, gdy

trzeba było dzieci uśpić.

Reijo wszedł do kuchni, uśmiechając się pod nosem do swych myśli. Nie chcąc budzić

chorego gościa, półgłosem zawołał Raiję.

Przeląkł się na widok jej bladej twarzy. W pierwszej chwili pomyślał, że coś przytrafiło

się Rosjaninowi.

Chyba nie umarł? pomyślał w popłochu. Tak się namęczyliśmy, żeby mu pomóc!

Nie... Na twarzy dziewczyny malowała się bezdenna rozpacz, panika i strach przed

najgorszym. Śmierć nieznajomego młodzieńca nie wywołałaby w niej takiego lęku.

- Co się stało? - zapytał, ścisnąwszy ją mocno.

Raija, drżąc na całym ciele, wpiła palce w jego ramiona. Szczękała zębami, jakby była

przemarznięta do szpiku kości, i choć poruszała wargami, nie mogła z siebie wydobyć głosu.

Zupełnie jak w sennych koszmarach, jakie dręczyły nocami Reijo. Uciekał przed

prześladującą go zmorą, a gdy ta go dopadała, oniemiały, nie był w stanie wzywać pomocy.

- Na Boga, Raiju, co się tutaj stało? - zawołał, potrząsając nią lekko. Nie miał już

żadnych wątpliwości, że wydarzyło się coś strasznego.

Raija płakała bezgłośnie. Po policzkach spływały jej nieprzerwanym strumieniem łzy.

Poczuł się zupełnie bezsilny. Posadził Raiję na ławie, a ona opuściła głowę na stół.

Ramiona jej drżały. Nie było sensu pytać o cokolwiek Co ją tak strasznie przeraziło? I gdzie, u

diabła, są dzieci?

Zerwał się i kolejno otwierał drzwi do wszystkich pomieszczeń. Na widok pustego

pokoju dziecinnego nabrał strasznego podejrzenia. A kiedy nie zastał nikogo w pozostałych

izbach, z wyjątkiem tej, gdzie ułożyli Rosjanina, ogarnęła go prawdziwa furia. Nie zwrócił

nawet uwagi na to, że wszędzie panuje nieopisany bałagan.

Rosjanin nie spał. Opatrunki przesiąkły mu krwią, a łóżko wyglądało tak, jakby chory

próbował wstać. Z twarzą wykrzywioną w grymasie bólu odchylił narzutę. W nogach, na

wysokości kolan, leżało zawiniątko, śpiący słodko Knut.

W jednej chwili Reijo był przy nim. Chwycił maleństwo, przytulił i wycałował. Słyszał,

że młody Rosjanin coś mówi, ale choć słowa zabrzmiały znajomo, nie docierał do niego ich

sens, taki był wzburzony. Pokręcił głową, ranny zamilkł i wyczerpany opadł na posłanie.

Reijo z Knutem na ręce wbiegł do kuchni. Straszliwe przeczucie niemal go nie

zadławiło.

- Gdzie Maja? - zapytał chrapliwym głosem. - Gdzie Elise? Raiju, na miłość boską,

spójrz na mnie! Odezwij się! Odpowiedz mi coś!

Dziewczyna podniosła ku niemu zapłakaną, mokrą od łez twarz.

- Nie ma ich! Nie ma! - wykrzyknęła z dziką rozpaczą. Reijo podał jej synka i ciężko

opadł na ławę.

- Hermansson? - zapytał tylko.

Skinęła głową, a spojrzenie jej ciemnych brązowych oczu wyrażało smutek i nienawiść.

- Tak - potwierdziła. - Ole. Ta bestia porwała dziewczynki.

- Dlaczego? - zapytał, kierując wzrok w stronę izby, gdzie leżał widoczny przez otwarte

drzwi rosyjski marynarz. - Przecież musiał go zauważyć, mógł go zabrać... Byłoby to prostsze

niż szantażowanie nas dziećmi...

Raija trzymała kurczowo w ramionach Knuta. Nikt nie zdołałby teraz wyrwać malca z

jej ramion.

- Aleksiej ukrył Knuta, schował go pod przykrycie - odpowiedziała dziewczyna. Reijo

ledwie zwrócił uwagę na to, że Rosjanin ma imię. - Dzieci były w tamtej izbie...

Oczy Raiji spoczęły na Reijo.

- ' Nie znasz tak dobrze jak ja Olego Edvarda. Aleksiej go nie interesuje. Nie

zareagowałby nawet, gdybyśmy mieli pełną chatę Rosjan. Pomógł kupcowi tylko dlatego, że

ten obiecał mu sowite wynagrodzenie. Robota była łatwa, pod osłoną nocy... Poza tym stracił

nas z oczu, więc przerwał poszukiwania...

Reijo nic z tego nie pojmował. Sądził, że Hermansson trafił na ich ślad.

- Ten głupiec przyszedł tu powodowany chwilą słabości - załkała Raija. - Okazuje się,

że dom należał do Cathariny, mojej służącej, przyjaciółki Kallego. Catharina była kochanką

Olego, a wcześniej kochanką poprzedniego wójta, który trzymał ją tutaj. Kiedy umarł, dom jej

zabrano. Ole przyszedł popatrzeć na dom, a zastał mnie.

Los im nie sprzyjał.

- Czego chce? Czego, u diabła, chce ten potwór?

- Pomyśl - odparła Raija, ale nim zdążył się zastanowić, dodała: - Nie uwierzył mi,

kiedy mówiłam, że nie wiemy, gdzie Kalle znalazł złoto. Powtarzałam uparcie, że Kalle zabrał

tę tajemnicę do grobu. A wiesz, co on na to? Zaśmiał mi się prosto w twarz i powiedział, że

wie, jak wydobyć z nas prawdę. Z ciebie. Kiedy usłyszał, że tu jesteś, wpadł w szał.

Raija ściszyła głos.

- On przypuszcza, że dziewczynki są twoje, przynajmniej Maja. Powiedział, że się z

tobą skontaktuje, ale sam zadecyduje, kiedy to nastąpi. Do tej pory masz mu narysować mapę z

zaznaczonym miejscem, w którym jest złoto.

- Na pewno wrócił do kupca!

Reijo, trzęsąc się ze złości, zerwał się z miejsca. Miał ochotę zabić kanalię. Jeśli kogoś

nienawidził, to właśnie Olego Edvarda Hermanssona. Może mógłby z czasem zapomnieć

krzywdy, jakich doświadczył od niego, a w każdym razie spróbować ukryć to w mrokach

niepamięci. Ale nigdy nie zapomni, że ten mężczyzna wziął Raiję gwałtem, a już szczególnie

nie zapomni chwili, gdy mu potem oznajmił, że się z nią ożenił.

Jakby tego było mało, teraz zabrał Maję, jego ukochaną Maję. Córkę Mikkala. No i

Elise, naiwną i ufną Elise. która tyle złego już doświadczyła w swym krótkim życiu.

Dzieci. Jego dzieci. Mimo że nie łączyły ich więzy krwi, czuł się ich ojcem.

- Nie możesz iść! - Raija w jednej chwili znalazła się przy nim. - Dobrze wiesz, do

czego Ole jest zdolny. Gotów zrobić im krzywdę. Uczyni to z przyjemnością. Znasz go, Reijo!

Znasz go!

Reijo nie zamierzał pozwolić, by ta bestia zyskała nad nim przewagę. Nie chciał grać

według reguł narzuconych mu przez niego. Sam boleśnie doświadczył, że Ole nie zawaha się

przed najgorszym, że posłuży się najbrudniejszymi metodami, by osiągnąć swój cel. Rosjanin

był u nich bezpieczny. Ole Edvard nie interesował się płotkami. Kupiec także znajdował się

poza jego zainteresowaniem.

Reijo nie mógł siedzieć bezczynnie i czekać, aż Ole zechce z nim rozmawiać i zażąda,

by oddali mu to wszystko, co pozostawił Kalle.

Krwawy Ole. Ten człowiek porwał jego małe córeczki. Człowiek, przed którym nie bez

powodu drżało pół Finnmarku.

Zrozpaczony, rwał włosy z głowy i nie mógł powstrzymać łez. Zdawało mu się, że na

jego piersi zaciska się lodowata dłoń.

Dławiąca niemoc.

- Chyba musimy poczekać - oznajmił wreszcie obcym głosem. Poczuł się, jakby coś w

nim umarło. - Teraz Ole ma ruch.

4

Raija zapadła w odrętwienie. Zdawało jej się, że stopniowo traci czucie w każdym

nerwie swego ciała. Ole Edvard stanowił zamknięty rozdział w jej życiu. Wyrzuciła go z

pamięci z prawdziwą satysfakcją. Dość już miała ciągłej udręki i lęku o to, co knuje. Gdzieś w

głębi serca przeczuwała jednak, że Ole tak łatwo nie zrezygnuje ze złota. Pragnął bogactwa

równie silnie jak władzy. A ponieważ władza została mu odebrana, postanowił zdobyć złoto,

idąc po linii najmniejszego oporu.

Raija nie przypuszczała, że Ole nadal darzy ją tak silnym uczuciem. Ani odrobinę nie

zmalała także nienawiść, jaką żywił wobec Reijo. Usłyszawszy o śmierci Kallego, roześmiał się

złowieszczo i rzucił z ironią: „Pewnie znów jesteś z tym swoim Finem, który ma nogi jak

pałąki? Mogłem go zgnieść jak robaka, żałuję, że tego nie uczyniłem”.

Tak, Ole z jej powodu chorobliwie nienawidził Reijo. A może przyczyna tej nienawiści

tkwiła gdzieś głębiej? Kto wie, czy sam Ole potrafił to wyjaśnić. Był bardzo skomplikowaną

naturą. Wyjątkowo brutalny i bezwzględny, posiadał też zalety, o których być może wiedziała

jedynie Raija. Gardziła nim, ale skłamałaby mówiąc, że w czasie tych kilku miesięcy, jakie

spędziła u jego boku, Ole odnosił się do niej wyłącznie źle. Często traktował ją wręcz dwornie.

Ale nie przeszkadzało mu, że ich związek oparty był na przymusie. Brał to, na co miał ochotę.

Chętnie podkreślał, że wydobył ją z bagna i że wolno mu robić z nią, co tylko zechce.

Nie po raz pierwszy Raija ściągnęła na siebie nienawiść. I nie po raz pierwszy

wykorzystywano dzieci, by ją mocniej zranić. Mała Maja... tyle wycierpiała tylko dlatego, że

była córką Raiji Alatalo, dla której mężczyźni tracili głowę. Za swą urażoną ambicję karali

Raiję dotkliwie, krzywdząc tych, których najbardziej kochała. Całym sercem nienawidziła

ludzi, którzy dla osiągnięcia własnych niecnych celów posługiwali się dziećmi, jej dziećmi!

Odrętwienie i niemoc zwolna ustąpiły miejsca wściekłości i głębokiej pogardzie -

uczuciom, które znacznie bardziej niż cierpienie pobudzają do działania.

Reijo sądząc, że Raija tego nie widzi, ukradkiem ocierał łzy. Jego twarz przypominała

zastygłą, jakby skutą lodem maskę. Zwykle gdy był zły, jego oczy nabierały intensywnie

zielonej barwy i lśniły bardziej niż morze. Teraz zasnute były strachem. Reijo zawsze wspierał

Raiję, stał przy niej ramię w ramię, kochał ją i dzieci tak mocno, jak to tylko możliwe.

- A niech to wszyscy diabli! Nie pozwolimy, żeby jakiś Ole Edvard nami rządził! - Raija

popatrzyła wojowniczo. W tej samej chwili przypomniał jej się wieczór w Alcie, kiedy Ole

Edvard zbił ją do utraty przytomności. Przed oczami przesunęły się obrazy:

Przepełnione nienawiścią spojrzenie katującego ją Olego.

Ole demonstrujący w jej obecności swą władzę wobec ciężko pobitego Reijo.

I ten błysk w oku przyjaciela, pełen nienawiści zielonkawy błysk, świadczący o tym, że

Olemu nie udało się go złamać.

Raija dobrze wiedziała, że Reijo rozmyśla o tym samym. Ole upokorzył go bardziej niż

ktokolwiek inny. Tym razem nie może wygrać. Nie pozwolą mu ustalać reguł gry.

- Chyba nie muszę ci przypominać, że ma nad nami przewagę. - Glos Reijo zabrzmiał

obco. - Nie zdążyłem ci powiedzieć, że to dobry znajomy kupca. To on strzelał do Rosjan! A co

z rannym? Jak ty, właściwie, porozumiewasz się z tym chłopakiem?

- Po lapońsku - Raija skrzywiła usta w uśmiechu. - Ma na imię Aleksiej. Jego babka

była Laponką i posługiwała się językiem podobnym do mowy Mikkala. - Głos dziewczyny,

który na chwilę złagodniał, znów zabrzmiał twardo: - Ole może mieć za sobą nawet króla, ale

nie pozwolimy mu na to, by bawił się naszym kosztem. Gdzie skórzany worek?

- W sieni, wisi na haku - Reijo mimowolnie uśmiechną! się. - Doprawdy, Kalle sprytnie

to wydumał, miał chłopak głowę na karku. Hermansson przeszedł obok i nie domyślił się, że

tam może być ukryty plan.

- Ole nie zabierze Mai i Elise do kupca - rozważała na głos Raija. - On nie lubi się

dzielić, a kupiec, choć wydaje się nędznym tchórzem, w interesach jest pewnie równie

bezwzględny i pozbawiony wszelkich skrupułów jak Ole Edvard. Poza tym kupiec raczej nie

ryzykowałby konfliktu z człowiekiem, który zapłacił mu złotem. Na pewno jest przekonany, że

masz go więcej i jeszcze nie raz ubije z tobą interes.

Reijo pokiwał głową.

- W osadzie nikt nie przepada za Olem... - ciągnęła Raija.

- Krwawym Olem - wysyczał przez zęby, a widząc jej pytający wzrok, wyjaśnił: - Tak

go tutaj nazywają... Myślę, że masz rację. Zapewne w tajemnicy przed kupcem ta bestia ukryje

dziewczynki w jakiejś szopie, a może w letniej zagrodzie. Podejrzewam, że świetnie zna te

okolice. Może dałoby się czegoś dowiedzieć od mieszkańców wsi?

- Zapytajmy Nilsa - zaproponowała Raija. - Przecież on już i tak jest w to zamieszany.

Ale Aleksiej nie może zostać sam...

- Nie ma mowy, Raiju. Ty się nigdzie stąd nie ruszysz! - zaprotestował Reijo stanowczo,

unosząc się z miejsca. Jego niewysoka postać zdawała się dominować nad dziewczyną. - Znajdę

Nilsa i wezmę go ze sobą. A ty zaryglujesz drzwi. Nikogo prócz mnie nie wpuszczaj do środka!

Nie chcę martwić się jeszcze o ciebie. Hermansson na twym punkcie oszalał i gdyby zobaczył

cię ze mną, trudno przewidzieć, co mógłby zrobić. Nie zamierzam ryzykować.

- Dobrze, poszukaj Nilsa - powiedziała zrezygnowanym słabym głosem, udając, że

uznała jego argumenty. Ale Reijo zbyt dobrze ją znał, by dać się oszukać. Nie zwiodła go jej

niewinna mina. Nie mylił się. Raija nie zamierzała biernie przyglądać się biegowi wydarzeń.

Nikt nie mógł jej przeszkodzić w zrobieniu tego, co uważała za konieczne, by zniszczyć Olego.

Męskie sposoby, owszem, bywają skuteczne, jednak czasem dyskretna ingerencja kobiety może

zadecydować o powodzeniu, szczególnie gdy nikt się tego nie spodziewa.

Zdenerwowana, nie mogła sobie znaleźć miejsca. Gdy tylko Reijo wyszedł, zajrzała do

Aleksieja. Mimo że drzwi wejściowe były dokładnie zaryglowane, nie miała odwagi zostawić

maleńkiego Kmita w innej izbie. Bała się go nawet na chwilę spuścić z oka. Dziecko spokojnie

bawiło się na podłodze, gaworząc radośnie. To maleństwo było zawsze pogodne i zadowolone!

Przez zaciągnięte zasłony do izby przenikało światło dnia. Niebo przybrało

bladoniebieską barwę, rześkie powietrze, ostrzejsze i bardziej wilgotne niż w głębi lądu, miało

słony smak. Październik zbliżał się ku końcowi. Mróz lodowatymi dłońmi pieścił czule zbocza,

powlekając je gdzieniegdzie białą warstwą szronu.

- Dlaczego? - zapytał Aleksiej. Melodyjny język lapoński brzmiał obco w jego ustach.

- Mój pierwszy mąż zaginął w czasie sztormu, sądziłam, że nie żyje. Zostałam żoną

Olego - zaczęła niepewnie Raija. - Jego chorobliwe pragnienie, by posiąść mnie na własność,

przemieniło się wnet w gorycz porażki i nienawiść. - Raija westchnęła. - Dowiedział się o

złocie znalezionym przez mojego pierwszego męża i myśli, że Kalle przed śmiercią zdradził

nam, gdzie należy szukać kruszcu. Chodzi mu o złoto!

Aleksiej z niedowierzaniem potrząsnął głową. Ta dziewczyna miała tyle samo lat co on.

Zawsze wydawało mu się, że prowadzi burzliwe życie, ale w porównaniu z nią wypadał blado.

W jej opowieściach pojawiali się coraz to nowi mężczyźni, ledwie mógł ich zliczyć, a ona

relacjonowała to takim tonem, jakby posiadanie pół tuzina mężów było powszechne.

- Reijo także jest twoim mężem? - zapytał, jakby podskórnie wyczuwając prawdę.

Cisza zdawała się niemal namacalna, kiedy czekał na tak ważną dla niego odpowiedź.

Po długiej chwili Raija pokręciła przecząco głową. Jakie znaczenie mogło mieć to, że

Aleksiej dowie się, jak sprawy wyglądają? Przecież i tak z nikim nie potrafi się porozumieć.

Jedynym jego łącznikiem z otoczeniem była ona.

Piękne do bólu oblicze Rosjanina stało się śmiertelnie poważne, gdy spytał ją o Reijo.

Raija pod wpływem wzroku Aleksieja poczuła, jak gdzieś głęboko w sercu odzywa się

zapomniana dawno struna. Wydało jej się to niestosowne, nie chciała prowokować w nim

takich uczuć, a mimo to nie mogła zapanować nad zalewającą ją błogością, niebezpieczną i

zakazaną. Ulga, jaka odmalowała się na jego twarzy, kiedy usłyszał odpowiedź, wywołała w

niej znów to samo przyjemne drżenie.

- Gdyby ludzie się o tym dowiedzieli, mielibyśmy kłopoty - wyjaśniła krótko. - Reijo

jest dla mnie kimś ogromnie ważnym. Gdyby nie on, nie byłoby mnie tutaj. Jest moim...

najlepszym przyjacielem.

- Po co mi to mówisz? - Z oczu Aleksieja nie znikał ów niebezpieczny błysk.

Raija dostrzegła nagle komizm całej sytuacji. Rosjanin, który minionej nocy balansował

na granicy życia i śmierci, zaledwie dzień później burzy jej wewnętrzny spokój, śląc gorące

spojrzenia. Ostatnie, czego by się spodziewała, to romans z ciężko rannym mężczyzną.

- W tym, co powiedziałam o Reijo, nie ma cienia przesady. On kocha dzieci równie

mocno jak ja! Czy inaczej narażałby się pomimo grożącego mu niebezpieczeństwa?

- Ciebie także kocha?

Dlaczego w głosie tego nieznajomego pobrzmiewa tyle tajemniczych obietnic? Czemu

patrzy na nią z takim żarem i oddaniem? I wreszcie dlaczego sprawia jej to taką przyjemność?

Pogrążona w lęku i cierpieniu, pozwala się uwodzić temu rosyjskiemu młodzikowi, dla którego

nie ma miejsca w jej życiu. Pojawił się nocą niczym statek widmo i przed nadejściem świtu

zniknie z jej życia. W jej wspomnieniach nie pozostanie nic prócz jego olśniewającej urody, a

życie potoczy się dalej.

A może dać się porwać jego czarowi? Pozwolić, by statek przycumował, wejść na jego

pokład, podążyć ku temu, co nieznane, niewypowiedziane, niemożliwe... Kusił ją, obiecując

wspaniałości, o których nigdy nie śniła. Egzotyczny, pociągający i absolutnie niebezpieczny.

- Tak, mnie też kocha - odpowiedziała, z trudem odzyskując spokój.

- Czy ten drugi chce wykorzystać dzieci, by zmusić was do mówienia?

- Tak - odrzekła i na nowo obezwładnił ją lęk. Znała Olego na tyle, że miała podstawy,

by się go bać.

- Wiecie, gdzie jest złoto? - zapytał Aleksiej, patrząc jej głęboko w oczy.

Raija skinęła głową.

- W takim razie o co chodzi? - uśmiechnął się lekko, ale w jego wzroku nadal czaiła się

powaga. - Bogactwo nie uczyni cię szczęśliwą, dzieci tak.

- Obawiam się, że Ole na tym nie poprzestanie. - Raija wypowiedziała wreszcie to,

czego się najbardziej lękała.

Ole nie szukał jedynie łatwej drogi do fortuny. Kierowało nim przede wszystkim

pragnienie odwetu. W jego mniemaniu Raija pozbawiła go niemal wszystkiego: władzy, jaką

miał jako wójt, i pozycji. Ale chyba najbardziej dotknęło go jej odejście. Raija za wszelką cenę

starała się wymazać z pamięci miesiące spędzone u jego boku, ale mimo głębokiej niechęci nie

mogła zaprzeczyć, że wiele dla niego znaczyła, ona, Raija, którą sam stworzył. Na swój sposób

troszczył się o nią. Ona jednak bezwzględnie uświadomiła mu, że w jej sercu nigdy nie będzie

dla niego miejsca. Dlatego Ole tak ją przeklinał.

Aleksiej zrozumiał bez słów. Posiadał rzadką umiejętność słuchania, a poza tym

bezbłędnie odgadywał prawdę, wczuwając się w nastrój rozmówcy. Być może wrodzona

melancholia czyniła zeń znawcę bliźnich. A może po prostu kochał ludzi, był otwarty na

innych, na życie... Mimo iż wyglądał niezwykle młodzieńczo, cechowała go dojrzałość.

- Jesteś zbyt piękna, Raiju - powiedział, patrząc na nią łagodnym, niemal ojcowskim

wzrokiem. - O wiele za piękna. Mężczyźni, którzy cię pokochają, nie zaznają spokoju. Twoje

oczy obiecują niebo, ale miłość do ciebie może zaprowadzić człowieka w otchłań piekła.

Jego słowa zabrzmiały dziwnie znajomo. Dawno temu, zdawać by się mogło w

zamierzchłej przeszłości, przemawiała do niej tymi słowami Elle.

Zawsze peszyła się, gdy ktoś prawił jej komplementy. Uważała, że uroda nie jest jej

zasługą i tak naprawdę nigdy nie przywiązywała wagi do swego wyglądu. Czasami nawet

zdawało jej się, że natura niesprawiedliwie obdarzyła ją ładną twarzą.

Spuściła wzrok zakłopotana.

- Ciebie, Aleksieju, także trudno zaliczyć do szpetnych.

Słowa, które tak gładko układały się w myślach, zabrzmiały nieporadnie, gdy

wypowiedziała je na głos. Uśmiechem próbowała pokryć zakłopotanie.

- Być może właśnie dlatego tyle wiem na ten temat - rzekł cicho, a z jego twarzy nie

zniknęła powaga.

Raija wyczuwała, że i on nosi w sercu jakąś tajemnicę, ale nie spodziewała się jej

usłyszeć od razu. Ledwo się poznali, nie ośmieliłaby się go wypytywać. Może kiedyś zechce jej

się zwierzyć? Póki co wiedziała jedno: nie rozmawiała z nieopierzonym młodzikiem. Życie z

pewnością doświadczyło tego chłopaka. Zmarszczki wokół ust, widoczne, gdy zaciskał zęby,

zdradzały więcej, niż by chciał przyznać.

- Najchętniej pobiegłabym ich sama poszukać - wyrwało się Raiji. - Może to bez sensu,

ale czuję się taka nieprzydatna. Siedzę tu bezczynnie i czekam, nie mogąc nic dla nich zrobić. A

przecież to moje dzieci, moje... Powinnam coś przedsięwziąć.

- Biegałabyś na łeb, na szyję i opowiadała na prawo i lewo o wszystkim. Sądzisz, że

wiele osób zdecydowałoby się przyjść ci z pomocą? Tymczasem ktoś mógłby ostrzec tego

drania, a ten gotów skrzywdzić dziewczynki albo ciebie...

Jego słowa podziałały na nią kojąco. Pomogły jej odzyskać rozsądek stłumiony przez

strach i poczucie winy.

- Ale oczywiście ciebie i tak nikt nie powstrzyma przed wyjściem, prawda? Nie byłabyś

sobą. Doprawdy powinnaś urodzić się mężczyzną, Raiju. - Aleksiej uśmiechnął się lekko i

dorzucił: - Ale to byłaby wielka strata dla całego rodzaju męskiego.

- Gdzie się nauczyłeś przemawiać tak czarująco? Wzruszył zdrowym ramieniem.

- Od kobiet. Kocham dziewczęta, kobiety i lubię je uszczęśliwiać. Mam przy tym jedną

zasadę: nigdy ich nie okłamuję. Naprawdę uważam, że o każdym człowieku da się powiedzieć

coś dobrego, jeśli tylko zadamy sobie trud, by dostrzec jego wyjątkowość i niepowtarzalność.

Potrafię patrzeć w ten sposób na ludzi.

- W każdym razie jesteś szczery - przyznała Raija, ale pomyślała, że trafiła na

niebezpiecznego uwodziciela.

Zresztą Aleksiej wcale tego nie ukrywał. Nie wątpiła w prawdziwość jego słów. Nawet

w tej godzinie, kiedy śmierć i cierpienie drwiły z nich obojga, Raija nie mogła się oprzeć jego

wyszukanym komplementom, które trafiały wprost do jej serca i wprawiały ją w stan odurzenia.

I w takiej chwili potrafił zachować bezwstydnie wesoły ton, a ona rozpływała się pod jego

spojrzeniami i słowami, mimo że była już na tyle dorosła, by przejrzeć na wylot jego intencje.

Przecież nie po raz pierwszy znalazła się w takiej sytuacji. Nie była już ani niewinna, ani

naiwna, by złapać się na lep czułych słówek i powłóczystych spojrzeń, a jednak trudno byłoby

jej zaprzeczyć, że ten młodzieniec poruszył w jej sercu najczulsze struny.

- Przecież Reijo uczyni dla ciebie wszystko - stwierdził Aleksiej.

Sama mu to przed chwilą powiedziała, ale dopiero gdy z taką oczywistością powtórzył

jej słowa, dotarło do niej to, czego dotąd nie w pełni sobie uświadamiała.

- Nie powinnaś mieć wyrzutów sumienia ani czuć się nieprzydatna. Nikt nie oczekuje od

kobiety, że będzie walczyła.

- Nikt prócz mnie samej.

Raija nie lubiła siedzieć z założonymi rękami, chciała mieć wpływ na bieg zdarzeń.

Trudno jej było znieść nawet myśl o tym, że ma wobec kogoś dług wdzięczności. Żaden

mężczyzna nie był w stanie tego zrozumieć, nawet obdarzony wyjątkową wrażliwością

Aleksiej. Był mężczyzną i myślał jak mężczyzna. W społeczeństwie, z którego się wywodził,

traktowano zapewne kobiety podobnie jak tutaj. Jedynie lapońskie kobiety, mimo że

wykonywały monotonne domowe zajęcia, pozycją nie ustępowały mężczyznom. Być może,

dorastając wśród nich, nabrała przekonania, że jest kimś. Że nie jest mniej ważna tylko dlatego,

że przypadkowo urodziła się kobietą. Wśród Norwegów, a także Finów, jak zapamiętała z

dzieciństwa, kobieta uchodziła za coś gorszego.

Szczerze nienawidziła wielu zajęć, które zostały przypisane kobietom. Zwyczajne życie,

jakie wiodły, wydawało jej się szare i nudne. Strażniczki domowego ogniska! Matki i żony!

Dodatek do mężczyzn, którzy opuszczali dom, poznawali obce strony, spotykali innych ludzi. Z

mężczyznami się liczono i nikt nie kwestionował ich prawa do własnych poglądów.

Raija tyle razy tłumaczyła to Reijo. Zdawało się jej, że rozumiał i traktował ją

poważnie. Dopiero później zorientowała się, że uważał ją za kogoś wyjątkowego i nawet po-

ciągał go w niej ów „męski rys”, jak zwykł to nazywać. Był jednak przekonany, że nie ma

więcej takich kobiet. „Większość jest zadowolona - powtarzał. - Na pewno nie chciałyby

przewracać do góry nogami całego świata. Po co im zakładać spodnie i zarabiać na

utrzymanie?” Zamiłowanie Raiji do przygód i jej burzliwe życie sprawiły, że w oczach Reijo

bardzo się różniła od pozostałych kobiet. Zdecydowanie niesłusznie, jej zdaniem. Raija

uważała, że nie jest osamotniona i kobiet o podobnej naturze, otwartych, szczerych, pewnych o

słuszności własnych poglądów, jest znacznie więcej.

Skoro Reijo, z którym znała się przez większą część swego życia, nie był w stanie tego

zrozumieć, czyż mogła żywić nadzieję, że pojmie to ów młodzieniec? Zresztą nie miała odwagi

opowiadać mu wszystkiego. Nie zamierzała odkrywać zakamarków swej duszy tylko dlatego,

że serce na moment zabiło jej mocniej dla tego niezwykle przystojnego mężczyzny. Miała w

sobie dość rozsądku, by się w to nie wplątywać.

- Czy on się czegoś boi? Ma jakieś słabości?

- Kto? - Raija popatrzyła na Aleksieja, jakby spadła z nieba.

- No, ten... co zabrał dziewczynki.

Zamyśliła się. Pomysł, żeby ugodzić Hermanssona, wykorzystując jego słabość, bardzo

się jej spodobał. Uznała jednak, że jest mało realny, bo czy Ole, człowiek, przed którym drżała

połowa mieszkańców Finnmarku, mógł mieć jakieś słabostki?

- Znam go lepiej niż ktokolwiek - rzekła, ważąc każde słowo. - Najlepiej. Bo nie udawał

i nie krył się przede mną. I nie wydaje mi się, by miał on jakikolwiek słaby punkt. Jest

bezlitosny i brutalny, na wskroś przesiąknięty złem.

Aleksiej, świadom, że Raija nie potrafi inaczej myśleć o człowieku, który porwał jej

dzieci, stwierdził:

- Tacy ludzie nie istnieją. Każdy ma jakąś słabość. Raija nie była tego taka pewna.

Zamilkła na moment, zastanawiając się, co powinna robić. Nagłe usłyszała gwałtowne pukanie

do drzwi wejściowych. Serce podskoczyło jej do gardła. Surowym spojrzeniem nakazała

małemu Knutowi, który raczkował za nią krok w krok, nie ruszać się z miejsca. Drzwi do izby

pozostawiła otwarte, by nie spuszczać go z oka. Dziecko, niczego nie pojmując, uderzyło w

płacz. Stukanie do drzwi nie ustawało.

Reijo nie dałby się ponieść panice, myślała Raija w popłochu. Niemożliwe, by to był on.

Ole? Tak, on gotów jest nawet wyważyć drzwi...

- Raija, Raija! - usłyszała zmieniony, łamiący się głos, w którym brzmiały histeria i

przerażenie. Ale Raija rozpoznała go. Trzęsącymi się dłońmi zaczęła mocować się z zasuwą, w

końcu szarpnęła drzwi i pochwyciła w objęcia rozszlochaną istotę. Dławiącą się od łez,

zasmarkaną. Potłuczoną i podrapaną po licznych upadkach. Zabłoconą, z trawą we włosach, w

podartym fartuszku, ale całą i zdrową. Raija uścisnęła mocno Elise. Poczuła ciepło drobnego

dziecięcego ciałka. Wsłuchana w spazmatyczny płacz, pocieszała dziecko łagodnie słowami bez

związku, pragnąc jedynie, by poczuło się bezpieczne. Głaskała po głowie i po plecach, jakby

chciała w ten sposób zdjąć z Elise cały strach i uwolnić ją od wszystkich lęków, jakie na-

gromadziły się w niej w ciągu tych kilku godzin. Kołysząc jak do snu, koiła ją gorącymi

zapewnieniami, że wszystko będzie dobrze.

W duchu dziękowała opatrzności, że dziecko zdołało odnaleźć drogę do domu i jest już

bezpieczne. Jednak jak każda matka, której brakuje choć jednego dziecka z licznej gromadki,

wiedziała, że nie zazna spokoju, póki nie wyrwie ze szponów Olego małej Mai. Serce jej

krwawiło na myśl o córeczce, która przysparzała jej zarówno trosk, jak i radości. I chociaż

wszystkie swe pociechy starała się traktować jednakowo, dziecko Mikkala, ukochanego

mężczyzny, zajmowało w jej sercu miejsce szczególne.

Elise powoli dochodziła do siebie, ciągle nie mogąc uwierzyć, że naprawdę jest już

bezpieczna. Omal nie umarła ze strachu, kiedy biegła przed siebie i szukała drogi do domu.

Błądziła po nieznanej okolicy, potykała się i przewracała. Bała się obejrzeć do tyłu. Kiedy

wreszcie trafiła na miejsce, ledwie docierało do niej, że to prawda. No i te zamknięte drzwi!

Nie ustąpiły po naciśnięciu klamki. Omal nie oszalała z przerażenia. Zdawało się jej, że

ten okropny człowiek jest tuż za nią, że dopadnie ją na schodach, niemal u celu. A kiedy

wreszcie drzwi ustąpiły, wtargnęła jak burza do środka i przypilnowała, żeby natychmiast

zostały zaryglowane. Ale strach ciągle jej nie opuszczał. Krew pulsowała jej w skroniach,

niespokojnym wzrokiem rozglądała się dookoła. Wiedziała, że jest już w domu, nadal jednak

bała się uwierzyć, że niebezpieczeństwo minęło. Raija przez cały czas trzymała ją za rękę. Nie

wypuszczała ze swej ciepłej, dużej i cudownie bezpiecznej dłoni rączki małej przerażonej

dziewczynki.

Raija nie da rady temu wielkiemu niczym skała albo jak niedźwiedź mężczyźnie! Ją też

może porwać! myślała Elise. Ten człowiek pokona nawet Reijo, mimo że Reijo jest okropnie

silny. A może to troll? Zwykli mężczyźni nie są tacy ogromni ani tacy strasznie źli. To musi

być troll!

Raija poprowadziła dziecko do izby, w której leżał Aleksiej. Czuła się raźniej w jego

obecności, mimo że w tym stanie nie mógł jej w niczym pomóc. Zawsze jednak lepiej w

gromadzie. Posadziła Elise na kolanach i wytarła brud z jej wychudzonych policzków. Nie dalej

jak parę dni temu obiecywała sobie, że kiedy wreszcie osiądą w jednym miejscu, przypilnuje,

by dziewczynka nabrała trochę ciała.

- Opowiedz mi, co się wydarzyło, maleńka - zwróciła się spokojnym głosem do

dziewczynki. - Opowiedz, Elise!

Ale słowa nie popłynęły z ust tego skrytego dziecka. Raija przypomniała sobie, jak

długo dziewczynka tłumiła w sobie emocje po stracie rodziców, zanim w końcu udało się ją

nakłonić do rozmowy.

- On jest zły - orzekła krótko Elise. Raija głaskała ją po głowie i uspokajała.

- Jak uciekłaś od tego złego mężczyzny?

- Musieliśmy się wspinać - szlochała Elise. Oczy miała zaczerwienione, mówiła przez

nos. - Było stromo, a on trzymał Maję.

Rzuciła ukradkowe spojrzenie na Raiję, jakby lękając się, czy nie nakrzyczy na nią, że

zostawiła Maję samą.

Przecież to Maja była prawdziwą córką Raiji, nie ona. Ale Raija nic nie powiedziała,

więc Elise ciągnęła już śmielej:

- Poczekałam, aż znajdzie się w połowie góry, i wtedy szybko zsunęłam się w dół. I

popędziłam przed siebie. On nie mógł biec tak szybko, bo niósł Maję.

Raija ucałowała dziewczynkę. Doprawdy, Elise zachowała się sprytnie. Zwykle robiła

wszystko pod dyktando Mai, tymczasem, znalazłszy się w niebezpieczeństwie, potrafiła podjąć

działanie na własną rękę. Wyczekała moment, gdy Ole nie będzie mógł jej złapać, i uciekła.

- Byłaś bardzo dzielna - pochwaliła ją Raija. - Bardzo dzielna, Elise. Tak się cieszę, że

tu jesteś. Zaopiekujesz się Knutem i pomożesz Aleksiejowi.

- Ale co z Mają? - Elise podniosła szeroko otwarte oczy, błękitne niczym letnie niebo. -

Maja jest z tym złym mężczyzną, z tym trollem. On może zrobić jej krzywdę...

Elise wyraziła słowami to, czego Raija obawiała się najbardziej. Nie chcąc przyznać się

do strachu przed dziewczynką, pocieszyła ją:

- Reijo znajdzie Maję. Nie widziałaś go czasem po drodze?

Elise potrząsnęła głową.

Raija nabrała podejrzeń, że Reijo jest na błędnym tropie, i poczuła, jak jeszcze mocniej

ściska ją w żołądku.

- Którędy was prowadził? - zapytała ostrożnie, żeby nie przestraszyć na nowo

dziewczynki. - I gdzie udało ci się uciec? Możesz mi pokazać? Widać to miejsce z okna?

Elise westchnęła ciężko. Znów w jej wzroku pojawił się niepokój, ale uwolniwszy się z

objęć swej opiekunki, pociągnęła ją do okna i odważnie odsunęła zasłonę. Na szczęście w

pobliżu nikt się nie kręcił, zresztą i tak nie dostrzegłby leżącego za ich plecami Aleksieja.

Pięcioletnia dziewczynka wspięła się na palce. Ramiona drżały jej lekko, ale przełamała

się i wskazała niepewnie w kierunku skał wznoszących się za domem. Tamtędy prowadziła

ścieżka, między innymi w kierunku zatoczki, gdzie poprzedniej nocy zacumował statek Rosjan.

- Tam - powiedziała łamiącym się głosem, zataczając ręką dość szeroki luk. Była

śmiertelnie przerażona. Zresztą takiemu małemu dziecku trudno jest określić kierunek i

odległość. Takie sprawy wydają się dzieciom nierzeczywiste i trudne do pojęcia.

Mała wskazała rozległy skalisty teren. Ale Raija nie naciskała na nią. Uznała, że nawet

taka informacja pozwoli im zaoszczędzić cennych chwil. Zabrała Elise od okna. Przemawiała

do niej łagodnie, póki z oczu małej nie zniknął mroczny cień. Powinna ją jeszcze dłużej tulić,

ale czas naglił.

Wstawiła na ogień kociołek, żeby podgrzać wodę na kąpiel dla dziewczynki. Wierzyła,

że wraz z brudem zdoła z niej zmyć resztki strachu. Sama tymczasem zaczęła szperać w

ubraniach Reijo. Zdecydowanym ruchem zdjęła spódnicę i do koszuli założyła spodnie.

Okazały się na nią za szerokie, mimo że Reijo był szczupły w pasie i wąski w biodrach.

Ścisnęła spodnie sznurkiem, by jej nie spadały, i chociaż nie wyglądało to zbyt ładnie, było

praktyczne.

Potem nałożyła szary męski sweter, ciepły i obszerny na tyle, by ukryć jej kobiece

kształty. Przynajmniej z daleka. Zamiast kumagów, w których byłoby jej niewygodnie się

wspinać i stąpać po ostrych kamieniach, włożyła na nogi sznurowane buty, chociaż bała się, że

je zniszczy. Potem zaczesała do tyłu włosy i upięła wysoko nad karkiem w kok, który schowała

pod czapką Reijo. Uznała, że w takim przebraniu z kilkunastometrowej odległości nikt nie

weźmie jej za kobietę.

Elise na jej widok rozszerzyła oczy ze zdumienia i całkiem zapomniała o złym

człowieku.

- Założyłaś spodnie Reijo - pisnęła i chichocząc, zawołała: - Wyglądasz dziwnie!

Raija uśmiechnęła się lekko, ale z jej twarzy nie zniknęła powaga.

- Pójdę poszukać Reijo - wyjaśniła ze spokojem dziewczynce, starając się jej nie

przestraszyć. Bała się, żeby Elise nie poczuła się opuszczona i zdradzona przez wszystkich. - A

ty tu zostaniesz i przypilnujesz Knuta. Tylko zamknij dokładnie drzwi! Nie wolno ci wpuszczać

do środka nikogo oprócz Reijo i mnie. Rozumiesz?

Elise już otworzyła usta, żeby ją poprosić, by nigdzie nie szła, ale pokonała falę strachu

i posłusznie skinęła głową.

- Aleksiej zostanie z tobą. Możesz mu dać coś do jedzenia, pośpiewać. Na pewno będzie

mu przyjemnie w waszym towarzystwie. Gdyby zasnął, weź Knuta do kuchni. Ale drzwi do

izby, w której leży ranny, niech pozostaną otwarte.

Elise znów pokiwała głową.

Raija czuła się pewniej, wiedząc, że Aleksiej będzie miał dzieci na oku, chociaż tak

naprawdę niewiele mógł zrobić.

Kiedy weszła do niego, spojrzał na nią i uniósł wysoko brwi, a potem odsłonił zęby w

nieprzyzwoicie szerokim uśmiechu. W jego oczach pojawił się błysk rozbawienia.

- Patrzcie, patrzcie - rzucił przeciągle, mierząc ją wzrokiem od stóp do głów. - A cóż to

za sympatyczny młodzik? Gdzie się wybierasz w takim przebraniu? Myślisz, że nie widać, że

jesteś kobietą? Mnie byś nie oszukała.

- Elise pokazała mi mniej więcej, w którym kierunku Ole uciekł z Mają. Odszukam

Reijo... - Widząc, że spogląda na nią z powątpiewaniem, dodała, siląc się na spokój: - Nie pójdę

za Hermanssonem sama. Ten człowiek omal mnie nie pobił kiedyś na śmierć. Dobrze pamiętam

jego razy. Nie jestem na tyle głupia, żeby znaleźć się z nim sam na sam. Zachowam ostrożność

i nie będę przeszkadzać Reijo.

- Idź, skoro musisz! - Aleksiej popatrzył na nią z czułością. - Myślami przez cały czas

będę przy tobie.

Raija nie przypuszczała, że wzbudzi takie zainteresowanie. W osadzie wszyscy oglądali

się za nią. Spłonęła rumieńcem, szybko jednak opanowała się, wściekła na samą siebie. Co ją

obchodzi ludzkie gadanie, gdy w grę wchodzi życie Mai?

Nigdzie nie spotkała Reijo, a do sklepu nie miała odwagi wejść w tym przebraniu.

Mimowolnie pomyślała o czasach, kiedy Ole kupował jej piękne suknie. Cóż znaczy strój!

Zagadnięty przez nią prawie bezzębny starszy mężczyzna wskazał, gdzie mieszka Nils.

- Ale nie znajdziesz go tam - rzucił, powoli zwijając skręta.

Raija, która zdążyła już ruszyć w stronę chaty Nilsa, zatrzymała się gwałtownie. Jej

rozmówca jednak nie spieszył się. Niedbałym ruchem głowy wskazując na skaliste wzniesienia,

rzekł powoli:

- Wysoko w górach ma letnią zagrodę. - A potem popatrzył na nią zaciekawiony i

zapytał: - Jesteś żonatego, co kupił dom nad morzem? Nazywamy go „duński dom”, bo

mieszkała w nim kiedyś kobieta lekkich obyczajów, Dunka z pochodzenia. - Mrugnął

porozumiewawczo, całkiem zapominając o Nilsie. - Tak, tak - ciągnął. - Różne są kobiety.

Spojrzenie, jakim ją obrzucił, nie pozostawiało cienia wątpliwości, że i ją zalicza do

niezupełnie normalnych. W końcu nieczęsto kobiety paradują w męskich ubraniach.

Raija przerwała mu zniecierpliwiona:

- Czy Reijo, mój mąż, poszedł razem z Nilsem? Możesz mi powiedzieć dokładnie,

dokąd się udali? To bardzo ważne.

Długą chwilę rozmyślał, zapatrzony w morską dal, potem odchrząknął, jakby miał

wygłosić dłuższą mowę.

- Kierując się od chaty Nilsa na ukos w górę, trafisz na jego letnią zagrodę. Nie ma tam

innej. Dziwak z niego, wypasać owce tak wysoko! Te zwierzęta z trudem się tam wspinają.

Poza tym ten teren jest dość niebezpieczny, bo w skałach są wydrążone jaskinie. Niektóre

dochodzą aż do samego morza. A inne ciągną się jeszcze nawet pod wodą. Bawiliśmy się tam

jako dzieci. Dzieciaki mają różne głupie pomysły.

- Właśnie - wtrąciła Raija. - Moja córeczka zaginęła, pewnie zabłądziła. Reijo i Nils

poszli jej szukać. Chciałam im pomóc...

- Aha... Spróbujcie w letniej zagrodzie - wymamrotał przewodnik, marszcząc czoło.

Raija odniosła wrażenie, że trochę zmienił o niej zdanie. Uznał pewnie, że nie jest taka

najgorsza, chociaż paraduje w męskim stroju.

Raiji zupełnie nie obchodziło, co pomyślą czy powiedzą o niej inni. Puściła się pędem,

jak mogła najszybciej, przytrzymując czapkę na głowie, bo gdyby włosy opadły jej na ramiona,

przebranie nie miałoby sensu. Bardzo jej zależało, by Ole Hermansson jej nie poznał. Jeśli

zobaczy ją z daleka, powinien być przekonany, że to jakiś wyrostek.

Ścieżka pięła się stromo pod górę. Raija nie mogła się nadziwić, jak Elise zdołała tędy

uciec. Przecież to zaledwie pięcioletnie dziecko! Podziw dla malej podopiecznej rósł w miarę,

gdy wdrapywała się coraz wyżej, przedzierając się między skalnymi występami posępnych gór.

Tutaj nawet dorosły mógł łatwo zabłądzić, a tymczasem Elise zdołała zachować zimną krew i

znalazła drogę do domu, pomimo że te okolice były jej obce. To cud, pomyślała Raija, czując

przepełniającą ją wdzięczność. Dziewczynka przecież mogła się tutaj zranić, tyle

niebezpieczeństw czyhało dokoła.

Kiedy dotarła na szczyt, była całkiem wykończona. Od wspinaczki bolały ją ręce i nogi.

Z góry roztaczał się piękny widok, z jednej strony na zatokę, z drugiej na wioskę rybacką.

Rybak kazał kierować się na ukos. Raija przyłożyła rękę do czoła i mrużąc oczy,

dostrzegła w oddali coś, co przypominało szopę. Teraz już nie było tak stromo, ale do

pokonania pozostała jej odległość przynajmniej dwukrotnie dłuższa niż ta, którą przebyła do tej

pory.

Odurzona rześkim górskim powietrzem, odetchnęła głęboko i ruszyła w stronę ledwie

widocznego w oddali celu. Biegła lekkim truchtem, tak jak nauczyła się poruszać na pła-

skowyżu daleko na wschodzie, kiedy pomimo zakazów towarzyszyła Mikkalowi przy wypasie

reniferów. Biegali tak, pokonując bezkresne przestrzenie. Nie pamiętała, by ich to męczyło,

jeśli uchwycili właściwe tempo. A może po prostu zachowała we wspomnieniach tylko to, co

przyjemne?

Teraz czuła w ustach smak krwi, nogi zaś miała jak z drewna. Cała dygotała, gdy

wreszcie ujrzała zabudowania obłożone darnią. W tych stronach, ubogich w drzewa, rybacy

musieli z daleka zwozić bale na budowę chat.

Poruszała się jedynie silą woli, pewna, że jeśli się zatrzyma, nie będzie w stanie biec

dalej. Upadnie i już się nie podniesie. Tylko myśl o Mai dodawała jej sił. Wyobrażała sobie

okrągłą twarzyczkę córeczki i pociemniałe ze strachu aksamitne brązowe oczy z

powiększonymi źrenicami otoczonymi miodową obwódką. Swoiste połączenie spojrzenia Raiji

z oryginalną barwą oczu Mikkala.

Ole ma Maję i nie wiadomo, co może jej zrobić, przekonany, że Maja jest córką Reijo.

Raija nigdy mu nie powierzyła swej tajemnicy.

Nigdy też sobie nie wybaczy, jeśli coś stanie się córeczce.

Ledwie miała siłę podnieść oczy, kiedy na słaniających się nogach dotarła do dwóch

postaci. Tylko po spodniach poznała Reijo i dlatego padła w jego ramiona.

Reijo rozzłościł się nie na żarty, ale lęk okazał się silniejszy od gniewu.

- Czy nie kazałem ci zostać w domu, Raiju? Nic tu po kobietach. To nie jest zabawa. On

nie żartuje. Zresztą ty chyba najlepiej o tym wiesz. - Potrząsając głową, westchnął ciężko. -

Czasami, Raiju, jesteś strasznie nieodpowiedzialna. Jak mogłaś zostawić Knuta samego z

Rosjaninem, który nie jest w stanie usiąść na łóżku o własnych siłach?

Raija dyszała ciężko, starając się złapać oddech. Nałykała się chłodnego powietrza i ból

rozsadzał jej piersi. Wtulona spoconym czołem w kurtkę Reijo, który nie przestawał pomstować

na babską bezmyślność, czuła, jak kręci jej się w głowie, a w uszach świszczę. Nils w pełni się

z nim zgadzał, chociaż nie mówił wiele. Oczarowany urodą Raiji, nie mógł oderwać oczu od

zgrabnych pośladków dziewczyny, które w spodniach było widać lepiej niż pod suknią.

- Elise wróciła - wydobyła wreszcie z siebie Raija. Reijo ścisnął ją mocniej.

- Udało jej się uciec. Przybiegła do domu śmiertelnie przerażona. Mówiła, że się

wspinali.

Nils i Reijo rozejrzeli się wokół. Takich miejsc, gdzie trzeba się wspinać, było w

okolicy niemało.

Raija wskazała mniej więcej kierunek, który pokazała jej nie do końca przekonana Elise.

- To przynajmniej jest już jakaś wskazówka - odezwał się Nils. - Jest takie miejsce...

Dwie pary oczu spojrzały nań wyczekująco.

- ...niedaleko stąd. Znajdują się tam wejścia do jaskiń. Niektóre prowadzą wprost do

wnętrza gór, a dwie lub trzy ciągną się do samego morza. Kiedy byliśmy mali, uwielbialiśmy

się tam bawić.

Raiji przypomniało się, co mówił mężczyzna spotkany w osadzie.

- Czy jest w nich ciemno i wilgotno? - zapytał Reijo, a w jego oczach pojawił się wyraz

czujności. Wypuścił Raiję z objęć. Dziewczyna zachwiała się i z trudem utrzymała na nogach,

które były jak z waty.

- Zwyczajnie, jak to w jaskiniach - odparł Nils, wzruszając ramionami. - Niektóre są

dość wysokie i można się w nich nawet wyprostować. Jedna natomiast, ta, która ciągnie się aż

do morza, ma tak wąskie korytarze, że gdzieniegdzie trzeba się czołgać. Teraz panuje w niej

chłód i wilgoć. Jesienią nie jest to przyjemne miejsce, to pewne. Reijo gwizdnął przeciągle.

- Być może jesteśmy na dobrym tropie - odezwał się powoli, z namysłem. - Być może

Krwawy Ole grzebie sobie własny grób...

Na słowa przyjaciela dreszcz przebiegł Raiji po plecach.

- Nie mów, proszę, o grobach - odezwała się głucho. Nie miała pojęcia, co Reijo knuje.

Czyżby on wiedział o Olem coś, co umknęło jej uwagi?

- Przypuszczam, że jesteśmy bliżej celu, niż nam się zdawało - ciągnął Reijo. - O ile on

tam jest. Nie pytajcie mnie o nic - dodał pośpiesznie, widząc, że Raija otwiera usta właśnie z

takim zamiarem. - Mam nadzieję... przypuszczam, że znalazłem jakiś trop. Ole Hermansson też

jest tylko człowiekiem. On także ma swoje słabości.

Aleksiej mówił coś podobnego, pomyślała Raija i spojrzawszy prosto w zielone oczy

Reijo, powiedziała:

- W takim razie ruszajmy!

- O, nie, moja droga - pokręcił głową. - Ty czym prędzej wracasz do domu. Zresztą

wygląda na to, że masz już dość, ledwie trzymasz się na nogach.

Raija nie raz już spierała się z nim i zawsze udawało jej się narzucić swoje zdanie. Tym

razem również nie zamierzała tak łatwo ustąpić.

- Idę z wami - rzekła stanowczo. - To moje dziecko. Musiałbyś mnie silą zmusić, bym

wróciła do domu.

Po pełnej napięcia chwili ciszy Reijo ustąpił, tak jak przypuszczała.

- Niech już będzie. Ale pamiętaj, żeby nie wchodzić nam w drogę! Sama musisz na

siebie uważać.

Raija przyjęła to ze zrozumieniem.

5

Dzieciaki to przekleństwo! Zaraza i męka. Nie rozumiał ludzi, których spojrzenia

łagodniały, a z ust płynęła słodycz, ilekroć w zasięgu ich wzroku pojawiał się jakiś bachor.

Otarł pot z twarzy i pomyślał ze złością, że pewnie pomazał się błotem. Ta mała

dziewucha była nieodrodną córeczką swojej matki, co do tego nie miał żadnych wątpliwości.

Za dziesięć, może dwadzieścia lat, o ile dożyje, przeklnie ją niejeden mężczyzna. Skrzywił się z

bólu. Podrapany ostrymi paznokciami policzek piekł go niemiłosiernie. Nie przypuszczał, że

dziecko ma tyle siły. Zresztą w ogóle za przyczyną tej małej całkowicie zmienił zdanie na temat

dzieci. Do tej pory zawsze sądził, że robią to, co się im każe.

Ta Raija chyba nie potrafi wychowywać swoich latorośli... Raija...

Właściwie z ulgą przyjął ucieczkę starszej dziewczynki, która wykorzystała okazję i

wzięła nogi za pas. Nie dlatego bynajmniej, że ruszyło go sumienie, nic podobnego. Po prostu

dość miał kłopotów, by utrzymać w ryzach tę jedną. Z dwiema chyba by sobie nie poradził.

Mała wrzeszczała, kopała, biła. Nie pomagały ani prośby, ani groźby. W żaden sposób nie dało

się jej przemówić do rozsądku.

- Głupi jesteś! Zły! Naskarżę na ciebie Reijo! - powtarzała w kółko świdrującym

głosikiem, który odbijał się o ściany jaskini i powracał echem. Żaden człowiek przy zdrowych

zmysłach nie wytrzymałby tego. Rozbolała go głowa, w uszach mu dudniło. Z początku

powtarzał sobie, że mała się zmęczy i w końcu zamknie buzię. Ale to było najbardziej uparte

dziecko, jakie kiedykolwiek spotkał.

- Jesteś głupi! Głupi! Chcę do domu! Jesteś głupi! Wstrętny! - powtarzała, dodając co

chwila koronny argument: - Naskarżę Reijo!

- Tylko spróbuj - wycedził Ole Edvard, z niechęcią przypominając sobie zielonookiego

amanta Raiji. Mała uwielbiała go jeszcze bardziej. Niedobrze mu się robiło, gdy jej słuchał.

Piskliwy głosik dziecka strasznie działał mu na nerwy.

- Głupi jesteś - zaczęła na nowo Maja, zapierając się nogami o skały. - Zimno mi -

dorzuciła po chwili, ale Ole nie zareagował. Niech sobie wrzeszczy, aż zachrypnie! Domyślał

się, że jeśli dziecko jest tak samo uparte jak Raija, to nie przestanie, póki całkiem nie straci

głosu.

Przeżył prawdziwy szok, zupełnie nieoczekiwanie ujrzawszy byłą żonę po tak długim

czasie. Zaprzestał poszukiwań parę tygodni wcześniej, kiedy zgubił jej ślad. Postanowił wtedy,

że poczeka z tym do wiosny.

Przybył w te strony wezwany przez swego ziomka, który potrzebował kogoś, kto nie

bałby się użyć siły, i zwrócił się do niego o pomoc. Bez sentymentu pożegnał swych

towarzyszy i podążył własną drogą. Był twardy, potrafił radzić sobie sam.

Z powierzonego mu zadania dobrze się wywiązał. Zastraszył całą tę gromadę głupców i

ciemniaków! Do Rosjan w gruncie rzeczy nic nie miał, bo trafiali się wśród nich całkiem

porządni ludzie. Zrozumiałe, że chcieli handlować bez pośredników i sami ustalać ceny. Na ich

miejscu robiłby to samo. Ale więcej nie przypłyną do osady, gdzie postrzelono ich kompana.

Wykrzywił twarz w grymasie, który miał udawać uśmiech. Oczywiście, nie kto inny,

lecz właśnie Raija zaopiekowała się rannym Rosjaninem. Ona zawsze trafia w sam środek

zamieszania, ma niezwykły dar pakowania się w kłopoty.

Kupiec był zadowolony. Byłby oczywiście zadowolony jeszcze bardziej, gdyby Ole

rzucił mu na próg półżywego Rosjanina. Chętnie pokazałby tym nędznym rybakom, jak on,

ważna osobistość w okolicy, rozprawia się z takimi, którzy nie przestrzegają prawa. Ale Ole

wolał pilnować własnych interesów. Bez zająknięcia oznajmił kupcowi, który sam oczywiście

nie brał udziału w akcji, że nie mogli znaleźć rannego. Wyjaśnił, że prawdopodobnie kompani

zabrali go ze sobą. Czterej mężczyźni wspierający Olego, tchórze, których kupiec z jakichś

powodów miał w garści, nie zamierzali odgrywać bohaterów. Lękali się, że ktoś ich zauważy i

rozpozna, a wówczas marny byłby ich los. Społeczność wioski odtrąciłaby ich bezwzględnie za

to, że wymierzyli broń przeciwko sąsiadom. Z drugiej strony trzęśli się, że kupiec dowie się o

ich tchórzostwie. Ole westchnął z pogardą. Nie zadawał się z mięczakami. Mógłby się założyć,

że Raija, niech ją diabli porwą, ma więcej odwagi, niż te chłystki kiedykolwiek zdołają z siebie

wykrzesać.

Dom Trine wabił go. Poszedł tam powodowany chwilową słabością. Rozkleił się,

przypomniawszy sobie dawne czasy. Nie chciał jej śmierci! Gdyby była dość rozsądna i

powiedziała o wszystkim, mogłaby żyć jak w bajce. To był wypadek! Na szczęście Ole nie był

przy tym, gdy Jakob wykonywał swoją pracę. W głębi duszy cieszył się, że się go pozbył.

Ole już dawno zauważył u swego najbliższego pomocnika skłonność do sadyzmu. Do

owego incydentu z Trine jednak miał nad nim kontrolę. Ale wtedy Jakob kompletnie oszalał.

Trine uparła się i nie zdradziła kryjówki swej chlebodawczyni. Przypłaciła to życiem.

Tymczasem Raija nieoczekiwanie sama powróciła, żeby potem znów przepaść bez

wieści, uprzednio niszcząc Olego. Rozegrała to z niesłychaną zręcznością i bardzo przemyślnie.

A dzisiaj tylko płakała. Nie było w niej złości ani gniewu. Nie atakowała. Twarz jej

pobladła, a w ciemnych oczach czaił się strach. Chyba nadal miał do niej słabość...

Do diabła, jak tu mroczno, pomyślał, czując, że się strasznie poci. Chyba nie brakuje tu

powietrza?

Tak, rzeczywiście trochę go dziś zawiodła. Jego Raija, kobieta wyjątkowa, nigdy nie

uginała karku i niczego się nie bała.

- Chcę do domu! - wrzasnęła Maja ile sił w płucach. - Do domu! Głupi, wstrętny, głupi,

wstrętny! Do domu!

- Zamknij gębę, ty szatański pomiocie! - warknął, ale zaraz zamilkł, uważając, że

uwłacza własnej godności, odpowiadając bachorowi. Odwrócił się do niej plecami. Niech sobie

wrzeszczy, ile chce. Co mnie to obchodzi? pomyślał.

Siedzieli w obszernej grocie, której dno zalewały fale przypływu. Ze skały nad ich

głowami kapała woda. Ole otarł mokre czoło. Przekonywał samego siebie, że to od panującej

wewnątrz groty wilgoci. No bo od czego innego?

Lampa świeciła bladym płomieniem. Jeśli będzie trzeba, przyniosę olej, bo wypalił się

już do połowy, a także inne rzeczy na zapas, rozmyślał. Bachora tu zostawię, i tak stąd nie

ucieknie! Bezpieczniejszej kryjówki bym nie znalazł. A jeśli wpadnie do wody? uderzyła go

nagła myśl. No cóż, trudno, co mnie to obchodzi? Póki Raija i jej kochaś są przekonani, że

przetrzymuję ich dziecko, mam nad nimi przewagę.

Przed wielu laty tę wydrążoną w skałach jaskinię odkrył Jakob, a ponieważ lubił mocne

wrażenia, postanowił w niej przenocować. Stanowiła znakomitą kryjówkę. Zamaskowanym

wejściem schodziło się do krętego korytarza, w wielu miejscach tak wąskiego, że trzeba było

się czołgać. Ta wyprawa z dzieckiem okazała się prawdziwym koszmarem. Bachor darł się

wniebogłosy i robił wszystko, by cały plan wziął w łeb. Ale musiał iść naprzód, prowadzony

twardą ręką Olego.

Ze źródełka wśród skal wyciekała słodka woda. Strumyk, szemrząc cicho, sączył się w

dół na dno groty, gdzie, niezależnie od panującej na zewnątrz pogody, leniwe fale uderzały o

skały. Jakob twierdził, że do groty można się dostać także przez otwór znajdujący się pod wodą,

ale podobno było to jeszcze trudniejsze niż wejście od strony lądu. I jeśli ktoś nie był

nadzwyczaj dobrym pływakiem, wejście od strony morza dostępne było wyłącznie w czasie

odpływu. Tu na północy niewielu potrafiło pływać. Woda w morzu była zawsze lodowato

zimna. Ludzi nie ciągnęło do wody, mieli przecież łodzie. Sobotnia kąpiel stanowiła dla nich

wystarczającą uciążliwość.

Na nierównych ścianach jaskini, oświetlonej jedynie olejową lampą, migały tajemnicze

cienie, które co wrażliwszych mogły wprawić w dość ponury nastrój. Ale Ole nigdy nie cierpiał

na nadmiar wyobraźni. Gdyby tylko ten cholerny bachor zawodzący w kółko to samo zechciał

się zamknąć.

- Chcę do domu! Do domu! Jesteś głupi! Chcę do Reijo! Głupi!

Ole Hermansson czuł, że zwariuje, jeśli przyjdzie mu dłużej siedzieć tu z tą małą.

Raija powiedziała, że nie wiedzą, gdzie ukryte jest złoto. Twierdziła, że wykorzystali

już wszystko, co zostawił jej zapobiegliwy mąż. Podobno tajemnicę o tym, gdzie znalazł cenny

kruszec, zabrał ze sobą do grobu. Ale Ole poznał po niej, że kłamie. Był pewien, że doskonale

orientuje się, gdzie jest złoto. Nie kupiliby takiego domu, nie mając pewności, że stać ich na to,

żeby w nim zamieszkać. Zresztą mąż nie umarł nagle, na pewno zdążył szepnąć co trzeba, żeby

zabezpieczyć byt takiej żonie jak Raija.

Tak, wiedzą, upewnił się w myślach Ole.

Postanowił wydrzeć z nich tę tajemnicę. I ten diabelny rozwrzeszczany dzieciak miał

mu w tym pomóc.

Można powiedzieć, że to moja żyła złota, uśmiechnął się cynicznie. Choć wolałbym

prawdziwą. Nie mogę się doczekać, kiedy dokonam wymiany.

Pocił się, mimo że powoli chłód i wilgoć przenikały przez jego ubranie.

Chyba już czas udać się z wizytą, pomyślał.

Raija, zaciskając zęby, wspinała się za Reijo i Nilsem, którzy byli silniejsi od niej. Za

nic w świecie jednak nie poprosiłaby ich o pomoc. Obiecała, że nie będzie im zawadą, więc

słowa dotrzyma. Sama sobie poradzi.

Nie zważała na to, że skały ranią jej dłonie. Nic nie mogło jej powstrzymać. Wpatrując

się w czarną, groźną górę, nie przestawała myśleć, że tędy Ole ciągnął jej dziecko. Bo jeśli

słusznie się domyślali, uprowadził Maję właśnie do wnętrza gór. Na pewno była przerażona! Ile

myśli musiało się kłębić w jej maleńkiej główce!

- Tędy wejdziemy do środka. - Nils wskazał ręką na głazy, które rozrzutna natura niemal

przykleiła do skał. Otwór prowadzący do jaskini był wąski, ale na szczęście wszyscy troje byli

szczupli, więc udało im się jakoś przecisnąć. Raija wyobraziła sobie Olego o posturze niedźwie-

dzia, któremu sięgała ledwie do klatki piersiowej. Jak ten olbrzym zdołał tędy wejść,

pozostawało dla niej zagadką.

Nils prowadził, za nim szedł Reijo, a na końcu Raija. Reijo uścisnął jej dłoń, pragnąc

może w ten sposób okazać, że się już na nią nie gniewa. Ten drobny gest wystarczył, by na

nowo wstąpiły w nią odwaga i nadzieja. Korytarz był niski i wąski. Musieli przyklęknąć i kilka

metrów pokonać na czworakach, ale potem mogli się już wyprostować.

- Tu korytarz się rozwidla - szepnął Nils, ale i tak jego glos odbił się echem o ściany.

Raija z duszą na ramieniu przysunęła się bliżej Reijo.

- Tylko jeden korytarz ma drugie wyjście. Gdybym chciał się ukryć, wybrałbym właśnie

ten - mówił dalej Nils. Roześmiał się cicho i dodał: - Co prawda dla mnie nie miałoby to i tak

żadnego znaczenia, bo nie potrafię pływać.

Reijo z nagłym zainteresowaniem poprosił, by Nils opowiedział mu o podwodnym

wejściu. Przypomniał sobie, że Nils już wspominał wcześniej coś na ten temat, ale wtedy puścił

to mimo uszu.

- Nawet podczas odpływu wejście jest ledwo widoczne - wyjaśnił Nils. - Trzeba

zanurkować, żeby się dostać do środka, i kilka metrów korytarza przepłynąć pod wodą. Ale

potem można już wynurzyć głowę ponad powierzchnię. Podobno da się tam nawet stanąć.

Jedna odnoga korytarza prowadzi do wnętrza groty. Tam jest już głębiej.

- Jesteś pewien? - zapytał Reijo. - Przecież nie potrafisz pływać...

- Bawiliśmy się tu w dzieciństwie. Dzieciaki, które tam wpływały, opowiadały

pozostałym. Zazwyczaj używaliśmy obu wejść do groty - uśmiechnął się do wspomnień.

- Możesz nam pokazać to miejsce?

Raija i Nils popatrzyli na niego równie zaskoczeni.

- O tej porze roku nie możesz wejść do wody, człowieku - rzekł Nils, akcentując każde

słowo. - Mamy październik. Zamarzniesz na śmierć, o ile wcześniej się nie utopisz.

Raija także się sprzeciwiła.

Ale Reijo już cofnął się do wyjścia i przeciskał przez wąski otwór. Musieli podążyć za

nim, żeby usłyszeć, co mówi.

- Wszystko wskazuje na to, że on ukrył się tam w środku z Mają. Trzeba zaryzykować.

Nie ma dużo czasu, bo chyba właśnie zaczyna się przypływ, a muszę dostać się do podwodnego

korytarza, kiedy jeszcze jest tam powietrze. Zimno jakoś wytrzymam, dla mnie to nie

pierwszyzna.

- Chyba nie sądzisz, że on dobrowolnie odda ci Maję?

- nie kryła wątpliwości Raija. - Zabrał ją po to, aby zmusić nas do mówienia. Nie uwolni

jej tylko dlatego, że pojawisz się w grocie niczym skrzat!

- Wiem co nieco o słabościach tego człowieka - wyjaśnił Reijo. - Więził mnie w swojej

piwnicy i miałem dość czasu, by go dokładnie poznać.

- Chciałabym dokładnie wiedzieć, co zamierzasz, Reijo Kesaniemi - zaperzyła się Raija,

opierając dłonie na biodrach. Kiedy zwracała się do Reijo po nazwisku, znaczyło, że jest na

niego bardzo zagniewana. - Nie sądzisz chyba, że pozwolę, żebyś narażał nas na

niebezpieczeństwo, nie uprzedziwszy, co knujesz.

- Nie was, moja droga - przemówił do niej łagodnie jak do dziecka. - Nie tym razem,

Raiju Alatalo Elvejord. To dotyczy tylko mnie i w żaden sposób nie zdołasz mnie przekonać do

swego towarzystwa w tej wyprawie. Idę sam. Owszem, pływasz nieźle, ale latem. Gorzej

jednak ode mnie. Nie zdołam uratować cię przed utonięciem. Zresztą i bez tego dość będę miał

problemów, by dostać się pod wodą do groty. Proszę, nic nie mów, daj mi złapać oddech...

Posłuchała go.

- Hermansson nie lubi ciemnych, zamkniętych i wilgotnych pomieszczeń.

- Skąd to wiesz?

Reijo wzniósł oczy ku niebu. Nils stal z boku, nic nie rozumiejąc z tej rozmowy, ale

dokładnie się przysłuchiwał.

- Schodził czasami do piwnicy, w której mnie więził. Źle się tam czuł. Mało tego,

zauważyłem, że wiele go kosztowało, by w ogóle zejść na dół. Dziwnie się zachowywał.

Przypuszczam, że grota działa na niego podobnie.

- To wszystko?

Reijo zaczął zsuwać się po skale, a Nils szybko go dogonił i wskazał kierunek.

- To naprawdę wszystko? - powtórzyła Raija i roześmiała się szyderczo. Nerwy miała

napięte jak postronki, zdawało się, że za chwilę wybuchnie. - O Boże, Reijo, przecież to

szaleństwo, chwytać się takiej szansy! Przecież on cię może zabić. Ciebie i Maję.

Odwrócił się do niej. Był tak zagniewany, że trzęsły mu się ręce, mimo że zacisnął je w

pięści, aż pobielały mu kostki.

- Są tylko dwie możliwości - rzucił. - Mogę podjąć tę próbę, która nie wiadomo, jak się

zakończy, albo oddać Olemu to, co Kalle zostawił swojemu synowi. Wybieraj, Raiju. Ja się już

zdecydowałem. Nie wiń siebie, jeśli coś mi się stanie. Zresztą jakoś to przeżyjesz.

Raija rzuciła się mu na szyję i tuląc się do policzka, wymamrotała:

- Głupiec z ciebie, Reijo. Nie musisz tego dla mnie robić. Nie pozwolę ci!

Sztywno uwolnił się z jej objęć.

- Nie robię tego dla ciebie, Raiju - odezwał się, patrząc na nią uparcie. W kąciku ust

pojawił się dziwny ironiczny grymas. - Robię to dla Mai. Ona na pewno by mi tego nie

zabroniła. Dla Kallego, który był moim przyjacielem, dla Mikkala, który na moim miejscu

uczyniłby to samo. Nie dla ciebie, moja Raiju.

Zamilkł, powstrzymując się od wybuchu uczuć.

Zbocze nachylało się ku morzu ukrywającemu wejście do groty. Leżąc na brzuchach,

wpatrywali się w bladozieloną lodowatą wodę wciskającą się wąskimi zatoczkami w ląd i w

fale ustrojone w białe spienione grzywy. Raija czuła, że robi się jej niedobrze. Nie chciała

błagać Reijo, ale spojrzenia, jakie ku niemu posyłała, powinny go powstrzymać. Reijo

pozostawał jednak niewzruszony. Zobaczyli, że morze przesuwa się w stronę lądu. Zaczął się

przypływ.

Reijo zdjął z siebie kurtkę i ciepły sweter. Podał ubrania Nilsowi, mówiąc:

- Ukryj je, proszę, gdzieś w pobliżu tego wyjścia z jaskini, które znajduje się na lądzie.

Tylko tak, żeby nie rzucały się w oczy!

Nils przyrzekł tak zrobić.

- Wracaj teraz razem z Nilsem do domu.

Reijo, mówiąc te słowa, nie spuszczał wzroku z Raiji, która, zawsze taka nieokiełznana,

teraz przytaknęła potulnie, ogarnięta wielką czułością. Ze względu na swoje dziecko nie mogła

powstrzymać go przed tym desperackim przedsięwzięciem.

- Powodzenia - powiedziała tylko, poruszywszy lekko zbielałymi wargami, i

odprowadziła spojrzeniem dygoczącą postać schodzącą pośpiesznie do lodowatego morza.

- To chyba najbardziej orzeźwiająca kąpiel w moim życiu - zażartował jeszcze Reijo, po

czym nabrał powietrza w płuca i zanurkował.

Raija długo za nim patrzyła, ale w niczym nie mogła mu pomóc. Tam pod wodą był

zdany tylko na siebie.

Wydawało mu się, że został osaczony przez lód. Próbował sobie wyobrazić, że po

gorącej saunie tarza się w styczniowym śniegu. Jego ciało jednak nie było rozgrzane, a morska

woda nie przypominała przyjemnie chłodzącej śniegowej pierzynki.

Poruszał rękami i nogami, starając się oszczędzać siły. Pod wodą panowała ciemność.

Płynął z szeroko otwartymi oczami, starając się odnaleźć właściwy kierunek, nic jednak nie

widział. Dłońmi wymacał skałę nad swoją głową, ale nie wyczuł prześwitu między nią a

powierzchnią wody. Trwało to już całą wieczność. W uszach mu szumiało, a w płucach czuł

rozsadzający ból. Siłą woli zmusił się, by zachować spokój. Nie wolno mu było wpaść w

panikę.

Bez nerwów, chłopie, nakazał sobie w myślach. Wykonuj spokojne ruchy. Nie ma

powodu do strachu.

A może za długo zwlekał i korytarz wypełnił się całkowicie wodą przypływu?

Ramiona wydawały mu się ciężkie jak ołów, nogi ledwie chciały go słuchać. Czuł

bolesne kłucie w piersiach, ale zmuszał swe ciało do wysiłku. Resztkami sił i woli posuwał się

do przodu, pragnąc tylko jednego: odetchnąć głęboko, zaczerpnąć powietrza w płuca...

Płynął, niemal się nie poruszając. Skostniałymi dłońmi macał nad głową. Woda,

wszędzie woda. A może pomyliły mu się kierunki i dotyka dna korytarza zamiast sufitu? To

mogłoby tłumaczyć, dlaczego nie wyczuwa nad powierzchnią wody wolnej przestrzeni. W

głowie kłębiły mu się chaotyczne myśli. Ostatkiem woli zaciskał usta, by nie ulec jednemu już

tylko pragnieniu: zaczerpnąć oddechu.

Nie miał siły sprawdzać, czy się nie pomylił. Ogarnęła go błoga obojętność. Szeroko

otwarte oczy nadal nie dostrzegały niczego w kompletnych ciemnościach.

Wziął zamach i odgarniając wodę, uderzył się o skałę. Gdy cofnął rękę, poczuł

przejmujący ból, jakby się o coś skaleczył. Przemarznięty, ledwie zauważał, że się porusza.

Zmysły także reagowały w zwolnionym tempie. Zachwiał się, gdy usiłował sprawdzić grunt.

Nadal było zbyt głęboko, by mógł stanąć. Przedzierał się jednak ku górze i omal nie uderzył

czołem o skałę, gdyż, jak się okazało, przestrzeń dzieląca powierzchnię wody od skały była

bardzo wąska. Odchylił głowę mocno w tył, by usta i nos znalazły się nad wodą.

Była to chyba najwspanialsza chwila w jego życiu. Kiedy złapał pierwszy oddech,

poczuł, jakby narodził się na nowo. Ból rozsadzał mu pierś, ale równocześnie owładnęła nim

ulga.

Kiedy już mógł normalnie oddychać, łatwiej mu było się poruszać. Na nowo także

wstąpiła w niego nadzieja.

Przemarznięty do szpiku kości, bezgłośnie posuwał się w głąb jaskini. Zaciskał Z całych

sil szczękające zęby. Przez cały czas miał przed oczami Maję. Maję i Hermanssona. Popychała

go naprzód miłość do maleńkiego niewinnego dziecka i nienawiść do tego diabła w ludzkiej

postaci.

Wreszcie poczuł pod stopami grunt. Teraz mógł już iść. Wnet też usłyszał

charakterystyczny głos Mai, który rozpoznałby wszędzie. Dziewczynka płakała, ale nie

przestawała wylewać z siebie potoku słów. Jak na swój wiek Maja mówiła już bardzo ładnie.

Co prawda głuche echo zniekształcało głosy. Ole nie odzywał się wiele, Reijo nawet przyszło

do głowy, że może już poszedł.

Intuicja podpowiadała mu, że Hermansson nie pozostanie w grocie ani chwili dłużej niż

to konieczne. Znał go na tyle, by przypuszczać, że nie zawaha się pozostawić dziecko samo. Na

tym właśnie Reijo opierał swój desperacki plan. Nie zamierzał stawać twarzą w twarz z tym

olbrzymem o sławie krwawego oprawcy. Chciał go pokonać podstępem.

Jasna poświata oślepiła Reijo na moment, zatrzymał się więc, by oswoić oczy ze

światłem. Ryzyko, że nic nie widząc, wpadnie z pluskiem wprost w łapy bestii, było zbyt

wielkie.

Potem możliwie najciszej przemknął się w stronę miejsca, gdzie mroczny tunel,

napełniający się coraz bardziej wodą, łączył się z dnem wielkiej groty. Za nic w świecie nie

mógł zdradzić swojej obecności!

- Zamknij się, diabelny bachorze!

Reijo bez trudu rozpoznał grzmiący głos Hermanssona, odbijający się o ściany jaskini.

Wyczul w nim napięcie i ostry ton, ale nie miał odwagi uwierzyć, że to prawda. W jego sytuacji

łatwo było dać się zwieść ułudzie pobożnych życzeń.

- Głupi jesteś! Wszystko powiem Reijo! Jesteś zły. Reijo cię zbije! - Maja nie straciła

odwagi ani głosu, co Olemu coraz mocniej działało na nerwy. Jego cierpliwość wyczerpywała

się.

Reijo, uczepiony kurczowo ukrytej w mroku skały, trwał nieporuszony i zdawało mu

się, że całkiem stracił czucie w nogach. Bardzo uważał, żeby nie zdradzić swojej obecności.

Obawiał się, że nawet najlżejszy odgłos spotęgowany przez echo może dolecieć do uszu Olego i

wzmóc jego czujność. Miał tych dwoje w zasięgu wzroku. Siedzieli na dość szerokim występie

skalnym. Poziom wody na dnie groty bardzo się podwyższył podczas przypływu, ale nie groziło

im, że zostaną zalani. Reijo ucieszył się, ujrzawszy Maję całą i zdrową. Po jej głosie poznał, że

mała aż kipi ze złości. To dziecko wpadało w gniew tak łatwo, że przy niej nawet Raija

wydawała się być aniołem.

Reijo modlił się w duchu, by Ole, który zdradzał pierwsze oznaki zniecierpliwienia, w

przypływie wściekłości nie zrobił Mai krzywdy. Póki co ignorował napady złości dziewczynki.

Mimo całego dramatyzmu sytuacji Reijo nie mógł się powstrzymać od uśmiechu, słuchając

Mai, która w kółko groziła Olemu, że przyjdzie Reijo i da mu nauczkę. Na Hermanssona z

pewnością działało to jak płachta na byka.

- Reijo cię złapie - zakończyła Maja kolejną tyradę. Z jej słów emanowała pewność, na

jaką stać jedynie dwulatka. Jej niezłomnej wiary w swego bohatera nie przysłaniał najmniejszy,

nawet cień wątpliwości.

- Niech się lepiej cieszy, że jego nie wziąłem - odciął się Hermansson.

Reijo sądził, że doda coś jeszcze, ale Ole poprzestał na tych słowach, nie zamierzając

się pewnie zniżać do rozmowy z dzieckiem. Ale mimo wszystko nie wydał się Reijo taki

twardy i bezwzględny, za jakiego chciał uchodzić.

Krwawy Ole chyba nie czuł się dobrze w kryjówce!

Na tym właśnie Reijo opierał swój plan. Miał nadzieję, że wykorzysta na swą korzyść tę

słabość Olego i uwolni Maję. Z największym trudem stał nieruchomo w lodowatej wodzie.

Ogromnym wysiłkiem woli powstrzymywał drżenie, obawiając się, że Ole wychwyci nawet

najlżejszy obcy szmer.

- Ten twój ukochany Reijo ma dość swoich kłopotów! - odezwał się Ole Edvard,

podnosząc z ziemi lampę.

W tej krótkiej chwili młodemu Finowi zdawało się, że serce wyskoczy mu z piersi.

Uznał, że wszystko stracone. Był pewien, że Hermansson przez cały czas wiedział o jego obec-

ności w grocie i tylko odegrał tę farsę, żeby go podręczyć.

Ale Ole Hermansson, nie przestając patrzeć na Maję, ciągnął drwiącym tonem:

- Niebawem spotkam się z twoim ukochanym Reijo. Tylko najpierw pójdę coś zjeść. Ty

pewnie też jesteś głodna? Trudno. Ale skoro ten Reijo tak cholernie wiele potrafi, to może

wydostanie cię stąd?

- Reijo cię zbije! - powtórzyła triumfalnie Maja z niezachwianą pewnością.

Jej słowa najwyraźniej rozbawiły Olego, bo roześmiał się tubalnie.

Trudno opisać ulgę, jaka spłynęła na Reijo. Zmusił się, by zachować spokój. Nie mógł

teraz zdradzić swojej obecności, następne minuty miały rozstrzygnąć o wszystkim. A stawką w

tej grze było coś więcej niż złoto.

Ole niepewnie popatrzył na dziewczynkę. Ten bachor był mu prawdziwym utrapieniem.

Na moment zapragnął, żeby się utopiła. Pozbyłby się przynajmniej kłopotu. Ale równocześnie

coś mu podpowiadało, że nie powinien jej zostawiać samej. Była taka mała...

To nie twoje zmartwienie, Ole, odezwał się w nim wewnętrzny głos. Nie rozczulaj się,

chłopie!

Ruszył w stronę wyjścia. Obrzuciwszy dziecko chłodnym spojrzeniem, stwierdził

zadowolony, że przynajmniej na tę krótką chwilę zamknęło gębę.

Może powinien zostawić jej lampę? Nie, przecież sam jej potrzebował. Zresztą na jedno

wychodzi, czy poparzy się na śmierć, czy się utopi, pomyślał cynicznie.

- Zostaniesz tutaj, słyszysz, bachorze? Lampę biorę ze sobą. Jeśli będziesz spokojnie

siedzieć, nic ci się nie stanie.

Ole nie miał pojęcia, że do dziecka nie przemawia się w taki sposób. Skąd miał o tym

wiedzieć on, postrach całego Finnmarku. Matki nie pozostawiają swych latorośli pod opieką

takich jak on osobników.

Kiedy ruszył do wyjścia z groty, nie czuł wyrzutów sumienia. Ten dzieciak był mu jak

kamień u szyi, dobrze będzie się go pozbyć. Jak już wyciśnie z Raiji i jej kochanka

odpowiednie informacje, mogą sobie szukać bachora. Dzięki temu nie będzie musiał spojrzeć

tej małej w oczy i, co jeszcze ważniejsze, uniknie słuchania jej gadaniny.

Reijo czekał, wydawało mu się, że czas stanął w miejscu. Śledził wzrokiem

odchodzącego Hermanssona, a potem długo jeszcze wpatrywał się w otwór korytarza, w którym

tamten zniknął. Gdy już zapadła kompletna ciemność, odczekał jeszcze chwilę, która wydawała

mu się wiecznością. Wiedział, że musi się uzbroić w cierpliwość, bo w grocie każdy odgłos

niósł się gromkim echem.

Głośny szloch Mai rozrywał mu serce. Samotne przerażone dziecko, opuszczone przez

wszystkich. Co to za człowiek z tego Hermanssona? Żeby pozostawić dziecko samo w takim

miejscu? Reijo nie był w stanie tego pojąć.

Być może trochę się pośpieszył, ale nie mógł już dłużej wytrzymać. Łudził się, że płacz

Mai zagłuszy inne odgłosy. Najciszej jak się dało, podpłynął kilka metrów w stronę występu

skalnego, na którym siedziała.

Usłyszawszy plusk wody, dziewczynka przestała płakać i cofnęła się pod ścianę. Dotarł

stamtąd odgłos drobnych kroczków, a potem przyśpieszony oddech.

Reijo podpłynął bliżej i uchwyciwszy się mocno skalnej półki, odezwał się szeptem,

modląc się, by poznała jego głos:

- Maju, dziecinko moja, gdzie jesteś? To ja, Reijo, Maju, maleńka...

W kompletnej ciszy, jaka na moment zapadła, dał się słyszeć cieniutki, przepełniony

rozpaczą głosik, w którym pobrzmiewało niedowierzanie.

- Reijo? Reijo? Ten zły człowiek... - urwała i głos jej się załamał, jakby miała

wybuchnąć płaczem.

Mimo panujących w grocie ciemności Reijo zdołał się wdrapać na skalną półkę i

przesunąć w kierunku, skąd dochodziło pochlipywanie. Wnet trzymał w ramionach ciepłe

maleńkie ciałko. Teraz dopiero poczuł, jak bardzo jest zziębnięty. Stojąc w wodzie odczuwał

ciepło. Zdawał sobie sprawę, że to najbardziej niebezpieczne.

- Nie płacz, dziecinko! - szeptał z twarzą wtuloną w jej włosy.

Maja zacisnęła mu rączki na szyi, a z oczu trysnęły jej łzy. Nieskładnie opowiadała o

niedobrym człowieku, który siłą ją tu przyprowadził.

- Jest głupi - powtarzała. - Zbij go, Reijo, niech się przekona, jaki jest głupi i zły!

- Ten okropny człowiek już sobie poszedł - pocieszał ją Reijo. - I więcej tu nie wróci,

Maju. Jestem przy tobie, nie bój się. Reijo cię stąd zabierze do mamy. W domu już na nas

czekają, wszyscy.

- Elise zginęła - chlipnęła Maja.

- Elise uciekła temu okropnemu człowiekowi - wyjaśnił Reijo, trzęsąc się jak galareta.

Ale choć szczękał zębami i mówienie przychodziło mu z trudem, cierpliwie przemawiał do

dziecka. Musiał je uspokoić, zanim ruszy z nim korytarzem prowadzącym do wyjścia z groty. -

Elise jest w domu i czeka na nas.

Ciekawe, jak daleko odszedł Hermanssan? zastanawiał się Reijo.

Bardzo się obawiał, że w korytarzu może się na niego natknąć. Nie znał tego przejścia i

nie miał pojęcia, jak daleko jest do wyjścia. Poruszając się pod osłoną całkowitych ciemności,

trudno było polegać na mało dokładnych objaśnieniach Nilsa.

Woda falowała i uderzała o skalne ściany. Jej poziom trochę się podniósł w czasie, gdy

przebywał wewnątrz groty. Nagle w jego głowie wykluł się szalony pomysł. Gdyby pobiegł

wzdłuż brzegu, w krótkim czasie dotarłby do osady. Wśród skał zaś może się natknąć na

Hermanssena.

Ile można wymagać od dwuipółletniego dziecka? Czy wolno mu jeszcze dodatkowo

narażać Maję na takie niebezpieczeństwo?

Ale to wielka szansa! Szansa, która jednak wiąże się z wielkim ryzykiem. Reijo

wstrzymał oddech, rozważając w myślach wszystkie za i przeciw. Nerwy miał napięte do

ostatnich granic. Ciekawe, ile wody jest teraz w korytarzu? Czy się przesłyszał, czy to

wyobraźnia płatała mu figle? Zdawało mu się, że wśród szumu wody wdzierającej się do

wnętrza groty wyłapał jakiś odgłos.

Chyba coś błysnęło w korytarzu prowadzącym do wyjścia?

Nie miał odwagi dłużej czekać, żeby się przekonać, czy to prawda. Wolał zachować

ostrożność i nie kusić losu.

Maja na szczęście nie bała się wody. Siląc się na spokój, wyszeptał:

- Wyjdziemy stąd, Maju. Będziemy musieli płynąć. Woda jest bardzo zimna, ale

wszystko będzie dobrze. Przyrzekam ci to. Niczego się nie bój, musisz tylko mocno trzymać

mnie za szyję, nie puszczać, rozumiesz?

- Nie puszczać - powtórzyła z powagą i jeszcze mocniej zacisnęła mu ręce na karku.

Reijo odetchnął z ulgą.

- Będzie zupełnie ciemno i bardzo głęboko. W jednym miejscu woda nawet nas zakryje.

Wówczas musisz zrobić to, co ci teraz powiem. Nabierzesz dużo powietrza, tyle że aż

napęcznieje ci brzuszek. Mocno zaciśniesz buzię i przytulisz się do mnie. Nie wolno ci będzie

wtedy oddychać.

- Dlaczego?

- Dlatego że dookoła będzie woda i jeśli otworzysz buzię, wleci ci do środka więcej, niż

będziesz mogła połknąć, malutka. A to niebezpieczne.

Spodziewał się kolejnego „dlaczego?”, Maja właśnie weszła w ten wiek, ale tym razem

przyjęła słowa Reijo bez zbędnych pytań. Odczuł z tego powodu niewypowiedzianą ulgę.

Postanowił, że później jej wszystko wytłumaczy. Teraz cenna była każda sekunda, bo już nie

miał najmniejszych wątpliwości, że od strony korytarza dobiega odgłos kroków.

- Trzymaj się mocno! - poprosił i zanurzył się w lodowatej wodzie. Choć tylko na

chwilę z niej wyszedł, znów przeżył szok. Maja wydała z siebie cichy okrzyk, ale zamilkła

zaraz i już nawet jęk nie wydobył się z jej ust. Reijo czuł jednak jej kurczowy uścisk. Całe

szczęście, że go nie puszczała.

- Wszystko będzie dobrze - szepnął i skierował się w stronę podwodnego korytarza.

Podniósł Maję jedną ręką trochę wyżej, żeby miała głowę nad powierzchnią wody, której

poziom znacznie się podwyższył. Reijo liczył na to, że ten niewielki prześwit wystarczy.

Nieprzyjemne uczucie z wolna zaczęło opuszczać Olego Edvarda. Pokonał już odcinek

korytarza, gdzie musiał się czołgać. Ledwie przecisnął się przez wąskie światło tunelu. To było

straszne! Czuł się całkowicie uzależniony od wyższych mocy. Przez moment przestraszył się,

że na zawsze zostanie uwięziony w skale napierającej na plecy i brzuch, i nigdy więcej nie ujrzy

nieba. Ogarnął go lęk przed zamknięciem, miał wrażenie, że się dusi. Przerażony, ledwie

powstrzymał się od krzyku. Zacisnął zęby. On, Ole Edvard Hermansson, nie był przecież

mięczakiem.

Ale nie czuł się dobrze, mimo że lampa rozświetlała ciemności. Bezwiednie pomyślał o

dziecku pozostawionym na skalnym występie nad wodą, która zaczęła przybierać.

Mała pewnie się boi. Dobrze jej tak, krzykaczce. Chciał się uśmiechnąć pogardliwie, ale

jakoś mu nie wyszło. Zdradzieckie myśli przywołały w pamięci inne przestraszone dziecko.

Dziecko, które przez całą noc siedziało zamknięte w dusznej piwnicy, dlatego że niechcący

zobaczyło swą matkę w intymnej sytuacji z mężczyzną, u którego służyła. Ole przełknął ślinę.

Bez trudu przypomniał sobie, jakie straszne męki wtedy cierpiał.

Ten cholerny bachor przeżyje, skoro jemu udało się wyjść z tego bez szwanku! Ba,

wyrósł nawet na mężczyznę jak się patrzy, nie na jakiegoś tchórza.

Teraz dopiero uświadomił sobie, jak bardzo dziewczynka przypomina Raiję. Nie

dostrzegł tego wcześniej, denerwowały go jej wrzaski, więc nie przyglądał się jej dokładnie.

Uderzyło go, że ta mała bez wątpienia odziedziczyła po matce oryginalną urodę i to coś

nieokreślonego, co uczyniło z Raiji jedyną kobietę, która wiele dla niego znaczyła i z czasem

stała się taka ważna.

Jego własna matka płaszczyła się przed tym idiotą, zniewieściałym typkiem, który

niestety był jego ojcem. Ole poprzysiągł sobie wtedy, że nigdy nie straci głowy dla żadnej

kobiety. Zgodnie z jego przekonaniem, kobiety były głupie i niewierne. Zdradzały, gdy się w

nich zakochać.

Jego matka była za dobra dla tego utracjusza! Głupia, ale i tak o niebo lepsza niż

mężczyzna, który traktował ją jak swoją własność, mimo że ożenił się, jak wypadało, z damą z

wyższych sfer.

Ole wiedział, że Raiji właściwie nigdy nie obchodził. Tylko ten Reijo był dla niej

ważny. Kmiotek, nie mężczyzna! Dziecko miało brązowe oczy tak jak Raija i twarz podobną do

twarzy matki. Im dłużej myślał o tym dziecku, tym gorzej się czuł. Tak jakby to Raiję

pozostawił samą w ciemnej, wilgotnej grocie.

Krzyczała coś do niego, może nadal płacze ze strachu. Ole zatrzymał się i nastawił ucha.

Cisza. Cofnął się i doszedł do miejsca, gdzie było bardzo wąsko, ale nadal nic nie słyszał. Może

wpadła do wody? Może utopiła się? Raija... Nie, nie Raija, jej córka, Maja. Nie może przecież

ich mylić ze sobą.

Poczuł w piersiach ból, tak jakby rozrywano go na strzępy. Zrobiło mu się gorąco.

- Nie dręcz mnie - jęknął cicho zbolałym głosem. Nie potrafił jednak uwolnić się od

tego dziwnego, palącego uczucia.

Chyba tracę rozum, pomyślał i przerażenie jeszcze się wzmogło. Albo tchórzę...

Przez długą chwilę toczył walkę z samym sobą, w końcu schylił się i z duszą na

ramieniu zaczął się przeciskać tą samą drogą, którą dopiero co przyszedł.

Był już prawie na miejscu, gdy mu się wydało, że słyszy jakieś głosy. W tym momencie

na nowo ogarnął go lęk o stan własnego umysłu.

Może naprawdę zwariowałem? przeraził się. Na to wygląda...

Nigdy dotąd nie zachowywał się tak dziwnie. Zawsze był twardy i bezwzględny. Nigdy

nie kierował się uczuciami.

Kiedy po chwili znów się zatrzymał, słyszał już tylko plusk wody uderzającej o skały.

Na zewnątrz chyba szalała wichura, bo w grocie dawało się odczuć powiew świeżego

powietrza. Do skalnego występu pozostał mu już tylko kawałek, gdy lampa nagle zapłonęła

jaśniej, po czym zgasła.

Maja przywarła mocno do Reijo, drżąc na całym ciele. Wtuliła się w zagłębienie na jego

szyi policzkami mokrymi chyba od łez, a nie od morskiej wody. Mocno zacisnęła mu rączki na

karku i choć czuł, że jest śmiertelnie przerażona, nie skarżyła się i nie krzyczała.

Szybciej niż się spodziewał, dotarli do miejsca, gdzie korytarz schodził pod wodę. Jego

oczy zdążyły przywyknąć do tego osobliwego mroku, w którym teraz widział znacznie więcej

niż wówczas, gdy przedzierał się do groty. Był pewien, że z wydostaniem się na zewnątrz

pójdzie mu sprawniej. Ale nie było sensu się oszukiwać, teraz miał do pokonania jakby dłuższy

odcinek pod wodą: Maja trochę spowalniała jego ruchy, a poza tym płynął pod prąd. Nie

wiedział, jak długo dziecko wytrzyma bez oddechu.

- Teraz, Maju - odezwał się. - Teraz nabierzemy dużo powietrza. Kiedy powiem, że nie

możesz oddychać, musisz mnie od razu posłuchać. I będziesz mogła wypuścić powietrze

dopiero, gdy ci pozwolę. To będzie trochę bolało. Jak myślisz, dasz radę?

- Taak.

Udawał, że nie słyszy zwątpienia w jej głosie. Nie mieli innego wyboru, musieli

zaryzykować.

- Nabierz powietrza.

Maja odetchnęła głęboko i wstrzymała oddech.

- Możesz oddychać.

Wypełniła jego polecenie, czyli rozumiała, o co chodzi. Z ulgą pomyślał, że nie będzie

musiał tracić czasu na dodatkowe wyjaśnienia. Odetchnął głęboko i słyszał, że dziecko stara się

oddychać w tym samym tempie. Nie było na co czekać.

- Nabierz powietrza! - nakazał i uczynił to samo. Poczuł przyciśniętą do szyi twarz

dziecka. Nie tracąc ani sekundy, zanurkował i popłynął ku wyjściu, którego, co prawda, nie

widział, ale wiedział, że istnieje.

Lampa zsunęła się z półki skalnej i wpadła z pluskiem do wody. W kompletnych

ciemnościach Ole nie widział nic na wyciągnięcie dłoni. Słychać było tylko chlupot wody

wdzierającej się do groty. Olemu zdawało się, że brzmi on jak szyderczy śmiech.

Był tu zupełnie sam. Dziewczynka zniknęła. Zawołał ją po imieniu. Dziwnie zabrzmiało

w jego ustach, ale wydało mu się piękne.

Głos odbijał się o skały i powracał echem, jakby skały szydziły z niego, że okazał się

takim słabym głupcem.

Musiała wpaść do wody, pomyślał Ole Edvard, macając dokładnie skalny występ, na

którym ją zostawił. W niezrozumiałym dla siebie odruchu wskoczył do wody. Nabierał coraz

silniejszego przeświadczenia, że traci rozum. Ale przecież nie mógł stanąć przed Raiją i

powiedzieć, że jej córka jest cała i zdrowa, wiedząc, że dziecko nie żyje. Musi ją znaleźć!

Raz za razem nurkował, obmacywał skalne dno i ściany groty, zalane teraz wodą. Ale

nic nie znalazł. Ciążyło mu mokre ubranie i trudno było mu płynąć, lecz nie rezygnował. Nigdy

nie ofiarował Raiji czegoś, na czym by jej zależało. Może teraz, ten jeden jedyny raz, zobaczy

radość w jej oczach? Myśli mąciły mu się w głowie. Woda, skały i ziąb. Oczy, choć przywykły

do mroku, rozpoznawały jedynie cienie i zarysy. Nierzeczywisty świat, z którego nie było

wyjścia. Przemienił się w małego chłopca, zamkniętego za karę w piwnicy. Musi tu zostać, póki

go nie wypuszczą. Nie znalazł wyjścia, nie znalazł Mai.

Wydawało mu się, że słyszy jej krzyk, i nerwowo zaczął pływać w kółko. Ramiona i

nogi zdrętwiały mu z zimna, ale przecież nie mógł zaprzestać poszukiwań, przecież był

mężczyzną, a nie babą.

Nie poddał się, choć nie był dobrym pływakiem. Kiedy odkrył pod wodą otwór

prowadzący do korytarza, popłynął tamtędy, pewien, że odnajdzie tam Maję. Był zbyt otępiały,

by pomyśleć, że nie da rady płynąć pod silny prąd.

I tak dopełnił się jego los. Mały chłopiec nie wydostał się z ciemnej piwnicy. Wody

przypływu wepchnęły go z powrotem do wnętrza groty.

Kiedy wreszcie Reijo udało się wynurzyć na powierzchnię, nie czuł nic poza strachem.

Choć przy brzegu było dość płytko, morze okazało się tak niespokojne, że z trudem utrzymywał

się na nogach. Pozwalał nieść się falom, pilnie bacząc, by woda nie zalewała twarzy Mai.

Dziewczynka uchwyciła się kurczowo jego włosów i nie zwolniła uścisku. Posiniała na twarzy,

szczękała zębami, ale żyła. I nic więcej się nie liczyło.

Reijo przytulił ją mocno, niemal obezwładniony nadmiarem uczuć.

Udało nam się, pomyślał z radością.

- Dziecinko moja - śmiał się i płakał, całując przemoczone włosy Mai. - Dziecinko

moja.

Gdy wyszli na ląd, chłodny październikowy wicher przeniknął ich do szpiku kości.

Reijo poczuł śmiertelne znużenie. Tymczasem był to dopiero pierwszy wygrany etap, teraz

musieli dostać się do domu, nim dopadnie ich Ole Edvard albo nim zamarzną na śmierć.

Zacisnął zęby i potykając się, popędził wzdłuż brzegu w silnym postanowieniu, że

wszystkiemu podoła.

6

Raija ze zmartwienia nie mogła sobie znaleźć miejsca. Aleksiej daremnie próbował ją

namówić, by usiadła i czekała cierpliwie. Nils bez większych skutków nakłaniał ją do tego

samego. Raija nie chciała czekać bezczynnie. Kiedy wreszcie Nils zauważył przez okno

nadbiegającego Reijo z Mają na ręku, poczuła się dotknięta do żywego, że to nie ona pierwsza

ich wypatrzyła.

Wyściskała mocno kompletnie wyczerpanego przyjaciela i bladosiną córeczkę. Starała

się zachować zimną krew, ale była zbyt podekscytowana, by działać rozsądnie.

- Usiądź! - nakazał jej Nils, przejmując komendę. - Ja też mogę się na coś przydać.

- Najpierw Maja - jęknął Reijo.

Nils nie protestował, choć jego zdaniem Reijo wyglądał na bardziej wyczerpanego.

Trzęsącymi się rękoma zaczął zdejmować z dziecka przemoczone i niemal zupełnie sztywne

ubrania. Szło mu dość opornie, z wdzięcznością więc przyjął pomoc Raiji, mimo że wcześniej

kazał jej trzymać się z boku.

- Poradzę sobie - zapewniła go. Usiłowała przywołać na twarz uśmiech, choć dręczyła ją

myśl, że znów nad jej najbliższymi pojawiły się złowrogie chmury.

Zręcznie wytarła małą do sucha, po czym opatuliła we wszystko, co znalazła w domu.

Przygarnęła córeczkę mocno i najchętniej oddałaby jej własne ciepło. Maja, nienaturalnie blada,

zachowywała się zatrważająco spokojnie. Czy nie powinna raczej krzyczeć wniebogłosy? Raija

bała się nad tym zastanawiać. Pragnęła raczej radować się tym, że dane jej było odzyskać

dziecko. Przykryła je dodatkowo futrzaną narzutą, wierząc, że Maja rozgrzeje się wreszcie. Nils

dokładał do pieca, aż ogień buzował.

- Był tu Ole? - zapytał Reijo, z trudem otwierając usta.

Był tak zziębnięty, że nie mógł nawet poruszyć pakami. Nils pomógł mu zdjąć

zesztywniała koszulę, która w wielu miejscach przylgnęła do skóry i trzeba było użyć gorącej

wody, by ją odkleić.

- Póki co, jeszcze nie - odparła Raija i podała Elise opatuloną Maję, a potem

zaprowadziła dziewczynki do izby.

Razem z Nilsem wyjrzeli ostrożnie przez wszystkie okna, ale na zewnątrz nie działo się

nic szczególnego. Żadne z nich jednak nie miało wątpliwości, że Ole Hermansson może

pojawić się w każdej chwili. A jego przybycie sprowadzi na wszystkich jedynie ból i cierpienie.

Raija bez zbędnych ceregieli zdjęła z Reijo spodnie, a potem kalesony, co bardziej

zawstydziło Nilsa niż ją samą. Na ramiona zarzuciła przyjacielowi utkaną z wełny narzutę i

delikatnie popchnęła go bliżej pieca.

- Jesteś niepoprawny, Reijo - mówiła, głaszcząc rozdygotane ciało. Kiedy ogień

oświetlił złotym blaskiem jej twarz, na długich rzęsach błysnęły łzy. Raija pomrugała

gwałtownie, ale te łzy dostrzegł nawet Reijo znajdujący się w dziwnym stanie gdzieś między

jawą a snem. - Powiedziałeś, że popłyniesz do groty, ale słowem nie wspomniałeś, że

zamierzasz wrócić tą samą drogą! - Mało brakowało, by się rozpłakała na dobre. - Przecież

oboje mogliście utonąć! Jak długo przebywałeś w lodowatej wodzie? Mogłeś zamarznąć!

Rozchorujesz się...

Uśmiechnąwszy się blado, przymknął oczy. Głowa opadła mu w tył. Czuł ogarniające

go z wolna ciepło, niemal równie błogie jak wtedy, gdy unosił go podwodny nurt.

Teraz frunął, szybował w powietrzu... Jakby zza chmur dolatywały go stłumione słowa

wypowiadane przez Raiję, a jej głos zlewał się w monotonny szum.

Słyszał muzykę... Leciał...

Tak naprawdę osunął się po ścianie w dół.

- Powinniśmy go położyć do łóżka - rzekł zatroskany Nils i nagle ogarnęło go poczucie

bezradności. Jego życie płynęło spokojnie i monotonnie, ale odkąd pamiętnej nocy zapukał do

drzwi tego domu i poznał Reijo, nic już nie było zwyczajne.

- Owszem, ale najpierw trzeba go rozgrzać - z uporem oznajmiła Raija. - I

przypilnować, by zjadł coś ciepłego. Wydaje mi się, że bardzo długo przebywał w grocie, a ile

czasu spędził w wodzie, Bóg jeden raczy wiedzieć...

Dopiero wraz z nastaniem wieczoru, gdy za oknami zapadł zmrok, Reijo zdołał o

własnych siłach przejść do alkierza i położyć się w łóżku. Ale zanim to nastąpiło, Raija

nacierała go i masowała, ogrzewała własnym ciałem. Płakała przy tym i klęła na przemian, ale

nie poddała się, póki nie otworzył oczu i nie popatrzył na nią przytomnie.

- Przyszedł? - zapytał, nie przestając dygotać. Zaprzeczyli.

Nils trzymał straż. Co chwila wyglądał przez okno, a gdy się ściemniło, odważył się

wyjść na zewnątrz i okrążył budynek. Nic nie zakłócało spokoju, ale Raija czuła, że jest to cisza

przed burzą.

Reijo nie chciał rozmawiać o tym, co się wydarzyło w grocie.

- Nie teraz - wymówił się udręczony. - To dla mnie na razie zbyt trudne, Raiju. Pozwól,

bym sam się z tym wpierw uporał.

Raija dobrze go rozumiała. Czasami trudno jest się dzielić z kimś przeżyciami,

zwłaszcza gdy są jeszcze całkiem świeże. Lepiej poczekać, nie wywierać presji, bo inaczej

człowiek zamknie się w sobie, przekonany, że najlepiej o wszystkim zapomnieć.

- Porozmawiaj z Mają - poprosił. - Biedne dziecko, tyle przeżyło!

Raija z ciężkim sercem pomyślała o tym samym. Jej maleńka córeczka doświadczyła

wiele złego. Raija czuła się winna. Jak każdy rodzic pragnęła dla swych dzieci wszystkiego co

najlepsze, tymczasem spotykało je tyle cierpienia tylko dlatego, że ona sama budziła w

otoczeniu tak skrajne reakcje.

Reijo został otulony w wełniane koce i ciepłe skóry. Raija wmusiła w niego także kubek

gorącej zupy, a kiedy wreszcie zasnął, już trochę rozgrzany, lecz bardzo wyczerpany, ogarnęło

ją także śmiertelne znużenie. Czuła się winna, nie miała prawa być zmęczona, ona, która

siedziała z założonymi rękoma i czekała, podczas gdy Reijo sam z narażeniem życia ratował jej

dziecko. Wyprawa do zagrody Nilsa w górach w jej przekonaniu w ogóle się nie liczyła.

Gdzieś w ciemnościach czaił się przepełniony nienawiścią Ole Edvard, który zamierzał

zagarnąć cudzą własność! Czy zdawał sobie sprawę, jak wielką budzi grozę?

Może celowo się nie zjawiał, żeby ich jeszcze trochę podręczyć? Raija zapragnęła, by

wreszcie skończył się ten koszmar. Zamiast przeciągać moment konfrontacji ze złem, jakie

uosabiał Ole Edvard, wolałaby stanąć z nim oko w oko.

Nils zjadł ugotowaną przez Raiję zupę, pomógł Aleksiejowi przy jedzeniu i nakarmił

małego Knuta. Elise nie chciała nic jeść, nie odrywała od Mai swych wielkich błękitnych,

zalęknionych oczu. Maja spała niespokojnie, Raija śmiertelnie się o nią bała. Zdawało się jej, że

w ciągu tego jednego dnia jej córeczka przeżyła tyle, że starczyłoby za cały rok koszmaru. Ona

także nie była w stanie zmusić się do jedzenia, wszystko w niej protestowało. Zgasiła lampę i

stanęła przy oknie. Wpatrywała się w pogrążoną w ciemności otwartą przestrzeń wokół domu.

Zastanawiała się, gdzie ukrył się Hermansson. Może czai się gdzieś w mroku nadchodzącej

nocy i obserwuje ich dom?

Nagle z izby doleciał ją przenikliwy dziecięcy głosik. Maja odkopała się i

wyswobodziła z otulających ją okryć. Kiedy Raija wzięła na ręce córeczkę, ta, nie przestając

wołać Reijo, popatrzyła na matkę szeroko otwartymi oczami.

- Reijo śpi - szepnęła Raija, ale głos się jej załamał. - Reijo śpi, maleńka. Wszystko z

nim dobrze. Tamten zły człowiek odszedł.

- Reijo... - Maja łkała żałośnie, drżąc na całym ciele. Przytuliła się mocno do matki,

przyjmując całą jej miłość. Zwykle wolała Reijo. Jedynie na krótką chwilę siadała na kolanach

matki, natomiast godzinami mogła przesiadywać na kolanach Reijo, uszczęśliwiona. - Udało mi

się - wymamrotała. - Udało mi się - powtórzyła dziewczynka, zniecierpliwiona jak zawsze, gdy

nie otrzymywała natychmiast odpowiedzi na swoje pytania.

- Tak, maleńka - przyznała Raija, nie wiedząc, co Maja ma na myśli. Bała się o to

zapytać, nie miała odwagi nakłaniać córeczki do mówienia. Wolałaby, gdyby Maja mogła o

wszystkim zapomnieć. Jeśli nie, niech sama wybierze moment, kiedy zechce o wszystkim

opowiedzieć.

- Wstrzymałam oddech. Zrobiłam tak, jak Reijo mi kazał. W morzu widać było

czerwone kropki... Z całych sił zaciskałam oczy. Ale nie otworzyłam buzi...

Ani słowa o Ole Edvardzie ani o uwięzieniu w grocie! Obraz Reijo przysłonił jej

wszystko. Najważniejsze dla Mai było, żeby zrobić to, co kazał jej Reijo.

- Bardzo dobrze, córeczko - uśmiechnęła się Raija, nic prawie nie widząc przez łzy. -

Reijo bardzo cię chwalił. Zresztą sam ci to jutro powie. Teraz spróbuj zasnąć.

- Reijo?

Raija zrozumiała, że Maja nie da za wygraną, zrezygnowana, zaniosła więc córeczkę do

izby, w której spał Reijo.

Serce jej się ścisnęło, kiedy zobaczyła, jak leży ze sztywnymi od słonej wody włosami

sterczącymi na wszystkie strony. Ostrożnie położyła Maję obok, tak by wzajemnie się ogrze-

wali. Reijo nawet tego nie zauważył, ale dziewczynka przytuliła się do niego zadowolona i

zacisnęła maleńką piąstkę wokół jego kciuka. Uśmiechnęła się, a na jej twarzyczce odmalowało

się oddanie i całkowite poczucie bezpieczeństwa.

Patrząc na tych dwoje, nie sposób było się nie wzruszyć. Raija zapragnęła zachować w

pamięci ten obraz, by móc go przywołać, kiedy życie zbyt mocno da się jej we znaki.

Promieniował od nich taki spokój! Spokój i ufność. Raija nie czuła ukłucia zazdrości, jakie

zwykle towarzyszyło jej, kiedy Reijo i Maja zamykali się w swym małym świecie. Dobrze było

wiedzieć, że tych dwoje, których kocha najbardziej, łączy taka miłość. Przestało jej

przeszkadzać, że trzymają ją trochę na dystans. Teraz potrafiła to znieść.

Nils czuł się w obecności Raiji trochę niepewnie. Przypuszczał, że wydaje jej się jeszcze

bardziej nieporadny niż był w istocie. Zdobył się jednak na odwagę i zaproponował, że

zostanie.

- Jeśli on przyjdzie... hmm... - wyjąkał. - Lepiej, żebym wtedy był. Reijo ani Rosjanin ci

nie pomogą. Kobieta sama z dziećmi...

Cisza była bardziej wymowna niż nieskładne tłumaczenie.

- Teraz już sobie poradzę, Nils. Byłeś wspaniały! - Raija odprawiła go delikatnie, żeby

nie poczuł się urażony. - Nie wiem, co bym bez ciebie zrobiła! Ale ty też musisz odpocząć.

Poza tym nie możesz zaniedbywać swoich obowiązków, bo ludzie zaczną coś podejrzewać. Nie

chcę, żebyś przez nas popadł w kłopoty. Bądź ostrożny!

Nils wyczytał w jej oczach szczere zatroskanie swoją osobą. Nie pamiętał, żeby

kiedykolwiek ktoś się tak o niego martwił. Poczuł niebezpieczny ucisk w gardle i z trudem

złapał oddech. W obecności pięknej żony przyjaciela całkiem tracił głowę. Nigdy jeszcze żadna

kobieta tak na niego nie działała.

- Nic więcej nie mogę dla ciebie zrobić? - zapytał, a na jego twarzy odmalował się taki

zawód, że Raija bez zastanowienia rzuciła:

- Ubrania Reijo. Lepiej, żeby nikt ich nie znalazł przy wejściu do groty.

Popatrzyła mu w oczy, trwało to zaledwie ułamek sekundy. Nils spuścił wzrok, a

policzki zapiekły go tak, jakby wystawił je na letnie słońce.

- Lepiej, żeby nikt ich tam nie znalazł - powtórzył tylko. Z prawdziwą radością spełniłby

każdą prośbę Raiji. Niczego bardziej nie pragnął, jak służyć jej pomocą. Gdyby choć trochę

mógł jej ulżyć, byłby szczęśliwy. Już dawno nie czuł się taki młody, rześki i zadowolony! Po

raz drugi tej doby skierował swe kroki ku wznoszącej się tuż za osadą górze, dumnej i

tajemniczej, jakby skrywała jakąś ponurą zagadkę.

Noc się dopiero zaczęła. Raija zabarykadowała drzwi i zaciągnęła wszystkie zasłony.

Wiedziała, że jeśli zło ma nadejść, nie uda się go powstrzymać w taki sposób, ale stworzyła

sobie złudzenie bezpieczeństwa. Zamknięty mały świat, do którego zło, trudności, chłód nie

miały przystępu. Wiedziała, że rzeczywistość jest całkiem inna, ale nikt nie mógł jej pozbawić

prawa do marzeń.

Zajrzała do Aleksieja w przypływie wyrzutów sumienia. Czuła się za niego

odpowiedzialna, a przez cały dzień nie poświęciła mu wiele czasu poza przygotowaniem je-

dzenia i opatrzeniem rany.

- To ty, Raiju?

Jego obcy akcent zawsze przyprawiał ją o dreszcz.

Zostawiła drzwi otwarte na oścież, żeby słyszeć, gdyby ktoś jej potrzebował, i po cichu

weszła do pogrążonej w mroku izby. Poluzowała upięty na głowie kok. Włosy spłynęły jej

kaskadą na ramiona, sięgając aż do pasa. Nie miała talii osy. Żartowała sobie, że odkąd biodra

jej się zaokrągliły, talia wydawała się znacznie smuklejsza. Aleksiejowi jednak wydała się

zjawiskowo kobieca. Ciepła poświata od tlącej się lampy i płomienia z paleniska otoczyła jej

postać złotoczerwoną, nieziemską aurą. Aleksiej poczuł słabość, której powodem nie były

bynajmniej rany od postrzału. Dobrze rozpoznawał te sygnały. Nie powinien czynić sobie

nadziei, był już na tyle dorosły, by to wiedzieć, ale w mroku wszystko zdawało się

zaczarowane. Odrzucił rozsądek. On także szukał ucieczki. Pragnął zapomnieć, że znalazł się w

obcym kraju i że grozi mu śmiertelne niebezpieczeństwo. Szczęśliwie trafił do spokojnej

przystani, ale nie łudził się, że pozostanie tu dłużej. Krótki pobyt. Krótki epizod. Jeśli los będzie

mu sprzyjać, zdoła wrócić do swoich. Ufał, że jest mu pisane życie daleko na wschód od tych

stron.

Nie wiedział dokładnie, co się stało z dziećmi i Hermanssonem, ale domyślał się, że

póki co wszystko się dobrze skończyło. O szczegóły postanowił spytać Raiję później.

Ta noc była przeznaczona na marzenia. To, co niemożliwe, miało w ciągu tych kilku

godzin stać się rzeczywistością.

- Usiądź! - poprosił, stukając w brzeg łóżka. Gwałtownie zatęsknił, by znalazła się

blisko niego. Ten jeden jedyny raz pragnął poczuć łączącą ich więź.

Raija zawahała się przez ułamek sekundy, ale usiadła. Zła na samą siebie, przysunęła się

nieco bliżej, niż wypadało.

Czegóż mam się obawiać ze strony tego młodego chłopaka? usprawiedliwiła się.

„Nie z jego strony”, podszepnął jej wewnętrzny głos. „Lecz co z tobą, Raiju? Nie lękasz

się tego, co tkwi głęboko w twym sercu? Za każdym razem, gdy patrzysz na Aleksieja albo o

nim myślisz, a myślisz dużo, drżysz, jakbyś popełniała jakąś zbrodnię”.

To prawda...

- Nie mogę zasnąć - powiedziała, ciesząc się w głębi duszy, że spowija ich

nieprzenikniony mrok, skrywający wszelkie odcienie barw, zasłaniający zmęczone rysy, tonu-

jący wszystko to, z czego nie była zadowolona. Mrok był jej sprzymierzeńcem. - Przez chwilę

cofnęłam się myślami do przeszłości. Wszystkie kłopoty nagle zniknęły. To pewnie

tchórzostwo z mojej strony tak uciekać od rzeczywistości - roześmiała się zażenowana, jakby

przepraszająco.

Aleksiej przykrył dłonią jej rękę. W pierwszym odruchu chciała ją cofnąć, ale zmusiła

się, by wytrzymać jego dotyk. Właściwie sama tego pragnęła.

- Każdy ma do tego prawo, to nie tchórzostwo! Sam chętnie wybrałbym się z tobą w

taką podróż donikąd.

Reijo zarzucał jej, że ucieka od rzeczywistości, choć przyznawał, że czasem wyobraźnia

może uchronić ludzi przed szaleństwem. Mikkal zawsze śmiał się dobrodusznie z jej fantazji, a

w ostatnim czasie sam coraz częściej szukał ucieczki w wyimaginowanym świecie. Tymczasem

Aleksiej nie uważał jej za głupią. Sprawiał wrażenie, że ją rozumie, i nie doszukiwał się

niczego szczególnego w jej słowach.

Zachowuje się tak naturalnie, pomyślała. Może ja sobie wmawiam grożące mi z jego

strony niebezpieczeństwo?

- Wierzysz w przeznaczenie? - zapytał.

Czuła na sobie jego palący wzrok, który przebijał ciemność.

Znowu ta bujna wyobraźnia! Przecież to całkiem niewinna rozmowa!

Aleksiej leżał przykuty do łóżka, ledwie co będąc w stanie się poruszyć, całkowicie

uzależniony od niej i od pomocy innych. Nie mógł jej skrzywdzić. Miała nad nim przewagę.

- Nie - odpowiedziała. - A zresztą nie wiem - dodała w przypływie szczerości,

przypominając sobie przepowiednie, którą przed wielu laty usłyszała z ust Elle. Słowa Elle

wryły się jej na trwałe w pamięć, tym bardziej że co jakiś czas uświadamiała sobie, ile prawdy

w nich tkwi. - Jeśli wszystko jest ustalone, życie wydaje się być bez sensu - wyjaśniła trochę

zakłopotana. - Chciałabym mieć wpływ na swoje życie, wierzyć, że mam coś do powiedzenia,

że coś zależy ode mnie.

- A mnie się trudno pogodzić z tym, że naszym losem kieruje przypadek. - Aleksiej

uścisnął mocniej jej rękę. - To nie zbieg okoliczności, że przypłynęliśmy statkiem do tej

właśnie zatoki, że zostałem postrzelony i trafiłem tu... - Ledwie powstrzymał się, by nie

powiedzieć „do ciebie”. Ale nie wolno mu było zapomnieć, że jego przyszłość związana jest z

okolicami na wschód od półwyspu Kola. Nie może dać się zwieść tej magicznej nocy i

uwierzyć w to, co niemożliwe. - Przeznaczenie oznacza, że wszystko toczy się według jakiegoś

planu. Lubię myśleć w ten sposób, bo wówczas nic nie dzieje się niepotrzebnie. Nie

przypadkiem leżałem, nie śpiąc, nie przypadkiem tu weszłaś. To nie przypadek, że

rozmawiamy. Że mam babkę, która nauczyła mnie języka, który ty także znasz. Fragmenty

pasują do siebie jak skorupy potłuczonego naczynia. Jeśli ktoś zada sobie trud, naczynie znów

będzie całe.

- Jesteśmy częściami potłuczonego naczynia? Aleksiej roześmiał się cicho:

- Kto wie? Może właśnie stykają się nasze boki i pasują idealnie.

- Czas wstrzymał oddech - odparła Raija.

Słysząc łagodniejącą w jego głosie młodzieńczą zapalczywość, poczuła, że chociaż jest

jej rówieśnikiem, mogłaby być jego... nie, nie matką... raczej starszą siostrą.

Zarumieniła się gwałtownie, uświadomiwszy sobie, że za nic w świecie nie chciałaby

być tak blisko z nim spokrewniona.

- Skąd przybyłeś, Aleksieju? - zapytała. Atmosfera zgęstniała, rozmowa przybrała

intymny ton. Raija sama nie wiedziała, kiedy przekroczyli granice poufałości.

Dwoje ludzi nocną porą. Dwoje młodych, którzy znaleźli się za blisko siebie. Trzymając

się za ręce, rozmawiali w obcym języku. Egzotyczni niczym barwne dzikie róże, które wyrosły

na ugorze, smagane podmuchami ostrego wiatru, tu, na najdalej wysuniętym na północ

przylądku Ruiji - nadmorskiej krainy. Musną się lekko liśćmi. Ale nie wolno im się zanadto do

siebie zbliżyć, bo róże mają kolce.

- Pytasz, skąd przybyłem tej nocy, kiedy zostałem porzucony na brzegu w twym kraju? -

zapytał, siląc się na wesoły ton. - Przypłynąłem z Onegi na „Sankt Nikołaju”. - Westchnął, a

jego głos nabrał ciepła. - Słyszałaś o świętym Nikołaju?

Raija pokręciła głową.

- Mnóstwo statków zostało nazwanych jego imieniem i nic dziwnego. To patron

żeglarzy, otacza nas opieką.

Aleksiej zamilkł na chwilę, a jego myśli poszybowały na wschód do ojczyzny położonej

tak jak Ruija nad morzem. Ludzie byli tam inni, a krajobraz równinny, otwarty, bardziej

rozległy.

- Pochodzę z Archangielska - roześmiał się lekko. - Dla ciebie to tylko dziwaczna

nazwa. Założę się, że nie potrafisz jej nawet wymówić.

Takiego wyzwania Raija nie mogła puścić mimo uszu. Poruszała językiem, próbując

wydobyć obce dźwięki i naśladować dziwny akcent. Zawsze z dużą łatwością przyswajała sobie

obcą mowę, ale tym razem miała kłopoty. Aleksiej jednak nie kpił z niej. Uśmiechał się, to

prawda, ale równocześnie twierdził, że wychodzi jej to znacznie lepiej niż ludziom, których

spotykał w czasie żeglugi do obcych krajów.

- Większość z nich nawet nie chciała spróbować wymówić nazwy mojego miasta -

dodał z goryczą. - Archangielsk leży nad Morzem Białym, które wcina się w głąb lądu i łączy

się na północy z oceanem. W pobliżu Archangielska uchodzi do morza rzeka Dwina. To piękne

miejsce, Raiju. Jak okiem sięgnąć, ciągną się tam stepy. Bezkresne równiny. Wszystko zresztą

jest tam bezkresne...

- Kochasz swój kraj - zauważyła Raija. Poznawała to po sposobie, w jaki dobierał

słowa. Biła z nich miłość. - Wspomniałeś, że wyjechałeś z domu w wieku trzynastu lat.

Dlaczego?

- Powoli! - Upomniał ją ostro, niemal burząc niezwykły nastrój.

Kolce potrafią głęboko zranić.

- Mieszkałem nad samym morzem - ciągnął.

Raija dostrzegła, jak drgają mu kości policzkowe. Wydawało jej się, że z wielkim

trudem zachowuje spokój.

- Nad morzem zawsze działo się coś ciekawego. Do portu przypływały statki, wielkie i

małe. Już jako mały chłopiec kręciłem się w pobliżu portu i stoczni, gdzie budowano statki

większe niż domy. Kiedy trzymałem Jewgienija za rękę, wydawało mi się, że jestem równie

dorosły jak on.

- Jewgienij? Kto to? - Znowu trudne do wymówienia imię.

- Mój brat, starszy ode mnie o pięć lat. Było nas czternaścioro rodzeństwa, dwanaście

sióstr i my dwaj. Kiedy Jewgienij skończył czternaście lat, wypłynął z Archangielska w rejs na

„Sankt Nikołaju”. Miałem dziesięć lat, gdy umarła nam matka. W dwa miesiące później ojciec

ożenił się ponownie, usprawiedliwiając się, że sam nie poradzi sobie z tak liczną gromadą

dzieci. Ojciec pracował u jednego z tamtejszych szkutników. Wiele moich sióstr w tym czasie

było już zamężnych, tylko pięcioro spośród rodzeństwa było młodszych ode mnie.

- Nowa żona ojca, Elena, nie radziła sobie wcale lepiej z opieką nad dziećmi niż ojciec.

Moje siostry więc zabrały pięcioro najmłodszych do siebie. Anna, najstarsza z sióstr, chciała

mnie przygarnąć, ale ojciec się sprzeciwił. - Aleksiej uśmiechnął się z bólem. - Powiedział, że

jego syn będzie rósł pod jego dachem, póki nie osiągnie dorosłości. Pozostałem do ukończenia

trzynastu lat.

Historia jego życia w skrócie. Raija wyczuwała, że w ciągu tych dwóch lat wiele się

wydarzyło, ale Aleksiej najwyraźniej nie miał ochoty o tym mówić Nie nalegała, nie miała

prawa naruszać kruchych podstaw wzajemnego zaufania.

- Powinnaś zobaczyć Archangielsk - ciągnął Aleksiej już całkiem innym tonem. Łatwo

zmieniał nastrój. Najwyraźniej rodzina stanowiła zakazany temat, mówił o niej niemal

obojętnie. Jedynie brat Jewgienij i siostra Anna w jego opowieści zyskali trochę ciepła. Ale

miasto kochał i opowiadał o nim z miłością.

- Nie jesteś w stanie sobie wyobrazić tych rozległych zalesionych przestrzeni. Nie masz

pojęcia, jakie ogromne drzewa tam rosną. Chciałbym cię tam ze sobą zabrać, Raiju,

pokochałabyś to miejsce. Pokochałabyś katedrę Michała Archanioła....

Raija, choć nie wiedziała wiele ani o świętych, ani o archaniołach, dala się porwać jego

entuzjazmowi.

- Łodzie płynące po rzece - marzył. - Leniwie kierujące się ku morzu. Cóż to za widok!

Nie przyznała mu się, że morze i ocean wzbudzają w niej przerażenie, ani też że nie

wierzy w anioły. Cudownie było słuchać jego głosu słowami malującego obrazy, których nigdy

nie ujrzy na własne oczy. Aleksiej opowiadał wyjątkowo barwnie, udało mu się zachwycić

Raiję. W wyobraźni wszystko było cudowne i wspaniałe, oboje tak to czuli. Być może, gdyby

dziewczynie dane było zobaczyć wszystko, o czym opowiadał, przeżyłaby rozczarowanie.

Marzenia oszczędziły im tego. Pokochała to miejsce właśnie dlatego, że ujrzała je jego oczami.

- Odkąd skończyłem trzynaście lat, radziłem sobie sam.

To nic nadzwyczajnego, tacy młodzi ludzie już pracują na własne utrzymanie,

wypływają na morze. Zresztą u was jest chyba podobnie?

- Chyba tak. U nas także młodzi szybko muszą zarabiać na chleb. To nie jest kraina

mlekiem i miodem płynąca - rzuciła z goryczą Raija.

- Kiedy miałem piętnaście lat, w Onedze spotkałem Jewgienija. Miał tam narzeczoną,

zamierzał się z nią ożenić.

Znów jego głos stwardniał jak kamień i stał się szorstki, kanciasty niczym postrzępione

skały.

- Nic jednak z tego nie wyszło i później byliśmy tylko my dwaj: Jewgienij i ja.

Pływaliśmy na tych samych szkutach, oglądaliśmy to samo, dzieliliśmy ze sobą niemal

wszystko. Troszczył się o mnie jak wtedy, gdy byłem mały. Zdarzało się, że potrzebowałem

jego opieki. Jesteśmy tacy różni... - zaśmiał się jakby z przymusem, ale w jego śmiechu

zabrakło wesołości.

- Jewgienij jest ode mnie wyższy i ma ciemniejsze włosy. To najwspanialszy człowiek

pod słońcem, nigdy nie powiedział mi złego słowa. Jest spokojny i opanowany, a przy tym

odpowiedzialny i dorosły. Całkowite moje przeciwieństwo...

- A mnie się zdajesz dojrzały - sprzeciwiła się cicho Raija. - Przemyślałeś dużo więcej

niż znaczna część ludzi, których znam.

- Nie o to chodzi - rzekł Aleksiej z udręką w głosie, ściskając do bólu dłoń Raiji.

Nie zwolnił uścisku, mimo że Raija aż jęknęła.

- Tacy jak ty i ja wcześnie dojrzewają, ale otoczenie tego nie dostrzega. Nie zauważa

też, że potrafimy myśleć jak dorośli. Cóż to kogokolwiek obchodzi? - ciągnął gorzko.

Raija przymknęła oczy, domyśliła się, co teraz nastąpi. Intuicja już dawno

podpowiedziała jej, że łączy ich niezwykłe podobieństwo.

- To, co się dzisiaj stało, stało się z twojej winy, prawda? Pokiwała głową.

Smukłymi palcami gładził jej dłoń niczym czuły kochanek, on - bratnia dusza.

- Nie pierwszy raz cię to spotyka - zgadywał dalej. - Prześladują cię niezwykle historie.

Przyciągasz do siebie zdarzenia, o których innym się nawet nie śniło.

- Tak, rzeczywiście.

- Mnie się także to przytrafia - zaśmiał się. - Któż inny jak nie ja mógł zeszłej nocy

zostać postrzelony i porzucony przez swoich. Właśnie dlatego tak uparcie wierzę w prze-

znaczenie. Po prostu muszę wierzyć, że w tym wszystkim jest ukryty jakiś sens. Inaczej chyba

bym zwariował.

- Dzisiaj uratowałeś jedno z moich dzieci - rzekła łagodnie Raija. - Nie zdążyłam ci

jeszcze podziękować. To rzeczywiście miało głęboki sens.

- Zwykle nie dokonuję tak szlachetnych czynów - przerwał oschle. - I ranie tych, którzy

są mi najbliżsi. Nie chcę przysparzać im kłopotów, tymczasem zadaję im nieznośny ból.

- Nie powinieneś się tak obwiniać, Aleksieju. Nie wierzę, że jesteś złym człowiekiem.

Nie mógłbyś nikogo skrzywdzić.

- Nie ja! Na miły Bóg! - przerwał jej. - Nie ja, Raiju! Ale ja prowokuję zło w innych,

przeze mnie ludzie posuwają się do podłości. Z tobą jest podobnie, prawda?

- To zależy, jak na to spojrzeć. - Jesteś piękna, Raiju!

Słowa, wypowiedziane tak nieoczekiwanie, rozbawiły ją.

- Doprawdy, Aleksieju, przeskakujesz z tematu na temat. Ale dziękuję, miło mi, że tak

uważasz.

- Nie chciałem ci prawić komplementów! - rzekł z powagą. - Gdybym miał taki zamiar,

postarałbym się dobrać bardziej wyszukane słowa. Mógłbym powiedzieć, że nie spotkałem

dotąd piękniejszej kobiety, że odurzyła mnie twoja uroda, że twoje oczy mogą popchnąć

mężczyznę do szaleństwa. Że twoje usta są stworzone do pocałunków...

- Nie przesadzaj!

- Śmiejesz się!

Popatrzył na nią z uznaniem. Być może rzeczywiście tak sądził? Nie potrafiła odgadnąć

myśli tego mężczyzny.

- Gdybyś była zwykłą dziewczyną, Raiju, nie śmiałabyś się z moich słów - stwierdził z

przekonaniem. - Przeciwnie, chłonęłabyś je całą sobą.

- Tak? A co cię skłania do takich wniosków? Poza tym, że różnię się od kobiet, jakie

dotąd spotkałeś na swej drodze. Nie kokietuję cię, chcę wiedzieć, co naprawdę myślisz.

- Roześmiałaś się, ponieważ słyszałaś takie słowa już nie raz - ciągnął. - Nie jestem

pierwszym mężczyzną, który prawi ci komplementy. Nie przywiązujesz do nich większej wagi.

Inne kobiety delektowałyby się nimi jak egzotycznym daniem. Dla nich miałyby one duże

znaczenie.

- Przede wszystkim dlatego, że słyszałyby je z twoich ust - odrzekła Raija oschle. -

Doskonale zdajesz sobie sprawę, że na jedno kiwnięcie palcem, Aleksieju, większość dziewcząt

padłaby plackiem u twych stóp.

- Ponieważ jestem przystojny - odparł, wypluwając niemal z siebie te słowa. - Ciebie i

mnie natura obdarzyła niezwykłą urodą. Porażającą... albo też przynoszącą nieszczęście.

Opanował się z wielkim trudem i ciągnął dalej:

- To prawda, że urodziwa twarz często pomagała mi w życiu, ale na Boga i wszystkie

świętości, nie raz była ona powodem moich łez. Jestem pewien, Raiju, że jeśli potrafisz zdobyć

się na szczerość, powiesz o sobie to samo. Prawie nic o tobie nie wiem, ale daję głowę, że

również przysporzyłaś innym wiele bólu. I że zawsze ci, których kochałaś najmocniej,

najbardziej cierpieli.

On wie o wszystkim, pomyślała udręczona Raija. Wie... wiedział przez cały czas o ojcu,

matce, o Mikkalu, o Ravnie. Wiedział o Kallem, Reijo i Anttim. O dzieciach, o Mai...

Wiedział...

Wszyscy, których kochała. Którzy cierpieli dlatego, że ją kochali albo że to ona ich

kochała.

- Może - wydusiła z siebie. - I co z tego?

- Powinniśmy się na to przygotować - rzucił cynicznie. - Nie możemy się dać

zaskoczyć, dać się zniszczyć. Musimy nauczyć się z tym żyć!

- Ty tego nie potrafisz, drogi Aleksieju - przerwała mu Raija, uchwyciwszy jego

spojrzenie. - Robisz sobie wyrzuty. Jeśli chcesz z tym żyć, musisz przestać się obwiniać za

czyny innych ludzi. Przecież nie ponosisz winy za to, że masz taką a nie inną twarz.

- Bystra jesteś, Raiju! Może to bardziej oryginalny komplement? - zaśmiał się głucho.

Ale Raija przeszła do sedna sprawy:

- Do jakich czynów popchnęła cię twoja niezwykła uroda? - Ach, to smutna historia

małego ślicznego chłopca - uśmiechnął się szyderczo. - Naprawdę chcesz jej posłuchać?

- Ani trochę nie przeszkadza mi twoja uroda. Nie kochałam nigdy kogoś dla jego

pięknej twarzy. Gdybym się w tobie zakochała... Gdybyśmy mieli na to czas, nie miałoby to

żadnego związku z twoją urodą. Kocham ludzi z innych powodów.

- Wyraziłaś się jasno - uśmiechnął się i napięcie jakby nieco zelżało. - Chyba nikt

jeszcze nie powiedział mi tak pięknych słów, a może nie miałem odwagi wierzyć pięknym

słowom, jakie ludzie do mnie kierowali. Nie muszę powątpiewać w twoją szczerość, to takie

miłe uczucie...

Czekała.

Aleksiej puścił jej rękę. Potrząsnął grzywką jakby z niedowierzaniem i ochrypłym

głosem rzekł:

- Tylko Jewgienijowi opowiedziałem tę historię. Zresztą pod przymusem. A i tak

połowy musiał się sam domyślić. Teraz po raz pierwszy opowiem z własnej woli.

Westchnął.

Nie było mu łatwo. Już zbyt długo tłumił w sobie złe wspomnienia. Udawał, że nie ma

zmartwień i odgrywał rolę zadowolonego z życia próżnego uwodziciela. Unikał związków,

które wymagałyby od niego zaangażowania, nie chciał ranić innych i sam chciał się ochronić

przed cierpieniem.

- Mój ojciec ożenił się z kobietą, która mogłaby być jego córką. - Raija zauważyła, że

ściągnął brwi, a czoło pokryło mu się zmarszczkami.

W głosie zabrzmiała pogarda.

To była głupawa, pusta kobieta, młodsza od moich trzech najstarszych sióstr. Niezbyt

ładna, ale bardzo dbała o swój wygląd, za wszelką cenę starając się zachować młodość.

Wstydziła się starego męża, ale wyszła za niego, dlatego że nikt inny jej nie chciał. Miała

nadszarpniętą reputację. Należała do tego typu kobiet, z którymi mężczyźni chętnie się bawią,

ale nie wybierają ich sobie na żony. Ludzie naśmiewali się z ojca, że musiał drogo zapłacić za

to, co inni mężczyźni w Archangielsku dostawali za darmo. Wtedy jeszcze nie miałem pojęcia,

o czym mówią.

Przerwał na moment.

- Elena lubiła mężczyzn, była nienasycona - podjął. - W domu nudziła się, nie

przepadała za zajęciami domowymi, dzieci ją denerwowały. Z prawdziwą ulgą pozbyła się

najmłodszych pasierbic. Mnie tolerowała, dlatego że byłem chłopcem, i to urodziwym

chłopcem. - Westchnął ciężko. - Nad wiek wyrośnięty, wyglądałem na więcej niż dwanaście lat.

Dziewczyny oglądały się za mną, ale ja się nimi w ogóle nie interesowałem. Uważałem wręcz,

że są głupie. Z początku nie zorientowałem się, o co w tym wszystkim chodzi. Dla mnie była

ona przede wszystkim żoną ojca i choć nie myślałem o niej jak o matce, to jednak... przecież

była zamężna...

- Niemożliwe - jęknęła Raija bezsilnie.

Aleksiej pokiwał głową, a potem, choć z trudem, podjął swą opowieść.

- Przebierała się wtedy, kiedy była pewna, że ją obserwuję, zresztą ustawiała się tak,

bym widział jej ciało. Byłem ciekawy, więc z początku podglądałem ją, zresztą który młody

chłopak nie robiłby tego samego. Jej właśnie o to chodziło. Zaczęła mnie dotykać. Głaskała po

głowie, po plecach, poklepywała po policzku, całowała... Ojciec wzruszał się, że tak wspaniale

się mną opiekuje. A kiedy nie patrzył, jej dłonie wędrowały w inne rejony...

Zduszonym głosem mówił prawie bezgłośnie:

- Budziło to we mnie wstręt, ale czułem, że nie mogę poskarżyć się ojcu ani nikomu

innemu. Zawsze mnie uczono, że należy słuchać dorosłych. Znikałem więc z domu na długie

godziny, w ciągu dnia wałęsałem się po porcie. Macocha naskarżyła na mnie ojcu, udając, że

bardzo się o mnie martwi. Ojciec jej uwierzył i oznajmił mi, że port nie jest placem zabaw dla

dzieci. Elena wygrała, rozumiesz, Raiju? Stałem się jej maskotką, zabawką do miłosnych

igraszek. To było straszne, podłe, wstrętne. Miała ogromne doświadczenie i nakłaniała mnie do

robienia rzeczy, o których brzydzę się mówić jeszcze dziś.

Raija także poczuła mdłości. Teraz dopiero zrozumiała, skąd w nim tyle goryczy.

- Wtedy uciekłeś? Pusty śmiech.

- Ojciec znalazł mnie na wpół rozebranego w ich małżeńskim łożu. Wyzwał mnie od

najgorszych! Zarzucił zepsucie i wyuzdanie, po czym wypędził z domu. Ostatnie, co słyszałem,

to jej płacz. Domyślam się, że przedstawiła ojcu własną wersję zdarzeń, i wyszła na zbrukaną

niewinność.

- No cóż, w każdym razie nie możesz się za to obwiniać - rzekła Raija z naciskiem. - Ta

kobieta była chora.

- Tyle że to nie był jedyny przypadek. Później to się powtarzało. Po tym wszystkim nie

potrafiłem zaufać żadnej kobiecie. Ale wykorzystywałem je w złości i nienawiści. Dopiero w

Onedze o wszystkim zapomniałem. Byłem taki szczęśliwy, kiedy odnalazłem Jewgienija! Mój

brat był wówczas bardzo zakochany i planował nawet ślub z Waldą, wesołą i sympatyczną

dziewczyną, pulchną i rumianą. Powinienem wyjechać od razu. Przysięgam, że jej nie

zachęcałem. Polubiłem ją, ale nigdy z nią nie flirtowałem. Nigdy też nie powiedziałem niczego,

co można by opacznie zrozumieć. Któregoś dnia oznajmiła mi, że mnie pokochała, była prze-

konana, że i ja coś do niej czuję. Wmówiła to sobie. Zaproponowała, byśmy wyjechali w

tajemnicy przed Jewgienijem do jej rodziny, która mieszkała w głębi kraju, nad Wołgą.

Znów zamilkł. - Pojmujesz to, Raiju? - zapytał po chwili, powstrzymując się od łez. -

Nie prowokowałem jej! Ona sobie to wszystko wymyśliła. Namawiała mnie, żebym oszukał

swego brata, którego przecież zamierzała poślubić, nim się pojawiłem. Nagle uznała, że nie jest

dla niej dość dobry. Jewgienij kochał ją do szaleństwa, dla niej gotów był skoczyć w ogień.

Powiedziałem jej o tym. Mówiłem, że kocham ją jak siostrę, ale nic więcej do niej nie czuję i

nic z tego nie będzie. Wpadła w histerię. Pokłóciła się z Jewgienijem i wykrzyczała mu

wszystko, obwiniając mnie. Potem powiesiła się.

Raija zapragnęła przytulić go do siebie, ale przecież był ranny... Pocałowała go więc

delikatnie. Ale Aleksiej przytrzymał ją, a potem ukrył twarz w jej włosach i rozpłakał się jak

dziecko. Raija nie odepchnęła go, przekonana, że szuka u niej wsparcia. Zapewne nie dał ujścia

swoim uczuciom od czasu, gdy jako trzynastolatek został wyrzucony z domu.

Kiedy wreszcie wypuścił ją z objęć, wydawał się zakłopotany. Chciał się odwrócić i

ukradkiem otrzeć łzy, ale przy każdym nawet najmniejszym ruchu czuł przejmujący ból.

- Lubię cię, Aleksieju - powiedziała Raija, gładząc go po policzku. - Jesteś wspaniałym

młodzieńcem.

Wstała i sprawdziła, czy jest dobrze okryty.

- Pójdę się teraz położyć, może zasnę. Myślę, że jakoś uda mi się żyć z moją twarzą, i

wierzę, że i ty się tego nauczysz.

- Jesteś pierwszą kobietą, której zaufałem - rzekł ochryple. Raija uśmiechnęła się.

- Strzeż się przed popełnieniem tego samego błędu, który popełnili inni. Nie zakochaj

się we mnie, Aleksieju. Nie jestem dla ciebie.

- Chyba przeceniasz swój urok! - Aleksiej odzyskał humor. - Nie wystarczy ci, że

zwierzyłem ci się z tego, o czym na co dzień boję się myśleć? Może wsypałaś mi do zupy jakiś

magiczny proszek?

- Czas się zatrzymał - uśmiechnęła się Raija. - Może to wszystko nam się śniło?

Aleksiej jeszcze nigdy nie spotkał takiej kobiety. Słyszał, jak układa się w łóżku, i

zazdrościł Reijo. Czul, że stracił dla niej kawałek swego serca, i to nie z powodu jej niezwykłej

urody, ale dlatego, że nigdy nie spotkał nikogo o tak pięknym wnętrzu.

Nigdy jej jednak o tym nie powie.

Przetrzyma teraz nawet najgorsze, wiedząc, że jest gdzieś kobieta, która gardzi

intrygami i zdradą.

7

Ludzka pamięć jest zawodna. Ma w tym zapewne swój udział upływ czasu. Ludzie

trochę dodadzą, trochę odejmą i opowiadają tylko to, co ich bawi lub ekscytuje. I każdy pamięta

co innego. W końcu tak naprawdę trudno ustalić, co w istocie się wydarzyło.

O rosyjskiej szkucie szybko zapomniano. Nic dziwnego, mieszkańcy wioski wszak nie

raz handlowali z Rosjanami. Ci, którym tamtej nocy udało się zdobyć mąkę, nie mieli powodów

do narzekań. Nikt nie poniósł uszczerbku na zdrowiu. Podczas strzelaniny zapanował straszny

chaos. Ludzie gadali, że jakiś Rosjanin został ranny, ale chyba to nie była prawda. Plotki

gruchnęły, ale równie szybko ucichły, gdy nic nowego nie odkryto w tej sprawie. Mijały dni.

Nikt nie znalazł ani rannego, ani martwego Rosjanina. Zaczęto sobie nawet żartować, że

Rosjaninowi wyrosły skrzydła i trafił wprost do nieba.

Ludzie szybko zyskali kolejną pożywkę dla plotek. Wdzięcznym tematem rozmów

okazali się nowi mieszkańcy duńskiego domu, zwłaszcza kiedy wyszło na jaw, że jedna z

dziewczynek zabłądziła i omal się nie utopiła. Tylko cudowi należy zawdzięczać, że ojciec ją w

porę zauważył i uratował. Co prawda Bóg poskąpił mu wzrostu, ale okazało się, że nie

wyskoczył sroce spod ogona.

Wreszcie wybuchła jeszcze większa sensacja. Krwawy Ole, człowiek, który wzbudzał w

mieszkańcach tych stron strach i nienawiść, zniknął bez śladu. Zostawił konia i nie odebrał

należnej mu zapłaty.

Początkowo kupiec zacierał dłonie. Pozbył się Rosjan z zatoki i przy tym nic go to nie

kosztowało, ba, przybył mu jeszcze koń w stajni, za którego także nie zapłacił grosza.

Na wszelki wypadek dobrze traktował to zwierzę. Nie ufał Hermanssonowi. Co prawda

Krwawy Ole nie pojawiał się, co mogło oznaczać, że zaginął, ale póki na własne oczy nie ujrzy

go martwego, poty nie odzyska spokoju. Dręczyła go niepewność, źle sypiał, bo mimo że

głośno rozpowiadał o swych kontaktach z wysoko postawionymi urzędnikami, nie miał zbyt

wielu znajomości w tych kręgach. Raczej było to jego pobożne życzenie. Przechwalać się mógł

jednak bezkarnie, bo i tak nikomu nie przyszło do głowy powątpiewać w jego słowa.

Zaczął się bać, że jeśli zniknięcie Hermanssona wyjdzie na jaw, rozejdą się pogłoski, iż

to on wynajął ludzi, którzy strzelali do mieszkańców osady. To prawda, że handel z Rosjanami

odbywał się niezgodnie z panującym prawem, ale ponieważ miał charakter lokalny, patrzono na

to przez palce. Ktoś mógłby uznać, że posunął się zbyt daleko. Kto wie, czy nie pociągnięto by

go do odpowiedzialności?

Lękał się również z innego powodu. Prześladowała go myśl, że Hermansson zniknął

celowo, żeby ludzie zaczęli gadać i baczniej przyjrzeli się działalności kupca. Potem zjawi się

znienacka i zażąda zapłaty za wykonane usługi i za milczenie.

A taki był już bliski spełnienia swoich marzeń! Postanowił zbić majątek, zanim opuści

to pustkowie, by na stare lata żyć jak człowiek. Nic go nie obchodziło, że okrada innych, czyż

koszula nie jest bliższa ciału?

Ta afera mogła wszystko zniszczyć.

Hermansson był kluczem w całej sprawie. Kupiec dobrze wiedział, że ludzie zwą go

„Krwawy Ole” i sam w tajemnicy także używał tego przydomku. Chodziły słuchy, że Ole

zniszczył niejednego człowieka. Mads Holmertz nie zamierzał stać się następną ofiarą

bezwzględnego ziomka.

Postanowił za wszelką cenę odnaleźć Hermanssona. Ale sprawa była dyskretna, nie

mógł otwarcie okazać zainteresowania znienawidzonym w tych stronach oprawcą. Należało

podejść do tego z największym wyczuciem. Może jeszcze wyjdzie z tego dołka, i to nie brudząc

sobie rąk?

Zastanawiając się nad wyborem osoby, która potrafiłaby sprostać temu zadaniu,

pomyślał o Reijo.

Finowi niełatwo było zaimponować. Kupiec przypomniał sobie, jak ze spokojem

położył przed nim bryłkę złota i sucho zapytał, czy to wystarczająca zapłata za dom, którego

kupnem był zainteresowany, ani słowem nie zdradzając, skąd wziął ów szlachetny kruszec.

Poza tym przedłożył dokument podpisany osobiście przez sędziego. Ten mężczyzna, choć nie

mówił za wiele, miał głowę na karku. Ktoś taki właśnie by mu się przydał.

Ludzie gadali, że rzucił się do lodowatej wody i uratował córkę przed utonięciem, sam

omal nie tracąc życia. To znaczy, że jest odważny.

Kupiec uśmiechnął się i z zadowoleniem potarł podwójny podbródek. Lepszego wyboru

nie mógł dokonać. Takiego właśnie mężczyzny jak ów Fin potrzebował do tego zadania.

Codzienne życie zaczęło przypominać normalność, chociaż nadal ukrywali Aleksieja.

Młodzieniec dzięki opiece i staraniom Raiji stanął na nogi i czuł się coraz lepiej, ale ramię nadal

miał sztywne, a ruchom ręki towarzyszył ból.

Reijo podejrzewał, że Rosjanin nie odzyska całkowitej sprawności i już nigdy nie będzie

mógł pływać na statku.

- Sądzisz, że popełniłam jakiś błąd? - zapytała Raija.

- Nie! - odparł zdecydowanie Reijo.

Aleksiej powtórzył jej to samo, kiedy wspomniała o tym w rozmowie. Owa pamiętna

noc, kiedy oboje zrzucili maski z twarzy, bardzo ich do siebie zbliżyła.

- Uratowałaś mi życie, Raiju. Sądzisz, że mógłbym kiedykolwiek robić ci z tego

powodu wyrzuty? Mimo wszystko wolę żyć, nawet jeśli nie będę mógł poruszać ręką. Na

pewno trafi mi się jakieś zajęcie... - Wykrzywił twarz w grymasie i dodał: - W najgorszym

wypadku znajdę sobie bogatą wdowę, która zechce mieć u swojego boku młodego,

atrakcyjnego męża.

Zupełnie przypadkowo Raija zerknęła w okno. Aż krzyknęła przestraszona, gdy ujrzała

zmierzającego w ich kierunku nieznajomego mężczyznę. Od domu dzieliło go zaledwie kilka

minut drogi. Aleksiej bawił się właśnie z gaworzącym wesoło Knutem. Ci dwaj przypadli sobie

do serca i doskonale się rozumieli.

- Aleksieju, ukryj się! Ktoś idzie w naszą stronę, nie mam pojęcia, kto to jest!

Wyrwawszy dziecko z ramion Rosjanina, popchnęła go do izby zajmowanej przez

dziewczynki.

- Gdzie mam się schować? - Aleksiej rozejrzał się nerwowo po pomieszczeniu.

- Pod łóżkiem Elise i Mai. Tylko szybko! Pośpiesz się!

Roztrzęsiona chwyciła go za chore ramię, które zapiekło przeraźliwie. Aleksiej,

zaciskając zęby z bólu, wsunął się pod łóżko. Raija nie widziała już, jak on wykrzywia twarz,

powstrzymując się od krzyku.

Raija zasłoniła go futrzanym nakryciem. Wyglądało to tak, jakby któreś z dzieci rzuciło

niedbale skórę, a niezbyt obowiązkowa matka zapomniała poprawić posłanie.

- Ani słowa - przykazała Raija Elise i zamknęła drzwi. Zdążyła dosłownie w ostatniej

chwili, bo oto rozległo się mocne pukanie. Raija szybko wygładziła fartuch i rzuciła swej

podopiecznej ostrzegawcze spojrzenie. Elise siedziała pochylona nad cerowaniem.

- Proszę! - rzuciła Raija spokojnym głosem.

Do środka wszedł korpulentny, łysawy jegomość o władczej postawie i spojrzeniu, które

na pewno nie należało do człowieka słabego. Bruzdy wokół ust nadawały jego twarzy chłodny i

cyniczny wyraz. Nieznajomy nie spodobał się Raiji, zwłaszcza gdy zauważyła, jak na jej widok

osobliwie zabłysły mu oczy. Najwyraźniej wyobrażał ją sobie inaczej. Raija niemal usłyszała

drwiący, ale wyrozumiały śmiech Aleksieja i usłyszała jego słowa: „Jesteśmy tacy piękni, ty i

ja...”

- No proszę, co widzę - odezwał się gość jowialnym tonem. Pośpiesznym krokiem

podszedł bliżej i uścisnął mocno dłoń Raiji.

Dobre i to, pomyślała. Nie znosiła bowiem ludzi podających bezwładnie rękę.

- A więc to jest pani Kesaniemi! Teraz rozumiem, dlaczego mąż nie zabiera pani do

wioski i nikomu nie pokazuje. Taką perłę każdy by chciał zachować tylko dla siebie!

Pocałował Raiję w rękę, czym tak ją zaskoczył, że nie zaprotestowała, choć uznała to za

dziwny obyczaj.

- Pani pozwoli, że się przedstawię. Nazywam się Mads Holmertz. Jestem kupcem -

skłonił się lekko.

- Raija - odrzekła krótko, a w jej głosie mimowolnie zabrzmiała niechęć.

Rozejrzał się po izbie, ale zaraz jego wzrok znów spoczął na niej. Raija domyśliła się, że

spodobała mu się, ale zdecydowanie nie odwzajemniała tej sympatii.

- A gdzie mąż?

Raija niemal krzyknęła z radości. Kupiec nic nie podejrzewał! Nie przyszedł szukać u

nich rannego Rosjanina. Aleksiej był bezpieczny. Zrozumiawszy, że nie ma się czego obawiać,

odpowiedziała przyjaźniej:

- Przypuszczam, że mąż jest na nabrzeżu. Pomaga znajomemu, Nilsowi.

Kupiec skinął głową.

- Słyszałem, że mąż pani dokonał bohaterskiego czynu - zagadnął.

- Na szczęście zdążył - odpowiedziała niechętnie Raija. Kupiec pojął, że poruszył

drażliwy temat. Przecież ta kobieta omal nie straciła dziecka!

Cofnął się do drzwi, nie odrywając od niej wzroku, jakby chciał możliwie najdłużej

napawać się jej urodą.

- Jakoś go znajdę - uśmiechnął się, nie przestając się w duchu dziwić, że ten niepozorny

Fin ma żonę, przy której krew szybciej krąży w żyłach.

Twarz Raiji zastygła w uśmiechu, który zniknął dopiero, gdy odprowadziła wzrokiem

niespodziewanego gościa. Wówczas odetchnęła z ulgą i odważyła się pomóc wyjść Aleksiejowi

z ukrycia.

Był blady jak kreda, a oczy przypominały wąskie szparki.

- Przez tę twoją troskliwość omal nie zemdlałem - jęknął, opadając na ławę. - Kto to

był?

Raija wyjaśniła mu wszystko, ale serce ścisnęło jej się z bólu, kiedy patrzyła, jak ledwie

co zasklepiona rana znowu broczy krwią. Opatrzyła ją na nowo, przyłożywszy najpierw świeży

okład z ziół, które pomagały na wszystko po trochu: uśmierzały ból, zatrzymywały krwawienie

i działały nawet trochę oszałamiająco.

- Już cię więcej nie dotknę - obiecała, mocując opatrunek.

Aleksiej popatrzył na nią swymi ciemnymi oczyma, które, choć zdawały się

nieprzeniknione, obiecywały tak wiele, i rzucił oschle:

- Nie strasz mnie!

Kupiec nie lubił przebywać na nabrzeżu. Nie potrafił oprzeć się wrażeniu, że rybacy za

plecami stroją sobie z niego żarty. Mimo że byli u niego zadłużeni po uszy, nie przeszkadzało

im to naśmiewać się z niego. Poza tym szkoda mu było niszczyć buty. Skóra, z której były

uszyte, chłonęła wilgoć, a słona woda po wyschnięciu pozostawiała białe zacieki. Nie był

przyzwyczajony do chodzenia po nierównym podłożu, a naniesione na brzeg wodorosty

sprawiały, że było dość ślisko. Mads Holmertz po prostu czuł się niepewnie. Za nic w świecie

by się jednak do tego nie przyznał, bo lubił mieć wszystko pod kontrolą.

Reijo razem z innymi mężczyznami ze wsi czyścił ryby przygotowywane do suszenia.

Holmertz wiedział, że Reijo nie musi pracować. Miał dość złota i wiedział, gdzie go szukać,

gdyby potrzebował więcej. Nie pojmował zupełnie, dlaczego ten człowiek imał się takiej

roboty, skoro nie zmuszały go do tego okoliczności.

Niechętnie zawołał na Reijo. Zwykle ściszał głos, żeby podkreślić wagę swych słów, i

na ogół odnosiło to pożądany skutek.

Z trudem łapiąc równowagę, przecisnął się wśród kamieni naniesionych przez fale

przypływu. Rybacy z daleka już widzieli nadchodzącego kupca, ale nie zdradzili się nawet

jednym gestem. W ogóle nie patrzyli w jego stronę, a jednak kupiec Holmertz miał dziwne

przeczucie, że cały czas go obserwują. Gdyby nie daj Bóg przewrócił się bądź poślizgnął,

mieliby co potem komentować.

Siedzieli u niego w kieszeni, ale nie był ich panem. Nie mógł im zamknąć ust. Nigdy się

tak naprawdę nie dowie, co o nim gadają. Może się tylko domyślać.

- Twoja żona powiedziała, że tu ciebie znajdę - odezwał się do Reijo, całkowicie

ignorując pozostałych. Zdenerwował się w duchu, że tak się zasapał, bo był pewien, że rybacy

też to zauważyli.

Reijo wytarł ręce w spodnie. Kupiec, patrząc na tego dobrze zbudowanego mężczyznę,

poczuł, jak dziwnie ciąży mu własne ciało.

- Rzeczywiście tu jestem - odpowiedział Reijo, podchodząc do kupca lekkim krokiem.

Za nim dreptała mała czarnowłosa dziewczynka. Nie spuszczała swojego opiekuna z oka i przez

cały czas trzymała się w pobliżu. Mads Holmertz uznał, że może mówić swobodnie, bo dziecko

jest zbyt małe, żeby zrozumieć rozmowę dorosłych o interesach. Na wszelki wypadek odszedł

kawałek od brzegu, z dala od ciekawskich rybaków. To, co zamierzał powiedzieć, miało

pozostać wyłącznie między nim a Reijo.

- Potrzebuję kogoś zaufanego - odezwał się ściszonym głosem.

- A co was, panie, sprowadza do mnie? - zdziwił się Reijo, mrużąc oczy. - Na jakiej

podstawie sądzicie, że jestem właściwym człowiekiem?

Kupiec popatrzył przymilnie, a potem roześmiał się znacząco, nabrawszy pewności, że

się nie pomylił. Spodobało mu się, że Fin bez uniżoności potrafi rozmawiać z kimś, komu nie

dorównuje pozycją.

- Tak przypuszczam - odpowiedział, a potem zawiesił głos i dodał: - Ale stawiam pewne

warunki!

- Wszystko ma swoje dobre i złe strony - uciął krótko Reijo. Nie zamierzał nakłaniać

kupca do mówienia, przekonany, że sam powie, jeśli zechce. Zastanawiał się jednak, dlaczego

przyszedł do niego. Czy takie wrażenie zrobiło na nim, że zapłacił mu złotem? Może chciał go

przygarnąć do piersi jak równego sobie? A jeśli to tylko wyrachowana, chłodna gra? Czyżby

dotarły do niego jakieś plotki o Aleksieju?

Kupiec przybrał rzeczowy ton.

- Chodzi o pewną przysługę. Zapłacę tak, jak sobie zażyczysz, w gotówce lub w

towarze. Ale żądam skuteczności! W momencie gdy się zgodzisz, otrzymasz ustaloną część.

Resztę odbierzesz, kiedy pomyślnie wypełnisz, co ci każę. Nagrodzę cię tak, że na pewno

będziesz zadowolony. Sprawa jest delikatna!

- Rozumiem, to były plusy, a jakie są minusy? - zapytał oschle Reijo.

- Żądam ostrożności i dyskrecji. Nikomu ani mru - mru, czym się zajmujesz! Pod

żadnym pozorem też nie może się dowiedzieć o naszej umowie nikt z władz.

Reijo nie odezwał się. Zmierzył jednak kupca swymi zielonymi oczami tak, że ten

poczuł się jak przestępca.

- Słyszałeś może o Olem Edvardzie Hermanssonie? - zapytał pośpiesznie i udając

rozbawienie, dodał: - Ludzie, zdaje się, nazywają go „Krwawy Ole”.

Reijo zacisnął zęby, nabierając coraz większej pewności, że kupiec podstępnie zastawia

na niego pułapkę. Powstrzymał drżenie głosu i jakby nigdy nic odparł:

- Jakże bym miał nie słyszeć. Tyle opowieści o nim krąży. Kupiec odetchnął z wyraźną

ulgą. Przez chwilę dojrzał w oczach Fina groźne błyski i przestraszył się, że się na niego rzuci.

Teraz przyszło mu do głowy, że może szczęśliwym trafem on także ma swoje porachunki z

Hermanssonem.

- W takim razie przypuszczam, że wiesz, jak on wygląda. Reijo skinął ponuro głową.

- Zleciłem mu pewną robotę. - Kupiec jeszcze bardziej zniżył głos i mówił już szeptem.

Reijo musiał mocno wysilić słuch, by go zrozumieć. - A on tymczasem zniknął. Wiem, że

ludzie we wsi mają długie języki. Nie mogę więc okazać, że mnie to martwi. Jednak póki się

nie dowiem, co mu się stało, nie będę mógł spokojnie spać.

Na jego twarzy pojawił się wymuszony uśmiech.

- Hermansson wiedział o niektórych interesach, które prowadziłem w dość

niekonwencjonalny sposób.

Kupiec nie wyjaśnił znaczenia tych słów w nadziei, że Reijo nie będzie zbyt dociekliwy.

- Chcecie, panie, żebym go odnalazł?

Kupiec z zapałem pokiwał głową, ocierając nerwowym gestem pot z czoła. Nie zwykł

wtajemniczać nikogo w swoje sprawy. Cenił ludzi, którzy sami potrafili wyciągać wnioski.

- To chyba dość niebezpieczne? - zapytał Reijo, przyglądając się badawczo kupcowi.

Zastanawiał się, co takiego wiedział o nim Ole Hermansson. Zapewne nie chodziło o błahostkę,

skoro ten jegomość poci się i plącze, gotów uczynić wszystko, byleby zyskać pewność, że Her-

mansson go nie wyda. - Słyszałem o nim to i owo... Nie obchodzi się z ludźmi zbyt delikatnie.

Reijo badał, na ile kupcowi zależy na załatwieniu sprawy. Nalana twarz pokryła się

czerwonymi plamami.

- Powiedzmy tak... Wszystko wskazuje na to, że Hermansson nie żyje. W każdym razie

szanse są minimalne. Muszę jednak wiedzieć to na pewno. Dużo dla mnie znaczy ta informacja.

Nie pożałujesz, jeśli się dogadamy w tej sprawie.

Reijo wzruszył obojętnie ramionami i rzekł:

- Mogę spróbować, ale niczego nie obiecuję. Zrobię co w mojej mocy, ale cudotwórcą

nie jestem, panie Holmertz.

Na twarzy kupca odmalowała się niewypowiedziana ulga. Reijo zastanawiał się, jak

człowiek, który nie potrafi ukryć emocji, radzi sobie w świecie interesów.

Mads Holmertz uścisnął mu dłoń i potrząsał nią, wyraźnie uradowany.

- Wiedziałem, że na ciebie można liczyć. Znam się na ludziach, możesz mi wierzyć!

Reijo, uśmiechając się z ukosa, patrzył za oddalającym się charakterystycznym drobnym

krokiem kupcem. Z rozbawieniem odniósł się do jego końcowych słów.

Gdyby znał prawdę...

Reijo wrócił do przerwanego zajęcia. Uchwyciwszy zaciekawione spojrzenie Nilsa,

uśmiechnął się.

- O czym tak długo rozmawialiście? - zapytał Nils.

- To tajemnica. - Reijo mrugnął porozumiewawczo. - Chciał mi zlecić odnalezienie

wspólnego znajomego.

- Chyba nie masz na myśli Rosjanina - wyszeptał Nils przestraszony. - Skąd się

dowiedział?

- Nie, nie chodzi o Aleksieja - uspokoił go Reijo - lecz o innego znajomego, który ku

ubolewaniu kupca na dobre się ulotnił.

- Ole...? - Nils przerażony mimowolnie popatrzył na Maję. Na pozór dziewczynka nie

odniosła szkód po tamtym strasznym zdarzeniu, ale czy to z dziećmi do końca wiadomo? - Co

mu, na Boga, odpowiedziałeś?

- Zgodziłem się, oczywiście - odpowiedział ze spokojem Reijo. - Zaproponował mi

sowitą zapłatę.

Nils potrząsnął głową z niedowierzaniem.

- Po tym wszystkim, co przez niego przeszedłeś, zamierzasz z własnej woli go szukać?

Twarz Reijo stężała. Nils nie znał całej prawdy. Nie miał pojęcia o tygodniach, które

Reijo spędził uwięziony w piwnicy, ani o tym, jak poświęciła się Raija.

- Myślę, że on nie żyje. Podejrzewam, że nie zdołał się wydostać z groty. Nie

wspominałem wam o tym, że zdecydowałem się płynąć z Mają pod wodą, ponieważ nie miałem

innego wyboru. Usłyszałem, że Hermansson wraca, zauważyłem błysk lampy w korytarzu,

dlatego skierowałem się do podwodnego wyjścia, żeby się na niego nie natknąć.

Nils patrzył na Reijo rozszerzonymi ze zdumienia oczami. Stali z boku i gdy nie

podnosili głosów, nikt nie słyszał ich rozmowy.

- Nie mam pojęcia, po co wracał - ciągnął Reijo. - Zresztą jakie to może mieć znaczenie.

Ale jestem pewien, że coś mu się musiało stać. Przypuszczam, że utknął w korytarzu i nie

zdołał wydostać się z groty. Nie sądzę, żebym znalazł go wśród żywych.

- Zamierzasz ruszyć tam od razu?

- Za kogo ty mnie bierzesz? - Reijo roześmiał się cynicznie. - Co by sobie stary

Holmertz pomyślał, gdybym tak szybko odnalazł zaginionego? Jeszcze by mnie oskarżył, że

zabiłem tę kanalię. Nie, przez kilka dni będę udawał, że prowadzę poszukiwania. Przecież za to

mi płaci. Dopiero potem naprawdę znajdę Hermanssona i zgarnę całą zapłatę.

- Ależ z ciebie spryciarz! - z podziwem wyrzekł Nils. - A co zrobimy z Rosjaninem?

Przecież nie może zostać u was przez całą zimę, a raczej nie ma się co spodziewać, że do naszej

zatoki zawinie jeszcze jakaś rosyjska szkuta.

- Prawda. - Reijo zasępił się, jak zwykle gdy była mowa o Aleksieju.

Nils doskonale go rozumiał. Oszałamiająco piękna żona i bezwstydnie urodziwy obcy

mężczyzna pod jednym dachem to powód do zmartwienia. Trudno się dziwić, że Reijo był

zazdrosny. Co prawda Nils nie zauważył, żeby Raija obdarzała uratowanego jakimiś

szczególnymi względami, ale z drugiej strony tylko ona potrafiła się z nim porozumieć w

języku, którego Reijo nie znał. Czy można więc się mu dziwić, że skręca go zazdrość? Przecież

jest tylko człowiekiem.

- Wyprawimy go stąd - oznajmił pewnym głosem Reijo, jakby chciał o tym przekonać

przede wszystkim samego siebie. - Ale najpierw muszę się uporać z zadaniem, jakie powierzył

mi kupiec. Jeśli zdobędę jego zaufanie, będzie mi łatwiej.

Reijo wspomniał Raiji o tym dopiero pod wieczór, kiedy usiedli w pogrążonej w

półmroku kuchni.

Coś się popsuło w ich wzajemnych stosunkach. Nie odnosili się do siebie z takim

samym jak wcześniej zaufaniem. Kiedyś wieczory były ich ulubioną porą. Wspólnie śmiali się z

zabawnych powiedzonek dzieci, dzielili ze sobą radości, ciepło. Czuli łączącą ich więź.

Teraz otwarte na oścież drzwi do jednej z izb odmieniły wszystko. Kiedyś co prawda

Raija pozostawiała otwarte drzwi do sypialni dzieci, ale teraz zdarzało się to tylko wtedy, gdy

któreś z nich chorowało.

Rosjanina otoczyła taką opieką, jakby chodziło o jej własne dziecko. Reijo czuł gorycz,

gdy przypomniał sobie, że nawet wówczas kiedy wyrwał się z Mają z lodowatego piekła, Raija

nie poświęciła im większej uwagi niż temu swojemu Aleksiejowi.

- Kupiec poprosił mnie, żebym odszukał Hermanssona - odezwał się trochę

zakłopotany.

- Ole Edvarda? - Raija wybuchnęła gromkim śmiechem, najwyraźniej nie traktując

poważnie słów Reijo.

Kiedy jednak na twarzy przyjaciela nie dostrzegła spodziewanego rozbawienia, jej oczy

rozszerzyły się, a po twarzy przemknął cień lęku.

- Reijo - powiedziała - chyba się nie zgodziłeś? Dobrze wiesz, do czego jest zdolny Ole

Edvard! Czego właściwie chce od niego kupiec?

Kiedy usłyszała z ust Reijo wyjaśnienie, oniemiała. Reijo pominął milczeniem własne

przypuszczenia na temat tego, co stało się z Hermanssonem. Troska, jaką dostrzegł w jej

oczach, była plastrem na rany w jego sercu. Nie powiedział wszystkiego, żeby ją ukarać za te

noce, podczas których z powodu jej słabości do Rosjanina nie mógł zmrużyć oka.

- Zamierzasz tak po prostu wyruszyć na poszukiwania Hermanssona? - pytała, nadal nie

mogąc uwierzyć w prawdziwość jego słów. - Przecież wiesz, jak on cię strasznie nienawidzi.

Jest szalony, wiesz o tym, a mimo to chcesz go szukać, Reijo? Dlaczego? Chodzi ci o zapłatę?

Przecież możesz wziąć złoto Kallego, ile tylko zechcesz! Nie rozumiem, wytłumacz mi!

Rozłożył ręce.

- Po prostu muszę! Zresztą chętnie się tym zajmę. Potrafię na siebie uważać, jestem

dorosły. Nie potrzebujesz mi tak matkować.

- Czy kiedyś to robiłam? - zapytała cierpko i pewniejszym głosem dodała: - Rozumiem,

chcesz się zemścić na mnie. Za tym wszystkim po prostu kryje się zazdrość, nic więcej. Masz

dość odwagi, żeby się do tego przyznać? Reijo przyjął ze spokojem jej słowa.

- To moja sprawa, moje życie, prawda? Mogę więc robić, co mi się podoba.

Raija popatrzyła na niego tak, jakby chciała go zabić wzrokiem, a potem odwróciła się

do niego plecami.

- Nie wziąłeś pod uwagę tego, że będę umierać ze strachu? Oszaleję, zastanawiając się,

kto kogo zabije, ty jego czy on ciebie. - Odwróciła się i popatrzyła na Reijo błyszczącymi

oczami. - Nie mam najmniejszego powodu, by darzyć sympatią tę bestię, ale nie chcę, żebyś był

tym, który...

Nie dokończyła.

- Może on już nie żyje? - Reijo wypowiedział na głos zawieszone w powietrzu słowa.

Raija w ogóle nie brała pod uwagę takiej możliwości. Czuła przed Olem śmiertelny

strach i jak wszyscy, którzy się czegoś lękają, nie mogła uwierzyć, że zło przestało istnieć.

Kupiec reaguje podobnie, pomyślał Reijo, ale on przynajmniej podjął jakieś kroki, żeby

uwolnić się od strachu. Raija tego nie potrafi. Urażony, że nie rozumie, iż gotów jest uczynić to

dla niej, rzucił, nie kryjąc zawodu:

- Nawet nie zauważysz mojej nieobecności, zresztą z jakiej racji miałabyś za mną

tęsknić?

Raija wyczuła jego aluzję i dwuznaczny ton. Zdenerwowana wyprostowała się jak

struna - jak zwykle, gdy się na dobre rozgniewała.

- Co masz na myśli? - zapytała na pozór spokojnie.

Reijo właściwie nie chciał się kłócić. Gdyby się opamiętał, mogliby spędzić ze sobą

cudowną noc. Troska i lęk skierowałyby Raiję wprost w jego ramiona. Tak dawno się już nie

kochali. Tęsknił za nią, ale był zbyt dumny, by ją do czegokolwiek nakłaniać. Zresztą kiedyś to

sobie poprzysiągł.

Zwykle spała odwrócona do niego plecami. Dziś mogło być inaczej, gdyby nie ostre

słowa, nad którymi nie potrafił zapanować. Pobrzmiewała w nich zazdrość, rozgoryczenie,

zawód, wszystko to, co dotąd dusił w sobie.

- Zdaje się, że masz w domu o jednego mężczyznę za dużo i trudno ci się zdecydować.

Usunę się na jakiś czas, żeby ci to ułatwić.

- Chodzi ci o Aleksieja? - roześmiała się. Udawała rozbawienie, żeby mu uświadomić

niedorzeczność jego podejrzeń.

Ale Reijo nie dał się przekonać. Nie chciał!

- Właśnie! - potwierdził, ciskając zielone błyskawice w stronę otwartych na oścież

drzwi. - Twój ukochany Aleksiej! Zdaje ci się, że nie widzę, jak nie możesz od niego oderwać

oczu? Zbyt dobrze cię znam, moja droga. Masz na niego ochotę, prawda? Przeszkadza ci moja

obecność. Pomyśl tylko, jak bywam było dobrze, gdyby nie ja!

- Czy ty sam w ogóle wierzysz w te bzdury?

Raija skrzyżowała ręce na piersi jakby w odruchu obronnym, ale mówiła czule i z

wyrozumiałością.

- A mam nie wierzyć w to, co widać aż nadto wyraźnie? - odpowiedział jej pytaniem na

pytanie.

- Kiedyś miałeś zdecydowanie lepszy wzrok.

Reijo stracił panowanie nad sobą i z jego ust popłynął potok oskarżeń.

- W takim razie spójrz mi w oczy i powiedz, że nie wydaje ci się pociągający, że ani

przez moment nie uległaś jego urokowi. Że nie myślałaś o nim nigdy inaczej jak o chorym.

Raija nadludzkim wysiłkiem zdołała się opanować.

- Owszem, uważam, że Aleksiej jest bardzo pociągający - powiedziała łagodnie jak do

niesfornego dziecka. - Trzeba być ślepcem, by nie zauważyć, że to młodzieniec niezwykłej

urody. Tylko co to ma do rzeczy? Nie wydaje ci się, że ładna buzia to za mało? Nie kocha się

kogoś dla ładnej twarzy! - Odetchnęła głęboko i dodała: - A Aleksiej jest dla mnie kimś więcej

aniżeli tylko rannym, którego pielęgnuję. To przyjaciel.

- Właśnie! - podchwycił Reijo. - Przyjaciel! Ja też jestem twoim przyjacielem, a nie

powstrzymało cię to przed pójściem ze mną do łóżka.

Raija wymierzyła mu siarczysty policzek.

- Za to w każdym razie nie wiń Aleksieja - syknęła rozjuszona niczym kotka. -

Przebrałeś miarę, Reijo! Nie masz prawa wygadywać takich rzeczy! Jakim prawem śmiesz

mnie traktować jak swoją własność! Dobrze wiesz, ile dla mnie znaczysz, ale nikt cię nie

zmuszał, żebyś zaakceptował ten związek.

- Może raczej brak związku - przerwał jej cierpko.

- Naprawdę tak sądzisz, Reijo? Nie poznaję cię - rzuciła lodowatym tonem. - Co się z

tobą stało? Znasz mnie, wiesz, jaka jestem. Nigdy nie udawałam przed tobą nikogo innego.

Ufałam ci, jesteś moim najlepszym przyjacielem. Nigdy jednak nie trzymałam cię siłą. Nie

chciałam cię pozbawiać uroków życia, jakie mógłbyś wieść... - Jej pierś poruszała się

gwałtownie. - Dlaczego więc mi to robisz? Swoją zazdrością zadręczasz nie tylko siebie, ale i

mnie!

Ale Reijo wydawał się głuchy na jej słowa. Naburmuszony, w milczeniu zaczął

pakować do worka niezbędne rzeczy. Zacisnął usta w wąską kreskę, rzucił ostatnie spojrzenie

ku łożu. Ciągle jeszcze mógł wszystko uratować. Pogodzić się z Raiją, sprawić, by ta noc była

cudowna. To nie było takie trudne. Wystarczyłoby cofnąć ostre, przepełnione goryczą słowa,

tym bardziej że nie wyrażały one naprawdę tego, co myślał. Wypowiedział je za podszeptem

diabła, który raz po raz brał nad nim władzę. Zwykle potrafił go ujarzmić. Teraz jednak nie miał

na to ochoty. Czuł się urażony i dlatego jakby w odwecie pragnął zranić Raiję. Raija jednak nie

ugięła karku. Wyprostowała się dumnie i patrzyła na niego zagniewana. Czuł się okropnie.

Wykrzykujący nieprzemyślane słowa mężczyzna wydawał mu się kimś obcym. Nie mógł

jednak przyznać się do tego.

- Zamierzasz od razu wyruszyć na poszukiwania Olego Edvarda? - zapytała, stanąwszy

w drzwiach.

- Może i od razu.

Zdawał sobie sprawę, że odpowiada opryskliwie, ale wcale nie miał ochoty być miły.

Nie dziś!

Do diabła, on także tęskni za odrobiną ciepła. Czy troska należy się tylko rannemu

Rosjaninowi?

W ułamku sekundy przemknęła mu myśl, że lepiej by było tamtej nocy zostawić

broczącego krwią młodzieńca na nabrzeżu i nie przenosić go z takim trudem pod swój dach.

Ale zaraz zniknęła cała złość, jaką żywił do Aleksieja. Życie jest przecież najwyższą wartością i

za nic w świecie nie wolno pozbawić pomocy umierającego.

- Nie mogę cię powstrzymać, Reijo. Jesteś dorosły i sam odpowiadasz za własne czyny.

Z jakim spokojem to mówi, pomyślał Reijo. Może nic ją to wszystko nie obchodzi? A

może ucieszyła się z okazji, jaką sam jej podsunąłem, i wskoczy Aleksiejowi do łóżka, by

posmakować rosyjskiej miłości?

Minął ją, nie podnosząc wzroku. Nie odsunęła się ani o cal. Ich ciała niemal otarły się o

siebie. Poczuł emanującą z niej kobiecość, której zwykle nie potrafił się oprzeć. Ale nawet to

nie zdołało stopić w nim złości. Nie dał się ułagodzić.

Zajrzał do dzieci i długo na nie patrzył. Delikatnie, żeby nie obudzić malców, pogłaskał

ich po policzkach. Najdłużej zatrzymał się przy Mai. Mała Maja... Jego maleństwo.

Skrzywił twarz w bolesnym grymasie i wyszedł. Pokochał dziewczynkę, bo był

sentymentalnym głupcem. Maja nie jest jego córką, lecz córką Mikkala!

- Nie martw się o mnie! - rzucił do Raiji przez ramię. - Potrafię o siebie zadbać. Będę się

pilnował. Sama mi kiedyś powiedziałaś, że niszczymy się nawzajem. Pamiętasz? - roześmiał się

krótko. - Gratuluję! Cóż, ja mam same wady, ty natomiast do wszystkich zalet, jakie posiadasz,

możesz dodać jeszcze dar jasnowidzenia.

- Reijo... - zaczęła, ale on już jej nie słuchał. Wyszedł na dwór.

Reijo był dumny i uparty, ale i jej nie brakowało uporu.

Przecież nie odszedł daleko. Drzwi były otwarte, mogłaby pobiec za nim i go

zatrzymać. Uczepić się go i błagać, by pozostał.

Ale czy to ona zaczęła całą tę beznadziejną awanturę? Reijo z premedytacją dążył do

takiego rozwiązania.

Zacisnęła zęby i zamknęła drzwi na zasuwę.

Aleksiej mimowolnie słyszał kłótnię tych dwojga. I chociaż nie znał języka, domyślał

się, o co poszło. Podniesione głosy były aż nadto wymowne. Wśród obcych słów kilkakrotnie

wyłowił swoje imię, wypowiedziane niezbyt ciepło i niezbyt przyjaźnie.

Zobaczył teraz, jak Raija zaciska wargi, żeby powstrzymać się od płaczu, a z jej oczu

płyną strumieniem łzy.

Wzburzony, dotknął jej, uważając, żeby nie poruszać gwałtownie ramieniem, które

nadal dokuczało mu mocno.

- Znowu wszystko przeze mnie! Słyszałem, że kłóciliście się z mojego powodu. Chyba

nie powinienem tak często spoglądać na ciebie.

Aleksiej zrozpaczony potrząsnął głową.

- Nie masz z tym nic wspólnego - szlochała Raija. - Nie powinieneś czuć się winny. Z

Reijo łączy mnie szczególna więź. Nigdy mu jednak niczego nie obiecywałam. On wie, że

kocham innego i choć go nigdy nie dostanę, nic nie odmieni moich uczuć. Nie mam pojęcia,

dlaczego tak nagle wybuchnął. Co go tak zdenerwowało?

Aleksiej słuchał cierpliwie, mimo że przynajmniej w połowię jej nie rozumiał, bo

zapominała się i mówiła po fińsku. Miał jednak przekonanie, że dla dziewczyny najważniejsze

jest w tej chwili, że ma się przed kim wypłakać. Potrzebowała kogoś, kto by jej wysłuchał i

troskliwie przytulił.

Ukradkiem musnął jej włosy. Były miękkie jak jedwab i pachniały lasem. Nagle

owładnęło nim szaleńcze pragnienie, by choć raz zanurzyć w nich dłonie i przeczesać palcami

kruczoczarne nitki. Ale nie był w stanie unieść ręki.

Raiji ta chwila bliskości wystarczyła, by odzyskać równowagę. Połykając łzy, podniosła

pełen wdzięczności wzrok.

- Dziękuję - wyszeptała. - Prawdziwy z ciebie przyjaciel.

Aleksiej uśmiechnął się ze smutkiem. Jak każdy Rosjanin łatwo popadał w melancholię,

ale też potrafił radować się jak mało kto. Kiedy był szczęśliwy, mógł świętować i pić przez

kilka dni. W ostatnim czasie jednak nieczęsto mu się to zdarzało. Wpatrywał się w twarz Raiji z

namiętnością, która ją poraziła.

- Dlaczego tak na mnie patrzysz? - zapytała, siląc się na uśmiech.

- Żeby cię zapamiętać taką, jaka jesteś naprawdę. Bez idealizowania. Zapamiętać twoje

oczy, czarne węgielki z domieszką brązu, charakterystyczne łuki brwi i czoło. Twój nos, prosty,

wąski, niemal królewski. Łagodnie zaokrąglone, ale nie pulchne policzki, i usta... - zniżył głos -

...pełne, kuszące. Domyślam się tylko, ile w nich zmysłowości. Czasem wydymasz dolną wargę

i wtedy wyglądasz jak kapryśne dziecko. A kiedy się uśmiechasz, biel twoich zębów oślepia

bardziej niż słoneczny blask. Zapamiętam twój zdecydowany podbródek i włosy, czarne,

jedwabiste.

Przyglądał się jej długo, kąciki ust drgnęły w smutnym uśmiechu.

- Myślę jednak, że najlepiej pamiętać będę twoje oczy, Raiju... i usta, które tak mnie

nęcą, które tak bardzo pragnę pocałować.

- Aleksieju - wyszeptała błagalnie, jakby ostrzegawczo. Łagodne brązowe oczy

pochwyciły jej wzrok.

- Reijo być może ma rację, denerwując się i krzycząc. Nie powinien jednak kierować

gniewu przeciwko tobie.

Na jego twarzy znów pojawił się lekki uśmiech, któremu Raija nie potrafiła się oprzeć,

tak samo jak zapewne wiele kobiet, ku którym ten młodzieniec skierował swój wzrok.

- Rozumiem, Raiju - ciągnął przepraszającym tonem. - Wpadłem w sidła twojego uroku.

Nawet nie wiem, kiedy to się stało, nie prowokowałaś mnie, nie łudziłaś nadzieją. Wiele

rozmyślałem o tym, czego Reijo tak się obawia. Marzyłem o tym na jawie i we śnie. Gdybyś

znała treść mych marzeń, rumieniłabyś się zawstydzona.

Raija przełknęła ślinę. To prawda, że była pod jego urokiem. Rzeczywiście wydawał jej

się tak piękny, że wpatrując się w niego dłużej, czuła niemal fizyczny ból. Lubiła go,

oczywiście, a rozmowa z nim sprawiała jej przyjemność. Wyczuła w nim pokrewną duszę,

jeszcze nim połączyła ich owa magiczna noc. Byli do siebie podobni, w ich życiu było wiele

podobieństw. I na ten krótki czas nici ich losu splotły się ze sobą.

Ale ona potrzebowała czegoś więcej. W życiu zbyt często musiała zadowalać się

namiastką. A wspaniała przyjaźń, jaka łączyła ją z Reijo, została nadszarpnięta właśnie dlatego,

że posunęli się dalej i zostali kochankami. Raija nie potrafiła sobie wyobrazić, że jakiś inny

mężczyzna mógłby zająć w jej sercu miejsce Mikkala. Nie, to niemożliwe, by ktoś stał się dla

niej tak samo ważny jak on!

- Rozumiem, że nie podzielasz moich uczuć - ciągnął Aleksiej. - Dlatego nie

zmierzałem ci tego wyznawać. Ale moje usta same układają się w słowa. Nasz związek i tak nie

miałby przyszłości. Muszę wracać. Nie czułbym się dobrze w tych stronach, a nie wiem, czy ty

przywykłabyś do życia w moim kraju. Wahałbym się przed zabraniem cię stąd.

- Jesteś bardzo miły i dobry.

Myślał inaczej niż ona, nie było w nim cienia egoizmu i wszystko rozumiał.

- Ale nie na tyle, bym chciał zrezygnować z pocałowania tych ust, o których nie

przestaję marzyć. Tylko ten jeden jedyny raz.

Jego spojrzenie miało w sobie siłę przekonywania. W tej krótkiej chwili Raija zmiękła

jak wosk i dała się porwać urokowi młodego Rosjanina.

Kiedy pochylił się nad nią, podniosła ku niemu twarz. Drżącymi wargami dotknął jej

ust, ostrożnie, jakby na próbę. Przyjacielski pocałunek wnet zmienił się w bardziej zmysłowy,

by w końcu wypełnić się mrocznym płomiennym żarem. Usta ją paliły, gdy Aleksiej wypuścił

ją z objęć. Dyszał gwałtownie, ale cofnął się i uśmiechnął.

Dawno już Raija nie patrzyła w twarz wyrażającą tak wielkie uczucie.

- Jesteś, Raiju, kobietą wyjątkową. Jedną na tysiąc - wyszeptał Aleksiej miłośnie. - Nie

przychodź do mnie nocą, bo nie ręczę dłużej za siebie.

Raija wyszła, zamykając za sobą drzwi. Nie była mu przeznaczona.

Reijo ukrył się w mroku z dala od światła, które padało przez okno. Widział, jak się

obejmują, i był świadkiem pocałunku.

Poczuł rozdzierający ból.

Więc jednak się nie mylił.

Odszedł, nim Aleksiej wypuścił Raiję z objęć.

W chacie Nilsa było ciemno. Reijo jednak miał pewność, że przyjaciel jest u siebie.

W domu kupionym za złoto Kallego nie było dla Reijo miejsca.

Postanowił zarobić własne pieniądze i uwolnić się od Raiji.

8

Nils poczęstował go cierpkim piwem domowej roboty. Reijo po chwili namysłu uznał,

że należy mu się coś mocniejszego. Odkąd na świat przyszedł Knut, unikał trunków. Wkrótce

minie rok od owej pamiętnej nocy, kiedy upił się na umór i ojciec musiał sam wyruszyć na

poszukiwanie porwanej Mai. Nigdy Reijo nie wytrzeźwiał tak gwałtownie jak wtedy, gdy Raiję

chwyciły bóle porodowe.

Teraz postanowił upić się równie mocno, tyle że w szybszym tempie.

Odrzucił na bok wszelki rozsądek. Skutki pijaństwa nie były mu obce, ale to wcale go

nie odstraszało. Suchość w gardle, mdłości, niesmak w ustach, bóle żołądka... Po co martwić się

na zapas!

- Wyrzuciła ciebie? - wyraził swe zdumienie Nils po kilku haustach, kiedy już przestali

wycierać szyjkę butelki. Ponieważ jednak Reijo nie spieszył się ze zwierzeniami, sam

odpowiedział sobie rozmarzony: - Nie, ona nie z tych! Jest taka łagodna i delikatna... A przy

tym herod - baba! Nigdy nie zapomnę, jak zakładała szwy na ranę! Albo jak wyjmowała kulę,

która utkwiła w ramieniu. Boże, co za kobieta...

Reijo spojrzał ponuro i przystawił butelkę do ust. A potem, kiwając palcem, jakby chciał

podkreślić wagę swoich słów, rzekł:

- Tak wszyscy o niej myślą. Wszyscy, którzy jej nie znają. Uraczył się kolejnym łykiem

i podał piwo przyjacielowi, który użyczył mu schronienia.

- Ale ja ją znam - dorzucił z goryczą.

Co do tego Nils nie miał żadnych wątpliwości.

- Co za kobieta! - wyrwało mu się. - Wiesz, Reijo, cenię sobie kawalerski stan, ale

porzuciłbym go bez wahania, gdyby mi się trafiła taka jak ona. Co za kobieta!

- Sam odszedłem - wyznał Reijo. - Nie wyrzuciła mnie. Zrobiłem w tył zwrot i

wyszedłem! A wiesz, dlaczego? Odkąd ten młodzik trafił pod nasz dach, straciła dla niego

głowę. Wypaliłem jej to prosto z mostu! „Owinął sobie ciebie wokół palca”, powiadam do niej.

Ale ona twierdzi, że to nieprawda. Nazwała go przyjacielem. Odparłem jej na to, że ja także

jestem jej przyjacielem, ale nie przeszkadzało jej to pójść ze mną do łóżka. Kiedy jednak nadal

wszystkiemu zaprzeczała, wyszedłem, żeby się nie kłócić.

- Co? Raija z Rosjaninem? - Nils był taki zdumiony, jakby spadł z nieba. Uznał, że

Reijo się wstawił i zmyśla głupoty. Niektórzy mają słabą głowę!

Ale Reijo, ponuro kiwając głową, ciągnął dalej:

- Nie zdążyłem daleko odejść... minęła ledwie chwila, a ona już wisiała mu na szyi.

Całowali się. Wszystko dokładnie widziałem, bo nawet nie zasłonili okien. Masz swoją

wspaniałą, łagodną Raiję!

Nils nic nie pojmował. Po prostu nie chciało mu się to pomieścić w głowie.

- Jak to? Twoja żona i ten Rosjanin? Kiedy wyszedłeś...? Człowieku, rany boskie,

czemu od razu nie powiedziałeś? Wracajmy tam czym prędzej! Wrzucimy drania z powrotem

do morza! Od razu trzeba nam było tak z nim postąpić! Po co go w ogóle stamtąd zabieraliśmy?

Kiedy sobie przypomnę, jak się natrudziliśmy, żeby go donieść! A on tymczasem przystawia

się do twojej żony?! Śmie całować twoją babę?! Ale... jej nigdy bym o to nie podejrzewał. -

Nils potrząsał głową z rezygnacją. - Nie, chłopie, nie spodziewałbym się tego po niej.

Reijo ze wzrokiem wbitym w klepisko wyznał:

- Raija nie jest moją żoną.

- Mój Boże - zająknął się Nils i całkiem stracił mowę. Jakby nie dość tego, że wokół

tych dwojga ciągle się coś działo, to dowiaduje się teraz jeszcze, że żyją w grzechu. Nie znal

nikogo, kto wiódłby równie barwne życie, i przez moment zapragnął, żeby i jego życie nabrało

odrobiny koloru.

- Była żoną mojego najlepszego przyjaciela... - zaczął Reijo, odczuwając nagle potrzebę

zwierzeń. I nim zapadła noc, opowiedział Nilsowi historię swojego życia, a także losy Raiji.

Przyjaciel otwierał coraz to nowe butelki i tylko od czasu do czasu wykrzykiwał: „Nie do

wiary!”

Na koniec obaj zgodnie orzekli, że kobiety są podstępne i zdradzieckie, i właściwie

żadna nie jest godna miłości takich jak oni prawdziwych mężczyzn. Przy czym nie omieszkali

dodać, że Raija jest kobietą wyjątkową. Popłakali trochę z żalu, że Rosjanin być może w tym

samym momencie doświadcza jej troskliwej opieki, i nim światło brzasku obwieściło nastanie

nowego dnia, padli zamroczeni.

W nocy sypnęło śniegiem. I to wcale nie drobnymi wirującymi płatkami, które

wywołują radosny nastrój. Z północnego wschodu nadciągnęła prawdziwa nawałnica! Nie

napotkawszy po drodze żadnej przeszkody, wdarła się z całą siłą do zatoki. Morze przemieniło

się w gniewną zieloną bestię, która kawałek po kawałku usiłowała wgryźć się w ląd. Szeroko

rozwartą paszczą straszyła wypolerowane skały, które jednak od tysięcy lat odpierały atak i je-

dyne, co straciły, to ostre krawędzie.

Niebo, przykryte grubą warstwą chmur, pochyliło się nad tym zielonkawym piekłem

zmąconym szarością i skłębionymi bałwanami o bladożołtym odcieniu. Sina piana ciekła z

żarłocznej morskiej paszczy.

Wichura uderzyła w ląd i z przeraźliwym wyciem rozszalała się wśród chałup,

porywając ze sobą i ciskając wszystko, co leżało luzem. Przewaliła się przez skaliste

wzniesienia i nieco zelżała. I wtedy sypnął śnieg. Ciężkie wilgotne płatki spadły na wioskę, w

ciągu pół godziny przykrywając ją białą kilkucentymetrową warstwą. Nadciągnęło chłodniejsze

i bardziej suche powietrze. Warstwa chmur odsunęła się w głąb lądu. Niebo wypogodziło się i

przybrało pastelowoniebieską barwę, tak charakterystyczną dla jesiennej pory. Śnieg, zmrożony

chłodnym powiewem, utworzył ziarnistą lodową skorupę.

Nie był to pierwszy śnieg tej jesieni. Spadł już parę razy, ale zaraz topniał, by potem

znów popadać, za każdym razem przypominając ludziom, że zima tuż - tuż. Gdzieś na dalekiej

północy Królowa Śniegu szykowała się, by objąć we władanie cały kraj. Zamierzała wszystko

okryć swoją peleryną i zamienić w sopel lodu.

Reijo i Nils przebudzili się z potwornym bólem głowy. Z trudem podnieśli powieki, ale

choć było już późno, uznali, że nic ich nie goni, i beztrosko przewrócili się na drugi bok.

Raija źle spała tej nocy. Po raz pierwszy, mimo że szukała zapomnienia w świecie

marzeń, nie udało jej się odpędzić natrętnych myśli. Nawałnica tylko wzmogła jej niepokój.

Upragniony sen nie nadchodził. Nie lubiła morza, kiedy szalało targane żywiołem. Przerażała ją

ta gwałtowność. Łatwiej znosiła niskie temperatury w głębi lądu niż sztormy na wybrzeżu.

Przekonywała siebie, że powinna w końcu przywyknąć do tych okolic, do tego miejsca.

Mimo że mieszkali tu od niedawna, Raija pokochała swój nowy dom.

Nigdy wcześniej nie przywiązywała wagi do wartości materialnych, rzeczy nic dla niej

nie znaczyły. Teraz jednak nabrała ochoty, by zatrzymać dom na własność nie tylko przez jedną

zimę. Zapragnęła osiąść w nim na stałe! Zapewne nie bez znaczenia dla niej było to, że dom

należał wcześniej do Cathariny. W pewien sposób dawało to Raiji poczucie przynależności.

Gdyby wierzyła w przeznaczenie tak jak Aleksiej, fakt, że mieszka pod tym samym dachem co

niegdyś Catharina uznałaby za zrządzenie losu. Sama wolała to nazwać szczęśliwym trafem.

Raija szukała śladów, żeby się dowiedzieć czegoś więcej o kobiecie, która uratowała ją

przed Ole Edvardem i zapewne oddała dla niej życie. Ale mimo że w domu pozostały meble po

poprzedniej właścicielce, nie udało się Raiji znaleźć żadnych dokumentów, listów, obrazów,

żadnych osobistych drobiazgów. Odnosiło się wrażenie, że ktoś opróżnił dom ze wszystkiego,

co mogłoby przypominać o Catharinie. Raija tak mało o niej wiedziała. Zbliżyły się do siebie,

ale zabrakło im czasu, żeby się dobrze poznać, bo była służąca zniknęła bez śladu. Raija

podejrzewała, że Ole Edvard Hermansson maczał w tym palce i to on ponosił winę za tragiczny

prawdopodobnie koniec Cathariny. Raija postawiła sobie za punkt honoru, żeby dowiedzieć się

jak najwięcej o swej wybawczyni i w ten sposób uczcić pamięć o niej. Chciała zadbać o to, by

ta kobieta nie została zapomniana.

Wstała z łóżka, zanim jeszcze ucichła wichura. I tak nie mogła spać! Pogrążona w

zadumie, zabrała się za nudne codzienne zajęcia i nim się rozwidniło, zdążyła się ze wszystkim

uporać: naniosła wody, ugotowała zupę na śniadanie, zarobiła ciasto na chleb, pocerowała

dziewczynkom sukienki.

Zlecone przez kupca zadanie pobudziło ją do rozmyślań nad motywami postępowania

niektórych ludzi.

Potrafiła zrozumieć Reijo, znała go przecież, czasem zdawało jej się nawet, że aż za

dobrze. Wybaczyła mu jego głupie zachowanie poprzedniego wieczoru. Był piekielnie

niezależny! Często go przeklinała z tego powodu, ale równocześnie z tego samego powodu

podziwiała.

Kupiec Mads Holmertz natomiast nie wzbudzał jej sympatii. Tylko raz go widziała na

oczy, ale natychmiast się na nim poznała. Z powodu chciwości i bezwzględności tego

człowieka cierpiała cała wioska. Raija poczuła głęboką niechęć, kiedy pomyślała sobie, że

zmuszona będzie tolerować kogoś takiego teraz, kiedy wreszcie znalazła miejsce, gdzie

chciałaby osiąść. I chociaż prócz Nilsa nie znała nikogo w wiosce, solidaryzowała się ze

wszystkimi jej mieszkańcami.

Im dopisało szczęście, mieli w zanadrzu złoto Kallego, ale pozostali byli całkowicie

uzależnieni od pazernego lichwiarza.

Raija szyła, nie przestając rozmyślać. A wczesnym przedpołudniem złożyła kupcowi

wizytę.

Kupiec, który lubił uchodzić za światowca, z trudem ukrył zdumienie i podziw, kiedy

Raija wkroczyła do jego prywatnych salonów. Jej zaś bogate wnętrze nie zaimponowało

szczególnie. Jako żona wójta w Alcie przywykła do większych luksusów.

Holmertz uznał, że nie wypada posadzić tak czarującego gościa przy stoliku, gdzie

zwykle załatwiał interesy, poprowadził więc Raiję na sofę i chociaż korciło go, żeby zająć

miejsce obok niej, udając uprzejmego gospodarza, usiadł na mniej wytwornym krześle.

- Co panią do mnie sprowadza? - wyrecytował z przesadną uprzejmością,

podekscytowany widokiem tak urodziwej kobiety odzianej skromnie, ale z szykiem.

Ładne zestawienie, a przy tym bardzo twarzowe, stwierdził w duchu, patrząc na

niebiesko - czarny strój. Ale i tak wszelkie barwy bledną przy wyrazistej urodzie tej kobiety!

Zapewne w zgrzebnym płótnie prezentowałaby się równie pięknie.

- Mąż opowiedział mi o zadaniu, jakie mu, panie, zleciliście.

- Warunkiem miała być dyskrecja - zareagował gwałtownie kupiec.

Raija uśmiechnęła się promiennie.

- Ależ oczywiście! Zapewniam, że potrafię dochować tajemnicy. Reijo wyruszył już na

poszukiwania, ja tymczasem przyszłam z dobrą radą.

W przekonaniu kupca niewiasty nie były istotami rozumnymi, więc do głowy by mu nie

przyszło wysłuchiwać rad kobiety, obdarzonej nawet takim urokiem osobistym jak Raija.

Zareagował szyderczym, choć nie pozbawionym ojcowskiej wyrozumiałości uśmiechem.

- Myślę, że uznasz za rozsądne to, co ci powiem, panie - ciągnęła Raija spokojnie,

udając, że nie dostrzega na jego twarzy ironii.

Mads Holmertz oparł się wygodnie i ze splecionymi na brzuchu dłońmi popatrzył na

Raiję zachęcająco.

- Ależ proszę mówić, słucham!

- Przypuszczam, że obawiacie się, panie, Olego Hermanssona, co mnie zresztą wcale nie

dziwi. Skoro jednak czujecie przed nim większy lęk niż inni, to znaczy, że trzyma was w

szachu. A w tej sytuacji mądrze postąpilibyście, szukając wsparcia u kogoś, kto mógłby was

obronić, gdyby Ole Edvard, żywy lub martwy, próbował wam zaszkodzić.

Kupiec rzucił Raiji badawcze spojrzenie, a na jego twarzy odmalowało się

zainteresowanie.

- Ole Edvard... - zdziwił się. - To brzmi dość intymnie... Raija popatrzyła mu prosto w

oczy i wyznała prawdę:

- Był moim mężem, dość krótko...

- Rozwiedliście się? - zapytał kupiec zaszokowany. Takie rzeczy zdarzały się rzadko,

więc słowo zabrzmiało obco w jego ustach.

Raija spuściła skromnie wzrok i skinęła głową. Wyglądała czarująco.

- Nasze małżeństwo zostało rozwiązane, kiedy usiłował mnie zabić. - To także nie było

kłamstwem. - W tym trudnym dla mnie okresie pomógł mi sędzia w Alcie. Może pomógłby i

wam? - dodała cichym głosem. - Gdybyście napisali mu, panie, na przykład, że Hermansson

należał do grona waszych przyjaciół, ale zniknął, nie dotrzymawszy zobowiązań... A potem

zapytali, czy sędzia nie zechciałby was wesprzeć w tej sprawie? Nikt nie będzie mógł wówczas

wam nic zarzucić! Będziecie czyści. Możecie napomknąć o mnie...

Po długiej chwili namysłu Mads Holmertz uznał takie rozwiązanie za nie pozbawione

sensu. Dobrze byłoby zyskać poparcie człowieka na stanowisku, takiego, który nie dałby wiary

oskarżeniom Hermanssona lub też nie wnikałby zbytnio w szczegóły, gdyby się okazało, że

Hermansson nie żyje.

Od jakiegoś już czasu marzyły mu się kontakty z ludźmi ustosunkowanymi, ale ci nie

szukali znajomości wśród drobnych kupców. Woleli obracać się wśród równych sobie.

- Z jakiego powodu chcesz mi pomóc? - zapytał z cieniem podejrzenia. - Przecież mnie

nie znasz!

Raija uśmiechnęła się i odpowiedziała z przekonaniem w głosie:

- Nie robię tego dla was, panie, ale dla siebie. Postanowiłam osiąść tutaj na stałe i

ostatnią osobą, jaką chciałabym spotkać, jest Ole Edvard.

- Może posłucham twojej rady - odrzekł Holmertz, nie do końca jeszcze przekonany.

Raija wyczula jednak, że chwycił przynętę.

Nim dzień dobiegł końca, kupiec ułożył list i zaadresował do „Wielce Szanownego Pana

Sędziego”.

W tej części królestwa duńsko - norweskiego poczta praktycznie nie istniała. Odległość

z Kopenhagi do tych najdalej na północ wysuniętych rejonów kraju była większa niż do miast

na południu Europy.

Oczywiście przesyłki przybywały na północ wzdłuż wybrzeża, zresztą wszelka inna

komunikacja z północną Norwegią odbywała się drogą morską, tyle że dość rzadko, dwa do

trzech razy w roku. Jeśli ktoś chciał przekazać ważną wiadomość w obrębie okręgu, wysyłał

posłańca. Przy tak sporych odległościach na taki luksus mogli sobie pozwolić tylko ludzie

bogaci, ale nawet wśród nich nie było to powszechne. Świadomy tego Holmertz potrząsnął

kiesą i żeby wywrzeć odpowiednie wrażenie, wysłał list przez posłańca. Nie chciał, żeby sędzia

pomyślał, że ma do czynienia z jakimś marnym dusigroszem.

Mads Holmertz był zadufanym w sobie snobem. Dokładnie takim, jak oceniła go Raija.

Łagodny wieczorny mrok spowił wioskę. Reijo zmienił plany. Postanowił rozpocząć

poszukiwania od razu, a nie dopiero po paru dniach. Zależało mu, żeby jak najszybciej to

załatwić, ponieważ goniły go inne sprawy, wśród których za najpilniejszą uznał pozbycie się

rosyjskiego uwodziciela.

- Odnajdziesz w ciemnościach wejście do jaskini? - zapytał Nilsa, który domyślał się, co

zamierza przyjaciel.

- Znam skaliste wzgórze jak własną kieszeń - zapewnił Nils, uśmiechając się od ucha do

ucha.

Wyglądał znacznie lepiej, kiedy się nie śmiał, bo brakowało mu wielu zębów, a z tych,

które pozostały, część czekał niebawem taki sam los.

- W ciągu nocy zdążymy dojść tam i z powrotem - oceniał Reijo. - W jaskini i tak nie

ma znaczenia, czy jest noc czy dzień. O każdej porze potrzebne są lampy.

- Nadal przypuszczasz, że on jest tam w środku? Reijo wzruszył ramionami. Przy

gwałtowniejszych ruchach kręciło mu się w głowie.

- Trzeba zaryzykować. Ole to nieobliczalny gość. Jestem niemal zupełnie pewien, że

wtedy wrócił do groty, ale dziwi mnie, że nie pojawił się w wiosce. Słyszałem na własne uszy,

jak mówił, że idzie ze mną porozmawiać. Co prawda, przemarznięty na kość znajdowałem się

już na granicy wytrzymałości, ale tego sobie nie wymyśliłem.

Nils z ochotą przyłączył się do Reijo. Przygoda bardzo go pociągała i nie zamierzał

przepuścić takiej okazji. Życie płynęło mu monotonnym rytmem, szare i jednostajne,

trzydzieści bez mała lat. I dopiero kiedy do wioski przybył Reijo, wszystko uległo gwałtownej

odmianie.

- Co do zapłaty, to oczywiście podzielimy się - oznajmił Reijo.

Nils wcale o tym nie myślał. Poszedłby i za darmo, ale rzecz jasna nie miał nic

przeciwko temu, co postanowił Reijo. Nowy przyjaciel, choć dużo młodszy, imponował mu

obyciem.

Wspinali się pośpiesznie, nie przyglądając się zbytnio mijanym okolicom. Nils znal je

na pamięć, wędrował tędy tysiące razy. Reijo zaś zupełnie nie podobały się te strony.

Zdecydował się tu pozostać wyłącznie dla Raiji.

W gęstym mroku szczyt przytłaczał ich ponuro. Lampy dawały liche światło, a im

wyżej podchodzili, tym bardziej musieli uważać, by nie pogasły na wzmagającym się wietrze.

Trochę szli, trochę się wspinali na czworakach, a gdzieniegdzie nawet biegli. Reijo

chwilami myślał już, że zabłądzili. Ale Nils uparcie twierdził, że doskonale się orientuje,

którędy iść. Za nic w świecie nie przyznałby się, że jest inaczej. Co ten Reijo sobie myśli, obcy

w tych stronach, śmie zarzucać człowiekowi, który się tu urodził, że zgubił drogę?

Reijo czuł się wspaniale w towarzystwie bezpośredniego Nilsa. Wydało mu się to takie

ożywcze! Żadnych intryg, zrzędzenia, histerii, żadnych kobiet... Męskie towarzystwo było

niczym plaster na jego udręczoną duszę.

Odkąd rozstał się z Mikkalem, a Kalle umarł, nie miał żadnego przyjaciela mężczyzny.

Raija zastąpiła mu wszystkich. W końcu stało się to nie do zniesienia. Przez cały czas

przebywali ze sobą, potrafili wręcz przewidzieć, co drugie powie i zrobi za moment. Było to

bardzo męczące i nie prowadziło do niczego dobrego.

- Tu gdzieś powinno być wejście do groty - mruknął Nils i poświecił dookoła. Tylko ten

jeden jedyny raz zdradził się, że nie jest do końca pewien. Reijo uśmiechnął się pod nosem, ale

nic nie powiedział.

Rzeczywiście w pobliżu odkryli dwa głazy zakrywające wejście do podziemnego

korytarza.

Nils prowadził, znał grotę, znał przejścia. Przydały im się dwie lampy. Tutaj było

zaciszniej niż na dworze.

Reijo, który po raz pierwszy przemierzał ten korytarz, mimowolnie pomyślał, że choć

niektóre odcinki korytarza nie są całkiem proste, to jednak łatwiej dostać się do groty tędy niż

pod wodą.

- Nie mógłbym pracować pod ziemią - stwierdził, kiedy już pokonali najciaśniejsze

fragmenty korytarza, i otarł pot z czoła.

Nils uśmiechnął się zgodnie i wskazując ręką, powiedział:

- To już ostatni kawałek. Zaraz dojdziemy do skalnej półki.

Reijo zadrżał. Światło, które wówczas mu mignęło, musiało dochodzić właśnie stąd.

Tak blisko. Doprawdy w ostatniej chwili zdecydował się wtedy odpłynąć. Zdawał sobie sprawę,

że sytuacja jest rozpaczliwa, ale nie spodziewał się, że był dosłownie o włos od

niebezpieczeństwa.

Osaczyły ich zimne skalne ściany. Reijo, usłyszawszy chlupot wody, przypomniał sobie

tamte straszne chwile. Lodowate śmiertelne pieszczoty. Niewiele brakowało...

- To co, idziemy? Nie ma co zwlekać! - Teraz Nils przejął dowodzenie.

Reijo otrząsnął się z niemiłego wrażenia. Był pewien, że w grocie nie znajdą nikogo

żywego. Ich głosy odbijały się echem, ale nie wychwycili żadnego dźwięku, który wska-

zywałby obecność człowieka.

Skalne ściany zdawały się równie ponure i nieme jak wówczas, gdy przemierzali

korytarz.

Stanęli jak wryci, zaskoczeni, że w grocie jest zupełnie pusto. Udając się na tę wyprawę,

każdy z nich wyobrażał sobie inaczej, co zastanie na miejscu. Ale choć te obrazy z wyobraźni

były różne, zawierały jeden wspólny element: martwe ciało Olego Edvarda Hermanssona!

- Dziwne - Nils odezwał się pierwszy.

Lampy rzucały tajemniczą poświatę, głosy brzmiały głucho, a ściany z kamienia

powtarzały każde słowo.

Reijo podszedł do samej krawędzi skalnej półki, która wydała mu się mniejsza, niż

zapamiętał, ale w gęstym mroku wszystko wyglądało inaczej.

Kiedy ratował Maję, poruszał się po omacku, teraz dopiero zobaczył oświetlone wnętrze

groty. Dojrzał po przeciwnej stronie skalnego występu sączący się po ścianie wątły strumyk,

który wpadał do stawu z cichym pluskiem. Poznał ten odgłos.

- Coś tu nie pasuje - stwierdził Nils, a Reijo w duchu zgodził się z przyjacielem.

Mógłby przysiąc, że słyszał wtedy kroki i coś mignęło w korytarzu. Przecież to

niemożliwe, żeby w ciemnej grocie nagle coś samo z siebie błysnęło. Nie mogło mu się

przywidzieć, dałby głowę, że pomimo zmęczenia i zimna nie miał halucynacji.

Mimowolnie skierował wzrok na wodę wypełniającą dno groty. Zapatrzony rzekł

powoli, z namysłem:

- Zaczynasz tracić rozum...

Nils zmarszczył brwi, zdziwiony słowami Reijo, i dopiero po chwili zorientował się, że

przyjaciel nie wmawia mu, że oszalał, lecz próbuje wczuć się w sytuację Krwawego Olego.

- Jest kompletnie ciemno, skały osaczają cię ze wszystkich stron, odnosisz wrażenie, że

zaraz na ciebie runą, choć na zdrowy rozum biorąc to niemożliwe. Pocisz się, kręci ci się w

głowie, pragniesz tylko jednego: wydostać się na zewnątrz. Uciec od wrzeszczącego dziecka,

które działa ci na nerwy, znaleźć się na powierzchni, wyjść z mroku, odetchnąć pełną piersią.

Wracasz więc korytarzem, jesteś już przy wyjściu i cofasz się. Dlaczego?

- Dziecko - podpowiedział z niezachwianą pewnością Nils. - Żaden normalny człowiek

nie zostawiłby dziecka samego w miejscu, gdzie czyha na nie tyle niebezpieczeństw, gdzie

może nawet utonąć.

Reijo pokiwał głową, przekonany, że tak właśnie mogło być.

- Być może Ole Edvard nie był mimo wszystko pozbawiony serca. Może to, że Maja

jest córką Raiji, miało dla niego jakieś znaczenie? W każdym razie się cofnął.

- I na powrót przytłaczają go nieprzyjemne uczucia... - wtrącił Nils. - Ale dziecka nie

zastaje. Niemożliwe, by przyszło mu na myśl, że ktoś je zabrał. A przecież samo też się nie

mogło wydostać.

- Stwierdził więc, że mała wpadła do wody - rzekł z przekonaniem Reijo. - Wszystko to

razem wzięte sprawiło, że przestał kierować się rozsądkiem i logiką i w panice zaczął szukać

Mai.

Obaj popatrzyli na czarną głębię. Lustro wody trwało niezmącone, nie zdradzając

niczego. Tafla odbijała mroczne skały, solidne, pełne tajemnic. One jedne były świadkiem tego,

co tu się wydarzyło, ale niczego nie ujawnią.

Reijo rozsznurował buty i zaczął się rozbierać.

- Nie możesz wejść teraz do wody! - zaprotestował Nils.

- Przecież tylko ja z nas dwóch potrafię pływać - odparł mu Reijo i trzęsąc się z zimna,

powoli zanurzył się w wodzie. - Ta kąpiel to nic w porównaniu z poprzednią! - rzucił lekko, ale

pokryte gęsią skórką ciało zdradzało, że dodaje sobie animuszu. Uznał jednak, że musi podjąć

tę próbę. - Nie możemy wycofać się teraz, kiedy już prawie rozwiązaliśmy zagadkę! Zresztą

tym razem po wyjściu z wody założę suche ubrania, a to istotna różnica.

Nils nie odpowiedział, ale nie podobał mu się pomysł przyjaciela. Nie mógł jednak

przeszkodzić Reijo, tym bardziej że ten zdążył się już zamoczyć po pas.

- Przynajmniej jedno jest pewne, nie zasnę! - zażartował Reijo i nabrawszy głęboko

powietrza w płuca, zanurkował.

Nils zamarł i sam wstrzymał oddech, póki znów nie zobaczył Reijo na powierzchni. Ten

zaś, dysząc ciężko, zawołał:

- Piekielnie zimno!

Nils nie musiał pytać, czy coś znalazł, bo Reijo dał kolejnego nura.

Chyba z dziesięć razy zanurzał się pod wodę, a Nilsowi robiło się zimno od samego

patrzenia. Wyobrażał sobie, jak czuje się Reijo. Ale wiedział, że daremnie byłoby go prosić,

żeby zrezygnował.

Uparty jak mało kto, Reijo nurkował raz za razem.

Nils trzymał lampy tuż nad powierzchnią, żeby trochę mu poświecić. Przy kolejnej

próbie zaniepokoił się nie na żarty, bo wydawało mu się, że Reijo jest pod wodą dłużej. Uspo-

koił się nieco, gdy ujrzał poruszający się głęboko jaśniejszy cień. Nie miał pojęcia, dlaczego

Reijo tak przeciąga, westchnął więc głośno z ulgą, gdy nad powierzchnią wody pojawiła się

najpierw blond czupryna, a potem cała głowa. Reijo długo płynął do skalnej półki, gdzie czekał

Nils. Słychać było, jak ciężko dyszy. Dopiero gdy dotarł do krawędzi, wyjaśniło się, dlaczego.

Musiał użyć nadludzkich sił, by doholować potężne martwe ciało Krwawego Olego.

Nils przełknął ciężko i pośpiesznie odstawił na bok lampy, uklęknął tuż przy krawędzi

występu i przytrzymał ciało, by nie opadło na dno.

- Musimy go wyciągnąć - powiedział zasapany Reijo, który tymczasem wyszedł z wody.

- Jeszcze chwilę wytrzymam - dodał, widząc, że Nils chce zaprotestować.

Wspólnymi siłami podciągnęli martwego Olego na skalny występ. Reijo natychmiast

włożył na siebie ubrania i od razu zrobiło mu się trochę cieplej. Co prawda nadal się cały trząsł,

ale miał nadzieję, że się nie rozchoruje. W końcu był zahartowany.

- Leżał na samym dnie - wyjaśnił, siląc się na uśmiech. - Trafiłem na niego przez

przypadek. Tam na dół światło nie dociera; jest zupełnie ciemno. Szukałem po omacku. Kiedy

kolejny raz zanurkowałem, pomyliłem kierunki, chyba kręciłem się w kółko i dotykałem tych

samych skał, w końcu go znalazłem, ale ledwie udało mi się wyciągnąć go na powierzchnię. On

chyba waży tonę!

- Nie damy rady znieść go do wioski - stwierdził Nils.

- W ogóle nie mam takiego zamiaru! - rzucił Reijo z uśmiechem. - Zdradziłbym się

wówczas przed naszym kochanym kupcem, że nie dochowałem dyskrecji. A tyle razy mi

powtarzał: „To musi pozostać między nami”. Nie, chłopie, tego olbrzyma niech sobie sam

taszczy do wioski. Mnie wystarczy, że wiem, iż nie żyje.

Kolejną noc Reijo także spędził u Nilsa. Uznał, że kupiec może trochę poczekać, a co

się tyczyło Raiji... Potrzebował trochę czasu, żeby się otrząsnąć po tym, co zobaczył. Czuł się

zraniony jak każdy, kto naprawdę kocha.

Dopiero późnym popołudniem kolejnego dnia udał się do sklepu kupca. Miał na sobie

ubranie nie zmieniane od kilku dni, włosy sterczały mu sztywne po kąpieli w słonej wodzie. Z

rękami wciśniętymi głęboko w kieszenie wkroczył do środka.

Subiekt popatrzył na niego z pogardą, ale Reijo, nie zważając na to, minął go

demonstracyjnie i skierował się na schody prowadzące do prywatnych pomieszczeń Holmertza.

Coś go jednak podkusiło i pokazał subiektowi obraźliwy gest. Pomocnik kupca odwrócił się

zagniewany, a jego policzki zapłonęły z oburzenia na tak elementarny brak kultury. Rybak zaś,

który stał po drugiej stronie lady, ledwie ukrył rozbawienie i złośliwą satysfakcję, że wreszcie

ktoś dał nauczkę temu bufonowi.

Równy gość z tego Fina, co to zamieszkał w duńskim domu, pomyślał.

- A kogóż to ja widzę, kogo widzę - rozpromienił się Holmertz, kiedy Reijo bez pukania

wszedł do środka. - Czyżbyś miał się czym pochwalić? Czy dlatego odwiedzasz mnie tak

niespodziewanie?

Wskazał Reijo krzesło przy stole. Ostatecznie chodziło o interesy, nie o wizytę

czarującej kobiety!

- Znalazłem go - oznajmił Reijo.

Kupiec zamarł i nie spuszczając wzroku z pozbawionej wyrazu twarzy Fina,

zdenerwował się oględnością jego wypowiedzi.

- Nie żyje - dodał wreszcie Reijo, nacieszywszy oczy reakcją Holmertza.

- Gdzie go znalazłeś? Reijo opowiedział.

Kupiec zmarszczył brwi i popatrzył na Reijo badawczo. Zdumienie mieszało się z

podejrzliwością.

- Jak na niego natrafiłeś? Reijo wzruszył ramionami.

- Czysty przypadek. Nawałnica zaskoczyła mnie wysoko na wzgórzu. Szukając

schronienia wśród skał, natknąłem się na wejście do groty.

Reijo wyciągnął nogi i uśmiechnął się rozbrajająco. Nikt nie miał równie niewinnej

miny, kiedy kłamał.

- Ponieważ jestem z natury ciekawy, zapuściłem się w głąb. Jakież było moje

zdumienie, kiedy zobaczyłem zwłoki dryfujące po wodzie. Bo dno groty zakryte jest wodą -

dodał tytułem wyjaśnienia. - Diabli wiedzą, czego Hermansson tam szukał, ale nie ulega

wątpliwości, że to on. Wyciągnąłem martwe ciało z wody i ułożyłem na skalnej półce. Możecie,

panie, w każdej chwili sprowadzić je stamtąd.

- Nie zrobiłbyś tego dla mnie? - zapytał kupiec, ale w odpowiedzi usłyszał

kategoryczne: „Nie”.

Kupiec splótł dłonie, oparł się o stół i popatrzył na Reijo z chytrym uśmieszkiem.

- Ja także nie próżnowałem przez ten czas - zaczął i odchrząknął. Na jego twarzy

malowało się widoczne z daleka zadowolenie. - Podjąłem ważne kroki. Zwróciłem się do

pewnej osoby na bardzo wysokim stanowisku z prośbą o pomoc. Napisałem, że mój przyjaciel,

z którymi łączyły mnie interesy, zniknął. Rozstaliśmy się w gniewie i obawiam się, że będzie

próbował mnie oczernić. Na wszelki wypadek... - wyjaśnił pośpiesznie, bo Reijo nie potrafił

ukryć swego zdumienia - ...przedstawiłem mu własną wersję zdarzeń. Gdyby Ole próbował

mnie w coś wrobić, jestem czysty. Nie wiedziałem, że on nie żyje, nie mogłem się na tym

opierać.

- Do kogo zwróciłeś się, panie?

- Do sędziego w Alcie - odrzekł Mads Holmertz, uśmiechając się promiennie. - Zdaje

się, że jest ci znajomy.

O Boże, pomyślał Reijo, co za głupiec! Sędzia w Alcie chyba najbardziej ze wszystkich

ludzi miał powody obawiać się Olego Hermanssona i wszystkich jego przyjaciół! Taki list

może uznać za próbę wymuszenia czegoś na nim. Kupiec sam kopał sobie grób.

- Kiedy i jak na to wpadliście? - zapytał Reijo, żeby przerwać ciszę. Przecież nie mógł

zdradzić temu człowiekowi, o czym myśli.

- Właściwie to twoja czarująca żona podsunęła mi tę myśl. Reijo omal nie zemdlał z

wrażenia, patrząc na siedzącego naprzeciwko jegomościa.

- Uważała, że to świetne posunięcie. To ona wspomniała mi o sędzim. Wysłałem do

niego list przez posłańca. Masz wyjątkowo miłą żonę. Wyznała mi, co łączyło ją z naszym

zmarłym przyjacielem - dodał, kiwając głową i posyłając Reijo chytre spojrzenie.

Reijo milczał. Nie miał pojęcia, co naprawdę powiedziała Raija, i na wszelki wypadek

wolał nic nie mówić. Pośpiesznie uregulował rachunki z kupcem i wyszedł.

Zapomniał o kłótni, o tamtym wieczorze, gdy rozstali się w gniewie. Musiał czym

prędzej rozmówić się z Raiją i dowiedzieć się, co ona wymyśliła. Celowo wyprowadziła kupca

w pole, co do tego nie miał żadnych wątpliwości.

Nils się nie mylił. Z tej Raiji wyjątkowa kobieta!

9

- Co ty, u diabła, knujesz, Raiju! Co znowu wymyśliłaś?! - Reijo, oparty o framugę

drzwi, zachowywał się tak, jakby nie było go w domu tylko przez chwilę i podjął dopiero co

przerwaną rozmowę. - Wracam od kupca!

Zerknęła znad cerowania i uniosła pytająco brwi.

- Tak? Ja też u niego byłam. Bardzo gościnny człowiek, prawda?

Reijo wszedł do środka i rozejrzał się dookoła, ale nigdzie nie dostrzegł dzieci ani

Rosjanina.

- A co się stało z naszym wspólnym przyjacielem? Chyba nie powiesz mi, że

powiosłował do domu?

- Nie bądź złośliwy. Jest z dziewczynkami na górze, na strychu. Mieli ochotę przejrzeć

skrzynie, które tam stoją. Pełno w nich drobiazgów.

- A więc powiedz wreszcie, co knujesz?

Raija odłożyła na bok cerowanie i odpowiedziała:

- Nie lubię tego twojego kupca.

- A to smutne, bo odniosłem wrażenie, że on jest wręcz zachwycony tobą - przerwał jej

Reijo i usiadł na brzegu stołu tuż przy niej. - O co ci właściwie chodzi? Co chciałaś osiągnąć,

namawiając go do popełnienia takiej niezręczności wobec sędziego?

- Nic takiego - odrzekła Raija, ale wyczuł, że nie jest z nim zupełnie szczera.

Kolejne drobne rozczarowanie. Cofnął się myślami, żeby sobie przypomnieć, czy

kiedykolwiek coś przed sobą ukrywali. Czy zdarzało się to już wcześniej, czy też ta rysa w ich

wzajemnych stosunkach pojawiła się dopiero ostatnio?

- A ty załatwiłeś swoje sprawy? - zapytała na pozór obojętnym tonem, ale Reijo dobrze

wiedział, że umiera z ciekawości, co z Hermanssonem.

- On już nie może ci zaszkodzić, Raiju, nie żyje.

Reijo opowiedział, jaki koniec prawdopodobnie spotkał Hermanssona, i wyznał jej to,

co przemilczał wtedy, gdy uratował Maję.

- Dlaczego mi nie opowiedziałeś wszystkiego od razu? - Popatrzyła na niego urażona.

- A czy to by coś zmieniło? Czy w nagrodę przysunęłabyś się odrobinę bliżej do mnie w

łóżku? - W głosie Reijo zabrzmiała gorycz. Czuła scena, która rozegrała się w tym właśnie

pomieszczeniu, a której był świadkiem ukryty w mroku, znów stanęła mu wyraźnie przed

oczami.

- Nie musiałeś tego mówić! - Raija poczuła się dotknięta do żywego. - To wszystko nie

jest takie proste. Naprawdę! Być może to nie był dobry pomysł z nami...

- Czy musimy się kłócić? - Reijo położył jej dłonie na ramionach i popatrzył prosto w

oczy. Uśmiechnął się przepraszająco, uścisnął ją i pogłaskał. Wiedział jednak, że to nie

wystarczy.

- Być może zbyt wiele dla siebie znaczymy - odrzekła w końcu. - Żyjemy zbyt blisko

siebie.

- Nie byłem wtedy sobą - odpowiedział Reijo, odtwarzając w myślach wszystko, co

wykrzyczał tamtego wieczoru przed dwoma dniami.

Zwykle to on był zrównoważony i rozsądny, podczas gdy Raija dawała upust swojej

złości. Wtedy jednak tylko odpierała zarzuty, jego zaś coś podkusiło, by urządzić karczemną

awanturę.

Ale przecież miał swoje powody, widział, jak Raija całowała się z Aleksiejem!

- Chyba miałeś odrobinę racji - przyznała w końcu niechętnie. I pocierając brodą o jego

dłoń dodała z namysłem: - Może rzeczywiście oślepiła mnie jego niezwykła uroda? Zresztą to

nieuniknione. Naprawdę trudno mu się oprzeć. Ale pokochałam go dopiero później...

Słowa, niczym nóż wbity prosto w serce, zraniły Reijo. Przegrał! Raija zdolna była

obudzić w sobie miłość do kogoś innego poza Mikkalem. Co za ironia losu! Nie pokochała

tego, który trwał przy niej od lat i gotów był spieszyć jej z pomocą na każde zawołanie.

Pokochała obcego, człowieka z dalekich stron, innej narodowości, który w ich domu spędził

zaledwie parę dni.

- Tak, pokochałam go - powtórzyła Raija ciepło, obracając jeszcze ostrze noża wbite w

serce Reijo. Uśmiechnęła się niemal ze smutkiem, ale w jej oczach pojawił się błysk

rozbawienia. - Ale dla mnie pokochać kogoś nie oznacza tego samego, co miłować albo

zakochać się w kimś. Kocham wielu ludzi z różnych powodów; wszyscy zajmują w moim sercu

szczególne miejsce. Każdy jest dla mnie kimś wyjątkowym i porównywanie ich nie ma sensu.

- Wszystkich swoich przyjaciół całujesz? - zapytał udręczony, spoglądając gdzieś w

bok. To było dla niego zbyt trudne. Nie potrafił się pogodzić z tym, że znaczy dla niej tyle samo

co Rosjanin. On, który był gotów umrzeć dla niej, i tamten, który tylko korzystał z jej

przesadnej troski.

- A więc widziałeś? Domyśliłam się tego, niestety dopiero później. - Zwilżyła językiem

spierzchnięte wargi nie nerwowo, ale spokojnie, z namysłem.

W zachowaniu Raiji zauważył ostatnio jakąś nową pewność siebie. Nie pojmował, co

spowodowało w niej taką przemianę, ale zauważył, że uniezależnia się od niego i sama potrafi

już zadecydować o sobie. Nie był pewien, czy mu się to podoba.

- Chyba chciałam poznać smak niemożliwego.

- Żałujesz?

Raija pokręciła głową.

- Chyba mnie nie słuchałeś, Reijo! Nie miłuję go! W momencie gdy odkryłam, że łączy

nas taka wspaniała przyjaźń, przestałam odczuwać do niego ten dziwny pociąg. Pragnę tej

przyjaźni i nie możesz mi zabronić tego ani ty, ani nikt inny. Ale jeśli ma to dla ciebie jakieś

znaczenie, chcę, żebyś wiedział, że nie miłuję Aleksieja, nad czym on być może boleje... A jeśli

chodzi o nas... Znasz mnie, Reijo, wiesz, jaki rodzaj uczuć łączy nas oboje. Nie ma sensu

marzyć o czymś innym.

Roześmiał się zakłopotany, zrozumiał, że Raija ma rację. Zawsze grała w otwarte karty.

Nigdy niczego nie udawała. To chora wyobraźnia wsączyła jad w jego serce.

- Czy możesz wybaczyć głupiemu Finowi tamtą awanturę? Przyjmiesz jego uniżone

przeprosiny?

Roześmiała się i potargała mu grzywkę.

- Potrafisz odwrócić kota ogonem, Reijo! Zresztą zawsze był to jeden z twoich

największych talentów. Dobrze, wybaczam ci! Ale włosy masz okropne. Powinieneś się

wykąpać!

- Tak jakbym się mało kąpał ostatnio.

- Reijo! To Reijo! - rozległ się podekscytowany głos Mai.

Reijo mrugnął do Raiji i podszedł do otworu prowadzącego na strych, żeby złapać

dziecko wystawiające ciemną główkę. Rozpromieniła się jak pogodny dzień, przekonawszy się,

że ma rację. Nie przyjęła jednak pomocy Reijo i dopiero kiedy zeszła sama na dół, rzuciła mu

się na szyję.

- Gdzie byłeś, Reijo? Przecież musisz być tutaj, jesteś mój! - Drobne rączki splotły się

na jego szyi, a z ciemnych oczu biło zdecydowanie.

- No nie, ona jest jeszcze bardziej uparta niż ty, Raiju - roześmiał się Reijo, odzyskując

dobry humor. Nie miał nic przeciwko takim dowodom uwielbienia. Sam zresztą także stęsknił

się za Mają, mimo że nie widział jej zaledwie półtora dnia. - Pamiętaj, zawsze wrócę! -

zapewnił Maję z powagą i przytulił policzek do jej policzka.

Przyglądała mu się badawczo, jakby nie całkiem mu dowierzała.

- Znaleźliśmy książki! - usłyszeli okrzyk Elise. Dziewczynka zeszła ze strychu i

podsunęła Raiji pod nos znalezione książki. Oczy jej promieniały, a w głosie pobrzmiewała

niecierpliwość. Reijo kątem oka dostrzegł Aleksieja, który schodził właśnie po drabinie.

Mimowolnie poczuł ukłucie w sercu... Raija wyznała, że nie miłuje Rosjanina. Wierzył jej, bo

czemuż by nie miał wierzyć, jednak ten młodzieniec był taki urodziwy, że trudno było stłumić

w sobie uczucie zazdrości.

Raija ostrożnie otarła z kurzu dwie księgi pięknie oprawione w miękką skórę. Nie mogła

się powstrzymać, by ich nie pogładzić.

- Nie należały do byle kogo - zauważył Reijo i także dotknął ich z wielką estymą.

Popatrzyli sobie w oczy i w tej samej chwili przypomniało im się, jak Antti, ojciec

Reijo, uczył ich czytać. Stara fińska Biblia miała poniszczone kartki, brudne, pozaginane rogi,

ale to właśnie dzięki niej pojęli tajemnicę liter, które składali najpierw w sylaby, potem w

słowa, a na końcu w zdania. Wzorując się na niej, opanowali także sztukę pisania, mozolnie

kreśląc kółka, kreski i łuki.

Raiję napełnił radosny, wręcz podniosły nastrój. Właśnie takich śladów po Catharinie

szukała, nie tracąc nadziei.

Otworzyła jedną z ksiąg, delikatnie, jakby w obawie, że rozsypie się jej w rękach.

Aż zaparło jej dech w piersiach, kiedy ujrzała pokryte kobiecym, pięknie

kaligrafowanym pismem kartki. Litery ozdobione zawijasami wyglądały bardzo oryginalnie.

Przeleciała wzrokiem pierwsze strony. Przyzwyczajona do czytania po fińsku, nie bez

trudu rozszyfrowywała duńskie słowa.

- To pamiętnik Cathariny - odezwała się, ze wzruszenia z trudem wydobywając z siebie

głos. Łzy spływały jej po policzkach. - Dziękuję, kochanie - zwróciła się do Elise i pociągając

nosem, przytuliła mocno dziewczynkę. - Ten pamiętnik napisała pewna dama, która mieszkała

kiedyś w tym domu.

- Znałaś ją? - zapytała Elise, szczęśliwa, że sprawiła tak wielką radość swej opiekunce.

Raija skinęła głową i otarła łzy.

- Teraz może poznam ją jeszcze lepiej - dodała, nie odrywając wzroku od ksiąg i nie

przestając gładzić ich pieszczotliwie.

Dopiero późnym wieczorem znalazła na to czas. Przyniosła do alkierza lampę i

otuliwszy się w łóżku kocem, sięgnęła po pamiętniki Cathariny. W pomieszczeniu było dość

chłodno, ale już sama obecność Reijo sprawiała, że nie marzła. Co prawda leżał w takiej

odległości, by nie można mu było zarzucić, że jest natrętny bądź że wykorzystuje sytuację, ale

Raija czuła jego pulsujące ciepło. Boleśnie przeżyła pustkę, jaką po sobie zostawił, odchodząc

w gniewie.

- Co za życie - mruknęła zmienionym głosem.

Reijo odwrócił się do niej i zauważył, że płacze. Właściwie zamierzał pozostawić ją sam

na sam z lekturą pamiętników, w których Catharina spisała koleje swego losu. Bał się, by Raija

nie uznała go za intruza. Zawiązana na nowo wspólnota i odbudowana zgoda były zbyt

delikatne i łatwo było je zniszczyć nieodpowiednim słowem lub czynem.

Chciał, żeby zrozumiała, że czuje do niej coś więcej aniżeli tylko fizyczne pożądanie.

Usłyszawszy jej łkanie, odwrócił się i otoczył ją ramieniem. Właśnie takiej pociechy i bliskości

teraz potrzebowała.

- Nie pojmuję, jak ona to wszystko wytrzymała - szlochała Raija, unosząc ku

przyjacielowi mokrą od łez twarz. - Czy wiesz, że zmuszono ją do małżeństwa z człowiekiem,

którego nigdy wcześniej nie widziała na oczy, bo rodzice uznali, że ich związek przyniesie

korzyści obu familiom?

Reijo wzruszył ramionami.

- To brzmi całkiem swojsko. Pomyśl tylko, a przypomnisz sobie kogoś, kto także musiał

się ożenić, by spełnić wolę rodziców...

Raiji nie spodobało się, że porównuje jej życie z życiem Cathariny.

- Nie znałeś Cathariny - zaprotestowała gwałtownie, zaraz jednak jej spojrzenie

złagodniało. - Dobrze wiem, jak nazywają ją tutejsi ludzie, ale oni nie mieli pojęcia, kim ona

jest. Cieszyli się z jej nieszczęścia, radowało ich, że ktoś bogaty został zepchnięty na margines.

Nie zadali sobie nawet trudu, żeby ją poznać i przekonać się, ile jest warta. Dopiero Kalle

dostrzegł w niej wspaniałego człowieka. Zresztą ja wcale nie byłam lepsza - dodała Raija ze

smutkiem. - Pracowała w moim domu tyle czasu, a ja bałam się jej okropnie. Zdawało mi się,

że patrzy na mnie z pogardą. Ona jednak wiedziała, jakie życie wiodą ludzie z wyższych sfer i

co się kryje za tą wspaniałą fasadą. Trudno się dziwić, że podśmiewała się ze mnie. Żałuję, że

nie dowiedziałam się od Olego, co się z nią stało.

- Ole zapewne przemilczał to celowo - odrzekł Reijo z westchnieniem. - Nie angażuj się

w to za bardzo, Raiju! Catharina prawdopodobnie nie żyje. Można mieć tylko nadzieję, że w jej

życiu, tak jak i w życiu innych ludzi, bywały także szczęśliwe chwile.

- Chcę przeczytać te pamiętniki - oznajmiła stanowczo Raija. - I to właśnie dlatego, że

ona zapewne nie żyje. Żaden człowiek nie powinien zostać zapomniany. Każdy powinien

pozostawić ślad w czyjejś pamięci.

Reijo objął ją w pasie i wtuliwszy policzek w jej włosy, mruknął:

- Jesteś przedziwną istotą, Raiju.

A potem wraz z nią pochylił się nad księgą.

Spisane wspomnienia Cathariny pozwoliły im zajrzeć do świata, którego istnienia nawet

się nie domyślali. Kopenhaga była dla nich dotąd tylko nazwą. Wiedzieli, że leży bardzo

daleko, dalej jeszcze na południe niż Bergen. Odległość zdawała się niewyobrażalna. Catharina

przybyła stamtąd na najbardziej wysunięty na północ skrawek lądu królestwa. Dorastała wśród

arystokracji. Raija i Reijo nie byli pewni, czy dobrze pojmują znaczenie tego słowa. Czytali

historię młodej arystokratki, pięknej i podziwianej na królewskim dworze, i nie potrafili sobie

tego do końca wyobrazić. Intrygi dworskie, stroje, flirty. Nakreślony ozdobnym, pełnym

zawijasów pismem opis życia zdawał im się zbyt odległy od tego, które znali. Ludzie, którzy w

ich świecie uchodzili za bogaczy, w kręgach, w których obracała się Catharina, byliby

nędzarzami.

Potem spotkał ją cios: Zakochana po uszy osiemnastolatka została zmuszona do

poślubienia dużo starszego mężczyzny, którego w ogóle nie znała.

Po tej zmianie życie upływało jej na spotkaniach z przyjaciółkami, robótkach i

rozmowach towarzyskich. Przebywając między ludźmi, niekiedy zerkała ukradkiem na

przystojnych mężczyzn, ale musiała zachowywać się tak, jak przystało mężatce.

- Była strasznie samotna - westchnęła Raija, a Reijo tylko skinął potakująco.

Catharina nudziła się w swej złotej klatce. Z materialnych dóbr niczego jej nie

brakowało, ale jej życie pozbawione było miłości. Starała się pokochać swojego męża, lecz on

ją odtrącił. Związek z nią był bardzo korzystny dla jego kariery. Poza tym dla niego piękna

żona była tylko maskotką, może nawet ją lubił, ale wydała mu się zbyt oziębła. Słowo „miłość”

nie istniało w jego bogatym skądinąd słownictwie. W przeciwieństwie do cielesnych żądz.

Dopiero po trzech latach Catharina dowiedziała się o licznych romansach swojego

męża. Może przestał się z nimi kryć? Mimo że właściwie go nie kochała, poczuła się bardzo

zraniona. Z jej słów przebijała gorycz. Straciła trzy lata, dochowując wierności mężczyźnie, dla

którego nic nie znaczyła, który nigdy nawet nie zamierzał dochować przysięgi małżeńskiej.

Catharina postanowiła się zemścić i odpłaciła mężowi pięknym za nadobne. Rzuciła się

w wir towarzyskiego życia. Flirtowała na prawo i lewo, na co małżonek przymykał oko, sądząc,

że chce mu jedynie zrobić na złość. I właściwie bawiło go to, że pozwala jej na drobne

ekstrawagancje. Cóż szkodzi mieć piękną i popularną żonę, myślał sobie.

Ale kiedy przekroczyła, w jego pojęciu, granice przyzwoitości i w towarzystwie

wybuchły plotki na jej temat, uzmysłowił sobie z całą jaskrawością, że jego żona nie po-

przestawała na niewinnych flirtach. Przyjaciele udawali współczucie, ale za plecami nazywali

go rogaczem. Człowiek z jego pozycją nie mógł sobie pozwolić na to, by żona plamiła jego

honor. Męskie romanse uznawano za coś normalnego, ba, uważano nawet, że każdy zdrowy

mężczyzna potrzebuje więcej niż jednej kobiety. Kiedy jednak tę zasadę zaczęła stosować

kobieta, określano ją tylko jednym słowem: „dziwka”.

Rozwód w ogóle nie wchodził w rachubę, więc mąż Cathariny znalazł inne rozwiązanie.

Wiarołomną żonę wysłał w miejsce, gdzie jej miłosne eskapady nie mogły mu zaszkodzić.

Zaplanował to tak, że ludzie pokiwali głowami z uznaniem, przekonani, że uczynił jedynie to,

co należało. Załatwił wszystko bez jej zgody i na dzień przed odpłynięciem statku oświadczył,

że wysyła ją do Finnmarku. Catharina nie miała nawet pojęcia, gdzie to jest. Gdy poznała

prawdę, omal nie pękło jej serce.

Jakiś czas mąż opłacał koszty jej pobytu w tej najdalej na północ wysuniętej placówce,

ale po paru latach najwyraźniej o niej zapomniał. Catharina nie potrafiła pracować, nigdy się

tego nie nauczyła, głód zmusił ją, by zaczęła zarabiać tym, co miała najcenniejsze, własnym

ciałem. Czuła taki wstyd, że gdy opisywała ten czas, ręka jej drżała i pismo było niewyraźne.

Później zaopiekował się nią wójt z Alty. Utrzymywał ją w zamian za drobne przysługi, kiedy

przebywał w tych okolicach. Dzięki niemu odzyskała po trosze swoją godność.

Wiadomość o śmierci opiekuna przekazał jej nowy wójt, między wierszami dając do

zrozumienia, że wraz z nowym stanowiskiem gotów jest przejąć także i ją.

- Ole Edvard - wysyczała Raija przez zęby. - Zamieszany w każde świństwo! Ale to

tłumaczy, dlaczego dał jej pracę u nas...

Na tym kończył się ten niezwykły pamiętnik. Catharina zostawiła swe księgi,

opuszczając dom tylko z niewielkim tobołkiem. Tajemnicę o tym, jaki był jej koniec, Ole

Edvard zabrał ze sobą do grobu.

Raija odłożyła księgi niczym bezcenne skarby. Ze wzruszenia ścisnęło jej gardło i nie

mogła nic powiedzieć. Wdzięczna była Reijo za wsparcie, którego jej udzielił w tej trudnej

chwili. Za to, że przytulił ją do siebie i zechciał być blisko. Rozmyślając o Catharinie, która

przez całe życie była samotna, poczuła, jak w jej serce wnika lodowaty chłód.

Jej myśli mimo woli poszybowały do Mikkala. Miała przed oczami jego obraz tak

wyrazisty, że czasem zdawało jej się, że jest przy niej naprawdę. Nawet gdyby chciała, nie

potrafiłaby go wymazać z pamięci. Czy kiedykolwiek stanie się jej obojętny? A może w

przypływie zdrowego rozsądku sama uzna, że powinna o nim zapomnieć? Nie potrafiła sobie

odpowiedzieć na to pytanie. Właściwie gdzieś w głębi serca dawno już porzuciła nadzieję na

wspólne życie. To było tylko marzenie. Odległe marzenie opierające się na przepowiedni, której

raz po raz dawała wiarę. Idealny związek, w którym nie dane im było żyć w rzeczywistości.

Może to i lepiej, pomyślała Raija, uśmiechając się smutno.

Kto wie, czy owa bezgraniczna czułość, jaką się wzajemnie obdarzali, wytrzymałaby

próbę codzienności? Tak naprawdę każde z nich jedynie snuło marzenia i pomijając parę

ukradkowych spotkań, nie mieli pojęcia, co znaczy wspólne życie. Oboje stworzyli w swej

wyobraźni tysiące obrazów, które niekoniecznie przystawały do rzeczywistości. W ostatnim

czasie Raija zaczęła powątpiewać, czy Mikkal, o którym myślała, przypomina jeszcze praw-

dziwego Mikkala.

Przecież ludzie się zmieniają. Młody chłopak, który zawładnął sercem naiwnego

dziewczęcia, stał się dorosłym mężczyzną. Ona także nie jest już dziewczynką z czarnymi

warkoczami, biegającą lekko po rozległej równinie, zauroczoną przybranym starszym bratem.

Pojęła nagle, że Mikkal nie zna tej nowej, dojrzalej Raiji. Spotykał ją tylko na krótko, a

wtedy zawsze starała się być taka, jakiej oczekiwał. Nie zawsze był to jej prawdziwy

wizerunek. Kochające się osoby ujawniają wobec siebie swe najlepsze cechy, szczególnie gdy

nie wiadomo, kiedy pisane jest im następne spotkanie: za kilka miesięcy, lat, a może nigdy.

Wszystko, co wiązało się z Mikkalem, Raija traktowała w sposób szczególny. Może

wyidealizowała go jak bohatera z jakiejś dziecinnej baśni? Na co dzień nie spotyka się takich

ludzi. Jej samej jakże daleko było do ideału, choć wielu mężczyzn było innego zdania. Trudno

się z nią żyło, humor zmieniał się jej nieustannie, brakowało jej konsekwencji i zmysłu

praktycznego, za to uporu miała w nadmiarze.

Mikkal nigdy nie stanie się na powrót wolny. Sigga nie zwróci mu wolności, mimo że

nie wie, iż Raija została sama. Pragnęła zachować Mikkala tylko dla siebie i nawet jeśli

przestała już go kochać, nie znaczy to wcale, że pozwoli innej przeżyć szczęście u jego boku.

Ona także miała kiedyś swoje marzenia, ale stała się bezwzględna, gdy Mikkal pozbawił ją

cudownych wyobrażeń o miłości. Ona jednak jest jego żoną i pozostanie nią do końca swoich

dni.

Raija wiedziała, że Sigga ma mocne atuty w tej grze. Dziecko, które właśnie urodziła,

jeszcze bardziej zwiąże ją z Mikkalem, nawet jeśli on sam będzie się wzbraniał, by to

zaakceptować. Może jej nienawidzić, zadręczać siebie, zgorzknieć. Na nic się to nie zda, bo

Sigga nie złagodnieje z powodu jego smutku. Cierpi, ale nigdy od niego nie odejdzie i jemu

także nie pozwoli odejść.

A więc marzenia młodej dziewczyny o cudownej wspólnocie z Mikkalem wyblakną i

znikną jak mgła, mimo że Elle przepowiedziała jej szczęście. A jeśli staruszka nie miała na

myśli Mikkala? Może chodziło jej o kogoś innego? Czy mogłaby przeżyć szczęście z kimś

innym? Czy nie zapatrzyła się ślepo w swą pierwszą miłość? Może uczyniła ją jaśniejszą i

piękniejszą, niż była naprawdę?

Właściwie dobrze wspomina czas spędzony u boku Kallego. Codzienność była

codziennością, ale nie narzekała z tego powodu. Bywały w ich związku chwile, gdy się jej

zdawało, że jest niemal w niebie. Nauczyła się szczerze kochać swego męża. Dzielili razem

radości i troski. Wspólnie je rozwiązywali. Było im dobrze, ale ich związek cały czas

przysłaniał cień tego jedynego.

Raija wierzyła gorąco, że można się nauczyć miłować ludzi, potrzeba tylko czasu. Ta

myśl wydała jej się ożywcza. Zapragnęła przekonać się o tym na własnej skórze. Marzyła o

spokoju, pragnęła tu pozostać i zapuścić wreszcie korzenie. Mieć dom, rodzinę...

Może była to dość ryzykowna decyzja, ale przecież samo życie jest jednym wielkim

ryzykiem.

- Płaczesz, Raiju? - zapytał Reijo głosem przepełnionym czułością i niezwykle

delikatnie otarł dłonią łzy płynące jej z oczu. Był taki troskliwy. Nigdy nie miała lepszego

przyjaciela.

Skąd wzięły się te słowa, nie wiedziała. Może gdzieś głęboko dojrzewały w niej od

dawna? Bo przecież to ona decydowała o wszystkim, co działo się między nimi. W każdym

razie nie żałowała, gdy padły z jej ust.

- Reijo, chciałbyś się ze mną ożenić?

Uniósł się na łokciach i marszcząc brwi, popatrzył na nią badawczo. Jego intensywnie

zielone oczy bezskutecznie szukały w jej obliczu śladów rozbawienia. Raija była poważna.

Włosy okalały jej spokojną twarz niczym czarny wachlarz. W spojrzeniu dostrzegł

oczekiwanie, gdy powtórzyła:

- Chciałbyś, Reijo?

- Dlaczego o to pytasz? - zapytał udręczony i opadł na posłanie. Założywszy ręce pod

głową, zapatrzył się w powałę. - Czy nie znasz odpowiedzi, Raiju? Dlaczego mówisz o tym

właśnie teraz?

- Może pociąga mnie ta myśl.

- Nie żartuj sobie z takich spraw! - upomniał ją surowo. Zadrgały mu policzki, a mięśnie

przedramion stwardniały jak stal.

Zapadła cisza, napięcie między nimi stało się niemal nie do wytrzymania.

- Nie żartuję.

Reijo przełknął ślinę. Bał się uwierzyć w to, co usłyszał. Raija kierowała się emocjami i

łatwo ulegała nastrojom. Ostatnimi dniami tyle się wydarzyło w ich życiu. Nie miał odwagi

budować zamków na piasku, opierając się na słowach, które być może nie do końca zostały

przemyślane, ale na twarzy Raiji malowała się pewność. Wydawała się taka dorosła! Oddychała

spokojnie w przeciwieństwie do niego. Ciężko dyszał, z trudem łapiąc powietrze. Ledwie

utrzymywał ręce nieruchomo. Bał się, że straci kontrolę nad emocjami, nad sobą, a nie chciał

się zdradzić, jak łatwo go zranić.

- Wiem, że masz ten papier - ciągnęła Raija niemal zawstydzona. Reijo słuchał jej z

rosnącym zdumieniem. Nigdy wcześniej jej takiej nie słyszał. Właściwie wydała mu się

niepokojąco obca. Tak jakby coś w niej dojrzało gwałtownie w ciągu tych paru dni.

- Wiem, że taki papier wystarczy... o ile nikt nie będzie zbyt gruntownie badał jego

prawdziwości. - Raija rzadko o cokolwiek prosiła. Teraz myliły jej się słowa i język trochę się

plątał. Odsłoniła się bardziej niż kiedykolwiek. - Ale jeśli ktoś zacznie drążyć zbyt głęboko,

wtedy nie wystarczy, prawda?

Potwierdził jej przypuszczenie ochrypłym głosem, poruszony do głębi.

- Czy tak cię to przeraża? - Musiał ją o to zapytać. Nie odpowiedziała od razu, a on w

tym czasie przeżywał męki.

- Nie, właściwie nie. Mnie osobiście nie obchodzi, co ludzie gadają. Potrafię wiele

znieść. Ale dzieciom sprawiłoby to ból... - Westchnęła. - Zawsze byłeś dla mnie dobry, Reijo.

Lepszy niż na to zasługiwałam. Wspierasz mnie w każdej sytuacji, nawet gdy nie śmiem o to

prosić. Troszczysz się o dzieci. Znaczysz dla mnie więcej niż ktokolwiek inny.

- A Mikkal? - zapytał i jak żywa stanęła przed nim twarz przyjaciela.

Mikkal ją uwielbiał, ale związany był przysięgą małżeńską z Siggą. Choć nie są

szczęśliwi, Sigga nigdy nie zgodzi się zwrócić mu wolności. Póki żyje, trzymać go będzie pa-

zurami przy sobie.

- Znaczysz dla mnie więcej niż Mikkal - odrzekła cicho. Wyczuł w jej glosie cichy

smutek. - Kocham cię, Reijo. Nie mogłabym cię prosić o to, o co proszę, gdybym cię nie

kochała.

Patrzyła mu prosto w oczy. W jej spojrzeniu nie dostrzegł cienia fałszu.

- Zawsze łączyło mnie więcej z tobą niż z Kallem, i to nie tylko ze względu na ojczystą

mowę. Jesteśmy tacy do siebie podobni! Czas, który dane mi było przeżyć z Kallem, był na

swój sposób dobry. Mikkal należy bardziej do świata marzeń niż do rzeczywistości. To

niedobrze wciąż oczekiwać czegoś, czego nie można dostać. To tak jakby zapatrzyć się w

księżyc, wierząc, że można go zdjąć z nieba. Jeśli człowiek uczyni z tego jedyny cel swojego

życia, czeka go prawdziwe nieszczęście, kiedy zrozumie, że to nie może się spełnić. Mikkal jest

jak księżyc, Reijo...

Reijo poczuł się bezradny.

- Będziesz żałować - rzekł cicho. - Nie mógłbym znieść, że płaczesz z żalu, iż się ze

mną związałaś.

- Zbyt długo żyłam w nierealnym świecie - rzekła z goryczą. - Zbyt wiele lat straciłam

na marzenia. Czas, żebym dorosła. Czas, żebym wkroczyła w rzeczywistość. Nie chcę u

schyłku swoich dni stwierdzić, że tak naprawdę życie mi umknęło, bo wciąż czekałam na

kogoś, kto właściwie mnie nie chciał.

- Wiesz, że to nieprawda! - Reijo przemawiał jak najgorętszy orędownik Mikkala. -

Wiesz przecież, że nikogo bardziej nie pragnął niż ciebie. Jesteś światłem i przekleństwem w

jego życiu. Jedyną, bez której nie potrafi żyć.

- Jednak żyje się mu beze mnie dziwnie dobrze - rzekła hardo Raija. - Ja też wyjątkowo

dobrze żyłam bez niego. Niepotrzebnie się zadręczamy. Pragnę się od tego uwolnić!

- I dlatego chcesz, żebym się z tobą ożenił?

- Nie tylko dlatego. Długi czas pragnęłam, żebyś spotkał kobietę, którą pokochałbyś

bardziej niż mnie. Gdybym wiedziała, że inna uczyni cię szczęśliwym, nie prosiłabym cię o to.

- Wiesz, że jestem w tobie beznadziejnie zakochany - westchnął.

- Mam już dość tych wszystkich kłamstw! Nasze życie przypomina bańkę, jakich pełno

w morskiej pianie. W każdej chwili może prysnąć. Taka jestem już zmęczona udawaniem.

Tęsknię za normalnym życiem. Chcę zapuścić korzenie, tak jak inni. Chcę należeć do jakiegoś

miejsca. Należeć razem z kimś. I nikogo bardziej nie pragnę mieć u swego boku jak właśnie

ciebie.

Reijo milczał. Kusiła go, nadludzko go wabiła. Żeby nie to jego piekielne poczucie

sprawiedliwości! Szybko zaprzyjaźniał się z ludźmi, a kiedy już kogoś polubił, gotów był

skoczyć za nim w ogień. Mikkal stał się jego przyjacielem, mimo że desperacko kochali tę

samą kobietę. I choć tak bardzo się różnili, znał go prawie tak dobrze jak siebie samego.

Zgoda na propozycję Raiji oznaczałaby zdradę wobec Mikkala. Dręczyło go też jeszcze

jedno: obawiał się, że Mikkala nikt nie był w stanie Raiji zastąpić.

- Potrafisz bez niego żyć? Cisza.

- Potrafisz? - naciskał ją. Raija musi wiedzieć, o czym mówi, o co prosi... czego żąda od

nich obojga. - Czy jesteś pewna, że jesteś w stanie, moja droga?

- Może to właśnie jest moim przeznaczeniem? - odrzekła lekko drżącym głosem.

- A czego się po mnie spodziewasz? - Reijo starał się zachować trzeźwy umysł i mówić

rzeczowo, świadom, że w tej chwili decyduje się jego los. Muszą być wobec siebie zupełnie

otwarci. Tak, szczerość przede wszystkim. - Jakiego życia ode mnie oczekujesz?

- Takiego, jakie prowadzimy. - Raija uśmiechnęła się, a w kącikach ust widać było

rozbawienie. - Niczego więcej od ciebie nie oczekuję poza tym, żebyśmy byli razem.

Z trudem oddychał. Wszystko, co mówiła Raija, wydawało się takie przemyślane. Od

jak dawna się nad tym zastanawiała?

Reijo wolał o to nie pytać, zbyt się obawiał, że doznałby rozczarowania.

- Dzieci nie odczują żadnej zmiany - myślał na głos.

- Kochają cię.

Jej głos był taki kuszący. Przyszłość u jej boku, razem z dziećmi, z Mają. Byłby dla niej

najlepszym ojcem. Kochał ją przecież jak swoją. A i ona tęskniła za prawdziwym ojcem.

- Ludzie tutaj myślą, że jesteśmy małżeństwem - ciągnął Reijo, wytaczając ostatni

argument. - Kiedy się dowiedzą, jak było naprawdę, wezmą nas... ciebie... na języki.

Raija uśmiechnęła się, tak jakby w ogóle nic warto było zawracać sobie tym głowy.

- Nikt nie musi o tym wiedzieć. Na pewno da się to jakoś załatwić po cichu. Wszystko

da się załatwić, jeśli się tylko dobrze nad tym zastanowić. A poza tym dla mnie to bez

znaczenia. Ludzie już wcześniej gadali o mnie, co im ślina przyniosła na język. Przywykłam do

plotek na mój temat. Myślisz, że tym razem może być gorzej?

Przekonała go, nie miał więcej zastrzeżeń. Zresztą nie zamierzał ich wyszukiwać. Reijo,

który znal ją niemal całe życie i równie długo był w niej zakochany, który już nie raz odkrył

przed nią zakamarki swego serca, został ostatecznie pokonany. Delikatnie dotknął jej policzka i

pogłaskał ją ostrożnie.

- Chcesz? - zapytała.

W jej oczach dostrzegł napięcie.

- A mam wybór? - Reijo odważył się przysunąć bliżej, objął ją mocniej i przytulił twarz

do jej policzka.

- Oczywiście, że masz...

- Chcę, chcę, chcę! - wyjęczał. - Chcę na każdych warunkach, jakie mi postawisz!

Kiedyś byłem dumny. Nie chciałem zbierać okruchów. Dla Reijo Kesaniemi miał być cały

bochen chleba. Ale to było tak dawno! Dobrze mi się żyje na tych okruchach.

- To nie są okruchy! - Raija poczuła się urażona. - Kiedy już coś robię, robię to z całym

przekonaniem. Zostanę twoją żoną. Ale chcę ci obiecać, że jeśli spotkasz kogoś, z kim będziesz

mógł być szczęśliwszy, nie będę ci przeszkodą.

- Nigdy się tak nie stanie! - Czołem oparł się o jej czoło i spojrzał wprost w

ciemnobrązowe cudne oczy. - Ale wiedz, moja kochana Raiju, że to samo dotyczy ciebie. -

Patrzył czule i intensywnie. - Jeśli pokochasz kogoś innego i nie będziesz chciała dłużej ze mną

żyć, nigdy nie stanę ci na drodze do szczęścia.

- Wiem - odrzekła z powagą Raija, a jej oczy dawno nie wydały mu się takie piękne i

łagodne. - Uczynię wszystko, co w mojej mocy, żeby cię nie zawieść.

- Załatwimy to najszybciej jak się da, ale najpierw muszę stąd wywieźć Rosjanina.

W głosie Reijo wyczuwało się napięcie, gdy wspomniał Aleksieja, ale Raija udawała, że

tego nie zauważyła. Za nic w świecie nie chciała zepsuć tej chwili. To ona podjęła taką decyzję,

chciała tego... pewnie, że chciała, przecież inaczej nie zaproponowałaby...

- Nie oczekuj, że będę ideałem - rzekła cienkim głosem, patrząc w uszczęśliwioną twarz

Reijo. Promieniał radością, co wzruszyło ją i napełniło ciepłem. Czuła, że uczyniła coś

właściwego, coś dobrego.

- Dobrze wiem, Raiju, kogo dostaję - zaśmiał się i śmielej objął ją w talii. Jego usta

zadrżały słabo, kiedy napotkały jej wargi. Nie całowali się pierwszy raz, a jednak tak właśnie to

odczuwali. Byli nieporadni i niecierpliwi, jak młodzi niedoświadczeni kochankowie, którzy

dopiero się odkrywają.

Pierwszy raz tulili się do siebie, świadomi, że odtąd tworzyć będą jedność, że przed

nimi wspólna przyszłość. Kradzione chwile szczęścia, będące powodem wyrzutów sumienia,

należały do przeszłości.

Pocałunki wywoływały w nich gorączkę, krew szybciej krążyła w żyłach.

Ale Raija gdzieś głęboko w sercu czuła niepokój. Zdawało się jej, że zaprzecza samej

sobie. Gdy tylko przymknęła powieki, pojawiał się obraz Mikkala. Z wyrzutem patrzył na nią

swymi miodowymi oczami, jakby zadawał pytania, na które Raija nie znała odpowiedzi.

Ale zdusiła to w sobie. Nie było to trudne, zwłaszcza gdy usta Reijo rozpoczęły

wędrówkę po jej ciele. Cudownie było poddać się beztrosce i zalewającej ją fali uczuć.

Jego dłonie stawały się coraz śmielsze, a Raija nie protestowała. Leżała przytulona do

jego piersi i palcami wodziła po gładkiej, gorącej skórze.

Tak łatwo było dać się porwać temu nastrojowi, jaki stworzył. Dotknęła ustami jego

wychudzonego policzka. Sztywny zarost drażnił wargi, wywołując ich drżenie. Poczuła

straszliwy głód pocałunków. Nakryła jego usta swoimi. Ich ciała złączyły się niczym dwie

brzozy splecione gałęziami, zdolne przetrzymać gwałtowne wiatry na pustkowiu.

- Czy to prawda, Raiju? - Ścisnął ją mocno za ramiona. - Powiedz mi, że nie śnię!

Powiedz, że się pobierzemy...

Roześmiała się czule.

- Wszystko się zgadza pod warunkiem, że nie zdążyłeś się rozmyślić.

Reijo westchnął uszczęśliwiony, niecierpliwie rozpiął guziki i zdjął z niej koszulę.

Jęknął z rozkoszy, kiedy i ona zsunęła z niego ubranie. Raija miała oczy niewiniątka, ale była

cudownie nieskrępowana w miłości. Znała swoje potrzeby i nie wstydziła się ich zaspokajać.

Jej dłonie były równie niecierpliwe jak jego. Każdym ruchem swego ciała rozpalała w nim

pożądanie, doprowadzając go do granicy wytrzymałości.

- Kocham cię - mruczał przytulony do jej piersi, czubkiem języka muskając sterczący

sutek. - Kocham do szaleństwa, Raiju. Do szaleństwa!

Raija chwyciła go za gęste blond włosy i przyciągnęła do siebie. Był dla niej czuły,

poczekał, aż się rozpali, by osiągnęła rozkosz, jakiej sam pragnął. Jej usta drżały, oczy

pociemniały i nic już się nie dało z nich wyczytać.

- Pocałuj mnie - szepnęła błagalnie, a kiedy jego usta płonęły, dotykając jej

wygłodniałych warg, pomogła mu odnaleźć drogę.

Świadomi, że to nie była tylko chwilowa rozkosz, znaleźli w cielesnym spełnieniu

prawdziwe ukojenie.

- Kocham cię - wyszeptał znużony miłosnym aktem. Potem zasnął z głową opartą na jej

ramieniu. Raija wtuliła się w jego silne ramiona z postanowieniem, że nauczy się kochać go

równie gorąco i z całego serca, jak on ją miłował.

- Będziemy razem - wyszeptała wpatrzona w mrok. - Razem...

10

W dniach, które nastały, Reijo czuł się naprawdę szczęśliwy. Ogarnięty gorączkową

niecierpliwością poszukiwał łodzi, w której upatrywał rozwiązania wszystkich swoich

problemów. W tym celu obszedł wraz z Nilsem całą wioskę, ba, nawet wypuścił się do

sąsiedniej osady. Ale już nie pragnienie uwolnienia się od Raiji pobudzało go do działania, choć

nadal chciał zachować niezależność. Za punkt honoru postawił sobie teraz zapewnienie bytu

rodzinie, mimo że zdawał sobie sprawę, iż złoto Kallego, którym dysponuje Raija, stawia go na

straconej pozycji. Gotów był jednak uczynić wszystko, by to zmienić. Poza tym postanowił

pozbyć się Aleksieja.

Nawet po tym, gdy Raija zaproponowała, żeby się pobrali, Reijo wciąż czujnie

obserwował Rosjanina. Skoro on, mężczyzna, podziwiał jego urodę, to pod jakim wrażeniem

musi pozostawać Raija! Kobiety tak łatwo dają się oczarować miłej powierzchowności.

Reijo ciągle nie mógł zapomnieć sceny, którą zobaczył przez okno. Obraz tych dwojga

zatraconych w gorącym pocałunku na zawsze zapadł mu w pamięć.

Co wieczór Raija przytulała się do niego z tą samą żarliwością. Gorąco i szczerze

odpowiadała na jego pieszczoty, przekonując samą siebie, że musi im się udać. Reijo

promieniał radością, ale nie opuszczał go lęk, że szczęście może mu się wymknąć z rąk. Ciągle

nachodziły go wątpliwości, czy Raija rzeczywiście go kocha i czy kiedykolwiek zdoła

rozbudzić w niej prawdziwą namiętność. Raija zapewniała go o szczerości swych uczuć, ale cóż

mogła jeszcze zrobić, skoro go to nie przekonywało?

Zresztą ją także dręczyły wątpliwości. Zastanawiała się, czy nie podjęła zbyt pochopnej

decyzji, ale bała się o tym mówić, żeby nie pogłębiać niepewności Reijo.

Nie chciała go takim widzieć. Pragnęła, żeby był sobą, solidną skałą dającą jej poczucie

bezpieczeństwa. Zawsze mogła na nim polegać i liczyć na jego wsparcie i dobrą radę. Bolała

nad tym, że z jej powodu jest taki rozdarty, bo przecież bardziej niż ktokolwiek inny

potrzebowała teraz jego spokoju i zdrowego rozsądku.

Kiedy Reijo wyruszał z domu na poszukiwanie łodzi, w jego oczach czaił się lęk.

Pragnął ufać Raiji, tak jak zawsze, ale teraz chodziło o jego przyszłą żonę!

- Poradzisz sobie? - zapytał już chyba po raz dziesiąty tego poranka Raiję, która

przecież zostawała sama, gdy jej pierwszy mąż wyruszał na połów, Raiję, która potrafiła sobie

poradzić w każdej niemal sytuacji i nie poddawała się nawet wówczas, gdy on sam gotów był

ustąpić.

- O ile nie zamierzasz zniknąć na całą zimę, Reijo Kesaniemi, to sądzę, że dam sobie

radę - powiedziała żartobliwie i zwichrzywszy mu włosy, roześmiała się swym dobrym,

szczerym śmiechem.

- Jestem głupcem - stwierdził i też się uśmiechnął. Czubkiem buta potarł lśniącą

czystością podłogę. Raija nie przepadała za domowymi pracami, ale nie znał nikogo, kto

wykonywałby je równie skrupulatnie jak ona.

- Przypuszczam, że po prostu troszczysz się o mnie - odrzekła ściszonym głosem, w

którym zaskoczony Reijo wyczuł nutkę niepewności. Czyżby mimo wszystko nie wierzyła, że

on tak bezgranicznie ją kocha?

Ta jej niepewność sprawiła, że na Reijo spłynął spokój. Wstał i wyprostował się, jakby

ktoś zdjął mu ciężar z pleców. Będzie za nią tęsknił, ale to przecież nic nowego.

Przez tyle lat zdążył się do tego przyzwyczaić. Objął ją trochę zakłopotany. Krępowały

go otwarte na oścież drzwi do izby Aleksieja. Wprawdzie pora była wczesna i należało

przypuszczać, że Rosjanin jeszcze śpi, ale Reijo nie miał co do tego pewności. Żenowało go nie

to, że Aleksiej ich usłyszy, bo przecież nie rozumiał ich języka, ale to, że może ich zobaczyć.

Reijo tak długo skrywał w sobie miłość do Raiji, że nie zdążył przywyknąć, iż może okazywać

ją otwarcie. Ostatnie tygodnie, kiedyż konieczności udawali małżeństwo, tego nie zmieniły.

Dopiero teraz w ich związku pojawił się nowy element, wytworzyło się między nimi jakieś

nowe napięcie.

- Wiem, że wrócisz - powiedziała Raija, pragnąc ułatwić Reijo rozstanie, i zarzuciwszy

mu ręce na szyję, przylgnęła do niego całym ciałem.

- Wrócę, jakżeby nie! - odrzekł i pocałował ją. Właściwie nie zamierzał żegnać się

szczególnie uroczyście, bo pożegnania i powroty stanowią chleb powszedni w życiu rybaka, ale

gdy już przywarł wargami do jej ust, długo nie mógł się nimi nasycić. Kiedy wreszcie odchylił

głowę, by złapać oddech, Raija pośpiesznie zasłoniła mu usta.

- Cii! Nic nie mów! - mruknęła, rzucając pośpieszne spojrzenie w stronę otwartych

drzwi, i ściszonym głosem dodała: - Nie obawiaj się, nie uwiodę tego bezbronnego młodzieńca,

a z jego strony też mi chyba nic nie grozi. Nie w tym stanie...

Reijo roześmiał się, rozbawiony, że tak go przejrzała.

- Wiem, że tego nie zrobisz - odrzekł i złożywszy jeszcze jeden pocałunek na czubku jej

nosa, poprosił, by uściskała od niego dzieci, po czym po cichu wyszedł w mroczny poranek.

Raija nie patrzyła za nim, przecież nie pierwszy raz wychodził o tej porze. Mogło go nie

być nawet przez kilka dni, ale nie martwiła się. Ufała, że sobie poradzi.

Wiedziała, że nie będzie to samotny poranek, bo zanim jeszcze Reijo wyszedł z domu,

domyśliła się, że Aleksiej już nie śpi.

Wszedł boso, w samych tylko spodniach. Raija podejrzewała, że świadomie ją

prowokuje. Wiedział, jakie wrażenie robi na kobietach. A kiedy dostrzegła błąkający się na jego

ustach uśmiech, zastanowiła się, czy to także przemyślany element gry.

- Mogę się przysiąść? - zapytał. - Czy wolisz może być sama?

Naprawdę wydawał się niepewny, zakłopotany! Raija, karcąc się w myślach za

bezpodstawne podejrzenia, w przypływie skruchy skinęła przyzwalająco głową. Pochwycił jej

spojrzenie. Jak wiele kobiet dało się omamić głębi ciemnobrązowych oczu?

- On wygrał?

Nie od razu zrozumiała, co ma na myśli. Tym bardziej że zabrzmiało to bardziej jak

stwierdzenie niż jak pytanie.

- Wybrałaś Reijo, prawda?

Skinęła głową, ale nie spodobało jej się, że jest taki bezpośredni. Przecież oboje

wiedzieli, że dzieli ich zbyt wiele, by mogli marzyć o czymś więcej niż przyjaźń.

- Reijo i ja zamierzamy się pobrać.

- Życzę szczęścia! - Być może życzenia Aleksieja były szczere, jednak w jego głosie

wyczuła ton smutku, który wydał się jej nieznośny. - On przynajmniej potrafi to docenić.

Bardzo go szanuję, mimo że on, zdaje się, nie przepada za mną.

- Będziemy szczęśliwi.

Przeczesał zdrową dłonią włosy. Drugą ręką nadal nie mógł poruszać, ramię ciągle go

bolało i było sztywne, chociaż rana się już zagoiła. Zarówno Aleksiej, jak i Raija zdawali sobie

sprawę, że ręka pozostanie na zawsze niesprawna, ale żadne z nich o tym nie mówiło.

- Tak? A jak tego dokonasz? - zapytał Aleksiej, wyczuwając w jej zapewnieniu

determinację, i przechyliwszy na bok głowę, baczniej jej się przyjrzał. - Zastanawiam się,

dlaczego to robisz? Skłonny byłbym przypuszczać, że łatwiej byłoby ci się obyć bez Reijo

aniżeli Reijo bez ciebie. Miłość? - pytał, nie przestając badać jej spojrzeniem, i po dłuższej

chwili pokręcił lekko głową. - Nie sądzę.

- A dlaczego nie? - żachnęła się.

Na jego ustach pojawił się zniewalający uśmiech.

- Bo gdybyś go kochała, nie dałabyś się porwać uczuciu do tego biedaka, którego

pielęgnujesz, nie obdarzyłabyś mnie nawet jednym spojrzeniem, Raiju!

- Czy nie przeceniasz swego uroku? - zapytała, a jej głos zabrzmiał tak lodowato, jakby

powiało z północy polarnym chłodem.

- Być może - odrzekł, przyglądając się jej z rozbawieniem. Pochylił się ku niej, a Raija

cofnęła ręce, jakby bała się go dotknąć. - Miałem dość czasu, by ci się uważnie przyjrzeć -

ciągnął Aleksiej, mrużąc powieki, jakby się świetnie bawił. - Wiem, że cenisz sobie Reijo.

Właściwie nawet go lubisz... - znów śmiech. - Lubisz bardziej niż mnie. Ale nie sądzę, żebyś go

naprawdę kochała. Poza przyjaźnią i tym, czemu oddajecie się późnymi wieczorami, a co

przeszkadza mi zasnąć, nie łączy was nic więcej.

Raija spąsowiała, ale odcięła się:

- A to już chyba moja sprawa, nie sądzisz?

Nie da się wyprowadzić z równowagi! Niech ten młodzik nie myśli sobie, że wprawi ją

w zakłopotanie!

- Kochałaś kiedyś kogoś?

Znów zdradził ją rumieniec! Zadawane wprost pytania burzyły obronny mur, jakim się

otoczyła.

- Więc jak, kochałaś?

Raija zacisnęła zęby. Co on sobie myśli? Kto dał mu prawo do stawiania takich pytań?

To prawda, że miał smutne dzieciństwo i trudną młodość, ale to go nie usprawiedliwia. I

dlaczego patrzy na nią w taki sposób?

Spokojnie! zganiła się w myślach. Spokojnie, Raiju. Jeśli podniesiesz na niego głos,

obudzisz dzieci. Krzyk na nic się tu nie zda. Przecież on nic dla ciebie nie znaczy. Jest obcy.

Już wkrótce Reijo zdobędzie łódź, a wtedy Aleksiej odpłynie stąd i na zawsze zniknie z twojego

życia. Zaoszczędź sobie, Raiju, gniewu!

Nabrała powietrza w płuca i westchnąwszy ciężko, odpowiedziała:

- Tak, Aleksieju, kochałam.

Nie zwracając uwagi na to, że ściana wyziębiła się przez noc, oparł się o nią gołymi

plecami. Pomieszczenie nie zdążyło się jeszcze nagrzać, mimo że Raija napaliła w palenisku,

gdy tylko wstała.

- Przez moment sądziłem, że uderzysz mnie w twarz - rzucił.

- Omal tego nie uczyniłam - przyznała rozdrażniona. - To duże ryzyko pytać o takie

sprawy, Aleksieju!

- Być może - uśmiechnął się krzywo, a w jego oczach pojawił się błysk zrozumienia. -

Ale ja i tak nie mam wiele do stracenia. Może w przeciwieństwie do ciebie, Raiju, nie mam dla

kogo żyć.

- Każdy ma jakiś cel - wybuchnęła z pasją. - Dlaczego więc ty miałbyś się różnić od

innych!

Lekkim tonem rzucił:

- Może ty mogłabyś nadać mojemu życiu sens? Chętnie zabiorę cię razem z dziećmi do

Archangielska. Spodobałoby ci się tam. Pokazałbym ci to niezwykle urokliwe miejsce...

Raija pokręciła głową.

- Nawet gdyby to była poważna propozycja, nie mogłabym się zgodzić. Nie jestem

sama. Dość już spaliłam za sobą mostów! Wystarczy na ten czas, który jest mi przeznaczony tu

na ziemi.

- Mówiłem poważnie - zapewnił, a na jego twarzy odmalował się szczery ból.

- Sza! - Raija pośpiesznie przyłożyła palec do ust. - Więcej nic nie mów!

- To niemożliwe? Na pewno?

Raija nie umiała ocenić, czy pyta ją rozmarzony chłopak czy dojrzały mężczyzna.

Odrzekła jednak bez wahania:

- Niemożliwe. Moje miejsce jest tutaj, u boku Reijo.

- Tutaj, być może, ale czy u jego boku... - Aleksiej zawiesił głos.

- Chyba mam prawo decydować o własnym życiu, prawda?

Rosjanin próbował się uśmiechnąć, ale na stężałej jak maska twarzy zaledwie drgnęły

kąciki ust. Ból, który Raija dostrzegła w jego ciemnych oczach, nie mógł być udawany.

Aleksiej sprawiał wrażenie udręczonego. Nie chciała się nawet zastanawiać, jakie marzenia snuł

podczas minionych dni i nocy. Zdała sobie sprawę, że zbytnio się do siebie zbliżyli. Poufałość,

jaka się między nimi wytworzyła, stała się niebezpieczna. Zawsze sądziła, że łatwiej żyć

człowiekowi, który troszczy się o swych bliźnich. Okazało się jednak, że czasem można przy tej

okazji wkroczyć na grząski teren. Aleksiej i ona są zbyt podobni do siebie. Od urodzenia

skazani na samotność, mimo że przyciągają do siebie innych. Łatwo ich było zranić, choć

zdawać by się mogło, że jest inaczej.

- Nie zniósłbym myśli, że nie jesteś szczęśliwa - rzekł zduszonym, jakby nieswoim

głosem. Wykrzywił usta w uśmiechu, ale nie przydało mu to radośniejszego wyglądu. Jego

wzrok pozostał smutny.

- Jakoś przeżyję - prychnęła, usiłując zdobyć się na wesołość.

Przerwał jej gwałtownie i wyznał z żarem:

- Nawet myśleć nie potrafię o tym, że twój uśmiech mógłby kiedyś zgasnąć, Raiju.

Pragnę marzyć o twoich oczach, które błyszczą jak dwie gwiazdy, o tym, jak się śmiejesz, gdy

jesteś szczęśliwa. Zapamiętam troskę i czułość, jaką mnie otoczyłaś. Brakować mi będzie tego

ciepła, jakim promieniujesz, gdy jest ci dobrze. Nie chcę zachodzić w głowę, czy jesteś

szczęśliwa, ani zastanawiać się, czy może płaczesz po nocach, usychając z tęsknoty za czymś,

czego nie możesz dostać...

- Jestem ulepiona z innej gliny, Aleksieju. - Wstała i cicho przeszła ku niemu. Na jej

twarzy malował się spokój i zdecydowanie. Odrzuciła głowę, tak że grzywka na moment odsło-

niła jej czoło, ale zaraz na nowo opadła. - Jestem ulepiona z takiej gliny, że przeżyję. Naginam

się jak wygarbowana skóra. Niełatwo mnie złamać, pochylę się, a potem znów prostuję. Chcę

gdzieś przynależeć, być może tutaj uda mi się zapuścić korzenie. Rozumiesz, Aleksieju?

Zamierzam w końcu zbudować coś trwałego, coś solidnego. Reijo jest dla mnie opoką. Nie

znam nikogo, w kim miałabym takie oparcie. On przypomina mi skały na brzegu morza, które

opierają się gwałtownym falom zimowych sztormów i trwają niezmienne.

Aleksiej odgarnął jej lok z czoła i pogładził je. Szczupłymi palcami obrysował łuki

brwi, które Mikkalowi przypominały skrzydła czarnego kruka w locie. Dotknął policzka,

musnął usta, a potem, delikatnie ściskając, ujął jej podbródek. Przełknął ciężko ślinę i

uśmiechnął się leciutko, rozchylając wargi. Jego spojrzenie zdawało się takie nieśmiałe, jakby

wyczekujące.

Raija przymknęła powieki. Było coś magicznego w jego wzroku, coś, czemu dawała się

pochwycić jak bezbronny ptak. Nie przypuszczała, że tak łatwo się podda... Przecież dopiero co

zapewniała Reijo, że Aleksiej nic dla niej nie znaczy, tymczasem ledwo wyszedł, znów

pozwoliła się omamić temu Rosjaninowi. Oddała mu się we władanie, chłonąc wszystkimi

zmysłami jego bliskość...

- Nie wiem, czy to rozsądne, Raiju - jęknął i dotykając jedwabistych włosów, odchylił

jej twarz, zmuszając, by wytrzymała jego spojrzenie, w którym się całkowicie odsłonił. - Nie

wiem, czy to rozsądne, ale nie jestem w stanie się powstrzymać...

- To jest głupie, Aleksieju, okropnie głupie... - wyszeptała Raija rozdygotana, ale

zarzuciła mu ręce na szyję i przywarła do jego ust.

Jego dłonie powędrowały ku talii Raiji. Jęknął, gdy zabolało go sztywne ramię, a ona

nieznacznie przysunęła się ku niema Przytrzymując ją lekko, rozplótł warkocz. Rozpuszczone

włosy spłynęły niczym wodospad na plecy dziewczyny.

Aleksiej znów przykrył jej usta płomiennym pocałunkiem, a gdy wreszcie oderwali się

od siebie, czuli, że ziemia kołysze się im pod stopami. Patrzyli na siebie przerażeni, niezdolni

uwolnić się z niewidzialnych pęt, które ich oplotły. Nie było już dla nich odwrotu.

Wziął ją na ręce i skierował się ku izbie, którą nazywał swoją. Zamknął stopą drzwi, po

czym ostrożnie położył Raiję na łóżku, ani na moment nie wypuszczając jej z rąk. Żal mu było

stracić każdej sekundy w tym krótkim intensywnym czasie, jaki został im darowany. Wiedział,

że będzie to ich jedyne wspomnienie...

Oczy Raiji pociemniały z tęsknoty i pożądania. W tej chwili nie istniał dla niej Reijo ani

żaden inny mężczyzna. Należała do niego... we dwoje stanowili odrębny świat.

Aleksiej delikatnie całował jej usta. Przyjmowała jego pocałunki i odpowiadała na nie z

przymkniętymi oczami. Domyślał się, że płynie w niej gorąca krew, jednak nawet w naj-

śmielszych marzeniach nie przypuszczał, że przeżyje coś tak niezwykłego. Choć miał wiele

kobiet, żadnej z nich nie dało się porównać z Raiją. To, co niegdyś wydawało mu się takie

realne, było zaledwie bladym cieniem rzeczywistości.

- Nie jestem pierwsza, prawda, Aleksieju? - rzuciła żartobliwie Raija, poznając to po

jego wprawnych ruchach.

- Miałem więcej kobiet, aniżeli zdołałbym zliczyć. Nie jestem zbyt dobry w rachunkach

- odpowiedział, mrużąc oczy i pokazując w szerokim uśmiechu białe zęby. - Ale żadna z nich

nie była tobą...

Przytulił Raiję do siebie, pragnąc, by stała się jego częścią. Z rozpaczliwą namiętnością

okrywał jej szyję i piersi pocałunkami, nie przestając błądzić dłońmi po całym jej ciele. Czas się

zatrzymał. Zdawało mu się, że nigdy dotąd nie przeżywał takiego uniesienia.

- Szaleję za tobą, Raiju - wyszeptał. - Jesteś taka piękna.

Niemal zdumiony pogładził jej twarz, jeszcze dokładniej oswajając się z jej rysami.

Raija leżała pod nim taka uległa. Naśladując każdy jego ruch i drżąc na całym ciele, pragnęła

tylko jednego: przyjąć go.

- Najdroższa - wyszeptał gorąco. Dotknięcia delikatnych palców Raiji parzyły go jak

ogniste języki. - Żadna nie była taka jak ty...

Odnaleźli wspólny rytm, a pożądanie mieszało się z czułością. Złączeni w uścisku,

osiągnęli spełnienie.

Ale i wtedy Aleksiej nie wypuścił jej z objęć. Gdy trawiący go ogień powoli wygasał,

przytulał ją i pieścił z niesłabnącą tkliwością. Potem oparł głowę na jej piersi i nawinąwszy na

palec pukiel jedwabistych włosów, wyszeptał:

- Jesteś cudowną kobietą, Raiju.

Głos Aleksieja przepełniony był miłością. Raija wypełniała cały jego umysł, wszystkie

myśli krążyły wokół jej osoby. Cóż jednak mógł jej ofiarować? Jedyne, czego od niego

oczekiwała, to zapewnienie, że był to ich jedyny raz.

- Ty też jesteś cudownym chłopcem, Aleksieju!

Raija nie potrafiła zdobyć się na nic więcej, oszołomiona przepełniającymi ją

uczuciami.

- „Cudowny chłopiec” brzmi niemal tak samo jak „grzeczny chłopiec” - rzekł Aleksiej

niemal z urazą w głosie. Nie takich słów oczekiwał. Przed chwilą przecież był dla niej

mężczyzną. Chłopiec nie zdołałby wywołać w niej takiego pożądania. - Wypełniłaś moje

ramiona jak żadna dotąd - wyznał. - Czy to coś dla ciebie znaczy?

Uniósł się lekko i długo na nią patrzył. Długie rzęsy kładły się niczym czarne wachlarze

na łagodnie zaokrąglonych policzkach, zmysłowe usta nabrzmiały od pocałunków. Była tak

piękna, że odczuwał wręcz fizyczny ból. Ze ściśniętym sercem pomyślał, że mogłaby zapełnić

pustkę w jego życiu. Tylko że ona wybrała innego.

- Nie miłuję cię, Aleksieju. - Raija umknęła przed jego spojrzeniem wyrażającym

uczucia, których nie mogła odwzajemnić. Przekręciła się na bok i popatrzyła na jego profil

piękny jak u jakiegoś bóstwa i unoszącą się rytmicznie pierś. - Być może moje zachowanie

pozostawia wiele do życzenia, pragnę jednak być przyzwoitą kobietą. Marzę o spokojnym,

normalnym życiu. W tym życiu nie ma miejsca dla takich mężczyzn jak ty. Jesteś tu obcym

przybyszem. Mówisz innym językiem, wywodzisz się z innego kraju. Gdybyś tu pozostał,

zawsze byś za czymś tęsknił. Ja także bym tęskniła, gdybym pojechała za tobą. Pod wieloma

względami jesteśmy podobni, być może aż za bardzo, ale równocześnie różnimy się. Ty jesteś

beztroskim, nieodpowiedzialnym uwodzicielem...

- Kobiety ulegają urokowi takich jak ja.

- Ulegają urokowi? Być może - uśmiechnęła się Raija. - Ale która wytrzyma z nimi na

co dzień?

- Wiem, co chcesz powiedzieć - rzekł udręczony. - Masz rację, ja także nie wierzę w

naszą wspólną przyszłość. Pragnąłbym jedynie usłyszeć z twoich ust, że i dla ciebie była to

wyjątkowa chwila.

Raija pokiwała powoli głową i zarumieniła się lekko.

- Byłeś wspaniały, Aleksieju. Chcę, żebyś wiedział, że nie oddaję się każdemu

mężczyźnie, który stanie na mej drodze. Nie potrafię w żaden sposób opisać tego, co do ciebie

czuję. To coś zupełnie wyjątkowego. Nie potrafiłam ci się oprzeć. To było zupełnie...

niezwykle. - Wstrzymując niemal oddech, popatrzyła mu głęboko w oczy. - Ale to nie może się

powtórzyć. Nigdy więcej.

Aleksiej skinął głową i zwilżył wargi. Poczuł się przy niej taki głupi i niedoświadczony.

- Pozwól mi jedynie zachować w pamięci tę chwilę. Jedyne, co mi pozostanie.

Raija zacisnęła oczy, starając się powstrzymać łzy. Czy ona i Mikkal nie składali sobie

podobnych obietnic? Jakże ubogie jest życie, gdy człowiek karmi się jedynie wspomnieniami!

- Nie, Aleksieju - odezwała się błagalnie po chwili. - Chcę, żebyś żył pełnią życia! Nie

uciekaj do mrzonek, bo to tak, jakbyś budował swoje życie na kłamstwie. Nie popełnij tego

samego błędu co ja. Proszę cię, jesteś jeszcze taki młody!

- Mam tyle samo lat co ty - sprzeciwił się Aleksiej.

- Nie, ja jestem starsza, starsza o tysiąc lat.

- Zdaje się, że i ty jesteś kiepska w rachunkach. Ona także uśmiechnęła się słabo.

- Dopiero teraz zrozumiałam, jak marnym fundamentem są marzenia. Człowiek wierzy

w coś, co się nigdy nie spełni. Pozostają jedynie łzy.

- „Znajdź sobie dziewczynę, Aleksieju”, prawda, że to chciałaś powiedzieć? -

uśmiechnął się zrezygnowany i nie czekając na odpowiedź, dodał: - Oczywiście, będę próbo-

wał. Chciałbym żyć jak inni. Mam wiele okazji, żeby zawrzeć nowe znajomości, nawet nie

muszę się zbytnio wysilać. Ale nie sądzę, że to będzie takie proste znaleźć kobietę, w której

ramionach znajdę ukojenie, szczególnie gdy wiem, jak było mi z tobą.

- W życiu zawsze można znaleźć jakaś namiastkę - odrzekła Raija twardo. - Dlaczego

tobie nie miałoby się udać?

- ...skoro udało się tobie? - dokończył. - Nie znam nikogo podobnego do Reijo, a poza

tym może nie potrafię zadowalać się namiastką?

Raija usiadła na łóżku i spuściła nogi na zimną podłogę. Nie patrząc na niego, założyła

spódnicę i nerwowym ruchem zapinała stanik.

- Nie szydź ze mnie i z mojej decyzji - poprosiła. Zgarnęła resztę swoich ubrań i

skierowała się do kuchni.

Aleksiej został w izbie sam. A więc przyznała się, że nie miłość pchnęła ją w ramiona

Reijo, rozmyślał. Trochę to złagodziło ból serca, które biło tylko dla niej. Westchnął ciężko i

zapragnął nagle uciec z tego miejsca. Dusił się w tych ścianach. Przywykł do życia na morzu,

do towarzystwa wesołych kompanów. To z nimi śmiał się, śpiewał i tańczył. I pił do

nieprzytomności. Łatwiej było znieść kłopoty, kiedy dzieliło się je z innymi. Tak samo jak

radość wydawała się tym większa, im więcej cieszyło się nią osób.

Zatęsknił za świętowaniem, za śmiechem i zabawą. Zapragnął zapomnieć o Raiji i o

wszystkich kobietach, które tak komplikowały życie mężczyznom. Przesunął się na drugą

połowę łóżka, które jeszcze było rozgrzane jej ciałem.

Usłyszał dochodzące z kuchni odgłosy krzątaniny i poczuł, że nie zniesie dłużej

samotności. Pośpiesznie narzuciwszy spodnie i koszulę, otworzył drzwi. Speszył się, kiedy

zobaczył, że Raija właśnie się myje.

- Nie udawaj takiego wstydliwego - rzuciła i wykręciwszy szmatkę, mocno potarła

skórę.

Aleksiej usiadł. Zobaczył więc ją i w tak intymnej sytuacji. Poczuł się niemal tak, jakby

to był zwykły poranek, gdyby przyszło im dzielić ze sobą życie.

- Sądzisz, że zmyjesz z siebie to, co zaszło między nami?

- Chyba mogę spróbować, prawda? - odparła, posyłając mu spojrzenie bez śladu

czułości.

Aleksiej pochylił głowę.

- To niemożliwe - westchnął. - Ja będę o tym pamiętać. Ale nie zostanę tu długo.

Jesteśmy tylko przyjaciółmi, nic między nami nie było.

- Owszem, było - odrzekła łagodnie. - Ale minęło.

11

Poszukiwania przeciągnęły się i dopiero po czterech dniach Reijo znalazł taką łódź, na

jakiej mu zależało. Wdowa po rybaku trzymała się kurczowo wyznaczonej ceny i nic nie dało

się z nią utargować. Nawet gdy już dobili targu, zawahała się na moment. Trudno jej się było

rozstać z kutrem przez wzgląd na pamięć po zmarłym mężu. Na szczęście dla Reijo kobieta

równie mocno jak męża kochała pieniądze i to uczucie w końcu wzięło w niej górę. Łódź na

sześć przedziałów wiosłowych stała się własnością Reijo Kesaniemi.

Po raz pierwszy w życiu coś posiadał. Ogarnęła go prawdziwa euforia. Nawet gdyby

cały świat chciał go wyzywać od wyrobników, on czuł się bogaty. Kuter należał wyłącznie do

niego.

Płynąc do wioski niemal w pełnym ożaglowaniu, miał ochotę krzyczeć ze szczęścia.

Nadal było w nim coś z małego chłopca. Ogarnęło go równocześnie całkiem nowe poczucie

godności.

Szyper, pomyślał z dumą, czując, że mu serce rośnie. Tak, jest szyprem! Szyprem na

własnym kutrze.

Będzie mógł wyruszyć na połów. Dobrać sobie załogę. Być panem swojego losu! Nigdy

jeszcze nie doznał podobnego uczucia.

Nowa łódź znaczyła dla niego tyle co wolność.

Czy mógł w ogóle marzyć o wolności, on, który właśnie miał się ożenić z Raiją?

Myśleć o realizacji młodzieńczych planów? Gdzieś w głębi serca czuł, że postępuje

niesłusznie, szybko jednak stłumił w sobie wyrzuty sumienia.

- No, jak tam, panie szyper? - spytał Nils. - Przyjemne uczucie?

Reijo tylko skinął głową, bojąc się, że ze wzruszenia głos mu się załamie.

- Rozumiem, że będziesz teraz szukał załogi - ciągnął Nils, uśmiechając się szeroko.

Cieszył się tak, jakby to on, a nie Reijo kupił łódź.

- Jeśli znasz kogoś, kto by się nadał, przyślij go do mnie! - Reijo mrugnął,

pochwyciwszy w lot intencje kompana.

- Co sądzisz o tym gościu? - Nils wskazał palcem na siebie i przybrał poważną minę.

Reijo wyciągnął do niego ogorzałą dłoń i rzekł:

- Zgoda. Jestem dość łatwowierny, mam jednak nadzieję, że nie podrzuciłeś mi

śmierdzącego jaja.

Wybuchnęli gromkim śmiechem. Reijo wiedział, że w Nilsie zyskał prawdziwego

przyjaciela.

Żałował, że nie mógł widzieć z lądu samego siebie, jak przybija do brzegu. Cóż to

musiał być za obraz! Pogodne, jasnobłękitne niebo to wspaniałe tło dla ciemnobrązowej łodzi,

która, choć wymagała remontu i smołowania, wydawała się Reijo najpiękniejsza.

Z duńskiego domu rozciągał się doskonały widok na nabrzeże. Reijo zapragnął z całego

serca, żeby Raija ich dostrzegła. Ten wyjątkowy moment w jego życiu, chwilę triumfu, miał

ochotę dzielić właśnie z nią. Nie mógł się już doczekać, kiedy opowie jej ze szczegółami o tym,

jak ubił interes i jak przebiegł pierwszy rejs.

Raija zauważyła zbliżającą się łódź i od razu się domyśliła, że to wraca Reijo. Wzięła

dzieci i razem wyszli przed dom. Zrobiło jej się cieplej na sercu i ukradkiem wytarła

zdradzieckie łzy, które napłynęły jej do oczu. Niewiele to pomogło, bo i tak policzki zaraz

znowu zrobiły się mokre.

Białe żagle na tle pogodnego jesiennego nieba prezentowały się wspaniale. Z dumą

pomyślała, jak bardzo zmieniło się ich życie, i przypomniała sobie ziemiankę, w której nie tak

dawno się ukrywali.

Reijo zawsze marzył o kutrze i dopiął swego, sam, tak jak postanowił. Ona także bliska

była spełnienia wielkiego marzenia, ale potrzebowała jego pomocy. Żeby tylko jej nie

odmówił!

Poczuła przypływ sił, kiedy zobaczyła, jak cumuje przy brzegu. Gdzieś zniknęła

dzieląca ich przepaść.

- Wraca Reijo - oznajmiła, powróciwszy do izby. Przepełniała ją duma i ciepło. Jej

twarz promieniała.

Za chwilę wszedł, zmęczony, ale szczęśliwy. Ubranie miał poplamione od słonej wody.

Włosy sterczały mu na wszystkie strony.

Zdziwił się, ujrzawszy w izbie obcych, a kiedy rozpoznał gości, zdumienie ustąpiło

miejsca niepokojowi.

Przywitał się ze wszystkimi jak się należy. Niecodziennie prostego Fina odwiedzał

sędzia, pastor i wójt.

Razem z nimi przy stole siedział Aleksiej, co przeraziło Reijo jeszcze bardziej.

Wiedział, że to Raija znowu coś uknuła, ale nawet się nie domyślał, jakie miała intencje.

- Przybyliście z daleka - stwierdził Reijo i nie przejmując się wysoko postawionymi

gośćmi, zdjął kaftan. Ostatecznie był u siebie.

- Wszystko dzięki Raiji - odezwał się tubalnie sędzia z błyskiem w oku. - Słyszałem, że

mieliście tu kłopoty z naszym wspólnym znajomym?

Reijo, skinąwszy głową, rzekł:

- Więcej kłopotów już nie sprawi.

- Powiadacie, że był w dobrej komitywie z kupcem Holmertzem?

- Nie znam Holmertza na tyle, żeby wiedzieć takie rzeczy - odparł Reijo.

- Ale my go znamy - odezwał się nowy wójt, zięć sędziego. Mężczyzna bez charakteru,

pomyślał Reijo i nawet nie zaszczycił go spojrzeniem.

Sędzia zaśmiał się nieszczerze i splatając tłuste palce, oznajmił:

- Może was zaskoczy wiadomość, że kupiec jest synem Hermana Holmertza, wziętego

adwokata z Bergen.

Reijo patrzył na niego, nic nie rozumiejąc. Nazwa Bergen kojarzyła mu się jedynie z

obrazem wielkiego miasta leżącego gdzieś daleko na południu. Nazwiska znanych i bogatych

ludzi stamtąd nic dla niego nie znaczyły.

Raija, przeciwnie, od razu dopatrzyła się związku z ich sprawą.

- Herman... Holmertz? - zapytała, akcentując imię. Sędzia skinął głową i odsłonił zęby

w szerokim uśmiechu. Dopiero w tym momencie Reijo doznał olśnienia.

- Ole Hermansson - rzekł cicho.

- Tak, są przyrodnimi braćmi, kupiec i on - skinął sędzia. - Poszperałem trochę w

papierach i sprawdziłem, kto nam zarekomendował Olego. Okazało się, że Holmertz senior.

Między wierszami doczytałem się, że chodzi o jego potomka z nieprawego łoża. W ślad za

pierwszym synem na północ przybył także drugi, już prawowity. Zapewne nie powiodło mu się

tam, gdzie próbował początkowo. Najprościej pozbyć się nieudaczników, wysyłając ich do nas!

- oburzył się sędzia, poczerwieniawszy na twarzy. - Ale my ich stąd usuniemy. Zwrócimy

staremu Holmertzowi obu synów. Nie będziemy tu przyjmować każdej szumowiny.

- Zostaniemy więc bez sklepu? - spytał Reijo.

Mieszkańcy osady potrzebowali tego miejsca, które łączyło całą ich społeczność.

Narzekali co prawda na bezdusznych kupców, ale sklep był ważny dla wioski.

- No, jak to? - wójt uchwycił się tego wątku. - Sklep przecież zostanie.

Raija uśmiechnęła się z nadzieją. Reijo, widząc pewność w jej spojrzeniu, zrozumiał

nagle, o co jej naprawdę chodziło. Zaplanowała to wszystko! Uknuła tę intrygę! Przechytrzyła

Holmertza, sędziego i jego dostojnych towarzyszy. Z niego także uczyniła pionka. Oczekiwała

tylko jego zgody.

Aż mu dech zaparło, gdy uświadomił sobie całą prawdę. Cóż to za sprytna kobieta!

pomyślał, czując podziw dla Raiji, mimo że aż gotowało się w nim z wściekłości.

- Zawsze można liczyć na to, że znajdzie się jakiś zdolny człowiek i poprowadzi sklep -

wyraził swoją opinię wójt, uśmiechając się lekko. - Chociaż to taka oddalona od cywilizacji

miejscowość. Ktoś, kto potrafi czytać, pisać, liczyć... A przy tym jest rozsądny, taki, który

rozumie trochę tutejszych ludzi...

Sędzia przechylił się ku Reijo i wbił w niego wzrok.

- Pytam cię wprost, Reijo Kesaniemi, miałbyś ochotę spróbować? Wydajesz mi się

właściwym człowiekiem. Naprawdę pasujesz jak ulał do tej roli.

Reijo nie odpowiedział.

Więc na tym polegał jej plan. Upragniona niezależność, na której tak mu zależało, a

która dzięki łodzi stała się realna, znów została zagrożona. Nie chciał być przywiązany przez

cały rok do jednego miejsca! Pragnął czuć na twarzy powiew morskiej bryzy i słuchać krzyku

mew krążących nad żaglami. Przeżywać ową wspólnotę z innymi mężczyznami, jaka wytwarza

się podczas połowów. Do diabła, nie zamierzał zostać kupcem!

Tym razem Raija przesadziła! Rozumiał, że za wszelką cenę pragnęła zapuścić

korzenie, przynależeć do konkretnego miejsca. Dlaczego jednak on miał za to płacić? Poczuł się

złowiony w sieć.

- To zaskakująca propozycja - roześmiał się z przymusem. Nieuprzejmie byłoby

odmówić wprost. Potrzebował trochę czasu, żeby wymyślić jakiś pretekst.

Raija nagle zakrzątnęła się koło paleniska.

- Może zastanowisz się nad tym podczas kąpieli? - zaproponowała takim tonem, że

zabrzmiało to jak rozkaz.

- Panowie wybaczycie?

Posłuchał. Z Raiją nikt nie wygra.

Pomógł jej wtoczyć drewnianą balię do izby, którą ze sobą dzielili, i poczekał, aż

naniesie gorącej wody. Kiedy balia była pełna, Raija zamknęła za sobą drzwi i nachyliwszy się

do ucha Reijo, poprosiła po cichu:

- Nie odrzucaj tej propozycji, Reijo!

Odwrócony do niej plecami, zdjął z siebie brudne ubrania. Raija potrafiła być bardzo

przekonująca, kiedy o coś prosiła.

- Nie jestem kupcem - odrzekł rozdrażniony. Rozmawiali po fińsku.

- I nikt ci nie każe nim być, kochanie... Popatrzył na nią, nie pojmując, do czego

zmierza.

- Możesz robić to, na co masz ochotę, Reijo - ciągnęła.

- Ja zajmę się handlem.

- Ty?

Raija, uśmiechając się, przytaknęła ochoczo. Jej oczy patrzyły błagalnie.

- Kobiecie nikt nie wyda zezwolenia na prowadzenie handlu. Ale tobie tak, bo jesteś

mężczyzną. Wystarczy, że się podpiszesz na dokumencie, a resztą ja już się zajmę. Nie martw

się, wezmę to na siebie.

- Rozumiem - odrzekł zaskoczony Reijo. - To takie proste, co?

- Kupiec dysponuje trzema handlowymi żaglowcami - dorzuciła Raija z uśmiechem.

Zielone oczy Reijo zwęziły się w szparki.

- Sklep dla mnie, statki dla ciebie. Co ty na to? - zaproponowała Raija.

Zaświtała mu myśl, że Raija, obdarzona być może żyłką kupiecką, uczyni coś dobrego

dla całej społeczności.

Trzy żaglowce...

Zacumowany przy brzegu kuter wydał mu się całkiem niepozorny. Uświadomił sobie,

ile pracy musi włożyć w naprawę, żeby nadawał się do użytku.

Kupieckie żaglowce otwierały możliwość przywożenia towarów z południa, a to coś

więcej aniżeli połowy u wybrzeży na własnej łodzi.

W każdej społeczności jeden albo dwóch szyprów potrafiło sterować żaglowcem.

Pływali na południe, żeby sprzedać ryby złowione przez okolicznych rybaków. Reijo nawet w

najśmielszych marzeniach nie wyobrażał sobie, że kiedykolwiek zostanie szyprem na takim

żaglowcu.

- Sprytna jesteś, Raiju! - rzucił z podziwem i powoli zanurzył się w parującej kąpieli.

Przyjemne ciepło rozeszło się po całym ciele.

- A więc chcesz?

- Pozostawiasz mi jakiś inny wybór? - rzekł zrezygnowany. Uśmiech Raiji był

wystarczającą nagrodą. Ale to jeszcze nie był koniec zaskakujących nowin.

- Byłam niemal pewna, że się zgodzisz - wyznała i dodała pośpiesznie: - Przy okazji

wspomniałam o naszym kłopocie. Pastor wprawdzie niechętnie, ale zgodził się udzielić nam

ślubu.

- Teraz? Tutaj? - zdziwił się Reijo.

Raija potwierdziła skinieniem głowy, znów uśmiechając się promiennie.

Sprawy toczyły się zbyt szybko jak na gust Reijo. O wiele za szybko.

- Niechętnie? - zdziwił się, choć podobnie jak Raija nie przepadał za duchownymi.

- Dość niechętnie - przyznała Raija. - Sędzia musiał użyć perswazji...

- Cholera... - Reijo zaklął pod nosem. - Jesteś pewna, że właśnie tego chcesz? Nie

będziesz potem żałować?

- Chcę tego. Nie będę żałować.

- W takim razie ja nie mam nic do stracenia... - uśmiechnął się lekko, choć niepewność

go nie opuszczała. - Czy to bezpiecznie, że Aleksiej siedzi wśród tylu przedstawicieli władzy? -

zapytał.

Raija uśmiechnęła się chytrze.

- Powiedziałam im, że to Lapończyk ze wschodu, którego znam z dawnych czasów.

Oprócz sędziego, który trochę zna lapoński, żaden z nich nie potrafi porozumieć się w tym

języku. Nie sądzę, żeby się czegoś domyślili.

Reijo roześmiał się, rozbawiony jej przebiegłością.

- Tak, tak... Ale teraz lepiej już wyjdź do nich. Pastor może uznać, że zbyt długo

przebywasz z kąpiącym się mężczyzną. W końcu nie jesteśmy jeszcze małżeństwem, moja

droga.

Kiedy Reijo wkroczył wykąpany do kuchni, trudno go było poznać. Założył odświętne

ubranie, ciemne spodnie, tylko w jednym miejscu lekko połatane, i białą zapinaną koszulę,

którą Raija uszyła mu, zanim opuścili wioskę w fiordzie. Z zaczesaną do tyłu grzywką wyglądał

dostojnie. W kącikach ust błąkał mu się uśmiech.

- Kąpiel to dobra rzecz, pomaga przemyśleć niektóre sprawy - wyjaśnił ze wzrokiem

utkwionym w okrągłą jak księżyc w pełni twarz sędziego. Na pozostałych dwóch gości,

napuszonego wójta i pastora z jego wątpliwościami, tak jak wcześniej nie zwracał uwagi. -

Pomyślałem sobie, że to niegłupi pomysł z tym sklepem. - Odchrząknął i dodał: - Sądzę, że

sobie poradzę.

Sędzia uśmiechnął się. Zdawało się, że od początku nie miał żadnych wątpliwości, iż

Reijo przyjmie propozycję.

Reijo zachodził w głowę, co też Raija naopowiadała dostojnym gościom. Jego uwagi nie

uszły także płonące żarem brązowe oczy Aleksieja. Zastanawiał się, ile Rosjanin z tego

wszystkiego zrozumiał, i nie mógł oprzeć się złośliwej satysfakcji. Choć Raija tyle razy mu to

wyjaśniała, nie potrafił wymazać z pamięci obrazu tych dwojga w czułych objęciach. Minęło

sporo czasu, odkąd musiał dzielić się nią z kimś jeszcze prócz Mikkala, do którego po prostu

musiał przywyknąć.

Aleksiej wydawał mu się groźnym rywalem.

- Nie podoba mi się to - wyrzekł pastor ponuro, mimo że nikt nie pytał go o opinię w tej

sprawie. - Tak się nie godzi! Powinno się najpierw ogłosić zapowiedzi. Poza tym dwoje ludzi

żyjących pod jednym dachem... - zawiesił znacząco głos i zmarszczył swój wrażliwy nos.

Raija zmierzyła go chłodno od stóp do głów. Nigdy nie żywiła specjalnego respektu dla

przedstawicieli władzy, a ta odrobina, jaką posiadała, znikła bez śladu po kilku miesiącach,

które przeżyła jako żona wójta.

- Gdyby ostatnim razem pastor był równie drobiazgowy - rzuciła pogardliwie, nie

spuszczając oczu z duchownego - uniknęlibyśmy wszyscy wielu nieprzyjemnych zdarzeń. Ale

wtedy pastor, o ile sobie dobrze przypominam, nie pytał o nic...

Pastor spuścił wzrok. Rzeczywiście, to on udzielił ślubu jej i temu Hermanssonowi.

- Możemy zaczynać - rzucił krótko, nie patrząc na nowożeńców.

- Nie - zaprotestowała Raija z dumnie uniesioną głową. - Chwilę będziesz musiał się

wstrzymać, pastorze, bo tym razem wszystko musi się odbyć jak należy. Nie będę brać ślubu z

Reijo w codziennej sukni.

Sędzia uśmiechnął się pod nosem. Z tej Raiji to naprawdę wyjątkowa kobieta! Od

początku miał do niej słabość, choć sprawiła mu więcej problemów niż reszta jego licznych

znajomych.

Raija wkroczyła do izby z wdziękiem, jakiego pozazdrościć by jej mogła niejedna

królowa.

Reijo uśmiechnął się szeroko, błyskając białymi zębami, rozbawiony miną pastora,

który z zaciśniętymi ustami popatrzył na nią niechętnie.

Podobało mu się, że Raija utarła nosa temu typkowi. Doprawdy, miała liczne talenty ta

jego... przyszła żona.

Zaraz jednak poczuł ucisk w żołądku. Choć miały się spełnić jego najgłębsze marzenia,

lękał się, że Raija będzie żałować, że im się nie ułoży, że już na starcie skazani są na klęskę...

W głębi serca czuł, że coś jest nie w porządku, że czegoś brakuje... Zawsze czegoś

brakowało między nim a Raiją.

Reijo przypomniał sobie ten dzień, kiedy wychodziła za mąż za Kallego. Blada, włosy

zaczesane do tyłu i ciasno spięte, o ton ciemniejsze niż ślubna suknia z guzikami.

Tamtego wieczoru przez cały czas tańczyła z nim. Kalle nigdy nie był dobrym

tancerzem. Antti śpiewał, a Reijo tańczył z panną młodą, nie zastanawiając się nad tym, że rani

przyjaciela. Teraz jednak była doroślejsza. Na dnie ciemnych oczu zostawiły ślad łzy i śmiech.

Reijo nie szukał w nich miłości. Wolał się nie przekonywać, że jej tam nie ma.

Popatrzył na Raiję. Włożyła buty, które zostały jej z czasów, gdy była żoną wójta.

Rozbawiła go ta odrobina próżności. Zmarszczona niezbyt suto w pasie spódnica uszyta była ze

zwykłego niebieskiego sukna. Ciemnoniebieską niegdyś bluzkę, która teraz spłowiała i stała się

niemal błękitna, Raija miała, odkąd Reijo sięgał pamięcią. Uważał, że pięknie pasuje do

niebieskiej spódnicy. Było to jej niedzielne ubranie, o które dbała, ale znać już było na nim

ślady upływu czasu. Rozpuszczone włosy opadały ciężko na plecy, podkreślając jeszcze jej

urodę. I tylko jeden szczegół stroju zakłuł go w oczy i rozgniewał.

Z zaciśniętymi ustami podszedł do Raiji i odpiął srebrną broszkę. Schował ją do

kieszeni i syknął:

- Jeśli masz mnie poślubić, to nie z ozdobą podarowaną ci przez innego mężczyznę.

- Nie mam innej - zaprotestowała słabo, bo sama nie była pewna, czy tylko z tego

powodu przypięła broszkę. Dłonie drżały jej zdradziecko. Srebrna broszka od Mikkala nadal

miała dla niej wartość wyjątkową, nadal stanowiła znak tego, co pozostało niewypowiedziane

do końca i być może nigdy nie zostanie wypowiedziane.

- Przypnij ją Mai.

Nie wiadomo skąd wzięły się w niej te słowa, ale Raija czuła, że są właściwe. Nikt

przecież nie miał większego prawa do tej ozdoby jak właśnie Maja. Dla niej była to pamiątka

po ojcu.

Reijo bez słowa uczynił to, o co poprosiła, ale jego usta pozostały zaciśnięte.

Dziewczynka nie rozumiała zupełnie, dlaczego otrzymała tę piękną broszkę. Drobne paluszki

musiały jej dokładnie dotknąć. Gładziła z zachwytem błyszczącą ozdobę, ale była zbyt mała,

żeby pojąć prawdziwą jej wartość.

- Moja? - zapytała zdumiona i popatrzyła z niedowierzaniem na Reijo.

Skinął głową, ale Maja dla pewności zerknęła jeszcze na matkę, która uśmiechnęła się

leciutko wzruszona, ale nie bez bolesnego ukłucia w sercu. Tak bardzo lubiła tę broszkę. Tyle

czasu upłynęło, a ona wciąż pamiętała, co obiecali sobie wówczas z Mikkalem.

Przyrzekła, że będzie nosiła broszkę, póki będzie go kochać, a on nie zdejmie z szyi

skórzanego woreczka z puklem jej włosów, póki żywić będzie do niej miłość.

Reijo nie wiedział o tej przysiędze. Może i dobrze.

- Dlaczego jesteś taka wystrojona? - zdziwiła się Elise, nie spuszczając z Raiji pełnego

uwielbienia wzroku.

Raija przełknęła ślinę i poczuła skurcz w sercu. Maja, jej dziecko, jej i Mikkala,

siedziała zadowolona na rękach Reijo i patrzyła tylko na broszkę.

W tym ważnym momencie przywiązanie okazało jej przybrane dziecko, którym

zaopiekowała się po śmierci rodziców. Raija ukucnęła i poprawiła płowe warkocze Elise. Czuła

się trochę zakłopotana wobec tej małej dziewczynki o dorosłym spojrzeniu.

- Reijo i ja pobieramy się - odpowiedziała cicho i mimowolnie spłonęła rumieńcem. -

Teraz, za chwilę - dodała, uśmiechając się ostrożnie.

Elise rozszerzyła oczy ze zdumienia, ale Raija dostrzegła w nich też ogromną radość.

- Naprawdę? - pytała Elise. - Na pewno? Czy to prawda, Raiju?

Raija potwierdziła.

- Będziecie już tak naprawdę moimi rodzicami? Naprawdę?

Rzuciła się Raiji na szyję i na przemian śmiała się i płakała.

Raija, wzruszona, ledwie powstrzymała łzy. Po raz chyba tysiączny przyrzekła sobie, że

poświęci Elise więcej uwagi. Ponieważ była najstarsza z całej trójki, otrzymywała więcej

obowiązków niż ciepła. A taka była spragniona miłości. Tak niewiele wystarczyło, by ją

uradować.

- Tak, kochanie. Naprawdę będziemy twoimi rodzicami - wyszeptała Raija, napotykając

poważne spojrzenie Reijo, który bez słowa skinął głową. Zauważyła, że i jemu błyszczą oczy.

Wiedziała, że myśli o tym samym.

Pastor stanął przy kuchennym stole, który pełnił w tej chwili funkcję ołtarza. Niechętnie

wyjął Biblię i przekartkował ją białymi palcami. Reijo złapał się na tym, że wpatruje się w te

białe palce i porównuje do swoich, stwardniałych, z odciskami od harówki. Człowiek, który stał

przed nim, nie skalał się ciężką pracą.

Maja i Elise pełne wyczekiwania wspięły się na ławę stojącą obok stołu i z szeroko

otwartymi oczami, klęcząc, obserwowały wydarzenie.

Raija stanęła obok Reijo. Nie było odwrotu.

Przez moment uchwyciła wzrokiem brunatne oczy Aleksieja, który mimo że nie

rozumiał języka, domyślał się, co się miało zdarzyć. To jedno spojrzenie wystarczyło, by Raija

nabrała nieprzyjemnego przekonania, że i on potrafi przejrzeć ją na wylot. Wiedział, co ją

popchnęło do tej decyzji, domyślał się więcej, aniżeli ona sama gotowa była przyznać.

Zmusiła się, by patrzeć przed siebie. Nie przyglądała się pastorowi, który nie darzył jej

sympatią i któremu odpłacała tym samym. Głos duchownego dochodził do niej jakby z oddali,

nie rozumiała słów. Nie chciała ich słuchać, nie chciała niczego czuć.

Dwukrotnie już przeżyła to samo. Zgadzała się poślubić mężczyznę, którego tak

naprawdę nie kochała, i nieobecna duchem, uczestniczyła w ceremonii.

Jej siła polegała właśnie na tym, że potrafiła oderwać się od rzeczywistości.

Reijo musiał ją szturchnąć, kiedy przyszła jej kolej składania przysięgi. Nawet nie

zauważyła, że on już to zrobił. Mimo wszystko wypowiedziała sakramentalne „tak” jasnym i

czystym głosem.

Ceremonia dobiegła końca. Pastor zatrzasnął Biblię i odwrócił się demonstracyjnie.

Tylko sędzia podał im dłoń i uśmiechając się jowialnie, życzył powodzenia w handlu i

szczęścia w życiu osobistym.

Reijo wykrzywił usta w wymuszonym uśmiechu i z ulgą popatrzył na wytwornych

gości, pośpiesznie opuszczających progi domu. Czuł dziwny niesmak, mimo że miał powody

do zadowolenia. Osiągnął wszak więcej, niż oczekiwał w najśmielszych marzeniach. Syn

Anttiego Kesaniemi, Kwen z Lyngen, zyskał nie byle jaką pozycję. A do tego poślubił Raiję!

Kochał ją i uwielbiał niemal całe swoje życie, a jednak w tej uroczystej chwili nie

potrafił wziąć jej w ramiona i pocałować, jakby to uczynił pan młody z prawdziwego zdarzenia.

Wydawało mu się, że nie jest tak, jak być powinno. Zwłaszcza gdy młody Rosjanin

podał mu dłoń i uśmiechnął się znacząco. Pod wpływem spojrzenia brązowych oczu, które

zdawały się wiedzieć wszystko, najchętniej zapadłby się pod ziemię. To, że nie potrafił się

porozumieć z Aleksiejem, czyniło go podwójnie bezradnym. Może nie żywiłby takiej

podejrzliwości wobec obcego młodzieńca, gdyby mógł z nim porozmawiać.

Kiedy Aleksiej składał życzenia Raiji, Reijo odwrócił się do nich plecami. Wsunął do

kieszeni zaciśnięte pięści i napierając nimi na uda, upominał siebie w myślach: „To nic takiego,

nie przejmuj się!”. To jednak nie pomagało. Glosy tych dwojga stapiały się w jedno,

nienawidził słów, których znaczenia nie pojmował. Po raz pierwszy zrozumiał, co niegdyś czuł

Kalle, kiedy Raija i on żartowali sobie po fińsku, w języku, którego tamten nie rozumiał.

Dłoń Aleksieja była mocna i ciepła. Smukłe palce dotknęły jej w sposób, który można

by wziąć za pieszczotę. Raija nie chciała tego tak sobie tłumaczyć, ale kiedy spojrzała mu w

oczy, dostrzegła w nich miłość. Aleksiej, jeśli chciał, potrafił ukryć prawdę, ale jego oczy nie

kłamały.

- Piękne przedstawienie - zauważył miękko.

Raija zastanawiała się, czy Reijo zauważył, że Aleksiejowi łamie się głos. Tak bardzo

nie chciała, żeby się czegoś domyślił. Wystarczająco go raniła, tak naprawdę nie chciała mu

sprawiać bólu, pragnęła za wszelką cenę rozniecić w sobie miłość do niego.

- Dlaczego w tym tak mało radości? - ciągnął Aleksiej. - W moim kraju ślub i wesele to

wielkie wydarzenie. Świętujemy przez kilka dni. Pijemy, śpiewamy, tańczymy. Na wesele

zapraszamy najlepszych przyjaciół, suto zastawiamy stoły i nie próbujemy ukryć szczęścia

przed innymi. Raija cofnęła rękę i gorączkowo wyszeptała:

- Na miłość boską, Aleksieju, nie dręcz mnie! Reijo i ja potrzebujemy siebie nawzajem.

Patrzymy na to rozsądnie.

Zaśmiał się cicho, ale w jego śmiechu nie było cienia wesołości.

- Nie będę cię zadręczać. Zastanawiam się tylko, czy on traktuje to równie rozsądnie.

Życzę ci szczęścia.

Ukłonił się jak światowiec, po czym wycofał się do swej izby, pozostawiając

nowożeńców wraz z dziećmi - rodzinę Kesaniemi.

12

Nazajutrz w wiosce aż huczało od plotek. Z dnia na dzień sklep został zamknięty, a

Mads Holmertz wyjechał bez pożegnania. Subiekt wpadł w popłoch, gdy grunt zaczął mu się

usuwać spod stóp.

Przybycie tak dostojnych gości oczywiście nie uszło uwagi mieszkańców wioski.

Podejrzewali, że ma to jakiś związek z Krwawym Ole. Nikt jednak nie znał szczegółów, więc

spekulacjom nie było końca.

Najbardziej wszystkich dotknęło zamknięcie sklepu, który stanowi! ośrodek życia

wioski. To tutaj spotykali się i ucinali pogawędki, tu zaopatrywali się w potrzebne towary, tu

przychodzili prosić o pożyczkę, tu wreszcie spłacali ciągle rosnące długi. Co prawda

dotychczasowi kupcy rzadko kierowali się sentymentem w stosunku do prostych ludzi, więc i

oni nie darzyli ich nadmierną sympatią, ale sklepu utracić nie chcieli.

Mieszkańcy wioski, kierowani ciekawością, zgromadzili się licznie przed zamkniętym

na cztery spusty budynkiem. Przybyli głównie mężczyźni i dzieci, które nie miały nic lepszego

do roboty. Kobiety i tak nie wiedziały, w co włożyć ręce, tyle miały zajęć, których nie dało się

odłożyć na później, liczyły więc, że po powrocie mężów do domu dowiedzą się wszystkiego.

Zresztą zgodnie z panującym powszechnie przekonaniem kobiety nie powinny wtrącać się do

spraw, których i tak nie obejmowały rozumem.

Zebrani na placu rozprawiali głośno o tym, co się stało z właścicielem sklepu i

subiektem. Wśród rybaków stał także Nils, podobnie jak pozostali odziany w samodziałowe

szare ubranie. Spracowane dłonie wcisnął głęboko do kieszeni i żuł powoli tytoń, zastanawiając

się wraz z innymi, jaki czeka ich teraz los. Byli całkowicie uzależnieni od morza, no i od kupca.

U każdego krucho było z pieniędzmi. Bez kupieckiego kredytu nie byli nawet w stanie

wyposażyć się na połów.

Sami nie mieli też szans wysłać ryb na południe. Do tej pory kupiec dysponował

żaglowcami handlowymi.

Nikt nie przepadał za Madsem Holmertzem, a zniknięcie subiekta przyjęto ze złośliwym

uśmiechem, bo ten laluś o dłoniach delikatnych jak u dziewczęcia swymi szyderstwami

niejednemu dokuczył. Ale bez sklepu wioska była niczym martwa.

W ogólnym rozgardiaszu mało kto zwrócił uwagę na niedawno przybyłą do wioski parę

Finów. Raija i Reijo przecisnęli się przez tłum i stanąwszy przed masywnymi drzwiami do

sklepu, wyjęli klucze.

Reijo nie potrafił określić, co naprawdę czuje, ale świadomość, że na oczach wszystkich

przekręca klucz w zamku, wywołała w nim podniecenie. Domyślał się, że i dla stojącej u jego

boku Raiji ta chwila także jest wyjątkowa. Uznał, że powinien przemówić do zgromadzonych,

mieli prawo wiedzieć, co się wydarzyło. Postanowili wraz z Raiją że nie staną się podobni do

Holmertza.

- Co, u diabła, Reijo? - nie wytrzymał Nils. - Chyba mi nie powiesz, że przejmujesz

sklep?

Reijo otworzył drzwi na oścież. Przepuściwszy Raiję przodem, stanął z boku i gestem

zaprosił wszystkich do środka. Z jego ust nie znikał śmiech, w którego szczerość chyba nikt nie

wątpił. Potem poszukał wzrokiem oczu Nilsa, szarych jak skały tu na północy, jak one też

solidnych, i rzekł głośno:

- Tak, przejąłem sklep. I będzie on otwarty dla wszystkich. Jego słowa wywołały wśród

zebranych szum, który zagłuszyłby z pewnością brzęczenie chmary nawet najbardziej

krwiożerczych komarów w czasie jasnych letnich wieczorów. W podniesionych głosach

pobrzmiewało zdumienie i niedowierzanie. Do uszu Reijo dochodziły urywane komentarze

mężczyzn, którzy z ociąganiem przestępowali próg sklepu.

Raija zdążyła tymczasem zapalić lampy i ogromnie wzruszona stanęła za ladą. Kiedy

dotknęła dłońmi gładkiej deski, tysiące osobliwych myśli przeleciało jej przez głowę.

Zastanawiała się, ile kilogramów mąki leżało na tej ladzie, ile metrów płótna... ilu ojców

stało tu z opuszczoną głową, błagając o przedłużenie kredytu...

Sklep nie był zbyt duży i tych kilka półek nie mieściło wiele towaru, ale świadomość, że

Reijo i ona mają prawo tu stać, wywoływała w niej dziwne uczucie. Wierzyła gorąco, że uda im

się podtrzymać to serce wioski, nie pozbawiając jej mieszkańców szans godnego życia. Chciała,

by było inaczej niż za czasów poprzedniego kupca.

Dla Raiji ta chwila była naprawdę wielka. Nie dlatego, że otwierała przed nią nowe

możliwości, zaspokajała ambicje i obiecywała dostatek. Nie! Raija znalazła się w tym miejscu,

żeby ludziom, którzy mieli tak jak ona szorstkie i spracowane dłonie, podać rękę. Pomóc tym,

którzy równie często jak ona płakali z głodu przez sen. Tym, którzy pracowali w pocie czoła i

drogo opłacali każde, nawet najmniejsze dobro w swym życiu.

Właśnie dlatego ta chwila była dla niej taka ważna, dlatego ściskało ją w gardle!

Reijo podszedł do niej i otoczył ramieniem, jakby chciał dodać jej odwagi. Dobrze było

dzielić tę chwilę razem z nim, ale Raija w głębi serca czuła, że posiada w sobie dość siły, by

poradzić sobie, nawet gdyby sama musiała stanąć tu przed wszystkimi.

Wspólnie rozejrzeli się po nowym królestwie. Cztery ciemne ściany i schody

prowadzące do prywatnych pomieszczeń kupca, lada dzieląca sklep, półki. I te zapachy!

Niektóre znajome, miłe, inne bardziej niezwykłe, do których pewnie wnet przywykną i uznają

za część swej codzienności.

W pomieszczeniu zgromadzili się mężczyźni i dzieciaki, z tyłu widać też było parę

kobiet, przygnanych zapewne ciekawością.

Niektórzy siedzieli na beczkach, służących zarówno do przechowywania towarów, jak i

jako siedziska, ale większość, co Reijo zauważył z radością, tłoczyła się przy ladzie.

Nie raz zachodził do sklepu Holmertza, pamiętał więc dobrze, że ludzie zawsze

gromadzili się gdzieś z tyłu przy drzwiach, pod ścianami, jak najdalej od lady i znienawi-

dzonego kupca.

Teraz podeszli blisko.

- Jak zapewne wiecie, Holmertz zrezygnował - przemówił, uśmiechając się znacząco, co

wywołało szmer w tłumie. A zatem potwierdziły się podejrzenia mieszkańców, że ta kanalia

miała coś na sumieniu! - Kilku wysoko postawionych urzędników dowiedziało się o interesach,

jakie łączyły go z Krwawym Olem - ciągnął Reijo, trochę naginając fakty.

- Za bardzo nam za nim nie tęskno! - zawołał ten i ów.

Reijo puścił ramię Raiji i usiadł na ladzie twarzą do mieszkańców wioski. Swym

bezpośrednim zachowaniem zawojował więcej serc niż mógł przypuszczać. Reijo nie udawał

wielkiego pana, zachowywał się naturalnie! Był jednym z nich.

- Zapewne ciekawi was, jak to się stało, że trafił nam się ten kąsek - rzekł wprost, jak to

miał w zwyczaju.

Tłum nic nie odpowiedział. Nikt nie chciał się otwarcie przyznać, że umiera z

ciekawości. Nie wypadało. Ale w ciszy, jaka zaległa w pomieszczeniu, wyczuwało się

niecierpliwe oczekiwanie. Wszystkie spojrzenia utkwione były w Reijo.

- Oczywiście, że jesteście ciekawi - odpowiedział sam sobie Reijo. - Otóż mieliśmy po

prostu szczęście! Znamy sędziego z Alty. Szepnął za nami dobre słowo i oto stoimy tu przed

wami. - Rozłożył ręce i uśmiechając się ujmująco, dodał: - Właściwie nie znamy się na handlu i

niewiele wiemy o prowadzeniu sklepu. Ale myślę, że nie będzie gorzej, niż było...

Zebrani zareagowali ogólną wesołością.

- Trochę czasu upłynie, nim się nauczymy wszystkiego. Prosimy o cierpliwość!

Potrzebne nam wasze wsparcie. Sami sobie nie poradzimy. Nie chcemy składać czczych

obietnic, ale jedno możemy przyrzec już dziś: na pewno nie będziemy tak bezduszni jak

Holmertz. Czujemy, że należymy do was, i mamy nadzieję, że i wy się do nas tak odniesiecie.

Reijo na co dzień nie odzywał się wiele, ale kiedy było trzeba, potrafił przemawiać.

Ludzie kiwali głowami, a na ich twarzach widoczne były uśmiechy. Nie zwykli

nadużywać słów, bez zbędnej więc gadaniny zaakceptowali nowych właścicieli sklepu.

- A co z żaglowcami? - zapytał któryś z rybaków niepewnym głosem.

- Przynależą do sklepu - odrzekł Reijo i zapewnił: - Zatroszczę się o to, by jak co roku

popłynęły do Bergen. Byłbym wdzięczny, gdyby zgłosili się do mnie ci, którzy zwykłe

wypływali na południe. Potrzebna będzie zręczna załoga. - Przerwał na moment, a potem

zagadnął z innej beczki: - Najpierw jednak potrzebuję trzech, czterech mężczyzn, którzy

chcieliby popłynąć ze mną na wschód...

- Kiedy?

- Już wkrótce - odrzekł, czując, jak pali go w plecy wzrok Raiji. - Sądzę, że za dwa dni

będę gotowy.

Gwar zrazu ucichł, ale zaraz rozległ się pełen niedowierzania szmer.

- Nie chodzi tylko o połów - wyjaśniał Reijo. - Mam u siebie gościa... Uważam, że

musimy spróbować przerzucić go do swoich. Jesteśmy mu to winni!

Spojrzenia, jakie wymienili między sobą, świadczyły o tym, że został zrozumiany.

- Pokryję wydatki z tym związane. Żaden z was nie poniesie straty.

Roześmiali się z ulgą, co dowodziło, że Reijo trafił w sedno.

- Dysponuję łodzią na sześć przedziałów wiosłowych - wyjaśnił. - Ci, którzy nie do

końca mi ufają, będą może nieco spokojniejsi, jeśli się dowiedzą, że płynie ze mną Nils. Mam

nadzieję, że pomoże mi skompletować załogę.

- Oczywiście, że tak - potwierdził Nils trochę zaskoczony. Kilka spracowanych dłoni

podniosło się niepewnie. Zanim Reijo rozmówił się z rybakami, którzy chcieli popłynąć na

wschód, Raija opuściła sklep.

Dobrze wiedziała, że ta chwila musiała kiedyś nadejść, nie przypuszczała jednak, że

Reijo wykaże taki pośpiech. Chyba liczyła po cichu, że zajęty sklepem nie będzie miał na to

czasu.

Potykając się o spódnicę, biegła do domu. Wiatr smagał jej twarz, a zacinający drobny

deszczyk mieszał się ze łzami.

Nie powinna się buntować, krople spływające po policzkach nie powinny mieć słonego

smaku.

Reijo ma rację, przecież Aleksiej nie należy do tego miejsca. Cóż z tego, że poruszył

najczulsze struny w jej sercu?

Dwa dni. Tylko dwa krótkie dni, a potem już nigdy go nie zobaczy. Nigdy więcej.

Reszta życia wydała jej się okropnie długim czasem.

Raija zauważyła Maję i Elise, bawiące się wśród skał przed domem. Kiwały do niej

uśmiechnięte, więc także pomachała im z roztargnieniem.

Wkrótce nadejdzie Reijo.

Znał ją lepiej, niż by tego pragnęła, dlatego to uczynił. Domyślał się zapewne, że Raija

będzie rozdarta pomiędzy rozsądkiem a szaleństwem. Gdy pokusa okaże się zbyt silna, być

może nie zdoła jej się oprzeć. A przecież kiedy namawiała Reijo do małżeństwa, była taka

rozsądna! Taka rozsądna, kiedy tłumaczyła Aleksiejowi, że nie powinien się łudzić, bo i tak się

rozstaną.

Ale pod powłoką rozsądku kryła się przepaść, która czekała, by ją wypełnić.

Nie rozsądkiem.

Może także wcale nie szaleństwem.

Nie znała odpowiedzi, ale jednego była pewna: kiedy Aleksiej wyjedzie, pozorną

beztroską będzie musiała przesłonić ciężką żałobę.

Słyszał, że wchodzi, i powitał ją rozradowany.

Z galanterią pomógł jej zdjąć szal i kaftan. Dotyk jego palców parzył ją, to było

silniejsze od niej.

- Dobrze was przyjęli? - zapytał.

Raija skinęła bez słowa. Nie miała ochoty rozmawiać o sklepie.

- Reijo przyjdzie nieco później - wyjąkała po chwili, nie patrząc na Aleksieja. Nie miała

odwagi spojrzeć w brązowe zatroskane oczy. - Kompletuje załogę.

Przyjął to bez słowa, zdawało jej się nawet, że oddycha spokojnie. A przecież musiał

rozumieć, co to oznacza.

- Płynie na wschód - ciągnęła Raija, choć wiedziała, że wyjaśnienia są zbędne. - Ty

także popłyniesz, Aleksieju. Reijo zamierza wyruszyć pojutrze.

Łamiący się glos ją zdradził. Aleksiej zrozumiał, że obojętność, którą zachowywała

przez ostatnie dni, była tylko pozorna. Powoli odwrócił Raiję do siebie i położywszy jej na

ramieniu zdrową rękę, zmusił, by wytrzymała jego przenikliwe spojrzenie.

- Wiedzieliśmy, że to się musi stać, prawda, Raiju? Znów drgnęła, słysząc, w jaki

sposób wypowiada jej imię. Jego obcy akcent przypominał jej jak zawsze, że on należy do

innego narodu.

- Jestem tu obcy - ciągnął Aleksiej. - Sama przekonywałaś mnie z tuzin razy, że

należymy do dwóch różnych światów. Twierdziłaś, że nic nas nie łączy prócz tej krótkiej chwili

bez znaczenia.

W jego głosie zabrzmiała urażona duma.

- Mówię tyle różnych rzeczy - wyszeptała Raija po chwili. - Tyle mówię, Aleksieju.

Nic nie odpowiedział, mimo że tymi słowami odsłoniła swe prawdziwe uczucia. W

milczeniu objął ją delikatnie i pozwolił oprzeć głowę na swojej piersi.

Stali tak po prostu. Aleksiej nie próbował jej pieścić ani całować. Był dobry i czuły,

przez co stał się jej jeszcze bliższy.

Raija zdawała sobie sprawę, że nie ma dla nich nadziei. Sama mu to tłumaczyła. Za dwa

dni rozstaną się na zawsze.

Ale kiedy wypuścił ją z objęć, wiedziała już, że nawet po jego wyjeździe będzie mogła

dalej żyć. I że on także zdoła żyć bez niej.

Byli tacy podobni do siebie. Oboje kochali życie i nie poddawali się, chociaż los często

sobie z nich kpił.

Wiedzieli, że ból i cierpienie miną. Czas leczy rany. Niczym szaman uzdrawia nawet te,

które goją się z trudem.

- Nigdy cię nie zapomnę - powiedziała już uspokojona. - Nie będziemy mogli się

pożegnać tak, jak byśmy chcieli. Reijo jest zazdrosny...

Aleksiej uśmiechnął się ze zrozumieniem. Stał blisko, ale nie dotykał Raiji.

Zastanawiała się, czy dla niego rozstanie jest równie bolesne. Wiedziała jednak, że

gdyby wtuliła się teraz w jego ramiona, później odczuwałaby jeszcze dotkliwszą tęsknotę.

- Gdybym był twoim mężem, też byłbym zazdrosny, Raiju. I to znacznie bardziej!

Bardziej niż to jesteś sobie w stanie wyobrazić...

Nie mówiąc niczego wprost, odkrył przed Raiją uczucia tak silne, że aż doznała zawrotu

głowy.

- Będę za tobą tęsknił, Raiju. Ale postaram się o tobie zapomnieć.

- Dlaczego? Ja nigdy o tobie nie zapomnę! Uśmiechnął się łagodnie i smutno.

- Nie rozumiesz? Nie potrafię cię schować do przegródki z miłymi wspomnieniami. To

dla mnie zbyt trudne, zbyt świeże. Nie zwykłem się zadręczać. Ale też nie robię niczego

połowicznie. Po raz pierwszy... - Wykrzywił usta w grymasie: - Czuję gorycz, Raiju, możesz mi

wierzyć.

Nie potrafiła go pocieszyć.

Aleksiej odgarnął włosy z czoła. Raija wiedziała, że nigdy nie zapomni przystojnego

młodzieńca o bosko pięknej twarzy i spojrzeniu, które docierało w najgłębsze zakamarki jej

serca.

Zrobiło jej się przykro, że chce o niej zapomnieć. Wolałaby, żeby jej twarz odcisnęła się

piętnem w jego pamięci. Ona w każdym razie go zapamięta.

,Ale słowa, które popłynęły po chwili z jego ust, złagodziły żal.

Patrząc jej prosto w oczy, wyznał:

- Pokochać ciebie, Raiju, jest równie łatwo, jak zapaść w sen lub w marzenia. Równie

oczywiste. Opuścić ciebie równie trudno, jak umrzeć. - I westchnąwszy ciężko, dodał: - Będę

próbował, ale jestem pewien, że mi się to nie uda. Nie można cię zapomnieć, Raiju, jeśli się

ciebie pokochało.

13

Reijo więcej nie wspominał, że zamierza płynąć na wschód.

Rzucił jedynie zdawkowo: „Przypuszczam, że już mu powiedziałaś, że odpływamy?”,

na co Raija skinęła twierdząco głową.

Tylko tyle.

W ciągu dwóch nocy, które pozostały do rozstania, nie zmrużyli oka. Leżeli w

milczeniu, odwróceni do siebie plecami, każde na skraju wielkiego łóżka. Żadne z nich nie

umiało zacząć rozmowy o tym, co spędzało im sen z powiek.

Tak jak Raija przewidywała, pożegnanie było krótkie i bolesne. Nie padło wiele słów.

Reijo źle wyglądał. Zaciskając usta, patrzył na Raiję urażonym wzrokiem.

Aleksiej był równie milczący, ale twarz miał nieprzeniknioną, jakby bez zastrzeżeń

zaakceptował sytuację i rozstanie nic go nie kosztowało.

Ale Raija widziała, jak od tłumionych emocji drgają mu nozdrza. W głębi brązowych

oczu Rosjanina dostrzegała cierpienie i pamiętała każde słowo, które wypowiedział przed

dwoma dniami.

Teraz ujął jej drobną dłoń i przytrzymał odrobinę za długo, nie na tyle jednak, by Reijo

zwrócił na to uwagę.

- Dziękuję, że uratowałaś mi życie - rzekł, a jego oczy dopowiedziały: „Dziękuję, że

nadałaś mojemu życiu sens”.

Raija skinęła głową, nie będąc w stanie wykrztusić słowa. Cofnęła rękę i uśmiechnęła

się z przymusem. Zdawało jej się, że dłoń, którą przed chwilą go dotykała, owionął przejmujący

chłód.

Reijo wpatrywał się uważnie w twarz Raiji i widział targającą nią rozpacz. Nic nie mógł

na to poradzić, że czytał z niej jak z otwartej księgi. Tak samo jak ona nic nie mogła poradzić

na swoje uczucia.

- Uporasz się z tym - rzekł do niej zachrypniętym głosem. Raija nie była pewna, o co

mu tak naprawdę chodzi: o sklep czy o Aleksieja, ale odrzekła:

- Pewnie tak.

Pokiwał głową, a na jego ustach pojawił się gorzki uśmiech, którego nienawidziła,

uśmiech wyrażający straszliwą samotność.

- Na pewno się z tym uporasz - powtórzył. - Zawsze tak było. Taką już masz naturę. Nie

wiem, ile mi to zajmie czasu. O tej porze roku nie spotyka się tu wielu rosyjskich statków. Ale

postaram się wrócić jak najszybciej.

Raija w milczeniu skinęła głową.

Przytulił ją mocno, ale nie pocałował. Za to czule pożegnał się z dziećmi.

Dwaj mężczyźni wyprostowani ruszyli na brzeg. Żaden z nich nie odwrócił się ani razu

za siebie.

Raija odprowadzała ich spojrzeniem, póki nie weszli na pokład. Potem cofnęła się do

domu. Oślepiona łzami i tak nic nie widziała.

W powiedzeniu, że praca jest najlepszym lekarstwem, nie ma odrobiny przesady.

Każdego ranka Raija szła do sklepu. Uznała, że skoro uparła się, by go mieć, musi

nauczyć się też go prowadzić.

Godzinami ślęczała przy lichej lampce i przeglądała pozostawione przez Holmertza

dokumenty i księgi rachunkowe.

Musiała na nowo przywyknąć do czytania. Z trudem przedzierała się przez gąszcz słów

spisanych po duńsku.

Nie pojmowała, dlaczego używa się w księgach języka, którym nie posługują się w

mowie.

Rachunki także przyprawiały ją o ból głowy. Nie miała pojęcia, jak nalicza się odsetki.

Ole Edvard kiedyś jej to co prawda tłumaczył, ale nijak się to miało do zapisów w księgach

Homertza.

A kiedy wreszcie doszła do tego, ile procent kupiec liczył sobie od pożyczanych

mieszkańcom wioski pieniędzy, dreszcze przeszły jej po całym ciele. Uświadomiła sobie, że ten

krwiopijca żerował na rybakach, wysysał ich do cna. Był na dobrej drodze, żeby pozbawić ich

wszystkiego. I choć opuszczał to miejsce na łeb na szyję, zdążył zabrać ze sobą nie tylko

miedziaki.

Raija nie chciała prowadzić handlu w taki sposób.

Przyrzekła sobie uczynić wszystko, co w jej mocy, by zmienić na lepsze los

mieszkańców tej wioski.

Przede wszystkim zamierzała skończyć z naliczaniem im takich wysokich odsetek.

Przez pierwsze dni sklep właściwie nie funkcjonował należycie. Raija potrzebowała

trochę czasu, żeby się rozeznać, jaki towar ma na składzie, a czego jej brakuje. Poza tym tak

naprawdę nie znała się na handlu. Miała nadzieję, że wszystkiego nauczy się na bieżąco, choć

zdawała sobie sprawę, że nie uniknie błędów.

Ale chociaż sklep był zamknięty, co chwila ktoś pukał do drzwi. Raija nie miała

sumienia odprawiać z kwitkiem przychodzących ludzi. Wpuszczała ich więc do środka i

sprzedawała to, czego potrzebowali, przeważnie na kredyt.

Holmertz zabrał ze sobą księgi, w których miał spisane, kto i ile jest mu winien. Raija

nie przejmowała się tym, bo i tak zamierzała darować stare długi, by wszyscy kupujący mieli

równe szanse.

Ludzie we wsi z początku spoglądali na Raiję podejrzliwie, uważali, że jest za młoda i

za ładna... Reijo zaakceptowali od razu. Spodobało im się, że jest taki naturalny. Ale do Raiji

byli trochę uprzedzeni. Teraz jednak, zaledwie tydzień po objęciu sklepu, wszystko się

odmieniło. Po raz pierwszy Raija doświadczyła cudownego uczucia przynależności do ludzi,

wśród których żyła.

We wsi gadali, że żona tego Kesaniemi to baba jak się patrzy.

„Nie zadziera nosa, nie wynosi się nad innych i jest taka swojska”, powiadali, i to był

chyba największy komplement, jaki Raija kiedykolwiek usłyszała.

Zrobiło się chłodno i spadł śnieg. W sklepie chętnie gromadzili się mieszkańcy. Kiedyś

zachodzili tu głównie mężczyźni, żeby pogawędzić i pokpić z bubka za ladą, teraz zaglądały

także kobiety. Powiadano, że żony nie chciały puszczać swoich chłopów samych do sklepu,

gdzie handlowała taka ładna kobieta, ale po prawdzie, także miały ochotę spotkać się i

poplotkować, a w sklepie było przyjemnie. No i właścicielka serdeczna...

Kiedy znowu otworzyły się drzwi, Raija ledwie zwróciła na to uwagę, bo bez przerwy

ktoś wchodził i wychodził. Dopiero gdy ucichł gwar i poczuła słony morski zapach, silniejszy

niż ten, który dochodził tu z nabrzeża, odwróciła się. Reijo przywitał się z nią równie chłodno

jak pożegnał, ale Raija uznała, że nie chce okazywać uczuć w obecności innych ludzi.

- Witaj! - odpowiedziała mu i uśmiechnęła się ze szczerą radością.

Reijo tylko pokiwał głową, ale patrzył tak, jakby chciał ją przejrzeć na wylot.

Zewsząd padały pytania. Reijo rozsiadł się na beczce, gdzie jeden z rybaków ustąpił mu

miejsca, i opowiedział o wyprawie. Połów mieli nawet niezły, w każdym razie załoga była

zadowolona. Na rosyjską szkutę natknęli się dopiero pod Vadso.

- Już myśleliśmy, że przyjdzie nam płynąć do samej Rosji - mówił. - Na szczęście jakiś

statek stamtąd zatrzymał się na naszych wodach. Coś tam naprawiali, zajęło im to trochę czasu i

dlatego opóźnili się z powrotem. Myślę, że teraz jednak już dotarli cali i zdrowi do Kem...

Raija domyśliła się, że te słowa, rzucone z pozorną obojętnością, skierowane były do

niej.

Aleksiej jest u siebie.

Trochę zakłuło ją w sercu, odrobinę zabolało.

Ale w ciągu tych samotnych nocy, które minęły, odkąd wypłynęli, zdążyła wszystko

dokładnie przemyśleć. Tak źle spała sama.

Stopniowo w sklepie opustoszało, zamknęli go więc i ruszyli do domu. Dzieci

przywitały Reijo z wielką radością.

Kiedy już poszły spać, zdjął sztywne od słonej wody ubranie i rzucił do prania, po czym

sam wyszorował się dokładnie w balii.

Siedzieli obok siebie w pogrążonej w ciszy kuchni. Paliła się tylko jedna lampa, ogień

powoli dogasał w palenisku, przemieniając się w żar.

Raija poczuła się zmęczona milczeniem. Patrzyła na Reijo, na jego twarz pokrytą

zarostem. Kłułoby, gdyby przytulił ją do swego policzka.

Gdyby...

A więc do tego doszło, że zastanawia się nad tym, czy jeszcze kiedyś ją przytuli...

- Jak sobie radzisz w sklepie?

Raija uśmiechnęła się i z westchnieniem odpowiedziała:

- Sprzedaję dużo, ale pieniędzy nie ma z tego wiele. Ludzie zaciągają długi. Potrzebują

dosłownie wszystkiego, a ja im nie potrafię odmówić. Nie mogę znieść, kiedy widzę, gdy ktoś

cierpi biedę. Nie potrafię odmówić mąki komuś, kto jest głodny...

- I nie potrafisz też oczywiście upomnieć się o zapłatę, bo wiesz, że nie mają pieniędzy -

uzupełnił Reijo.

Raija pokiwała głową.

- Nigdy nie zbijesz na tym majątku. Nie nadajesz się do handlu. To dlatego tak cię tu

wszyscy pokochali.

Zakłopotana musiała mu przyznać rację.

- Nadal chcesz się tym zajmować? - Tak.

Reijo rozłożył ręce w bezradnym geście.

- W takim razie postaram ci się pomóc. Co prawda żaden ze mnie kupiec, ale chyba nie

mogę być gorszy od żony...

Podziękowała mu i znów zaległa między nimi cisza. W końcu Reijo nie wytrzymał.

Pochylił się ku niej nad stołem i niemal dotykając swą płową grzywką jej czoła, wyznał:

- Czasami tracę przy tobie pewność siebie, Raiju... Przyznaję, że trochę głupio mi pytać,

ale odkąd wypłynąłem, jedna rzecz nie daje mi spokoju. Nie położę się przy tobie, póki mi nie

odpowiesz. Żałujesz, że za mnie wyszłaś?

Raija zwilżyła wargi. Przez wszystkie te noce, które minęły od rozstania z Reijo,

rozmyślała o tym niemal nieustannie.

- Przez krótką chwilę chyba żałowałam - wyznała szczerze. - Ale już mi przeszło.

Tęskniłam za tobą, Reijo, za tobą!

Nim dokończyła, zerwał się i chwycił żonę w ramiona. Uścisnął ją z całych sił,

stęskniony równie mocno jak ona. A może jeszcze mocniej.

Pocałował Raiję tak, że oszołomiona już nie miała najmniejszych wątpliwości, że go

kocha.

- Zostaniemy tutaj, prawda? - zapytał żarliwie, nie wypuszczając jej z objęć.

- Zostaniemy.

- Tu będą nasze korzenie, prawda?

Raija pokiwała głową z powagą i usiłując wyczytać z zielonych oczu Reijo ich wspólną

przyszłość, odpowiedziała pełna nadziei:

- Może.

Zaniósł ją do izby, którą ze sobą dzielili, do łoża, gdzie oboje tak długo cierpieli

samotność.

Ale to minęło.

Kiedy już uspokojony leżał w jej ramionach, pomyślał, że jednak nie dotrzyma

przyrzeczenia.

Nie przekaże Raiji bransolety z bursztynu, ukrytej na samym dnie worka.

Wybacz, Aleksieju, pomyślał.

Teraz jednak liczyła się przede wszystkim ich przyszłość. Wspólnota, która się między

nimi zawiązała, była zbyt cenna i zbyt krucha, a bursztynowa bransoleta mogłaby przywołać

niedawną przeszłość...

Zostaną tu, powoli wrosną w tę ziemię.

Nic nie powinno teraz rozpraszać myśli Raiji.

Odbył daleką wędrówkę, otrzymał jednak od życia wszystko, co sobie wymarzył.

Pragnął jeszcze tylko widzieć Raiję szczęśliwą. Miał nadzieję, że kiedy następnym razem

zapyta, czy tu będą ich korzenie, żona nie zawaha się i od razu odpowie: „Tak, tutaj”.