1

Językoznawstwo

pragmatyczne 4

Presupozycje

Presupozycje

• Tło: semiotyka logiczna + semantyka

generatywna

Presupozycje

• Tło: semiotyka logiczna + semantyka

generatywna

Presupozycje

Tło:

• semiotyka logiczna

• semantyka generatywna

Problem: prawdziwość zdania:

Obecny król Francji jest łysy

Presupozycje

Klasyczna definicja presupozycji:

Jeżeli z sądu S wynika sąd P

i z sądu ~S wynika sąd P,

to sąd P jest presupozycją sądu S.

2

Presupozycje

Obecny król Francji jest łysy --> Istnieje

obecny król Francji

Nieprawda, że obecny król Francji jest łysy

(=Obecny król Francji nie jest łysy) -->
Istnieje obecny król Francji.

Presupozycje

Taki rodzaj presupozycji – presupozycja

egzystencjalna (o istnieniu), zwana też
logiczną.

Prawdziwość presupozycji jest warunkiem

sensowności (prawdziwości lub
fałszywości) sądu S.

Presupozycje egzystencjalne – związane z

użyciem wyrażeń nazwowych

Presupozycje

Inne typy presupozycji:

• Leksykalne

• Zdaniowe

• Pragmatyczne

Presupozycje

Presupozycje leksykalne – związane ze

znaczeniem użytych wyrażeń,
niekoniecznie nazw, np.

– oceny (por. oskarżać kogoś o coś, obwiniać

kogoś o coś – o coś złego);

– wczesniejszego stanu, np. naprawić,

przestać, nadal (Czy Kowalski nadal bije
swoją żonę/przestał już bić swoją żonę);

– późniejszego stanu (spodziewać się,

oczekiwać);

Presupozycje

Specjalne podgrupa presupozycji
leksykalnych:

Presupozycje wynikające z ograniczeń
selektywnych, np.

Lekarz jest w ciąży.

Premier wychodzi za mąż.

Presupozycje

Presupozycje zdaniowe – związane ze

strukturą składniową zdań, np.

• presupozycje pytań o uzupełnienie

Kto zbił szybę? (+ ich wykorzystanie w

retoryce)

• Wtrącenia (zdania względne opisujące)

• Nadrzędniki zdań ze zd. podrzędnym

rozwijającym

3

Presupozycje

Inna klasyfikacja

Pragmatyczne:

Semantyczne:

– egzystencjalne

– leksykalne

– zdaniowe;

Presupozycje

Szczególny rodzaj presupozycji
semantycznych:

presupozycje faktytywne tj.
prawdziwości sądów zawartych w
zdaniach podrzędnych

Presupozycje

Czasowniki faktytywne:
Jan wie, że Maria go kocha --> Maria kocha Jana
Jan nie wie, że Maria go kocha --> Maria kocha

Jana

Jan sądzi, że Maria go kocha
Jan nie sądzi, że Maria go kocha

*Jan wie/nie wie, że dwa razy dwa jest cztery
Jan sądzi/nie sądzi, że dwa razy dwa jest cztery.

Presupozycje

Czasowniki faktywne i „kontrfaktywne”

Jan żałuje, że wysłał list

Jan udaje/wyobraża sobie, że jest

admirałem

Presupozycje

Problem granicy między presupozycjami a
warunkami fortunności aktów mowy

Zamknij okno!

Problem granicy między presupozycjami a
implikaturami konwencjonalnymi

On jest Anglikiem, a więc jest dzielny

Presupozycje

Presupozycje pragmatyczne:

•

warunki, które musi spełniać świat, żeby
zdanie S było sensowne (Keenan)

•

presupozycja pragmatyczna nadawcy –
nadawca zakłada, że treść presupozycji
jest znana odbiorcy: W sklepie
warzywnym były tylko jabłka.
(Paduczewa).