„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Elżbieta Wiśnios

Wykończanie obuwia 311[25].Z3.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Leszek Świdziński
mgr inż. Barbara Jaśkiewicz

Opracowanie redakcyjne:
dr inż. Elżbieta Wiśnios





Konsultacja:
dr inż. Jacek Przepiórka

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczn

ą

programu jednostki modułowej 311[25].Z3.03,

„Wyko

ń

czanie obuwia”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik

obuwnik.















Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

5

3.

Cele kształcenia

6

4.

Materiał nauczania
4.1.

Charakterystyka procesu wykończania obuwia
4.1.1

Materiał nauczania

4.1.2.

Pytania sprawdzające

4.1.3.

Ć

wiczenia

4.1.4.

Sprawdzian postępów

4.2.

Wykończanie wierzchów i spodów obuwia
4.2.1.

Materiał nauczania

4.2.2.

Pytania sprawdzające

4.2.3.

Ć

wiczenia

4.2.4.

Sprawdzian postępów

7
7
7

10

10
11
12
12
21
22
23

4.3.

Konserwacja obuwia

24

4.3.1.

Materiał nauczania

24

4.3.2.

Pytania sprawdzające

29

4.3.3.

Ć

wiczenia

29

4.3.4.

Sprawdzian postępów

30

4.4.

Operacje kończące proces produkcji obuwia

31

4.4.1.

Materiał nauczania

31

4.4.2.

Pytania sprawdzające

38

4.4.3.

Ć

wiczenia

38

4.4.4. Sprawdzian postępów

39

5.

Sprawdzian osiągnięć

6.

Literatura

40
45

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o metodach i rodzajach

wykończania wierzchów i spodów obuwia, o środkach wykończalniczych i zakresie ich
stosowania, konserwacji obuwia oraz o zasadach cechowania i pakowania obuwia.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej,

−

cele kształcenia tej jednostki modułowej,

−

materiał nauczania (rozdział 4), który umożliwia samodzielne przygotowanie się do
wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Obejmuje on również ćwiczenia, które
zawierają wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do ich realizacji. Przed
ć

wiczeniami zamieszczono pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do ich wykonania,

−

po ćwiczeniach zamieszczony został sprawdzian postępów. Wykonując sprawdzian
postępów powinieneś odpowiadać na pytania tak lub nie, co oznacza, że opanowałeś
materiał albo nie,

−

sprawdzian osiągnięć, w którym zamieszczono instrukcję dla ucznia oraz zestaw zadań
testowych sprawdzających opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki,

−

zamieszczona została także karta odpowiedzi,

−

wykaz literatury obejmujący zakres wiadomości dotyczących tej jednostki modułowej,
która umożliwi Ci pogłębienie nabytych umiejętności.

Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub

instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych wynikających z rodzaju
wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

311[25].Z3

Technologia montażu i wykończania

obuwia

311[25].Z3.02

Montaż wierzchów
obuwia ze spodami

311[25].Z3.03

Wykończanie obuwia

311[25].Z3.01

Ć

wiekowanie cholewek

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

rozpoznawać części i elementy konstrukcyjne obuwia,

–

rozpoznawać i klasyfikować materiały obuwnicze,

–

dobierać materiały podstawowe i pomocnicze w zależności od typu i przeznaczenia
obuwia,

–

rozpoznawać typy wykończenia skór,

–

dobierać środki do wykończania obuwia,

–

wycinać elementy obuwia z materiałów płaskich,

–

opracowywać elementy wierzchu i spodu obuwia,

–

montować cholewkę z elementów,

–

ć

wiekować obuwie,

–

rozróżniać systemy montażu obuwia,

–

klasyfikować i dobierać maszyny i urządzenia produkcyjne do wykończania obuwia,

–

oceniać stan techniczny maszyn, urządzeń i narzędzi produkcyjnych,

–

użytkować, regulować i konserwować maszyny i urządzenia produkcyjne,

–

przestrzegać przepisów BHP i ochrony przeciwpożarowej,

–

udzielać pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,

–

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

ustalić metody, techniki i parametry procesów wykończania obuwia,

–

opracować instrukcje technologiczne procesów wykończania obuwia,

–

dobrać materiały i środki do procesu wykończania w zależności od stosowanych
materiałów,

–

dobrać narzędzia i urządzenia do realizacji procesu wykończania,

–

wykonać operacje czyszczenia, retuszowania, konserwacji i nabłyszczania obuwia,

–

ocenić jakość oraz dokonać klasyfikacji obuwia według gatunków,

–

oznakować opakowania jednostkowe i zbiorcze,

–

skontrolować cechy oraz zapakować obuwie z zastosowaniem opakowań jednostkowych
i zbiorczych,

–

określić wpływ wykończenia obuwia na jakość, funkcjonalność i estetykę wyrobu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Charakterystyka procesu wykończania obuwia

4.1.1 Materiał nauczania

Wykończanie jest ostatnią fazą w cyklu produkcji obuwia. Na tym etapie nadaje się

obuwiu ostateczny wygląd zgodny z wizją stylisty i pożądany przez potencjalnych klientów.
Oprócz podwyższenia właściwości użytkowych, wykończanie ma za zadanie również
uodpornianie skóry na wilgoć, kurz, błoto oraz brud i prowadzi do tuszowania plam
i drobnych uszkodzeń warstwy licowej.

W organizacji tej fazy wytwarzania obuwia, na przestrzeni ostatnich lat, nastąpiły

olbrzymie zmiany spowodowane wprowadzeniem do produkcji obuwia nowych materiałów
oraz technik i technologii wytwarzania. Obecnie przez pojęcie wykończanie obuwia należy
rozumieć zestaw operacji i czynności technologicznych zmierzających do nadania produktowi
finalnemu (obuwiu) cech estetycznych poprzez przywrócenie pierwotnego wyglądu
materiałom i elementom użytym do jego produkcji. Cel ten osiągany jest przez zmywanie,
retuszowanie i apreturowanie obuwia. Jest to tak zwane wykończanie chemiczne i dotyczy
ono głównie obuwia produkowanego systemami nowoczesnymi, w których wszystkie
operacje obróbcze i wykończeniowe elementów obuwia zostały wykonane wcześniej, to
znaczy przed jego montażem. Dotyczy to głównie obuwia klejonego, wtryskowego itp.,
natomiast w systemach tradycyjnych, złożonych, występuje jeszcze inny rodzaj wykończania
polegający na dodatkowych operacjach obróbczych, jak frezowanie, ścieranie. Mówimy
wówczas o tak zwanym mechanicznym wykończaniu obuwia.

Z uwagi na charakter wykonywanych operacji i rodzaj zastosowanych środków,

wykończanie obuwia dzielimy na:

−

wykończanie wierzchów,

−

wykończanie spodów.

Należy podkreślić, iż w przypadku stosowania nowoczesnych technologii (obróbka

podeszew metodą prefinischingu, stosowanie podeszew formowanych itp.), praktycznie nie
zachodzi potrzeba wykończania spodów obuwia, gdyż elementy te już w fazie obróbki czy też
w fazie formowania są całkowicie wykończone. Wykończanie spodów obuwia w fazie
montażu jest nieodzowne w przypadku wytwarzania obuwia systemami tradycyjnymi, jak:
pasowy, sandałowy, przeszywany, przeszywano-dublowany, itp.

Końcowym etapem wykończania obuwia jest jego znakowanie i pakowanie. Powyższe

zagadnienia będą szczegółowo opisane w kolejnych rozdziałach jednostki modułowej.

4.1.1.1. Rodzaje wykończania lica skór na wierzchy obuwia i sposoby ich identyfikacji

Metody wykończania wierzchów obuwia ze skór naturalnych i tworzyw skóropodobnych

oraz rodzaje środków wykończalniczych w dużej mierze uzależnione są od rodzaju środków
jakie zostały zastosowane do wykończania powierzchni tych materiałów. Identyfikacja
rodzaju wykończenia powierzchni ma szczególne znaczenie przy skórach, gdyż powłoki te są
bardziej wrażliwe na działanie nie tylko substancji chemicznych, ale nawet wody czego nie
ma w przypadku powłok wykończeniowych tworzyw skóropodobnych. Znając rodzaj
wykończenia powierzchni skór możemy dobrać odpowiednie środki do zmywania,
retuszowania, barwienia, pastowania i apreturowania obuwia. Paleta tych środków jest
wyjątkowo bogata.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

W tym miejscu przypomnimy sobie podstawowe rodzaje wykończania lica skór miękkich

na wierzchy obuwia i sposoby ich identyfikacji.

Podstawowe rodzaje i sposoby wykończania skór możemy podzielić według trzech

kryteriów wynikających ze względu na:
a) rodzaj stosowanych środków wiążących:

−

wykończanie kazeinowe,

−

wykończanie plastykowe,

−

wykończanie kolodionowe,

−

wykończanie poliuretanowe,

−

wykończanie przez lakierowanie.

b) stopień przezroczystości powłoki na skórze wyprawionej:

−

wykończanie anilinowe,

−

wykończanie półanilinowe,

−

wykończanie typu anilinowego,

−

wykończanie kryjące.

c) stosowaną technikę wykończania:

−

wykończanie przez nabłyszczanie,

−

wykończanie przez prasowanie,

−

wykończanie przez laminowanie,

−

wykończanie przez powlekanie pastami kryjącymi.

W rzeczywistości liczba metod wykończania skór jest znacznie większa, gdyż

poszczególne metody występują z reguły w kombinacji między sobą [1, s. 100–104]

Przeprowadzenie identyfikacji rodzajów wykończania jest czynnością niezbędną, aby

zastosować odpowiednie środki wykończalnicze. W przypadku naniesienia nieodpowiednich
ś

rodków powłoka wykończeniowa na wierzchach obuwia będzie pękać, łamać się i kruszyć,

a także nie będzie posiadać dobrego połysku i adhezji do lica skóry. Środek wykończeniowy
nie zwiąże się ze skórą, a więc będzie się łatwo złuszczać i ścierać.

Jednym ze sposobów identyfikacji rodzaju wykończenia powierzchni skóry jest poddanie

jej próbie tarcia na gorąco, tarcia na mokro i działania acetonu.

Sposoby identyfikacji wykończania skór przedstawiono w tabeli 1, natomiast w tabeli 2

– zachowanie się różnych rodzajów wykończeń skóry w trakcie testów oraz podano ogólne
wskazówki postępowania przy wykończaniu cholewek.

Tabela 1. Sposoby identyfikacji rodzajów wykończania skór wierzchnich [1 s. 105]

Rodzaj wykończenia

Rodzaj wyprawionych skór

Sposób rozpoznania rodzaju

wykończenia

1

2

3

wykończenie klasyczne przez
nabłyszczanie

z użyciem

kazeinowych farb kryjących

boksy bydlęce, cielęce i świńskie, skóry
szewro,

boki

sandałowe,

skóry

podszewkowe

przy próbie tarcia na gorąco
powłoka nie ulega starciu;
słabe zabarwienie tkaniny przy
próbie tarcia acetonem; woda
amoniakalna

rozpuszcza

powłokę kryjącą

wykończenie

anilinowe

lub

typu

anilinowego

przez

nabłyszczanie lub prasowanie,
wykończenie dwubarwne

anilinowe boksy cielęce, bydlęce i świńskie,
szewro anilinowe, skóry gadów i płazów

wykończenie anilinowe łatwe
do rozpoznania wzrokowo

wykończenie przez prasowanie
z

użyciem

plastykowych

ś

rodków wiążących

wszelkie boksy z poprawionym licem,
boksy cielęce, bydlęce i świńskie; białe i
pastelowe, skóry wodoodporne i szewrety

przy próbie tarcia na gorąco
powłoka ulega łatwo tarciu;
wykończenie odporne na tarcie
na mokro; aceton rozpuszcza
powłokę kryjącą

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

wykończenie kolodionowe lub
kombinowane z podkładem
plastykowych środków
wiążących

skóry wodoodporne i szewro końskie, boki
sandałowe, skóry lakierowane na zimno

powłoka lakierowana nie ulega
rozpuszczeniu

przy

próbie

tarcia tamponem zwilżonym
acetonem

lakierownie na gorąco

skóry

lakierowane

bydlęce,

cielęce

i świńskie oraz dwoiny lakierowane

łatwe do rozpoznania
wzrokowo

wykończenie przez
laminowanie foliami

skóry laminowane foliami plastykowymi
i metalicznymi

łatwe do rozpoznania
wzrokowo

wykończenie przez szlifowanie wszelkie welury i nubuki, welwety, nubuki

fantazyjne

łatwe do rozpoznania
wzrokowo

4.1.1.2. Nowoczesne rodzaje wykończania skór wierzchowych

W ciągu ostatnich lat na rynku pojawiły się nowości, dotyczące sposobów wykończania

skór. Jest to oczywiście związane z trendami obowiązującej mody. Najnowsze rodzaje skór
swoim wykończeniem sprawiają wrażenie już znoszonych, dają złudzenie antykowania.
Faktury powierzchni to efekty naturalnych marszczeń, fałd, pofałdowań nawet do
ekstremalnych zagnieceń. Szczególnie modna staje się skóra kozia i cielęca
z uwidocznionymi warstwami i przesadnie przejaskrawionym wyglądem naturalnej
powierzchni. Efekty nierówności, marszczeń uzyskuje się także podczas etapu produkcji
obuwia, stosując specjalne matryce do tłoczenia elementów cholewki. Bardzo chętnie jest
stosowana również skóra z zachowaniem naturalnego wyglądu ze spotęgowaniem efektu
wyblakłego lica naturalnego i tłustego w chwycie. Efekt tłustego chwytu dają dwa typy
wykończeń skór: crazy horse i pull-up.

Wykończenie crazy horse jest wykonane na licowych skórach bydlęcych. Daje w efekcie

tłusty chwyt spowodowany użyciem tłuszczu stałego. Charakteryzuje się niejednolitą
powłoką, ulegającą nieznacznym rozjaśnieniom w trakcie rozciągania oraz słabą odpornością
na zarysowanie w porównaniu ze standardowymi skórami licowymi. Zachowuje naturalne
cechy skóry, jak jarzma i blizny. Skóry te są dogarbowywane roślinnie. Ich grubość wynosi
1,6–1,8 mm. Crazy horse są stosowane głównie do wyrobu trzewików i półbutów męskich
i młodzieżowych oraz do obuwia turystycznego.

Wykończenie pull-up jest wykonane na skórach bydlęcych. To tak zwane olejowe

wykończanie skór szlifowanych, charakteryzuje się tłustym chwytem oraz fantazyjną
dwubarwnością, odróżniającą ją od innych rodzajów wykończeń, z lekkim półmatowym
połyskiem. W procesie wytwarzania obuwia dwubarwność zostaje uwypuklona w miejscu
rozciągania cholewki. Naturalna powłoka skóry jest mało odporna na tarcie i zarysowania.

Do wykończania obuwia ze skór tłustych typu pull-up i crazy horse stosuje się środki

wykończeniowe, przeznaczone wyłącznie do tego typu skór. Wszystkie firmy oferują
zazwyczaj po kilka środków do wykończania skór tłustych.

W ostatnich latach oprócz klasycznych technologii wykończeniowych pojawiły się nowe

tendencje wykończania skór na gotowym obuwiu, wykonanych ze skór typu crust. Crust są to
skóry chromowe, suche, przygotowane wstępnie w garbarniach do położenia powłoki
wykończeniowej. Powłoka może być uzyskana na skórze w garbarni lub na gotowym obuwiu.

Podczas rozkroju materiałów na elementy cholewki zostaje około 20–30% odpadu

nieużytecznego, więc część użytych środków wykończalniczych w garbarniach jest
bezpowrotnie tracona. W związku z tym, w celu zmniejszenia zużycia środków
wykończalniczych coraz częściej wykończanie skór jest przeprowadzane na gotowym
obuwiu. Zabieg taki stwarza przy tym możliwość wytwarzania obuwia w szerokiej gamie
kolorystycznej.

Wykończanie tego typu jest zazwyczaj oparte na metodzie natryskowej. W pierwszej

fazie nanosi się środki koloryzujące, a w dalszych operacjach stosuje się substancje o różnym
charakterze, na przykład pasty, kremy, woski i apretury, w zależności od zaleceń producenta.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Wykończanie powierzchni skór w zakładzie obuwia daje producentom następujące

korzyści:

−

elastyczność produkcji,

−

zmniejszone zapasy skóry,

−

obniżenie kosztów surowcowych,

−

szybką realizację zamówień,

−

krótkie serie obuwia w szerokiej gamie kolorów.

Należy tu jednak uwzględnić zjawiska negatywne dla producentów obuwia, jak:

−

dodatkowe nakłady na robociznę,

−

zwiększenie powierzchni produkcyjnej i dodatkowe urządzenia,

−

przejęcie odpowiedzialności za wykończanie skór,

−

brak możliwości zastosowania wykończenia na gotowym obuwiu do wszystkich typów,

−

szkolenie załogi w zakresie technologii wykończania skór.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Co rozumiesz pod pojęciem wykończanie obuwia?

2.

Jaki jest cel wykończania obuwia?

3.

Jakie znasz metody wykończania obuwia?

4.

Jakie znasz rodzaje i sposoby wykończania skór na wierzchy obuwia?

5.

W jakim celu przeprowadzamy identyfikację wykończania skór?

6.

W jaki sposób przeprowadzamy identyfikację rodzaju wykończenia powierzchni skóry?

7.

Jakie znasz nowoczesne rodzaje wykończania skór wierzchowych?

8.

W jaki sposób wykończamy skóry typu crust?

9.

Jakie znasz zalety i wady wykończania powierzchni skór na gotowym obuwiu?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj identyfikacji rodzaju wykończania powierzchni na otrzymanych próbkach skór

wierzchowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

określić w jaki sposób będziesz dokonywał identyfikacji rodzaju wykończania
powierzchni otrzymanych próbek skór,

2)

dobrać środki i materiały niezbędne do przeprowadzenia identyfikacji wykończania
powierzchni,

3)

przeprowadzić próby zmierzające do rozpoznania rodzaju wykończenia,

4)

dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia,

5)

zaprezentować wyniki swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

próbki skór wierzchowych z różnym wykończeniem powierzchni,

−

biała tkanina, aceton, woda amoniakalna, woda,

−

przybory piśmiennicze,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

−

kartki papieru formatu A4,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wskaż elementy podlegające wykończaniu na otrzymanych modelach obuwia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zanalizować otrzymane modele obuwia,

2)

określić elementy podlegające wykończaniu,

3)

zaprezentować wyniki swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

modele obuwia wykonane różnymi systemami montażu,

−

przybory piśmiennicze,

−

kartki papieru formatu A4,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Zaproponuj sposób czyszczenia cholewek wykonanych ze skór o takim wykończeniu, jak

próbki, które otrzymałeś.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wykonać test identyfikacyjny,

2)

zaproponować sposób czyszczenia cholewek,

3)

dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

próbki skór o różnych rodzajach wykończenia,

−

ś

rodki i materiały do przeprowadzenia testu (aceton, woda, amoniak, biała tkanina),

−

materiały piśmiennicze,

−

kartki papieru formatu A4,

−

literatura z rozdziału 6.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

określić cel i podać definicję wykończania obuwia?

2)

wymienić metody wykończania obuwia?

3)

określić rodzaje i sposoby wykończania skór na wierzchy obuwia?

4)

rozpoznać rodzaj wykończenia powierzchni skóry?

5)

określić sposób wykończania skór typu crust?

6)

wymienić zalety i wady wykończania powierzchni skór na gotowym
obuwiu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

4.2. Wykończanie wierzchów i spodów obuwia

4.2.1. Materiał nauczania

Wykończanie wierzchów obuwia ma na celu przywrócenie i utrwalenie pierwotnego

koloru i połysku materiałom, utraconego w wyniku procesów technologicznych.

O uzyskaniu zamierzonych efektów wykończania decyduje wiele czynników, między

innymi: dobór odpowiednich środków chemicznych, prawidłowe oprzyrządowanie,
zatrudnianie na stanowiskach odcinka wykończania pracowników o odpowiednich
kwalifikacjach, właściwa organizacja pracy na stanowisku wykończania.

4.2.1.1. Środki wykończalnicze do wierzchów obuwia

W produkcji środków wykończalniczych, spełniających wymagania zarówno

producentów obuwia, jak i użytkowników, przodują kraje Europy Zachodniej.

Do czołowych firm produkujących środki wykończalnicze na światowym poziomie

należy zaliczyć:

−

holenderską firmę STAHL,

−

włoskie firmy RINDI, FENICE, KENDA FARBEN,

−

niemiecką firmę KECK,

−

austriacką firmę CARNAUBIN.
Ostatnim osiągnięciem w dziedzinie produkcji środków wykończalniczych przez

powyższych producentów, jest preferowanie trendu ekologicznego, to jest kreowanie
„zielonych” bezpiecznych dla środowiska naturalnego artykułów oraz uważne, bieżące
ś

ledzenie wciąż zmieniających się tendencji w modzie.

Do wykończania wierzchów obuwia stosuje się:

−

ś

rodki zmywające do usuwania plam i zabrudzeń,

−

farby do wyrównywania kolorów,

−

ś

rodki retuszujące do usuwania zadrapań i uszkodzeń lica skóry,

−

ś

rodki nabłyszczające (pasty),

−

woski,

−

apretury,

−

ś

rodki natłuszczające, nadające tłusty chwyt.

Środki zmywające

Nanoszenie środków wykończalniczych na powierzchnię skóry powinno być

poprzedzone każdorazowo przemyciem wierzchów tamponem nasyconym roztworami
zmywającymi. Środki te nie powinny po użyciu powodować występowania na skórze: plam,
zabrudzeń, odbarwień powierzchni skóry, zmiany barwy wykończania skóry. Powinny być
tak dobrane, aby ułatwiały usuwanie z powierzchni cholewki różnego rodzaju zabrudzeń,
plam, nadmiaru i pozostałości kleju, itp.

Do zmywania stosuje się następujące środki na bazie wodnej:

−

wodę,

−

wodę z dodatkiem amoniaku (roztwór 1%),

−

wodę z dodatkiem środków mydlących (roztwór 1%).

Do środków zmywających na bazie rozpuszczalników organicznych zaliczyć można:

denaturat, benzynę, aceton, trójchloroetylen. Innymi środkami czyszczącymi są ketony
i estry – rozpuszczalniki silnie działające, którymi trzeba posługiwać się bardzo ostrożnie, aby
nie uszkodzić wykończenia materiału cholewki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Farby kryjące
Farby kryjące możemy podzielić na trzy grupy:

−

wodne,

−

rozpuszczalne w rozpuszczalnikach organicznych, na przykład farba toluenowa,

−

woskowe.

Farby kryjące muszą dawać wybarwienie nasycone, lecz bez połysku. Łatwo się zmywają.

Sporządza się je według zróżnicowanych przepisów zależnie od wymaganego koloru
i odcienia.

Do czołowych producentów farb służących do wyrównywania koloru można zaliczyć

firmę Keck i austriacką Carnaubin. Niemiecka firma Keck produkuje tego typu środki pod
nazwą handlową Lederfarbe.

Ś

rodki te, to farby rozpuszczalnikowe silnie kryjące, posiadające dobrą zwilżalność, dobrą

odporność na wielokrotne zginanie i czas schnięcia 30–40 sekund.

Podobne właściwości mają farby firmy Carnaubin, z tym, że czas schnięcia tych środków

jest dłuższy i wynosi około 2 minuty.
Środki retuszujące

Ś

rodki retuszujące stosowane są do usuwania drobnych wad przy minimalnym

uszkodzeniu lica skóry, takich jak zadrapania, odpryski farby, zmywanie farby itp. Środki te
powinny mieć taki sam skład, jak środki używane w garbarni do wykończania skóry.

Do retuszowania cholewek skórzanych stosuje się:

−

kredki woskowe – składają się z wosków o różnej twardości z domieszką farb kryjących
pigmentowych, umożliwiają one reperację tylko małych uszkodzeń lica, a dobranie
koloru, który byłby zgodny z kolorem uszkodzonej skóry jest bardzo trudne,

−

pasty retuszujące i woski – służą do retuszowania większych wad i uszkodzeń na
wierzchach obuwia; przygotowuje się je w różnych odcieniach w zależności od
kolorystyki skór wierzchnich; mogą być stosowane w miejscach usztywnionych (czubek,
pięta), ponieważ naniesione powłoki są kruche i przy zginaniu pękają; pasty otrzymuje
się przez wymieszanie preparatów woskowych z kryjącymi farbami pigmentowymi,

−

farby retuszujące – roztwory lub emulsje wodne zawierające rozpuszczalniki organiczne;
do retuszowania używa się farb kryjących na podstawie tych samych lub zbliżonych
ś

rodków wiążących, jakie były stosowane do krycia skór; farby stosuje się do

zatuszowania większego uszkodzenia lica; kolor tych farb jest odpowiednio dobrany do
koloru skóry; najczęściej stosowana jest farba kazeinowa i koncentrat pigmentowy,

−

pudry retuszujące – są to sproszkowane pigmenty; używa się ich przy uszkodzeniach skór
welurowych i nubukowych; służą do wyrównania różnicy odcieni między elementami
cholewki; przed ich zastosowaniem powierzchnię cholewki dokładnie oczyszcza się
szczotkami z pozostałości klejów, oleju i pyłu,

−

lakiery retuszujące – stosuje się przy usuwaniu wad z powłok lakierowanych; na
uszkodzone miejsce nanosi się roztwór podkładowy (na przykład nitrocelulozę),
a następnie błyszcz (szelak, rozpuszczalnik, terpentynę).

Retuszowanie obuwia powinno odbywać się za pomocą specjalnych pędzelków:

−

z włosia wiewiórki,

−

z włosia wielbłąda.

Środki nabłyszczające

Ś

rodki nabłyszczające, częściej jednak nazywane pastami, do obuwia skórzanego są to

koloidalne roztwory, zawiesiny wosków oraz substancji woskowych w rozpuszczalnikach
organicznych. Najistotniejszy składnik środków nabłyszczających stanowią woski. Od nich
zależy efekt otrzymanego na skórze połysku. Do produkcji past do obuwia używa się
naturalnych wosków twardych, wosków miękkich (pszczelego, montanowego), niektórych
gatunków miękkich wosków syntetycznych oraz parafiny. Aby mieszaninę wosków należycie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

związać z rozpuszczalnikiem dodaje się do past substancje homogenizujące jak na przykład
ozokeryt. Zabezpieczają one pasty przed szybkim wysychaniem. Jako rozpuszczalników
używa się na przykład terpentyny, benzyny lakowej.

Zależnie od rodzaju użytego rozpuszczalnika, pasty można podzielić na trzy zasadnicze

grupy:

−

rozpuszczalnikowe pasty do obuwia – terpentynowe lub benzynowo-terpentynowe,

−

emulsyjne pasty do obuwia – wodne tak zwane kremy,

−

wodno-rozpuszczalnikowe pasty do obuwia.

Pasty rozpuszczalnikowe

Rozpuszczalnikowe pasty do obuwia nie stanowią ściśle określonych związków

chemicznych, lecz są mieszaninami wosku i substancji woskowych oraz barwników
z rozpuszczalnikami. Są to roztwory koloidalne, stanowiące zawiesiny mikrocząsteczek
wosku i substancji woskowych w rozpuszczalnikach organicznych. Pasty te wytwarzają
stosunkowo trwałe powłoki odporne na wilgoć, ale ich właściwości konserwujące są
stosunkowo niewielkie.
Pasty emulsyjne (wodne)

Emulsja stanowi złożony układ dwóch wzajemnie nierozpuszczalnych cieczy, z których

jedna jest rozproszona w drugiej, w postaci małych kropelek.
Dobre pasty wodne mają szereg zalet:

−

nadają czyszczonemu obuwiu lepszy połysk,

−

mają dobre właściwości konserwujące,

−

intensywnie barwią obuwie,

−

mają większą przyczepność do skóry,

−

nie żywiczeją,

−

działają mniej korodująco na elementy metalowe.

Wadą tych past jest:

−

mniejsza odporność na działanie wilgoci,

−

brak odporności na działanie niskiej temperatury.

Pasty wodno-rozpuszczalnikowe

Pasty tego typu wykazują najlepsze właściwości użytkowe. Są one mieszaniną past

rozpuszczalnikowych i wodnych. Pasty zawierające więcej terpentyny lub innych
rozpuszczalników organicznych są określane jako rozpuszczalnikowo-wodne i odwrotnie –
pasty zawierające więcej wody są wodno-rozpuszczalnikowe.

Pasty wodno-rozpuszczalnikowe są najlepsze, mają bowiem konsystencję bardziej

mazistą od rozpuszczalnikowych, dlatego dają się łatwo rozsmarowywać na obuwiu. Tworzą
błony odporne na działanie wilgoci o doskonałym połysku, nie są wrażliwe na zmiany
temperatury i nie ulegają zamarzaniu
Woski

Woski są to estry alkoholi wielowodorotlenowych i wyższych kwasów tłuszczowych.

Nazwą „woski” obejmuje się obecnie również substancje naturalne i syntetyczne, które mają
następujące właściwości:

−

w temperaturze 20

o

C są plastyczne, twarde lub kruche, krystaliczne, przeświecające lub

nie szkliste,

−

w temperaturze powyżej 40

o

C ulegają topnieniu bez rozkładu,

−

w temperaturze nieco wyższej od temperatury topnienia charakteryzują się lepkością,
a ich konsystencja i rozpuszczalność zależy w dużym stopniu od temperatury,

−

dają się łatwo polerować.
Woski można podzielić na:

−

naturalne – zwierzęce, roślinne i z kopalin,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

−

poddane obróbce chemicznej,

−

częściowo syntetyczne,

−

pełnosyntetyczne

Apretury

Apretury do skór miękkich są to roztwory lub emulsje, które naniesione na wierzch

tworzą powłokę błyszczącą.

Apreturownie wierzchu polega na naniesieniu cienkiej i bezbarwnej powłoki lakierowej

w celu podniesienia estetyki, ujednolicenia połysku, poprawy trwałości wykończenia
i zwiększenia intensywności głębi barwy lica skóry.

Wymagania jakie powinny spełniać powłoki otrzymane w wyniku naniesienia apretury

na wierzchy obuwia opisano są w poniższych punktach.
1.

Dobra przyczepność do materiału cholewki.
Apretura obuwnicza powinna mieć taki sam skład chemiczny lub przynajmniej podobny
do zewnętrznej powłoki skóry uzyskanej w garbarni. Jeśli cholewki są wykonane ze skór
o wykończeniu plastykowym, to obuwie należy wykończać apreturami typowymi dla
wykończenia plastykowego lub emulsjami lakieru koloidowego. Wpływ na przyczepność
apretury ma także rodzaj zastosowanego rozpuszczalnika. Jeśli rozpuszczalnik apretury
ma pewną zdolność rozpuszczania powłoki kryjącej skóry – apretury garbarskie, to
istnieją warunki wzajemnej dyfuzji cząsteczek obu warstw, co powoduje dobrą adhezję
apretury do podłoża. Zła przyczepność może doprowadzić do łuszczenia się apretury.

2.

Wytrzymałość apretury na wielokrotne zginanie.
Wskaźnik wytrzymałości na wielokrotne zginanie nie powinien być mniejszy niż 100
tysięcy zgięć.

3.

Odporność na działanie wody.
Apretura musi być odporna na tarcie na mokro. Powinna ona zabezpieczać i utrwalać
estetyczny wygląd obuwia.

4.

Połysk.
Na połysk powłoki ma wpływ sposób naniesienia jej na obuwie, a także skład chemiczny
apretury.

5.

Przepuszczalność pary wodnej.
Apretury nie powinny zmniejszać przepuszczalności pary wodnej przez skórę.

W czasie wykończania obuwia należy kierować się zasadą, że cały proces

przeprowadzany jest środkami tej samej firmy. Gwarantuje to prawidłową adhezję
poszczególnych powłok.

Wskazówki te są niezbędne do uzyskania estetycznego, prawidłowego i trwałego

wykończenia wierzchów obuwia.

4.2.1.2. Maszyny i urządzenia stosowane przy wykończaniu obuwia

Z bardzo szerokiej oferty maszyn i urządzeń dla przemysłu skórzanego, rodzaj i ilość

zastosowanych maszyn przy wykończaniu obuwia stanowi niewielką część. W tej fazie
wprowadzenie automatyzacji jest prawie niemożliwe, ze względu na to iż każda para obuwia
w procesie wykończania musi być traktowana indywidualnie, a niezbędne zabiegi jak
czyszczenie, retuszowanie, polerowanie wykonywane są z reguły ręcznie według przyjętego
programu indywidualnej oceny każdej wyprodukowanej pary obuwia. Największe
zastosowanie w procesie wykończania obuwia mają urządzenia i środki mechaniczne takie
jak: różnego rodzaju szczotki, pistolety natryskowe, komory natryskowe z filtrem wodnym,
itp. Jedną z podstawowych maszyn wykorzystywanych przy wykończaniu obuwia jest
szczotkarka i polerka. Jej głównym elementem roboczym są szczotki tarczowe osadzone na
wale poziomym. Rodzaj i ilość szczotek zależy od środka zastosowanego przy wykończaniu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Szczotki wykonane są z wełny, bawełny, pasemek skór, włosia końskiego, itp. Prędkość
obrotowa szczotek zależy od zastosowanego środka wykończalniczego, którą podaje z reguły
producent tychże środków i wynosi około 500–1000 obrotów/minutę.

Inną maszyną stosowaną przy wykończaniu jest wygładzarka cholewek wyposażona

w żelazko elektryczne lub urządzenia do prasowania podmuchem gorącego powietrza
o określonej wilgotności względnej.

Jedną z nowszych maszyn do wykończania wierzchów obuwia jest Model 1041

oferowany przez firmę LEIBROCK z Pirmasens. Maszyna ta usuwa fałdy, zmarszczki i inne
wady z powierzchni obuwia, wykorzystując w tym celu efekt promieniowania lampy
kwarcowej. Urządzenie pozwala skutecznie korygować wady na powierzchni dowolnych
skór, łącznie ze skórami w kolorze białym.

Urządzeniem powszechnie stosowanym przy wykończaniu wierzchów obuwia jest

pistolet natryskowy. Pistolety o różnej wielkości i ich różne typy produkuje niemiecka firma
ARGE. Pistolety te stosowane są do ręcznego natrysku niewielkich powierzchni farbami,
lakierami i innymi środkami płynnymi. Ciśnienie robocze powietrza wynosi około
3–5 atmosfer, odległość dyszy od natryskiwanej powierzchni wynosi około 200–400 mm.

Do wykończania stosuje się także różnego rodzaju szczotki ręczne, gąbki naturalne,

szmatki flanelowe, pędzle, itp. Rodzaj zastosowanego środka mechanicznego podaje
producent środków wykończalniczych.

4.2.1.3. Technologia wykończania wierzchów obuwia ze skór naturalnych

Proces wykończania wierzchów obuwia obejmuje następujące czynności: czyszczenie,

wygładzanie, retuszowanie, apreturowanie oraz polerowanie.
Czyszczenie

Czyszczenie wierzchów obuwia jest to usuwanie wszystkich zabrudzeń powstałych

podczas procesu produkcyjnego. W przypadku niedokładnego oczyszczenia obuwia, apretura
później nałożona nie pokrywa równomiernie powierzchni obuwia, powstają plamy i zacieki.
Przed przystąpieniem do oczyszczenia należy ustalić rodzaj zabrudzenia i dostosować do
niego odpowiednie środki.

Z obuwia czarnego z gładkim licem zanieczyszczenia usuwa się czystą szmatką

namoczoną w wodzie lub mydlance. Obuwie zanieczyszczone olejem lub innym tłuszczem
zmywamy acetonem. Zacieki kleju, plamy woskowe lub zafarbowania usuwamy czubkiem
noża. Zanieczyszczenia z kleju nitrocelulozowego usuwa się ścierką zwilżoną acetonem,
a resztki klejów kauczukowych – surową krepą.

Wierzchy wykonane ze skór kolorowych czyścimy takimi środkami, które usuną

zanieczyszczenia nie rozpuszczając farby. Jeśli zanieczyszczeń nie można usunąć mydlanką,
należy użyć szmatki zwilżonej spirytusem.

Wierzchy z nubuków czyści się gumową szczotką, a w niektórych przypadkach przez

ś

cieranie drobnoziarnistym papierem ściernym.

W ofertach firm, które produkują środki do wykończania wierzchów obuwia znaleźć

można specjalne środki zmywające do różnego rodzaju skór.
Wygładzanie

Wygładzaniu poddaje się wierzchy ze wszystkich rodzajów boksów, z wyjątkiem

wytłaczanych, deseniowanych i marszczonych. Nie należy również wygładzać cholewek
z welurów, nubuków i skór lakierowanych.

Poprzez wygładzanie usuwa się nierówności powstałe podczas ćwiekowania wierzchu

obuwia na kopyto oraz na skutek niewłaściwego formowania podczas ćwiekowania.
Na rysunku 1 przedstawiono czynność wygładzania.

Podczas wygładzania wierzchów należy dokładnie regulować temperaturę na

wygładzarce cholewek. Warunki technologiczne przewidują temperaturę 110

o

C przy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

wierzchach z boksów bydlęcych wykończonych farbami kazeinowymi. Przy boksach
bydlęcych wykończanych farbami kazeinowo-plastykowymi temperatura nie może
przekraczać 85

o

C, a plastykowymi 65

o

C.

Rys. 1. Wygładzanie cholewek za pomocą żelazka [5, s. 243]

Poprzez prasowanie powinno się wykończać tylko te części składowe obuwia, które są

wykonane z mniej ścisłych i cieńszych części skóry. Jeżeli po prasowaniu zmarszczki są
nadal widoczne, miejsca nie wygładzone należy przed ponownym prasowaniem lekko
zwilżyć, uważając jednak, aby wilgotność skóry wynosiła do 20%.

Nowszym sposobem wygładzania cholewek jest wygładzanie za pomocą gorącego

powietrza.
Retuszowanie

Retuszowanie wierzchów obuwia polega na wyeliminowaniu wad powstałych w czasie

produkcji obuwia. Pracownik sprawdza kolejno poszczególne pary obuwia i retuszuje wady,
zależnie od ich charakteru. Mniejsze wady, na przykład uszkodzenia farb kryjących, retuszuje
się miękkim pędzelkiem. Pędzel musi być ostro zakończony, aby można było wyretuszować
najdrobniejsze uszkodzenia.

Jeżeli warstwa licowa skóry jest popękana należy ogrzać koniec noża nad lampką,

uszkodzenie wygładzić i wyretuszować woskiem, a później roztworem farby.

Większe powierzchnie, szczególnie czubek i piętę, retuszuje się pistoletem natryskowym.

Pistoletu natryskowego używa się w celu wyrównania koloru cholewki.

Podczas retuszowania nie należy nakładać grubej warstwy, lepiej jest nałożyć dwie lub

trzy cienkie, z których każdą nakłada się po zaschnięciu poprzedniej. Wszystkie środki do
retuszowania przed nalaniem do naczynia lub pistoletu należy dokładnie wymieszać,
ponieważ pigment osadza się na dnie.

Wierzchy ze skóry lakierowanej, retuszuje się lakierem kryjącym, który nanosi się za

pomocą pędzla. Obuwie ze skór welurowych i nubukowych retuszuje się pudrem, o kolorze
dobranym do koloru skóry, a następnie szczotkuje.

Obuwie ze skóry tłustej należy zeszlifować, a następnie wyrównać odcień olejem.

Apreturowanie

Apreturowanie odświeża i nadaje skórze efektowny połysk. Do apreturowania używa się

takich samych apretur, jakie były użyte przy wykończaniu skór w garbarni.

Apreturowanie wykonuje się:

−

ręcznie, przy użyciu gąbki,

−

ręcznie, przy użyciu pistoletu natryskowego,

−

elektromechanicznie w polu elektrostatycznym,

−

pneumatycznie.
Apreturowanie ręczne przy użyciu gąbki jest obecnie rzadko stosowane. Apreturę

nanosi się na wierzch cholewki 2–3 krotnie, susząc ją każdorazowo po naniesieniu roztworu.
Apreturę nanosi się cienką warstwą tak, aby na powierzchni nie powstały krople ani smugi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Apreturę można nanosić na cholewki, po ich dokładnym oczyszczeniu i wysuszeniu (po

zmyciu), za pomocą pistoletu natryskowego lub ręcznie miękką tkaniną.

Jako zasadę należy przyjąć, że do oczyszczania, retuszowania i apreturowania cholewek

z tworzyw skóropodobnych powinno stosować się te środki, które zaleca producent materiału.
Nanoszenie apretury odbywa się jednym nieprzerwanym ruchem, od pięty do czubka
i z powrotem.

Apreturowanie przy użyciu pistoletu natryskowego jest najbardziej popularne

w zakładach obuwniczych i pozwala na dokładne i równomierne naniesienie apretury na
powierzchnię cholewki (rys. 2).

Rys. 2. Apreturowanie pistoletem natryskowym [5, s. 238]

Odpowiedni dobór dyszy pistoletu do użytej apretury jest warunkiem uzyskania

prawidłowego krycia. Ujemną stroną tego sposobu krycia jest stosunkowo duże zużycie
apretury, której utworzona mgła osiada na ściankach komory natryskowej. Jakość
apreturowania zależy od indywidualnych kwalifikacji i sumienności pracownika.

Apreturowanie w polu elektrostatycznym pozwala nie tylko na równomierne nałożenie

powłoki, ale praktycznie nie powoduje strat rozpylonej apretury. Zasada takiego
apreturowania polega na różnoimiennym naładowaniu rozpylonej apretury i pokrywanego
wierzchu obuwia.

Metodę elektrostatyczną można stosować w kilku wariantach, różniących się

wykonaniem elektrody emisyjnej. We wszystkich odmianach metody, apretura zostaje
rozproszona, nie tylko wskutek działania sił pola elektrostatycznego, lecz również w wyniku
działania sił mechanicznych, to jest sprężone powietrze lub przyspieszenie odśrodkowe.

Cząsteczki apretury, rozpylone dowolnym urządzeniem zapewniającym wysoki stopień

rozproszenia, pod wpływem działania elektrod otrzymują ładunek elektryczny i poruszają się
wzdłuż linii sił pola elektrostatycznego w kierunku apreturowanego obuwia. Elektrody
spełniają funkcję czynnika jonizującego cząstki powietrza i apretury oraz zapewniają
zachowanie wysokiego potencjału pola. Pole elektrostatyczne jest wytworzone przez prąd
stały o napięciu 80–180 kV. Cząsteczki apretury, mając ładunek tego samego znaku
odpychają się wzajemnie i równomiernie osadzają się na całej apreturowanej powierzchni.
Ponieważ żadna naładowana cząsteczka nie opuszcza pola elektrostatycznego, wykorzystanie
teoretyczne aparatury wynosi 100%.

Najbardziej rozpowszechnionymi metodami apreturowania elektrostatycznego są metody

Ronsburga i Simensa. Metoda Ronsburga polega na rozpylaniu apretury przez obracający się
cylinder lub tarczę z ostrymi krawędziami, do których jest równomiernie dostarczana
apretura. W metodzie Simensa pionowo usytuowana tarcza, obracając się w zbiorniku,
pobiera niewielką ilość apretury, która zostaje rozpylona na brzegach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Metody apreturowania elektrostatycznego umożliwiają szeroko pojętą mechanizację

i automatyzację procesu technologicznego.

Apreturowanie pneumatyczne polega na tym, że obuwie zawiesza się na pionowych

zaczepach przenośnika i natryskuje się w komorze natryskowej, a następnie suszy. W celu
zabezpieczenia wnętrza obuwia przed wnikaniem apretury doprowadza się sprężone
powietrze, którego strumień wydzielany z wnętrza obuwia nie dopuszcza rozpylonej apretury.
Działanie pistoletów natryskowych oraz obracanie zawieszonego obuwia odbywa się
automatycznie.
Polerowanie

Polerowanie ma na celu nabłyszczenie cholewki lub oczyszczenie powierzchni za

pomocą wełnianych lub bawełnianych szczotek, osadzonych na wale poziomym szczotkarki.

Na szczotkę nanosi się powłokę woskową, w ten sposób, że kawałek wosku dociska się

do wirującej szczotki. Następnie do nawoskowanej szczotki dociska się wierzch obuwia,
a pełen połysk uzyskuje się dociskając obuwie do drugiej nie woskowanej szczotki z wełny.

4.2.1.4. Wykończanie wierzchów z tworzyw skóropodobnych

Tworzywa skóropodobne są wytwarzane w tak wielu kolorach, odcieniach

i zróżnicowanym rysunku lica, że producent bez specjalnych trudności może dokonać wyboru
najbardziej odpowiedniego materiału do produkcji określonego asortymentu. Powłoka
apretury na takich materiałach wykonana z polimeru lub żywic akrylowych jest na tyle trwała
i estetyczna, że wierzchy obuwia nie wymagają specjalnego wykończenia w procesie
produkcji. Najczęściej procesy wykończenia ogranicza się do czyszczenia cholewek poprzez
zmywanie lub usuwanie resztek klejów lub innych zanieczyszczeń.

Do zmywania wierzchów z tworzyw skóropodobnych zaleca się używanie wody lub

wody z dodatkiem środków powierzchniowoczynnych w ilości 3–5%. Środki do zmywania
nie mogą powodować powstawania plam i nalotów na powierzchni materiałów. Gąbki lub
miękkie tkaniny do zmywania muszą być czyste, a po kilkakrotnym użyciu należy je
przepłukać w wodzie. Zanieczyszczenia klejem należy usuwać natychmiast, gdyż usuwanie
zaschniętego kleju spowodować może uszkodzenie powierzchni materiału. W przypadku
stosowania alkoholi należy je rozcieńczać wodą w stosunku 1:1. Do usuwania wosków i plam
tłuszczowych dopuszczalne jest używanie benzyny. Nie wolno stosować ketonów, estrów,
węglowodorów chlorowanych, które powodują uszkodzenia powłok apretury.

Mechaniczne uszkodzenia są trudno usuwalne i dlatego w czasie produkcji należy

uważać, by ich unikać. Środki stosowane do tego celu powinny mięć skład zbliżony do składu
chemicznego wykończenia materiału i musi charakteryzować je odporność na działanie wody
i wytrzymałość na wielokrotne zginanie. Uszkodzenia te można usuwać środkami
retuszerskimi, opartymi na woskach lub koloidowych farbach kryjących.

4.2.1.5. Wykończanie spodów obuwia

Wykończanie spodów, jest konsekwencją mechanicznej obróbki elementów spodowych

w fazie montażu obuwia i polega przede wszystkim na:

−

farbowaniu brzegów podeszew i obcasów,

−

wypalaniu brzegów podeszew,

−

farbowaniu i nabłyszczaniu powierzchni podeszew.

Farbowanie brzegów podeszew i obcasów

Po obróbce mechanicznej (frezowanie, ścieranie) farbuje się brzegi podeszew

skórzanych, podeszew z tworzyw sztucznych i gumy, przymocowanych do skórzanej
podsuwki lub pasa, oraz obcasy wykonane ze składek.

Do farbowania używa się zestawów kryjących w kolorze czarnym lub brązowym

w różnych odcieniach stonowanych z kolorem wierzchu. Przyjmuje się zasadę, że odcień

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

zestawu do spodów powinien być nieco ciemniejszy od koloru wierzchu. Zestaw kryjący
nanosi się ręcznie pędzlem płaskim, którego szerokość powinna być skorelowana z grubością
malowanego brzegu. W czasie malowania roztwór powinien być nieustannie mieszany.
Do tego celu służą specjalnie skonstruowane mieszarki farb.
Wypalanie brzegów podeszew i nabłyszczanie obcasów

Wypalanie brzegów podeszew i nabłyszczanie obcasów ma na celu rozprowadzenie

i wyrównanie naniesionej powłoki farby oraz zabezpieczenie brzegów spodu obuwia przed
działaniem wilgoci. Do wypalania brzegów podeszew używa się wypalarek wyposażonych
najczęściej w dwa ogrzewane żelazka: jedno do wypalania przedstopia, drugie – śródstopia.
ś

elazka są wprawiane w ruch wibracyjny, powodujący wygładzenie brzegu. Wysokość

temperatury reguluje się termostatem. Z reguły żelazka są nagrzewane do temperatury 130°C.
Są one umieszczane w amortyzatorach, regulowanych nakrętką zależnie od wymaganego
stopnia amortyzacji. Powierzchnie żelazek do wypalania muszą być zgodne z powierzchnią
i kształtem frezów używanych do obróbki. Po wypaleniu na powierzchni brzegu znajduje się
błyszcząca powłoka naniesionego wosku.

Brzegi obcasa skórzanego ze składek, po naniesieniu na nie wosku „Karnauba”, poleruje

się na szczotkarce, wyposażonej w szczotki tarczowe wykonane z włosia końskiego, płatów
skóry lub tkaniny. Wosk jest nanoszony na szczotki wykonane z płatów i wcierany na brzegi,
a następnie powierzchnia obcasów jest polerowana szczotką włosianą, nie nawoskowaną. Cel
nabłyszczania jest taki sam jak przy wypalaniu brzegów podeszew.
Wykończanie powierzchni podeszew

Powierzchnie podeszew skórzanych mogą być wykończane kilkoma sposobami.

W wyniku odpowiednich zabiegów technologicznych otrzymuje się spody w naturalnym
kolorze skóry, bielone lub barwione.

Powierzchnie podeszew wycinanych z tworzyw sztucznych i gumy najczęściej nie

wymagają wykończania, gdyż czynność ta wykonywana jest dużo wcześniej, to znaczy już
u producenta tych materiałów lub w zakładzie obuwia przed rozkrojem materiałów. Również
podeszwy formowane, tak zwane wypraski, nie wymagają zabiegów wykończeniowych.

Wykończanie powierzchni podeszew w kolorze naturalnym skóry. Powierzchnie

podeszew obuwia typu ciężkiego, najczęściej roboczego, wykończa się w kolorze naturalnym.
Jeżeli podeszwa jest kołkowana, ściera się ją tylko na obwodzie wbitych kołków, zaś
pozostałą powierzchnię zmywa się z brudu, a następnie całość poleruje na szczotkarce przy
użyciu wosku „Montana” lub „Karnauba”.

Bielenie podeszew. Ten sposób wykończania powierzchni, zwany wykończaniem na

biało, wymaga ścierania lica i wybielania. Ścieranie lica wykonywane jest za pomocą
drobnoziarnistego papieru ściernego na pionowej ścierarce spodów (rysunek 3). W wyniku
ś

cierania zostaje delikatnie usunięta wierzchnia warstwa licowa. Dwukrotne lub zbyt głębokie

ś

cieranie powoduje szkodliwe zmechacenie tkanki skórnej, co uniemożliwia wypolerowanie

powierzchni podeszew. Wybielanie ma na celu otrzymanie jednolitej w odcieniu i czystej
powierzchni podeszwy. Środkiem wybielającym jest odpowiednio przygotowany roztwór,
w skład którego wchodzą: 56% wody destylowanej, 32% spirytusu technicznego i 12% kwasu
szczawiowego. Zabieg przeprowadza się ręcznie, pędzlem lub gąbką. Po wchłonięciu,
ewentualnie odparowaniu roztworu (co trwa około 15 min.) powierzchnię podeszwy
nabłyszcza się na szczotkarce. Na szczotkę użytą do nabłyszczania nakłada się pastę
o składzie: 12,5% wosku „Karnauba”, 1,5% wosku pszczelego i 73,5% terpentyny.

Wykończanie powierzchni podeszew przy użyciu garbarskich zestawów farb kryjących.

Ten sposób wykończania obejmuje kolejno czynności: ścieranie lica, nanoszenie zestawu
farby kryjącej, nabłyszczanie.

Barwienie podeszew wykonuje się ręcznie za pomocą pędzla płaskiego. Zestaw farb

nanosi się od frontu obcasa do czubka, zawsze w jednym kierunku. Stosuje się zestaw farb

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

wodnych lub na podstawie rozpuszczalników organicznych. Wysuszoną powierzchnię
podeszwy nabłyszcza się na szczotkarce przy użyciu gumaksu i wosku „Karnauba” lub
innego.

Rys. 3. Ścieranie lica podeszew [5, s. 233]

Metoda ta jest korzystna ze względów ekonomicznych: zestawy kryjące tuszują błędy

i wady lica, co w konsekwencji pozwala na lepsze wykorzystanie powierzchni skóry.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jaki jest cel wykończania obuwia?

2.

Jakie czynniki decydują o uzyskaniu zamierzonych efektów wykończania wierzchów
obuwia?

3.

Jakie znasz firmy produkujące środki wykończalnicze do obuwia?

4.

Jakie znasz środki do wykończania wierzchów obuwia?

5.

Jakie znasz maszyny i urządzenia służące do wykonania procesu wykończania
wierzchów i spodów obuwia?

6.

W jaki sposób wykonasz operację czyszczenia i retuszowania obuwia?

7.

Jakie znasz metody apreturowania obuwia?

8.

W jaki sposób wykończamy obuwie z tworzyw skóropodobnych?

9.

Jakie znasz technologie wykończania brzegów podeszew i obcasów?

10.

Jakie znasz metody wykończania powierzchni podeszew?

11.

Jaki jest cel wypalania brzegów podeszew i nabłyszczania obcasów?

12.

W jaki sposób wykonasz nabłyszczanie obcasów?

13.

Jakie znasz środki do wykończania spodów obuwia?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj operacji czyszczenia wierzchu obuwia na otrzymanych półparach.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

ustalić rodzaj zabrudzenia,

2)

dobrać odpowiednie środki i materiały do czyszczenia,

3)

dokonać operacji czyszczenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

4)

dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia,

5)

zaprezentować wyniki swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

półpary obuwia z wierzchami wykonanymi ze skór welurowych, nubukowych i licowych
z różnym rodzajem zabrudzenia,

−

papier ścierny, gumowa szczotka, krepa, szczotka, szmatka, aceton, mydło, woda,
spirytus,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wybierz środki wykończalnicze do retuszowania wierzchów i spodów obuwia, które są

zapisane na luźnych karteczkach samoprzylepnych i odpowiednio je zakwalifikuj.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

dokonać przeglądu otrzymanych haseł,

2)

wybrać hasła uznane jako właściwe,

3)

usystematyzować wybrane hasła,

4)

nakleić hasła na arkusz papieru,

5)

uzasadnić podjęte decyzje,

6)

dokonać samooceny pracy,

7)

zaprezentować wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

karteczki z nazwami środków wykończalniczych do wierzchów i spodów obuwia,

−

przybory piśmiennicze, kartki papieru formatu A4,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Zidentyfikuj na otrzymanych zdjęciach maszyny i urządzenia stosowne do apreturowania

wierzchów obuwia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

dokonać przeglądu otrzymanych zdjęć maszyn i urządzeń,

2)

oznaczyć otrzymane zdjęcia znakami rozpoznawczymi,

3)

przyporządkować do każdego zdjęcia, na oddzielnej kartce, informacje wyszczególnione
w ćwiczeniu,

4)

zaprezentować wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zdjęcia maszyn i urządzeń do wykończania wierzchów i spodów obuwia,

−

przybory piśmiennicze, kartki papieru formatu A4,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

określić cel wykończania wierzchów i spodów obuwia?

2)

opisać czynniki mające zasadniczy wpływ na prawidłowe wykończenie

obuwia?

3)

określić środki stosowane do wykończania wierzchów i spodów obuwia?

4)

dobrać maszyny i urządzenia do wykończania wierzchów i spodów obuwia?

5)

dokonać oceny wykończenia obuwia?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

4.3. Konserwacja obuwia

4.3.1. Materiał nauczania

Wykończanie obuwia jest niewątpliwie jedną z ważniejszych faz produkcji, ponieważ od

niego w dużym stopniu zależy trwałość obuwia. Niewłaściwe wykończenie może
spowodować powstawanie wad prowadzących do szybszego zniszczenia wyrobu. Nie bez
znaczenia jest również właściwe użytkowanie i konserwacja obuwia.

4.3.1.1. Ogólne zasady dotyczące użytkowania i czyszczenia obuwia

1.

Każde obuwie, niezależnie od stosowanego surowca należy czyścić i konserwować tak,

aby zabezpieczyć przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych, jak: woda,
ś

wiatło, kurz, ścieranie, zarysowanie, itp.

2.

Przed przystąpieniem do konserwacji zabrudzone obuwie należy oczyścić, a dopiero

później pastować, zgodnie z podanymi zaleceniami, w zależności od rodzaju wierzchu.
Do czyszczenia z kurzu i błota użyć miękkiej szczotki lub zmyć delikatnie miękką
szmatką lub gąbką zwilżoną w wodzie tak, aby oczyścić powierzchnię obuwia nie mocząc
go całego. W żadnym wypadku nie można obuwia prać w pralce ani stosować do
czyszczenia silnych detergentów. Pranie w pralce i użycie detergentów może spowodować
osłabienie spoiny klejowej, deformację obuwia oraz uszkodzenie powłoki materiału.
W skórach naturalnych pod wpływem detergentów następuje wyekstrahowanie związków
tłuszczowych, skóra staje się sztywna i blachowata, co osłabia również jej własności
użytkowe.

3.

Przemoczone obuwie należy suszyć w temperaturze pokojowej z dala od źródeł ciepła

(piece, grzejniki), nie kłaść bezpośrednio na kaloryferach. Obuwie sznurowane, jak
trzewiki, półbuty rozsznurować, wywinąć język i wówczas suszyć. W obuwiu
z wyjmowanymi wyściółkami wyjąć do suszenia wyściółki.

4.

Dla uniknięcia deformacji obuwia stosować prawidła lub wypchać wnętrze obuwia

miękkim papierem. Szczególnie ważne to jest w przypadku, kiedy obuwie nie jest
używane dłuższy czas (na przykład zmiana sezonu).

5.

Dbałość o wnętrze obuwia należy do użytkownika. W miarę możliwości należy często

zmieniać obuwie, a przynajmniej wyciągać wyściółki do wyschnięcia i przewietrzenia.

6.

Wymiana wierzchników oraz tak zwane zelowanie podeszew skórzanych należy do

obowiązku użytkownika. W obuwiu z wymiennymi wierzchnikami nie dopuszczać do
całkowitego starcia wierzchników i stykania się obcasa z podłożem; może to doprowadzić
do uszkodzenia obcasa lub materiału, którym obcas jest obciągnięty.

7.

Obuwie „wzuwane” to jest bez regulacji zapięcia (sznurówki, rzepy) a także z regulacją

przy zastosowaniu wszytej gumy wkładać przy pomocy łyżki obuwniczej. Zapobiega to
deformacji obuwia oraz możliwości uszkodzenia materiału cholewki.

8.

Należy zwrócić uwagę na warunki użytkowania określone w ulotce dołączonej do obuwia,

na przykład obuwie domowe do użytkowania w pomieszczeniach zamkniętych, obuwie
sportowe (do gry w koszykówkę na hali czy na boisku). Pozwoli to na uniknięcie
ewentualnych reklamacji z powodu użytkowania obuwia niezgodnie z jego
przeznaczeniem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

4.3.1.2. Zasady konserwacji obuwia

Konserwacja obuwia skórzanego

Konserwacja skóry naturalnej polega na ochronie jej przed szkodliwymi zmianami

zachodzącymi w strukturze skóry, a szczególnie przed niszczącym działaniem potu na
tłuszcze naturalne w niej zawarte. Wysuszona, nie pastowana skóra łatwo pęka i łuszczy się.

W związku z różnymi sposobami garbowania oraz zróżnicowanym wykończeniem skór

naturalnych, należy zwrócić uwagę na zalecenia producentów środków konserwujących oraz
na informacje dotyczące konserwacji obuwia zamieszczone w ulotkach informacyjnych.

Spośród znajdujących się na rynku środków konserwujących najkorzystniejsze są pasty

zawierające woski, zawłaszcza pasty wodno-rozpuszczalnikowe, mające konsystencję
bardziej mazistą od past rozpuszczalnikowych (kremy), dające się łatwiej rozprowadzać na
obuwiu. Tworzą one błony o doskonałym połysku, odporne na działanie wilgoci, dzięki
czemu zabezpieczają obuwie skórzane przed działaniem wody.

Należy uważnie stosować pasty samopołyskowe, które często na skórach delikatnych,

o słabo utrwalonym barwniku w powłoce mogą powodować odbarwienie i plamienie.
Stosowanie w codziennej konserwacji obuwia przez dłuższy czas past samopołyskowych
powoduje tworzenie grubej warstwy pasty na powierzchni skór. Warstwa ta pęka i wykrusza
się, dając wrażenie pękania i odpryskiwania wykończenia skóry.

Obuwie ze skór licowych należy konserwować pastami, jednak nie należy nakładać zbyt

grubej warstwy. Lepiej konserwować obuwie częściej, mniejszą ilością pasty, dokładnie ją
rozprowadzając.

Obuwie ze skór welurowych należy czyścić specjalnie do tego przeznaczoną szczotką lub

zmoczoną, mocno wyciśniętą tkaniną. Można także stosować preparat w aerozolu specjalnie
przeznaczony do weluru i nubuku.

Obuwie ze skór lakierowanych należy czyścić delikatnie pastami kremowymi

bezrozpuszczalnikowymi.

Do skór kozich ze względu na ich delikatne lico nie wolno stosować past

samopołyskowych, należy stosować pasty kremowe bezrozpuszczalnikowe.

Do nowych wykończeń skór o podwyższonej zawartości tłuszczu oraz skór pull-up

i crazy horse nie należy stosować past i środków zawierających terpentynę i benzynę, które
mogą powodować zmianę koloru i wyglądu skóry. Należy ściśle dostosować się do zaleceń
producenta odnośnie sposobu ich konserwacji.
Konserwacja obuwia z materiałów skóropodobnych

Konserwacja obuwia z wierzchami z materiałów skóropodobnych jest prosta: w celu

odświeżenia wierzchu wystarcza zwykłe przetarcie suchą lub zwilżoną miękką tkaniną. Jako
ś

rodki konserwujące należy używać past specjalnie oznaczonych przez producentów.

Zabrudzenie tłuszczem i na przykład woskiem (pasty), można usunąć benzyną, z tym, że

należy stosować ją z umiarem, aby nie spowodować wyekstrahowania zmiękczaczy,
a w konsekwencji usztywnienia materiału, co może doprowadzić do pękania, zwłaszcza
w miejscach narażonych na zginanie.

Gąbki i miękkie tkaniny stosowane do zmywania muszą być czyste; po kilkakrotnym

użyciu należy je przepłukać w wodzie. Do zmywania powierzchni materiałów
skóropodobnych nie wolno stosować agresywnych rozpuszczalników typu aceton, octan
butylu, etyl, które powodują uszkodzenie powłoki.

Mechaniczne uszkodzenia materiałów, na przykład zarysowanie, zadrapanie, przypalenie

jest trudne do usunięcia i zamaskowania. Niektóre uszkodzenia powłoki można tuszować
ś

rodkami retuszerskimi o składzie zbliżonym do składu chemicznego apretury, czy warstwy

polimerycznej powłoki (zalecane przez producenta materiałów).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Konserwacja obuwia tekstylnego

Łatwość czyszczenia obuwia tekstylnego w dużym stopniu zależy od zastosowanych

surowców i rodzaju powierzchni materiałów włókienniczych. Materiały gładkie brudzą się
mniej niż szorstkie i drapane. Najłatwiej usuwa się brud z materiałów wykonanych z włókien
syntetycznych.

Obuwie tekstylne należy czyścić przy użyciu gąbki zamoczonej w roztworze wodnym

łagodnych środków piorących w umiarkowanej temperaturze. Należy unikać mocnego
przemoczenia obuwia, które może być przyczyną delaminacji materiałów połączonych
w układ warstwowy, co w znacznym stopniu osłabia obuwie (wykruszenie pianki PU,
wymycie kleju). Niedopuszczalne jest pranie obuwia w pralce. Obuwie należy suszyć
w miejscu przewiewnym, z dala od źródeł ciepła.

Częstym problemem jest nieumiejętna konserwacja obuwia sportowego i typu

sportowego, w którym są stosowane kombinacje materiałowe na przykład dwoin krytych czy
materiałów syntetycznych z materiałami włókienniczymi. Należy zachować w tym przypadku
zasadę, że każdy z materiałów należy czyścić i konserwować osobno, zgodnie z wyżej
wymienionymi zasadami.

4.3.1.3. Środki do konserwacji i pielęgnacji obuwia

Na polskim rynku spotykane są najczęściej następujące środki do konserwacji

i pielęgnacji obuwia:

−

pasty woskowo-rozpuszczalnikowe

Pasty rozpuszczalnikowe są mieszaniną wosku, substancji woskowych oraz barwników
z rozpuszczalnikami. Są to pasty przeznaczone do czyszczenia i konserwacji obuwia ze
skór naturalnych o gładkiej lub matowej powierzchni. Pasty te łatwo rozprowadzają się
na obuwiu, a otrzymana powłoka trzyma się powierzchni skór, nadając jej jedwabisty
połysk poprawiający wygląd obuwia.

Pasty te skutecznie chronią obuwie przed niekorzystnym wpływem czynników
atmosferycznych; czyszczą i konserwują skórę cholewek oraz zapobiegają jej
przemakaniu. Czasami mogą wpływać na rozpuszczanie i wymywanie tłuszczu oraz
kruszenie włókien skóry.

−

kremy woskowo-wodno-rozpuszczalnikowe

Kremy te zawierają dodatki poprawiające połysk, wodoodporność oraz poślizg przy
polerowaniu. Dają się łatwo rozsmarowywać. Ze względu na swą konsystencję
sprzedawane są w tubach. Nadają się do pielęgnacji wyrobów ze skór naturalnych
i materiałów skóropodobnych. Regularnie stosowane konserwują i zabezpieczają obuwie
przed kurzem, brudem i wilgocią, jednocześnie nadając mu połysk i świeżość. Nie są
wrażliwe na temperaturę.

−

pasta koloryzująca

Należy do grupy past typu „krem”. Preparat ten przeznaczony jest do odświeżania,
czyszczenia i konserwacji obuwia ze skór naturalnych i materiałów skóropodobnych.
Poza właściwościami konserwującymi, tworzy na skórze obuwia powłokę retuszującą
drobne uszkodzenia lica skóry oraz eliminuje mikropęknięcia. Poprawia wygląd obuwia
i nadaje mu efektowny połysk oraz wzmacnia i ożywia kolor wierzchniej warstwy skóry
obuwia.

−

emulsje samopołyskowe

Odświeżają obuwie, nadając głębszą barwę i lustrzany połysk. Zawierają najczęściej
woski estrowe i drobno dyspersyjną emulsję polietylenową. Gwarantuje to otrzymanie
elastycznej powłoki o wyraźnym samopołysku nie wymagającym polerowania.
Sprzedawane są najczęściej w poręcznym pojemniku z nasadką z gąbki, ułatwiającą jej
nanoszenie. Jest szczególnie wygodna do stosowania w podróży. Środki te nie powinny

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

być używane do systematycznej konserwacji obuwia. Należy zawsze najpierw sprawdzić
czy pasta nie reaguje z apreturą wykończenia lub powłoką materiału (najlepiej na
wewnętrznej stronie obuwia) i dopiero potem zastosować ją.

−

ś

rodki konserwujące w aerozolu

Polecane są do skór nubukowych, matowych skór typu pull-up oraz skór o podwyższonej
zawartości tłuszczu, tak zwanych olejowych.

4.3.1.4. Sporządzanie instrukcji technologicznych procesu wykańczania obuwia.

Przystępując do wykonania operacji wchodzącej w skład wykończania obuwia, uczeń

powinien zostać przeszkolony i otrzymać instrukcję technologiczną. Zakłady produkcyjne
posiadające certyfikat Systemu Zarządzania Jakością ISO 9001:2000 są zobligowane do
posiadania instrukcji przy każdym stanowisku pracy.

Operacje technologiczne wykańczania obuwia wykonane ściśle według instrukcji

technologicznych, pozwalają uzyskać produkt stanowiący wzorzec pracy.

Instrukcja technologiczna dotycząca operacji technologicznych wykańczania obuwia

składa się zazwyczaj z czterech części.

W części pierwszej podaje się informacje dotyczące wyposażenia technicznego

stanowiska pracy, maszyn i narzędzi pomocniczych. Część druga zawiera dane techniczne
wykonywanej operacji. W części trzeciej podaje się szczegółowe informacje dotyczące
sposobu wykonania danej czynności. Część czwarta zawiera informacje dotyczące
czyszczenia i porządkowania stanowiska pracy.
Poniżej zostaną przedstawione przykładowe instrukcje technologiczne.
Instrukcja technologiczna retuszowania uszkodzeń obuwia z tworzyw skóropodobnych
I. Wyposażenie techniczne stanowiska pracy, narzędzia pomocnicze

1. Stanowisko pracy:

−

pomieszczenie

–

hala produkcyjna oddziału montażu obuwia,

−

oświetlenie

–

elektryczne – jarzeniowe lub rtęciowe,

−

temperatura

-

–

18–22

°

C,

−

opary toksyczne

-

–

występują bezpośrednio na stanowisku pracy,

−

hałas

–

ś

redni,

−

organizacja stanowiska pracy

–

obok transportera zgodnie z procesem

technologicznym. Operację wykonuje się

na

siedząco. Stanowisko musi być wyposażone

w dygestorium

2. Urządzenia:

−

stół metalowy o wymiarach 700x800 mm,

−

dygestorium

3. Narzędzia pomocnicze:

−

pędzelki retuszerskie,

−

szczotki włosiane,

−

nóż szewski,

−

nożyczki,

−

flanela.

4. Materiały pomocnicze:

−

pasty retuszerskie,

−

woda.

II. Dane techniczne

Do retuszowania nieznacznych uszkodzeń obuwia wykonanego z tworzyw

skóropodobnych jednobarwnych można stosować pasty retuszerskie oparte na woskach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Pasty produkowane są w kilku podstawowych kolorach, z których po odpowiednim

zmieszaniu uzyskuje się żądany kolor.
III. Opis czynności

Przed przystąpieniem do retuszowania należy sprawdzić na próbce, czy kolor pasty po

naniesieniu i wyschnięciu jest identyczny z kolorem retuszowanego obuwia.

Miejsce uszkodzone należy oczyścić i przygotować do nałożenia środka retuszerskiego.

Pastę nanosi się na uszkodzone miejsce równomiernie pędzelkiem retuszerskim i pozostawia
do wyschnięcia przez co najmniej 5 minut. Po wyschnięciu poleruje się miejsce retuszowane
miękką szmatką lub szczotką.
IV. Czyszczenie stanowiska pracy

Każdorazowo po skończeniu pracy stół roboczy należy uprzątnąć i wyczyścić.

Powierzchnię stołu należy wyłożyć czystym papierem.
Instrukcja technologiczna pakowania gotowego obuwia
I. Wyposażenie techniczne stanowiska pracy, urządzenia i narzędzia pomocnicze

1. Stanowisko pracy:

−

pomieszczenie

hala produkcyjna oddziału montażu obuwia,

−

oświetlenie

elektryczne – jarzeniowe lub rtęciowe,

−

temperatura

18–22

°

C,

−

opary toksyczne

nie występują bezpośrednio na stanowisku pracy,

−

hałas

ś

redni,

−

organizacja stanowiska pracy

na końcu taśmy montażowej, obok stanowiska

kontrolera. Operację wykonuje się na siedząco.

2. Urządzenia i narzędzia pomocnicze:

−

stół,

−

zestaw pieczątek,

−

poduszka z tuszem do stempli.

II. Dane techniczne

1. Do pakowania przeznaczone jest obuwie przyjęte przez DKJ (Dział Kontroli Jakości).
2. Obuwie na stole powinno być ułożone parami.
3. Niedopuszczalne jest składowanie obuwia przeznaczonego do pakowania w kilku

warstwach.

4. Do przewijania obuwia w pudełku stosować papier niepylący lub bibułę.

III. Opis wykonania czynności

1. Pakowanie obuwia do opakowań jednostkowych

a)

Półbuty, trzewiki, półtrzewiki, czółenka itp. Należy pakować do pudełka długością
podeszwy wzdłuż długości pudełka. Lewą półparę należy położyć stroną
przyśrodkową na dnie pudełka ( po położeniu papieru lub bibułki), przewinąć ją
papierem i następnie położyć prawą półparę stroną zewnętrzną na dnie pudełka piętą
zwróconą w kierunku czubka lewej półpary.

b)

Botki i kozaki należy pakować długością podeszwy wzdłuż szerokości pudełka,
natomiast wysokością cholewy wzdłuż jego długości. Poszczególne półpary powinny
być przewinięte niepylącym papierem lub bibułą, a do wewnątrz cholewy należy
włożyć prawidełka z tektury. Obuwie z zamkami należy układać zamkami od siebie
na zewnątrz, natomiast obuwie bez zamków zaleca się układać stronami
przyśrodkowymi do dna pudełka.

2. Pakowanie pudełek do opakowań zbiorczych

Pudełka z obuwiem należy wkładać ich długością do wysokości pudła, szerokością
pudełek na szerokość pudła w jednym lub w dwóch rzędach (5 lub 10 par),
a wysokością pudełek do długości pudła.

3. Banderolowanie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

Czynność związaną z tą operacją należy wykonać zgodnie z normą obowiązującą
w przemyśle obuwniczym.

IV. Czyszczenie stanowiska pracy

Każdorazowo po zakończeniu pracy stół roboczy należy uprzątnąć i wyczyścić.

Powierzchnię stołu należy obciągnąć miękką tkaniną.

W podobny sposób wykonuje się instrukcje czynnościowe dla wszystkich operacji

technologicznych występujących przy wykończaniu obuwia.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie znasz zasady dotyczące użytkowania i czyszczenia obuwia?

2.

Jakimi zasadami należy kierować się przy konserwacji obuwia skórzanego?

3.

Jak będziesz konserwował obuwie z materiałów skóropodobnych?

4.

Jakie znasz zasady konserwacji obuwia tekstylnego?

5.

Jakie znasz środki do konserwacji i pielęgnacji obuwia?

6.

W jakim celu sporządza się instrukcje czynnościowe?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj zasady użytkowania dla otrzymanego obuwia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zanalizować otrzymane obuwie,

2)

zidentyfikować rodzaj materiału z jakiego wykonany jest wierzch obuwia,

3)

opracować pisemnie zasady użytkowania,

4)

zaprezentować wyniki ćwiczenia,

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

obuwie z cholewkami wykonanymi z różnych materiałów,

–

przybory piśmiennicze,

–

papier formatu A4,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Opracuj instrukcję czynnościową konserwacji obuwia z materiałów skóropodobnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zaproponować materiały i środki do konserwacji,

2)

przedstawić pisemnie metodologię wykonania konserwacji,

3)

dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia,

4)

zaprezentować wyniki swojej pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

informatory techniczne i handlowe środków do konserwacji obuwia różnych firm,

–

instrukcje stosowania środków konserwujących,

–

przybory piśmiennicze,

–

papier formatu A4,

–

literatura z rozdziału 6.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

wymienić i scharakteryzować zasady dotyczące użytkowania i czyszczenia

obuwia?

2)

wymienić i scharakteryzować zasady konserwacji obuwia skórzanego

i tekstylnego?

3)

wymienić i scharakteryzować zasady konserwacji obuwia z tworzyw

skóropodobnych?

4)

scharakteryzować środki do konserwacji i pielęgnacji obuwia?

5)

uzasadnić wpływ konserwacji na jakość i estetykę obuwia?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

4.4. Operacje kończące proces produkcji obuwia

4.4.1. Materiał nauczania

Po wykonaniu wszystkich operacji wykończania, kopyto wyzuwa się, a następnie

oczyszcza wnętrze obuwia. W miejscu przymocowania obcasa przy pomocy gwoździ i śrub
wkleja się podpiętki, a następnie wyściółki. Przed wklejeniem wyściółki, należy sprawdzić
i w razie potrzeby usunąć z powierzchni podpodeszwy przeoczone klamerki i teksy.
Wyściółkę wkleja się ręcznie stosując (najlepiej ekologiczny) klej dyspersyjny. Wymiary
wyściółek muszą być dostosowane do numeru wielkościowego obuwia.

Następną czynnością jest ocena i klasyfikacja obuwia przez kontrolę jakości, znakowanie

i pakowanie.

4.4.1.1. Ocena i klasyfikacja obuwia

Wytycznymi do oceny jakości gotowego obuwia są przede wszystkim normy

przedmiotowe, a następnie dokumentacja techniczno-technologiczno-materiałowa, wzory
referencyjne oraz dodatkowe warunki odbioru ustalone między producentem a odbiorcą. Przy
ocenie obuwia wyodrębnia się wszelkie błędy obniżające jakość gotowego wyrobu lub jego
wygląd estetyczny, a w szczególności wady materiałowe i uszkodzenia powstałe podczas
produkcji [5, s. 260–269]. Zarówno jedne, jak i drugie mogą obniżać wartość użytkową
obuwia, a wiec wyrób taki nie może być zaliczany jako pełnowartościowy.

Rozróżnia się dwie metody oceny jakości obuwia: organoleptyczną i laboratoryjną.

Pierwsza z nich jest podstawą pracy brakarza gotowego obuwia, który za pomocą wzroku
i dotyku ocenia jego jakość. W niektórych przypadkach korzysta on z przyrządów
pomiarowych i wzorników kontrolnych związanych z częścią zewnętrzną i wewnętrzną
obuwia.

Metoda laboratoryjna obejmuje przede wszystkim określenie parametrów fizycznych,

a w razie konieczności mogą być przeprowadzone inne badania. Zakres i sposoby badań tak
organoleptycznych

jak

i

laboratoryjnych

są

ustalane

odpowiednimi

normami

przedmiotowymi.

Podstawą oceny organoleptycznej są dwie normy przedmiotowe: PN-77/O-91016

„Obuwie. Wady materiałowe i błędy wykonania” oraz PN-86/O-91011 „Obuwie wyjściowe,
domowe i robocze. Gatunki”. Zgodnie z normą PN-86/O-91011 obuwie wyjściowe dzieli się
na trzy gatunki, a obuwie domowe i robocze na dwa. W normie podano nazwy i określenia
wad i błędów niedopuszczalnych dla poszczególnych gatunków.

Ogółem w obuwiu wyjściowym, domowym i roboczym definiuje się 18 podstawowych

wad i błędów, które w zależności od rodzaju i stopnia nasilenia mogą być niedopuszczalne
tylko dla określonego gatunku lub dla wszystkich gatunków. Na przykład wada oznaczona
nr 15 wg PN-77/0-91016 jest definiowana jako „ubytki, niedolewy, nadlewy na obrzeżach
spodów” i jako taka nie może występować w obuwiu wyjściowym pierwszego gatunku.
Natomiast ta sama wada w obuwiu wyjściowym drugiego gatunku jest dopuszczalna pod
warunkiem, że nie spowoduje obniżenia wartości użytkowej obuwia. Jeszcze bardziej łagodne
są wymagania w stosunku do obuwia w trzecim gatunku; w tym przypadku niedopuszczalna
będzie tylko taka wada, która uniemożliwia użytkowanie obuwia. Jest to przykład wyraźnego
stopniowania kryteriów oceny jakości dla poszczególnych gatunków.

Istnieją jednak błędy, które są niedopuszczalne dla wszystkich gatunków, np. błąd

oznaczony nr 04 „wystające części metalowe i inne wewnątrz obuwia”. Jest to oczywiste,
gdyż wada ta może spowodować niebezpieczny dla zdrowia użytkownika uraz stopy.

Wady materiałowe lub błędy wykonania obniżające wygląd estetyczny obuwia należy

oceniać w parze. Jeśli w ocenianym obuwiu stwierdzi się wady i błędy nie przedstawione

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

w normie, a które wpływają w istotny sposób na wartość użytkową lub estetyczną, to
o zakwalifikowaniu takiej pary decyduje producent w porozumieniu z odbiorcą. W przypadku
obuwia luksusowego lub wyższego standardu mogą być stosowane odrębne kryteria oceny na
podstawie porozumienia między odbiorcą i producentem. Wykaz wad materiałowych
i błędów wykonania niedopuszczalnych w obuwiu wyjściowym określonego gatunku,
przedstawiono w tabeli 3.

Tabela 3. Podział obuwia na gatunki według wad materiałowych i błędów wykonania w obuwiu wyjściowym

[PN-86 O-91011]

Nr błędu

Gatunek

Określenie wady lub błędu

1

2

3

1

Trwałe i rażące zdeformowanie spodów

2

Zdeformowanie spodów obniżające użytkowość

01

3

Zdeformowanie spodów uniemożliwiające użytkowanie

1

Rażące zniekształcenie czubów lub/i pięt. Pomarszczenie wierzchów w porównaniu z
wzorem

2

Zniekształcenie czubków, rażące w parze. Pomarszczenie wierzchów w porównaniu z
wzorem, z wyjątkiem części przyśrodkowej w śródstopiu i pięcie.

02

3

Zniekształcenie czubków lub/i pięt oraz pomarszczenie wierzchów, uniemożliwiające
użytkowanie

1

Nadmierna sztywność lub wiotkość wierzchów

2

Nadmierna sztywność lub wiotkość wierzchów w czubku lub przedstopiu, jeżeli
zniekształca elementy w stopniu rażącym

03

3

Nadmierna sztywność lub wiotkość wierzchów uniemożliwiająca użytkowanie

1

Wystające części metalowe i inne wewnątrz obuwia

2

Wystające części metalowe i inne wewnątrz obuwia

04

3

Wystające części metalowe i inne wewnątrz obuwia

1

Nieodpowiednie umieszczenie lub umocowanie klamer, ozdób, sprzączek i innych
dodatków, w porównaniu z wzorem

2

Nieodpowiednie umieszczenie klamer, ozdób, sprzączek i innych dodatków, rażące w
parze. Nieodpowiednie umocowanie klamer, ozdób, sprzączek i innych dodatków,
obniżające użytkowość

05

3

Nieodpowiednie umocowanie klamer, ozdób, sprzączek i innych dodatków, obniżające
użytkowość

1

Fałdy wewnątrz obuwia oraz zgrubienia. Niedoklejenie podszewki lub wyściółki w
porównaniu z wzorem. Niedoklejenie lub nieprawidłowe ukształtowanie podnoska lub
zakładki

2

Fałdy wewnątrz obuwia, zgrubienia, niedoklejenie lub nieprawidłowe ukształtowanie
podnoska lub zakładki utrudniające użytkowanie

06

3

Fałdy wewnątrz obuwia, zgrubienia, niedoklejenie lub nieprawidłowe ukształtowanie
podnoska lub zakładki uniemożliwiające użytkowanie

1

Różnice w długości zewnętrznej półpar ocenianej pary, przekraczające 3mm

2

Różnica w długości zewnętrznej półpar ocenianej pary, przekraczająca 4mm

07

3

Różnica w długości zewnętrznej półpar ocenianej pary, przekraczająca 5mm

1

Miejscowe nieprzyklejenie spodów, obniżające użytkowość lub rażące szczeliny
między częściami składowymi spodu

2

Miejscowe nieprzyklejenie spodów, obniżające użytkowość

08

3

Miejscowe nieprzyklejenie spodów uniemożliwiające użytkowanie

1

Pęknięcia, rozdarcia, nacięcia wierzchów oraz podszewek

2

Pęknięcia, rozdarcia, nacięcia wierzchów z wyjątkiem powierzchownych. Pęknięcia,
rozdarcia, nacięcia podszewek obniżające użytkowość

09

3

Pęknięcia, rozdarcia, nacięcia wierzchów i podszewek uniemożliwiające użytkowanie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

1

Rażące wady materiałów zastępujących skórę na wierzchach, podszewkach lub spodach

2

Wady materiałów zastępujących skórę na wierzchach, podszewkach i spodach
obniżające użytkowość

10

3

Wady materiałów zastępujących skórę na wierzchach, podszewkach i spodach
uniemożliwiające użytkowanie

1

Przepuszczone lub przerwane ściegi szycia

2

Przepuszczone lub przerwane ściegi szycia obniżające użytkowość

11

3

Przepuszczone lub przerwane ściegi szycia uniemożliwiające użytkowanie

1

Rażące w parze skrzywienie, powtórzenie a także zagęszczenie lub rozluźnienie ściegu
szycia

2

Rażące w parze zagęszczenie lub/i rozluźnienie ściegu szycia

12

3

Nie ocenia się

1

Rażące różnice odcienia barwy i struktury wierzchów oraz odcienia barwy obrzeży
spodów między półparami. Nie jest wadą rozciągnięcie lica lub wzoru tłoczenia jeżeli
występuje w parze

2

Rażące różnice odcienia barwy i struktury wierzchów w części czubka i przedstopia,
między półparami.

13

3

Rażące różnice odcienia barwy wierzchów w parze

1

Rażące plamy, zabrudzenia, obtarcia obniżające estetykę wyrobu

2

Rażące plamy, zabrudzenia, obtarcia wierzchów w części czubka i przedstopia, a także
bocznej (zewnętrznej) strony cholewek i cholew. Nie są wadą przesmarowania klejem o
szerokości do 2mm, a także retuszowane ślady ścierania (drasania) szerokości do 3mm,
występujące na linii łączenia wierzchu ze spodem, jak również powierzchniowe
miejscowe blizny i ubytki lica skóry naturalnej, obniżające użytkowość

14

3

Nie ocenia się

1

Rażące ubytki, nadlewy, niedolewy na obrzeżach spodów

2

Ubytki, nadlewy, niedolewy na obrzeżach spodów obniżające użytkowość

15

3

Ubytki, nadlewy, niedolewy spodów uniemożliwiające użytkowanie

1

Pękanie, łuszczenie, lepkość apretury

2

Pękanie, łuszczenie, lepkość apretury. Nie uważa się za wadę pojedynczych pęknięć czy
zadrapań

16

3

Łuszczenie się, lepkość apretury

1

Rażące różnice w wymiarach lub usytuowanie elementów składowych między
półparami w parze

2

Rażące różnice w wymiarach elementów składowych w parze. Różnice wysokości
cholewek lub cholew przekraczające 4 mm w obuwiu typu półbuty i czółenka, 6mm w
obuwiu typu botki i trzewiki oraz 10mm w butach i kozaczkach

17

3

Rażące różnice w wymiarach lub usytuowaniu elementów uniemożliwiające
użytkowanie

1

Korozja części metalowych, ubytki lakieru lub brak powłoki galwanicznej na częściach
metalowych

2

Korozja, rażący brak powłoki galwanicznej, rażące ubytki lakieru na częściach
metalowych

18

3

Korozja części metalowych

Do oceny ostatecznej gotowego obuwia należy sprawdzenie prawidłowości montażu oraz

wymiarów wewnętrznych i zewnętrznych, a także porównanie każdej półpary w parze
ocenianego obuwia. Wymaga to rzetelnej i szybkiej oceny kontrolowanego gotowego obuwia.
Poniżej przedstawiono przykłady podstawowych chwytów (rys. 4), które powinien wykonać
kontroler jakości gotowego obuwia i oznaczyć kredą wszelkie stwierdzone usterki. W kontroli
gotowego obuwia produkcji seryjnej można wyodrębnić dziesięć kolejnych pozycji ułożenia
pary obuwia, które pozwolą na wystarczającą ocenę jego jakości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

Rys. 4. Ocena organoleptyczna

obuwia [5, s. 265]

Pozycja 1 (rys. 4a) umożliwia sprawdzenie symetryczności
rozłożenia elementów naszywanych na cholewce, liczby
rzędów szycia.
Pozycja 2 (rys. 4b) umożliwia sprawdzenie strony zewnętrznej
obuwia i porównanie jej w półparach, dokładności łączenia
przyszwy, i obłożyny, prawidłowości wykończenia brzegów
cholewki, lamowania itp. Stwierdza się dotykiem nadmierną
sztywność lub wiotkość w porównaniu z wzorcem.
Pozycja 3 (rys. 4c) umożliwia sprawdzenie sztywności
i sprężystości podnosków, symetrii kształtów, stwierdzenie
zniekształceń nosków i sfałdowania w miejscu łączenia ze
spodem.
Pozycja 4 (rys. 4d) umożliwia sprawdzenie tylnej części
cholewki, symetrii naszycia pasków tylnych w półparach,
wysokości obcasów, zgodności koloru i wykończenia obcasów
skórzanych.
Pozycja 5 (rys. 4e) umożliwia porównanie wysokości obłożyn
w pięcie i tylników w parze. Jednocześnie wizualnie sprawdza
się prawidłowość przyklejenia spodu do zaćwiekowanej
cholewki.

Pozycja 6 (rys. 4f) umożliwia sprawdzenie różnic w długości
w półparach oraz porównanie wysokości obcasów. W takim
ustawieniu półpar obuwia możliwe jest sprawdzenie symetrii

obszyć przyszwy i obłożyny, ich połączenie od strony przyśrodkowej.
Pozycja 7 (rys. 4g) umożliwia sprawdzenie prawidłowości wykonania i wykończania
podeszew i obcasów w obuwiu o spodach formowanych i wulkanizowanych. Sprawdza się
obecność wybrzuszeń, pęcherzyków, zatarcia protektorów, wykrzywienie spodów,
prawidłowość ocechowania, symetrię ułożenia obcasów.
Pozycja 8 (rys. 4h) służy do sprawdzenia wnętrza obuwia, stwierdzenia, czy nie wystają
teksy, klamerki oraz czy wyściółka bądź zapiętek są wklejone prawidłowo. Sprawdza się przy
tym prawidłowość ułożenia podszewki. Jednocześnie kontroluje się prawidłowość
zanitowania oczek, krążków i nitów.
Pozycja 9 (rys. 4i) umożliwia sprawdzenie wyglądu w układzie bocznym od strony
zewnętrznej, skontrolowanie prawidłowości przyklejenia spodu do zaciągniętej cholewki.
Pozycja 10 (rys. 4j) umożliwia sprawdzenie ocechowania obuwia, szczególnie numeru
wielkościowego i tęgości.

W zależności od potrzeb przeprowadza się inne czynności kontrolne określania wad

produkcyjnych i materiałowych kontrolowanej partii obuwia. W przypadku wprowadzenia
nowego wzoru obuwia do seryjnej produkcji, w zależności od potrzeb, stosuje się dodatkowe
badania korzystając z różnych przyrządów i urządzeń pomiarowych.

Kontrola prawidłowego szycia cholewek polega na ustaleniu gęstości ściegów szwu na

długości 10 mm, grubości stosowanych nici za pomocą szkła powiększającego x 6.

Sprawdzenie symetrii ułożenia perforacji w parze przeprowadza się za pomocą przymiaru

obuwniczego, mierząc długość tych samych szczegółów perforacji od osi podłużnej obuwia
i w zależności od typu obuwia – od różnych punktów cholewki.

Sprawdzenie symetrii naszycia bizy w parze przeprowadza się przymiarem, podobnie jak

ułożenie perforacji, mierząc odległość tych samych szczegółów naszytej bizy od osi
podłużnej obuwia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

Wysokość obłożyn w półbutach i cholew w butach sprawdza się, mierząc

wysokościomierzem wzdłuż paska lub szwu tylnego pięty, w przypadku zaś butów z wysoką
cholewką mierzy się przymiarem od górnej krawędzi do punktu styku ze spodem.

Szerokość cholewy sprawdza się przymiarem, mierząc w najwęższym miejscu powyżej

kostki oraz w najszerszym miejscu łydki.

Każda sklasyfikowana para obuwia musi być oznakowana znakami kontroli jakości

i znakiem gatunku. Do znakowania należy stosować tusz i farby w kolorach wyraźnie
kontrastujących z podłożem, na którym znaki są umieszczone.

W ocenie jakości obuwia bardzo ważna jest właściwa interpretacja błędów. W związku

z powyższym na stanowiskach kontrolerów zatrudnia się pracowników o długim stażu,
mających doświadczenie zawodowe i dużą wiedzę fachową, którzy przy kontroli obuwia
i jego klasyfikacji kierują się nie tylko obowiązującymi przepisami, ale także fachowością
i obiektywizmem.

4.4.1.2. Pakowanie i oznakowanie obuwia

Pakowanie obuwia jest ostatnią czynnością kończącą proces produkcyjny. Obuwie

pakuje się w opakowania jednostkowe, które są jednym z podstawowych elementów promocji
towaru, a następnie w opakowania zbiorcze. Każda para obuwia przed pakowaniem powinna
być sprawdzona, czy składa się z lewej i prawej półpary, jednakowego numeru
wielkościowego, jednakowej tęgości oraz wzoru i koloru. Obydwie półpary włożone do
pudełka w celu uniknięcia otarć, należy przewinąć papierem niepylącym lub bibułą,
a wymiary pudełek tak dobrać, aby cholewki nie były załamane. Przednią część obuwia
należy chronić przed deformacją wkładając sztywną wkładkę tekturową lub zwykły papier.
Czasem stosuje się specjalne podpórki sprężynujące wykonane z tworzywa sztucznego. Jeśli
mamy do czynienia z obuwiem posiadającym długie cholewy, dobrze jest do każdej półpary
zastosować specjalną wkładkę tekturową, a jeśli cholewy wykonane są z miękkiego materiału
powinno się je zwinąć w rulon, uprzednio przekładając papierem lub folią. Zapobiegnie to
załamaniom i obtarciom, jakie mogą powstać podczas transportu.
Mniej bezpiecznym, choć dopuszczalnym opakowaniem na obuwie jest torba foliowa. Nie
jest to opakowanie sztywne i obuwie zapakowane w ten sposób jest narażone na załamania
i zniekształcenia. Aby zmniejszyć zagrożenie uszkodzeń należy półpary ułożyć do siebie tymi
samymi stronami: podeszwami lub wierzchami. Torba powinna być zamknięta, a jeśli nie jest,
należy połączyć ze sobą obie półpary np. przy pomocy sznurowadeł. Pakowanie
w opakowania zbiorcze odbywa się w podobny sposób.

Rozmiary opakowania zbiorczego powinny być tak dobrane, aby pudełka z obuwiem

szczelnie go wypełniały. W opakowaniu zbiorczym może znajdować się 5, 10, 20 opakowań
jednostkowych lub inna liczba określona przez odbiorcę. Opakowanie zbiorcze powinno
zawierać obuwie danego asortymentu, a liczba par określonego rozmiaru jest najczęściej
określana przez odbiorcę. Opakowania jednostkowe powinny być zwrócone etykietami
w stronę wieka pudła. Jeśli obuwie pakowane jest w torby foliowe, dobrym rozwiązaniem
będzie zastosowanie przegródek tekturowych oddzielających torby, ale nie jest to element
konieczny. Jeśli odbiorca życzy sobie pakowanie obuwia z pominięciem opakowań
jednostkowych, należy ułożyć obuwie tak, aby wypełniało ono całą powierzchnię pudła.
Zapobiegnie to przesuwaniu obuwia, a w rezultacie zabezpieczy przed wszelkiego rodzaju
możliwymi do wystąpienia uszkodzeniami. Zamknięte opakowania zbiorcze okleja się
(banderoluje) samoprzylepną taśmą papierową lub folią na krzyż. Często taśma do oklejania
opakowań zbiorczych posiada nadruki z nazwą producenta obuwia.

Każde opakowanie zarówno jednostkowe, jak i zbiorcze powinno być oznakowane

zgodnie z normą PN-O-91013 : 1999 Obuwie – Znakowanie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

Obuwie należy przechowywać w pomieszczeniach zamkniętych, suchych i ogrzewanych

w okresie zimy. Temperatura w pomieszczeniach nie powinna być niższa niż 5

o

C i nie wyższa

niż 24

o

C, a wilgotność względna powietrza powinna utrzymywać się w granicach od 50–70%.

Obuwie w opakowaniach zbiorczych należy magazynować na regałach lub paletach.
Znakowanie obuwia

Obuwie przeznaczone do sprzedaży powinno być odpowiednio oznakowane cechami

istotnymi dla konsumenta, ułatwiającymi zakup i pozwalającymi użytkownikowi na pełne
i prawidłowe korzystanie z wyrobu.
Sposób znakowania cech podaje norma PN-O-91013:1999 Obuwie. Znakowanie. Wszystkie
opisy słowne na obuwiu i opakowaniu powinny być w języku polskim. Sposób wykonania
znaków należy do wyboru przez producenta, mogą być wytłaczane lub drukowane. Jeżeli
znaki są umieszczone na etykietach, tasiemkach to powinny być przymocowane do obuwia
i opakowań w sposób trwały. Na obuwiu znaki powinny być umieszczone tak, aby były
widoczne dla konsumenta. Najczęściej umieszczane są na podeszwie w części śródstopia, na
wyściółce w części pięty lub wewnątrz obuwia przy górnej krawędzi cholewki. Etykiety na
opakowaniu jednostkowym powinny być naklejone na czołowej ścianie opakowania lub
umieszczone wewnątrz torby w przypadku obuwia pakowanego w folię, na opakowaniu
zbiorczym w lewym górnym rogu ścianki czołowej opakowania.

Sposób interpretacji znaków i ich rozmieszczenia, przedstawionych w normie

PN-0-91013:1999 przedstawia się następująco:

−

nazwa lub znak firmowy producenta ( lub dostawcy) powinien być umieszczony na obu

półparach oraz na opakowaniu jednostkowym i zbiorczym,

−

pełną nazwę i adres producenta (lub dostawcy) i kraj pochodzenia towaru podaje się

słownie na opakowaniu jednostkowym i zbiorczym,

−

nazwa towaru. Podaje się słownie nazwę obuwia, na przykład trzewiki dziecięce, półbuty

miejskie męskie itp.,

−

długość i ewentualnie tęgość lub szerokość. Długość obuwia należy podać zgodnie

z normą PN-87/O-91010 Obuwie. Wielkości. Wielkość obuwia powinna być oznaczona
na obydwu półparach oraz na opakowaniu jednostkowym i zbiorczym. Na obuwiu może
być oznaczona tęgość lub szerokość. Tęgość dotyczy wymiaru kopyt, na których
wykonano obuwie, oznacza się ją literowo zgodnie z normą PN-87/O-91055 Kopyta.
Wielkości. Szerokość dotyczy wymiaru szerokości stopy w przedstopiu, oznacza się
w mm, zgodnie z normą PN-ISO 9407:2002 Wielkości obuwia. System wymiarowania
i znakowania Mondopoint,

−

materiały użyte do wykonania wierzchu, podszewki i elementów spodu stykających się

ze stopą oraz podeszwy oznacza się w formie piktogramów lub opisowo i umieszcza na
jednej sztuce obuwia z każdej partii, w miejscu widocznym dla konsumenta w postaci
etykiet samoprzylepnych.

Na rysunku 5 podano przykłady oznaczania materiałów w obuwiu przy pomocy

piktogramów:

−

symbol wzoru obuwia. Oznacza się na obydwu półparach i na opakowaniach. Jest to

oznaczenie cyfrowe lub literowe, które nadaje producent obuwia,

−

oznaczenie gatunku. Nie ma obowiązku oznaczania gatunku obuwia, które jest w gatunku

1, natomiast jeżeli obuwie posiada wady lub błędy wykonania nie kwalifikujące obuwia
do gatunku 1, a dopuszczalne w niższym gatunku to jest w gatunku 2 lub 3, wtedy na
każdej parze producent musi oznaczyć gatunek pieczątką.

Pieczątka powinna być umieszczona na obuwiu i na opakowaniach. Dodatkowo do każdej
pary powinna być umieszczona informacja z powodu jakiej wady lub błędu
(kwalifikowanego według normy PN-86/O-91011 Obuwie wyjściowe, domowe i robocze.
Gatunki) nastąpiło obniżenie gatunku,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

−

znak jakości lub inny znak (jeżeli obuwie ma taki znak). Mogą to być następujące znaki:
znak jakości – Q; znak zgodności z Polską normą – (PN); znak bezpieczeństwa – (B);
znak –TERAZ POLSKA; znak ZDROWA STOPA; znak – Złoty Medal
Międzynarodowych Targów Poznańskich; znak – Obuwie na stopy wrażliwe; znak
– Obuwie dla diabetyków (profilaktyczne); znak ekologiczny,

−

kolor wierzchu. Podaje się nazwę słowną zasadniczego koloru wierzchu, która w języku

polskim powinna być umieszczona na opakowaniach,

−

liczba zapakowanych par i sortyment wielkościowy (ilość par w danym rozmiarze).

Informacja ta oznaczona cyfrowo powinna być umieszczona na opakowaniu zbiorczym,

−

miesiąc i rok produkcji. Informację tę oznacza się na opakowaniu jednostkowym

i zbiorczym. Oznacza się cyfrowo, dwiema cyframi roku, rozdzielonymi ukośną kreską,
na przykład 05/07 oznacza maj 2007 roku,

−

informacja dotycząca warunków użytkowania i konserwacji obuwia. W trosce

o spełnienie wymagań konsumenta istnieje obowiązek informowania o używaniu
i własnościach obuwia w zakresie warunków użytkowania i sposobie konserwacji.
Informacja taka jest szczególnie potrzebna przy stosowaniu nowych materiałów
wymagających specyficznych sposobów czyszczenia. Znajomość cech użytkowych
obuwia pozwoli uniknąć spornych reklamacji wynikających z niewłaściwego użytkowania
obuwia i zagwarantuje pełne zadowolenie konsumentów. Informacje podaje się w formie
opisowej, w postaci przywieszki połączonej trwale z jedną z półpar obuwia,

−

cena. Cenę detaliczną ustala podmiot gospodarczy, prowadzący detaliczny obrót

handlowy. Oznacza się ją cyframi i skrótem zł. i umieszcza na obuwiu.

•

wierzch – skóra pokryta+skóra

•

podszewka z wyściółką –materiał

tekstylny

•

podeszwa-inny materiał

•

wierzch – skóra naturalna+ materiał

tekstylny

•

podszewka –materiał tekstylny

•

wyściółka-skóra naturalna

•

podeszwa-inny materiał

•

wierzch – skóra naturalna

•

podszewka –obuwie
niepodszewkowane
(w tym wypadku podaje
się rodzaj materiału
wierzchu)

•

wyściółka- inny materiał

•

podeszwa-inny materiał

Rys. 5. Przykłady oznaczenia materiałów w obuwiu przy pomocy piktogramów [7, s. 32]

Odmienną formą oznakowania opakowań jest ich kodowanie za pomocą kodów

kreskowych. Z najbardziej rozpowszechnionych metod automatycznej identyfikacji towarów
jest kod EAN (Europen Article i Numbering) wzorujący się na amerykańskim kodzie UPC
(Universal i Product Code).

Od 1990 r. Polska ma prawo nadawania krajowym wyrobom numerów wewnętrznych

i oznaczania ich kodami kreskowymi w systemie EAN.

System EAN wykorzystywany jest przede wszystkim do identyfikacji towarów

znajdujących się w handlu hurtowym i detalicznym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

Kod EAN przedstawia się graficznie w postaci symbolu kodu kreskowego. Symbol ten

składa się z jasnych i ciemnych kresek oraz wydrukowanego pod nimi numeru, który jest
zakodowany w postaci tych kresek.

W Polsce stosowane są dwa rodzaje kodów EAN: 13 cyfrowy – symbol pełnej długości

(EAN – 13) i 8 cyfrowy – symbol skróconej długości (EAN – 8).

W obuwnictwie jednoznaczną identyfikację obuwia zapewniają numery EAN – 13.

Struktura EAN – 13 przedstawia się następująco:

P

1

P

2

P

3

X

1

X

2

X

3

X

4

W

1

W

2

W

3

W

4

W

5

K

gdzie:

P

1

– P

3

– jest to tzw. prefiks – jest to najczęściej kraj pochodzenia towaru, przyznawany

przez EAN International. Polska ma przydzielony prefiks 590,
X

1

– X

4

– jest to numer producenta lub dystrybutora krajowego. Nadawany jest przez

organizację krajową ( w Polsce jest to Centrum Kodów Kreskowych w Poznaniu),
W

1

– W

5

– jest to numer identyfikujący dany wyrób. Przeznaczony jest do konkretnego

wyrobu i nadawany przez producenta,
K – jest to cyfra kontrolna służąca do wykrywania błędu kodu kreskowego. Cyfrę tę ustala
odrębnie każde przedsiębiorstwo należące do EAN.

Duże znaczenie na odczyt kodu ma odpowiednia kombinacja barw kresek. Aby kod mógł

zostać odczytany, pomiędzy barwami kresek i tła musi być zachowany odpowiedni kontrast.
Najbardziej zalecaną kombinacją barw jest barwa czarna dla kresek i biała dla spacji.

Symbol kodu może być wydrukowany bezpośrednio na pudełku lub etykiecie.

Najczęściej symbol EAN na pudełkach z obuwiem umieszcza się na etykiecie naklejonej na
bocznej ściance, obok pozostałych oznakowań.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie operacje kończą proces produkcji obuwia?

2.

Jakimi wytycznymi należy kierować się przy ocenie jakości gotowego obuwia?

3.

Na czym polega ocena organoleptyczna obuwia?

4.

Jakie predyspozycje powinien posiadać kontroler jakości obuwia?

5.

Jakie znasz zasady pakowania, przechowywania i magazynowania obuwia?

6.

Jakie znasz metody znakowania obuwia, opakowań jednostkowych i zbiorczych?

7.

Co oznacza kod EAN – 13?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zakwalifikuj otrzymane obuwie do odpowiedniego gatunku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zanalizować otrzymane obuwie,

2)

oznaczyć ewentualne błędy, wady i uszkodzenia obuwia,

3)

dokonać klasyfikacji obuwia,

4)

dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia,

5)

zaprezentować wyniki swojej pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

obuwie z widocznymi wadami i ich odpowiedniki o najwyższej jakości,

–

normy przedmiotowe,

–

dokumentacja techniczno-technologiczna,

–

urządzenia pomiarowe,

–

materiały piśmiennicze,

–

papier formatu A4,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Na otrzymanej planszy zawierającej piktogramy, dokonaj oznaczenia opisowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zanalizować otrzymane plansze,

2)

opisać znajdujące się na planszy piktogramy,

3)

dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia,

4)

zaprezentować wyniki swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

plansze z naniesionymi piktogramami,

–

przybory piśmiennicze,

–

literatura z rozdziału 6.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

dokonać oceny jakości gotowego obuwia?

2)

zakwalifikować obuwie do poszczególnych gatunków?

3)

ustalić zasady pakowania, przechowywania i magazynowania obuwia?

4)

zinterpretować znaki na opakowaniu jednostkowym i zbiorczym?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru.

5.

Za każdą poprawną odpowiedź możesz uzyskać 1 punkt.

6.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Dla każdego zadania podane
są cztery możliwe odpowiedzi: a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedź jest poprawna; wybierz
ją i zaznacz kratkę z odpowiadającą jej literą znakiem X.

7.

Staraj się wyraźnie zaznaczać odpowiedzi. Jeżeli się pomylisz i błędnie zaznaczysz
odpowiedź, otocz ją kółkiem i zaznacz ponownie odpowiedź, którą uważasz za poprawną.

8.

Test składa się z dwóch części. Część I zawiera zadania z poziomu podstawowego,
natomiast w części II są zadania z poziomu ponadpodstawowego i te mogą przysporzyć Ci
trudności, gdyż są one na poziomie wyższym niż pozostałe (dotyczy to zadań o numerach
od 15 do 20).

9.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

10.

Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudność, wtedy odłóż rozwiązanie
zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

11.

Po rozwiązaniu testu sprawdź czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi w KARCIE
ODPOWIEDZI.

12.

Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Do wykończania chemicznego obuwia zaliczamy

a)

zmywanie, ścieranie, apreturowania.

b)

wygładzanie, retuszowanie, apreturowanie.

c)

zmywanie, retuszowanie, apreturowanie.

d)

zmywanie, frezowanie, retuszowanie.

2. Z uwagi na charakter wykonywanych operacji i rodzaj stosowanych środków,

wykończanie obuwia dzielimy w zależności od rodzaju
a)

podszewek i spodów.

b)

wierzchów i spodów.

c)

wierzchów i podpodeszew.

d)

wierzchów i obcasów.

3. Kryteriami podziału wykończania skór jest

a)

rodzaj stosowanych środków wiążących, rodzaj wykończenia.

b)

stosowana technika wykończania, stosowana technologia wykończania.

c)

ilość stosowanych środków wykończalniczych.

d)

rodzaj stosowanych środków wiążących, stopień przezroczystości powłoki na skórze
wyprawionej, zastosowana technika wykończania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

4. Jednym ze sposobów identyfikacji rodzaju wykończenia skóry jest poddanie jej próbie

tarcia na
a)

mokro i działania acetonem.

b)

gorąco, tarcia papierem ściernym i działania acetonem.

c)

gorąco, tarcia na zimno, zginania.

d)

zimno, działania acetonu, działania wody, zginania.

5. Skóry typu crust można wykończać

a)

tylko w garbarni.

b)

tylko na gotowym obuwiu.

c)

w garbarni lub na gotowym obuwiu.

d)

u producenta środków wykończalniczych.

6. Do zmywania obuwia stosuje się

a)

apretury.

b)

pasty.

c)

farby.

d)

rozpuszczalniki organiczne i wodę.

7. Proces wykończania wierzchów obuwia obejmuje czyszczenie i wygładzanie oraz

a)

frezowanie, retuszowanie, polerowanie.

b)

retuszowanie, apreturowanie, polerowanie.

c)

wypalanie, retuszowanie, polerowanie.

d)

retuszowanie, apreturowanie, ścieranie.

8. Proces wykończania spodów obuwia obejmuje

a)

farbowanie brzegów podeszew i obcasów, wypalanie brzegów podeszew, farbowanie
i nabłyszczanie powierzchni podeszew.

b)

farbowanie brzegów podeszew i obcasów, wygładzanie powierzchni podeszew,
czyszczenie powierzchni podeszew i obcasów, polerowanie.

c)

bielenie podeszew, apreturowanie, czyszczenie, frezowanie, zmywanie podeszew.

d)

farbowanie podeszew, czyszczenie, wygładzanie, apreturowanie, wypalanie brzegów
podeszew.

9. Przemoczone obuwie należy suszyć

a)

na piecu lub grzejniku.

b)

w temperaturze pokojowej z dala od źródeł ciepła.

c)

w temperaturze podwyższonej, na przykład suszarką.

d)

na słońcu.

10. Obuwie tekstylne należy czyścić przy użyciu

a)

gąbki zamoczonej w roztworze wodnym łagodnych środków piorących
w umiarkowanej temperaturze.

b)

gąbki zamoczonej w roztworze rozpuszczalników organicznych.

c)

szczotki z miękkiego włosia.

d)

należy uprać w pralce.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

11. Do konserwacji i pielęgnacji obuwia używamy

a)

pudrów, past woskowo-rozpuszczalnikowych, środków konserwujących w aerozolu,
past koloryzujących, apretur, farb koloryzujących.

b)

past woskowo-rozpuszczalnikowych, kremów woskowo-wodno-rozpuszczalnikowych,
past koloryzujących, emulsji samopołyskowych, środków konserwujących
w aerozolu.

c)

past woskowo-rozpuszczalnikowych, kremów woskowo-wodno-rozpuszczalnikowych,
farb koloryzujących, apretur.

d)

past woskowo-rozpuszczalnikowych, wody z dodatkiem detergentów, farb
koloryzujących, środków konserwujących w aerozolu, emulsji samopołyskowych.

12. Ilość gatunków na jakie klasyfikuje się obuwie wyjściowe to

a)

2.

b)

3.

c)

1.

d)

4.

13. Symbol wzoru obuwia umieszcza się

a)

tylko na obuwiu.

b)

tylko na opakowaniu jednostkowym.

c)

tylko na opakowaniu zbiorczym.

d)

na obuwiu, opakowaniu jednostkowym, opakowaniu zbiorczym.

14. Kod EAN jest to znak

a)

graficzny.

b)

słowny.

c)

graficzny i słowny.

d)

cyfrowy.

15. Apreturowanie obuwia metodą Ronsburga polega na

a)

natryskiwaniu obuwia apreturą przy pomocy pistoletu ręcznego.

b)

nanoszeniu apretury na obuwie szmatką.

c)

rozpylaniu apretury na brzegi przy pomocy usytuowanej pionowo w zbiorniku
obracającej się tarczy.

d)

rozpylaniu apretury przez obracający się cylinder lub tarczę z ostrymi krawędziami,
do których jest równomiernie dostarczana apretura.

16. Retuszowanie obuwia ze skór welurowych i nubukowych przeprowadza się za pomocą

a)

farb retuszerskich o kolorze dobranym do koloru skóry.

b)

pudru o kolorze dobranym do koloru skóry.

c)

papieru ściernego.

d)

wosku o kolorze dobranym do koloru skóry.

17. Rysunek zamieszczony obok obrazuje operację

a)

retuszowania cholewek.

b)

wygładzania cholewek za pomocą żelazka.

c)

apreturowania.

d)

wypalania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

43

18. Trójchloroetylen jest środkiem

a)

retuszującym.

b)

zmywającym.

c)

apreturującym.

d)

natłuszczającym.

19. Środkiem wybielającym przy bieleniu podeszew skórzanych jest roztwór, który składa

się z 56 % wody destylowanej oraz
a)

32% spirytusu technicznego i 12% kwasu szczawiowego.

b)

32% acetonu i 12% kwasu szczawiowego.

c)

32% kredy i 12% kwasu szczawiowego.

d)

32% spirytusu technicznego i 12% kwasu solnego.

20. Rysunek przedstawia sprawdzanie

a)

strony zewnętrznej obuwia i porównanie jej w półparach.

b)

symetryczności rozłożenia elementów naszywanych na cholewce, liczby rzędów
szycia.

c)

sztywności i sprężystości podnosków.

d)

różnic w długości w półparach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

44

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Wykończanie obuwia

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr
zadania

Odpowiedź

Punkty

1.

a

b

c

d

2.

a

b

c

d

3.

a

b

c

d

4.

a

b

c

d

5.

a

b

c

d

6.

a

b

c

d

7.

a

b

c

d

8.

a

b

c

d

9.

a

b

c

d

10.

a

b

c

d

11.

a

b

c

d

12.

a

b

c

d

13.

a

b

c

d

14.

a

b

c

d

15.

a

b

c

d

16.

a

b

c

d

17.

a

b

c

d

18.

a

b

c

d

19.

a

b

c

d

20.

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

45

6. LITERATURA

1.

Grabkowski M.: Technika wytwarzania obuwia tom II. Politechnika Radomska, Radom
2000

2.

Grabkowski M.: Technologia obuwia. Ćwiczenia laboratoryjne. WSI w Radomiu, Radom
1982

3.

Grabkowski M. (red.): Zarys teorii procesów wytwarzania obuwia. Politechnika
Radomska, Radom 2004

4.

Pala S.: Maszyny i urządzenia obuwnicze. PWSZ, Warszawa 1973

5.

Persz T.: Obuwnictwo przemysłowe. Cz. II. WSiP, Warszawa 1990

6.

Persz T.: Materiałoznawstwo dla techników przemysłu skórzanego. WSiP, Warszawa
1992

7.

Praca zbiorowa. ABC sprzedawcy obuwia. Centralne Laboratorium Przemysłu
Obuwniczego, Kraków 2006

8.

Rodziewicz O., Śmiechowski K.: Technologia garbarstwa dla projektantów obuwia
i odzieży. Politechnika Radomska, Radom 2001

Normy przedmiotowe
PN-86/O-91011 Obuwie wyjściowe, domowe i robocze. Gatunki
PN-77/O-91016 Wady materiałowe i błędy wykonania
PN-O-91013 Obuwie – Znakowanie

Czasopisma fachowe
Przegląd Skórzany (wydania archiwalne)
Przegląd Włókienniczy (wydania archiwalne i bieżące)
Ś

wiat Butów (wydania archiwalne i bieżące)