ORGANIZACJA PRODUKCJI BUDOWLANEJ

Pojęcia podstawowe

Procesy budowlane

Współczesne wykonawstwo budowlane polega na wykonaniu różnych procesów

budowlanych, które są wykonywane na budowie według określonych technologii i wzajemnej
zależności. Wyróżnia się procesy zasadnicze i pomocnicze w realizacji budowy. Do
zasadniczych zaliczane są wszystkie procesy realizowane na budowanym obiekcie. Procesy
pomocnicze związane są z przygotowaniem ogólnym budowy, przygotowaniem materiałów i
konstrukcji, transportem, itp. Proces budowlany jest połączeniem powiązanych ze sobą robót
o różnym stopniu złożoności. Terminem tym określa się zarówno wykonanie całego obiektu
budowlanego, czy etapu budowy (np. wykonanie fundamentów), jak i prace powierzone do
wykonania jednej brygadzie lub robotnikowi. Pod tym względem wyróżnia się:
przedsięwzięcia budowlane, złożone procesy budowlane i podstawowe procesy
budowlane. Podstawowe procesy budowlane angażują jeden stały (niezmienny w czasie
realizacji procesu) zestaw środków pracy (ludzi i maszyn). Są więc jednostkami najniższymi
w hierarchii struktury procesowej przedsięwzięć – dla ich realizacji projektuje się skład i
wyposażenie zespołów wykonawczych. Projektowanie wykonawstwa złożonych procesów
budowlanych i przedsięwzięć polega na określeniu sposobu realizacji procesów
podstawowych i określeniu systemu organizacyjnego w ramach rozpatrywanego planu.

Technologia

Podstawą do projektowania wykonawstwa procesu budowlanego jest jego

technologia. Określa się w niej podział procesu na czynności (procesy proste) i kolejność ich
wykonania, potrzebne środki pracy, zasady ich użycia, nakłady pracy, warunki
bezpieczeństwa. Jest to więc kompendium wiedzy technicznej (sztuka budowlana) o procesie
budowlanym, zawierającym jednak informacje o potrzebnych środkach mechanizacji,
konstrukcji pomocniczych, przygotowania robotników budowlanych; mających bezpośredni
wpływ na organizację prac.

Organizacja

Organizacja prac jest pochodną technologii. Organizując prace należy określić

przestrzenną (gdzie?) i rzeczową (co?) strukturę procesu budowlanego oraz przyjętą bądź
zaprojektowaną czasową strukturę wykorzystywanego potencjału wykonawczego (kto?,
czym?, w jakim czasie?).

Technologia i organizacja prac jest we wzajemnym związku. Technolog bowiem musi

uwzględniać osiągnięcia organizacji (możliwe na danym etapie rozwoju formy organizowania
pracy). Organizator zaś ocenia technologie po efektach - rzeczowych (jakościowych) i
wykonawczych (nakładach na osiągnięcie celu). Stąd powstaje problem doskonalenia
rozwiązań technologicznych, wyboru technologii do realizacji procesów w danych

warunkach, projektowania technologii nowych dla procesów i warunków odmiennych od
typowych.

Technologiczność

Współcześnie dobór sposobów realizacji procesów budowlanych powinien być

podporządkowany wymaganiom technologiczności rozwiązań budowlanych [Jaworski].
Rozumie się przez to dążenie do sprawnego oraz efektywnego wykonania budowli lub
procesów budowlanych, bez szkody dla rozwiązań funkcjonalno-konstrukcyjnych i jakości
wykonania, przez pryzmat następujących wymagań:

−

minimalizacji nakładów robocizny – konieczność poszukiwania i stosowania rozwiązań

o małej pracochłonności (inicjowanie nowych metod budowania, stosowanie sprawnych
systemów organizacyjnych, ograniczanie przeładunków materiałów budowlanych);

−

maksymalizacji mechanizacji procesów produkcyjnych – wykorzystywanie maszyn i

urządzeń do realizacji procesów budowlanych w celu ograniczenia pracy ręcznej,
podniesienia jakości i sprawności ich wykonania;

−

racjonalizacji wykorzystania środków i urządzeń transportowych – przygotowanie

zespołów konstrukcyjnych, jednostek ładunkowych, środków za- i wyładowczych oraz
systemów montażowych, jak i ograniczenie przeładunków materiałów, powinno być
podporządkowane efektywności wykorzystania transportu budowlanego;

−

bezpieczeństwa robót – izolacji między sobą różnych stanowisk pracy, ergonomii pracy

na stanowiskach, zapewnienie bezpieczeństwa konstrukcji, stosowanie zabezpieczeń
technologicznych i urządzeń bhp;

−

ograniczenia wpływy wykonawstwa budowlanego na środowisko – eliminowanie

czynników degradujących środowisko, izolowanie placu budowy od otoczenia,
zapewnienie odtworzenia naturalnych warunków środowiska i infrastruktury w rejonie
budowy;

−

sprawności wykonania – dążenie do krótkich cykli realizacji procesów budowlanych

przy racjonalnym zatrudnieniu ludzi i maszyn, synchronizacja wykonania procesów
budowlanych w całym procesie budowy.

W organizowaniu budowy jakichkolwiek obiektów ważne jest zidentyfikowanie

warunków budowy oraz twórcze stosowanie techniki budowlanej (mechanizacji), zasad i
metod organizowania pracy [2]. Wynikają one ze współczesnych zwyczajów w
budownictwie, nowoczesności stosowanych rozwiązań technologicznych i osiągnięć nauki –
teorii organizacji i zarządzania.

Stosowanie mechanizacji w budownictwie jest nieodzowne. Coraz to nowocześniejsze,

wydajniejsze i droższe maszyny wymagają przemyślanego zastosowania. Chodzi tu głównie o
dopasowanie wydajności różnych współpracujących ze sobą maszyn oraz dobór ich wielkości
w stosunku do zakresu robót. Kryterium efektywności rozwiązań projektowych, to w głównej
mierze koszt realizacji robót. W wielu sytuacjach jednak dążenie do skrócenia cyklu realizacji
budowy, poprawa jakości robót, będzie nadrzędnym celem, niezależnie od kosztów.

Zasady organizacji pracy

W planowaniu budowy istotne są naukowe zasady organizacji pracy. Podają one

zależności między przebiegiem działań a ich wynikiem. Spośród dużej ilości opisywanych w
literaturze zasad, najważniejsze w projektowaniu realizacji budowy są:

−

reguła zorganizowanych sił i środków – racjonalne połączenie środków pracy (ludzi i

maszyn) ma większą wartość użytkową od ich sumy arytmetycznej;

−

zasada stosowania badań i doświadczeń – usprawnianie organizacji jest możliwe

poprzez stosowanie badań i doświadczeń realizowanych uprzednio działań;

−

zasada normalizacji pracy – powtarzalne procesy pracy należy standaryzować poprzez

ustalenie racjonalnej organizacji ich wykonania i opracowanie normy nakładów
rzeczowych, w celu usprawniania projektowania technologiczno-organizacyjnego;

−

zasada podziału pracy i specjalizacji – przedsięwzięcia należy dzielić na procesy proste

i powierzać do wykonania wyspecjalizowanym, odpowiednio wyposażonym zespołom;

−

zasada koncentracji pracy – należy dążyć do koncentracji sił – w celu sprawnego

wykonania zadania (przedsięwzięcia), lub do koncentracji produkcji – celem efektywnego
przygotowania (produkowania) określonych wyrobów budowlanych;

−

zasada harmonizacji pracy - : ”... jeżeli praca wykonywana jest przez kilka jednostek

lub zespołów, to otrzymuje się tym lepszy skutek im dokładniej dobrane są do siebie
współpracujące jednostki lub zespoły i dokładniej uzgodnione są czasy ich działania”;

−

zasada ekonomizacji działania – dążyć należy do osiągnięcia maksymalnych efektów w

danych warunkach i przy danych zasobach lub do minimalizacji nakładów (rzeczowych i
finansowych) na osiągnięcie określonego celu (efektu);

−

zasada równomierności i rytmiczności pracy – realizowana przez dążenie do

równomierności wysiłku ludzi i maszyn oraz zatrudnienia na budowie;

−

zasada stosowania rezerw – w celu zapewnienia zharmonizowanej, ciągłej,

równomiernej i rytmicznej pracy, należy stosować zapasy czasu w planowaniu i rezerwy
ś

rodków pracy.

Jedną z głównych zasad naukowej organizacji pracy jest zasada normalizacji [3], według

której „warunki i czynniki niesprecyzowane muszą być możliwie ściśle określane oraz
dostosowane do konkretnych zasobów, środków i parametrów środowiska, w jakim realizuje
się konkretne działania”. Oznacza ona, że wszelkie procesy pracy powinny mieć ustalone
sposoby wykonania (technologię i organizację) wraz ze zużyciem nakładów (czasu pracy
ludzi i maszyn oraz niezbędnych materiałów i konstrukcji pomocniczych). Znormalizowane
procesy mogą być łączone w złożone działania w ramach planowania (projektowania)
organizacyjnego. Katalogi ujmujące te zagadnienia są wykonane dla dających się przewidzieć
zadań podstawowych

Drugą podstawową zasadą planowania organizacji robot jest zasada podziału pracy i

specjalizacji. Oznacza ona w naszym przypadku konieczność podziału sił i środków i
przypisania im jednoznacznie określonych zadań. W myśl tej zasady niewskazane jest
„odwoływanie” sił i środków w toku wykonania jednego procesu, dla wykonania innego
procesu pracy lub wyznaczanie dla środka (zadania) współpracy z dwoma, trzema innymi
ś

rodkami pracującymi oddzielnie (kierowanych przez różnych ludzi). Spełnienie w praktyce

zasady podziału pracy i specjalizacji jest dość trudne, a to z uwagi na różnorodność
wykonywanych zadań i najczęściej ustalony (co do rodzaju i wydajności) zbiór dostępnych
maszyn. W wielu sytuacjach występuje więc „niedopasowanie” współpracujących maszyn;
zapas wydajności jednych lub niewystarczająca wydajność drugich. Podejmujemy wtedy
decyzję o łączeniu maszyn w większe zespoły o różnej ilości maszyn dużych i małych.

Ważną w planowaniu zasadą organizacji pracy jest zasada dostosowania procesów

logistycznych do procesów zasadniczych. Procesy te obejmują różnego rodzaju dostawy
materiałów konstrukcyjnych i eksploatacyjnych zapewniających ciągłość pracy środków i
ciągłość technologiczną procesu budowy. Zasada ta prosta i zrozumiała z pozoru, może być
trudna do spełnienia. Przyczyną takiego stanu rzeczy może być niedopasowanie sprzętu (np.
ś

rodków transportowych do możliwości załadowczych lub potrzeb zaopatrywania). W

praktyce organizacji działań z przestrzegania tej zasady wynika obowiązek szczegółowego
rozpatrzenia potrzeb zasilania rejonów realizacji prac i ustalenia takiego systemu
zaopatrywania, aby zasadniczy proces budowlany (decydujący o tempie budowy) był
realizowany bez przestojów.

Dla organizacji budowy zasadniczym elementem jest czas i efektywność budowy. Są

to dwa główne kryteria oceny rozwiązań technologiczno-organizacyjnych.

Metody organizacji prac na budowie

Prace budowlane możemy organizować równolegle, szeregowo lub równomiernie

(potokowo). Może też wystąpić system mieszany. Każda z tych metod organizacji pracy ma
swoje zalety, wady i zastosowania.

Metoda równoległego wykonania polega na równoczesnym prowadzeniu prac na

przygotowanych frontach robót. Metodą tą mogą być wykonywane prace czasochłonne,
których wykonanie możemy przyśpieszyć jedynie poprzez zatrudnienie wielu jednorodnych
brygad. Wadą takiego rozwiązania jest trudność wykorzystania brygad w dłuższym
horyzoncie czasu, szczególnie wtedy gdy nie jest możliwe utrzymanie jednolitego czasu pracy
brygad na frontach robót.

Metoda kolejnego (szeregowego) wykonania polega na kolejnym wykonywaniu

procesów budowlanych przez brygadę kompleksową. Stosowana jest w realizacji małych
obiektów budowlanych, przy wąskich frontach robót. W systemie tym występują trudności w
synchronizacji pracy różnych brygad realizujących prace w czasie całego procesu
budowlanego oraz nie jest zapewniona ciągłość wykorzystania maszyn i urządzeń
budowlanych.

Metoda pracy równomiernej

1

polega na podziale ogólnego frontu robót na tzw. działki

robocze, o jednakowej lub bardzo zbliżonej pracochłonności, i skierowaniu do prac na tych
działkach specjalistycznych brygad. Brygady wykonują dla siebie przeznaczone prace
przechodząc w ustalonej kolejności z działki na działkę. Istotny dla tej metody jest rytm pracy
równomiernej, który określa ilość czasu jaka powinna upłynąć od wejścia na działkę jednej
brygady do wejścia na tę samą działkę następnej (w kolejności technologicznej) brygady.
Czas realizacji robót na działce przez brygadę powinien być równy wartości rytmu lub jego
wielokrotności (porównaj rysunek 1.a i b). Metoda jest adaptacją (dla budownictwa) metody
taśmowej produkcji przemysłowej. Ponieważ obiekt obrabiany jest produktem nieruchomym
– „uruchomiono” stanowiska pracy (brygady specjalistyczne).

1

Metoda została wprowadzona do teorii i praktyki organizacji budowy przez A. Dyżewskiego.

Metody organizacji pracy

Metody organizacji pracy

Charakterystyka

Metoda równoległego wykonania

Zalety:

−

szybkość wykonania zbioru zadań;

Wady:

−

konieczny szeroki front robót i spiętrzone

potrzeby zasilania budowy,

−

duże zatrudnienie przy jednoczesnym słabym

wykorzystaniu niektórych środków.

Metoda kolejnego wykonania

Zalety:

−

małe zatrudnienie środków pracy,

−

małe wymagania do frontu robót i zasilania

budowy;

Wady:

−

długi czas wykonania zbioru zadań.

Metoda pracy równomiernej

Zalety:

−

możliwość pełnego wykorzystania

specjalizowanych środków pracy,

−

równomierne zapotrzebowanie logistyczne;

Wady:

−

czas realizacji zbioru zadań zależny jest od

czasu rozwijania i kończenia poszczególnych
potoków (oczekiwania kolejnych zespołów na
dostępność pierwszego frontu robót oraz czasu
„schodzenia” z ostatniego frontu robót).

Czas zrealizowania prac na zbiorze działek roboczych metodą pracy równomiernej można

obliczyć ze wzoru:

)

1

(

−

⋅

+

⋅

=

m

r

n

t

T

,

gdzie:

t – czas realizacji robót przez brygadę na pojedynczej działce roboczej, n – liczba

działek,

r – rytm pracy równomiernej, m – liczba brygad.

Biorąc pod uwagę, że:

)

,...,

2

,

1

(

K

k

k

r

t

=

⋅

=

możemy wyrazić czas

T jako funkcję

rytmu pracy równomiernej:

).

1

(

−

+

⋅

⋅

=

m

n

k

r

T

Wartość rytmu zależy od wielkości działek i wymagań technologicznych. Im mniejszy

rytm tym większe nasycenie frontu robót środkami realizacji, a tym samym szybsze
zrealizowanie całego zakresu prac.

Rys.1.Graficzna interpretacja realizacji robót metodą pracy równomiernej

Istotą metody pracy równomiernej jest ciągłość zatrudnienia (w ramach ogólnego frontu

robót) i równomierność zapotrzebowania na zasoby. Zespoły wykonując tą samą ilość pracy i
rodzaj robót na poszczególnych działkach, potrzebują stałą ilość środków (materiałów,
prefabrykatów, urządzeń), posługują się ciągle tymi samymi narzędziami, maszynami.
Ułatwia to więc organizację dostaw, zasilanie budowy, stwarza ogólny porządek, ład
organizacyjny.

W zastosowaniach praktycznych metody występują problemy z doprowadzeniem systemu

realizacyjnego do prezentowanego modelu pracy równomiernej. Trudności występują w
określeniu jednotypowych działek roboczych, jak również w ustaleniu takich składów brygad,
aby realizowały prace w jednym rytmie. Wydajność brygad często uwarunkowana jest
wydajnością maszyn budowlanych i nie może być modyfikowana w sposób ciągły. Dlatego
też, najczęściej tempo przechodzenia brygad z działki na działkę jest różne, co implikuje
zachwianie rytmu pracy równomiernej. Na rys.3.2. przedstawiono wyidealizowany wykres
pracy (cyklogram) równomiernej wraz z wykresem zatrudnienia. Z kolei, rys 3.3. przedstawia
cyklogram realizacji robót przez brygady realizujące prace na działkach w różnym rytmie.

Rys. 3.3. Cyklogram realizacji robót przez brygady pracujące w różnym tempie.

Metoda pracy równomiernej może być stosowana w realizacji obiektów (frontów robót)

jednorodnych pod względem technologii. Przykładem mogą tu być nawierzchnie dróg,
placów, pasów startowych lotnisk, budowy rurociągów, podzielone na odcinki długości lub
powierzchnie jako działki robocze. W obiektach tych na poszczególnych działkach mamy do
wykonania te same procesy technologiczne przez specjalizowane zespoły. W budownictwie
kubaturowym metodę pracy równomiernej można zastosować w realizacji robót
wykończeniowych, remontach oraz w realizacji poszczególnych rodzajów robót (ziemnych,
betonowych, murowych, itd.) na rozległym froncie (o dużym zakresie robót).

Podstawowym warunkiem stosowania metody pracy równomiernej jest możliwość

podzielenia ogólnego frontu robót na odpowiednio dużą liczbę działek roboczych. Z
przedstawionego na rys 3.2. wykresu zatrudnienia wynika, że okres ustabilizowanej pracy
równomiernej T

r

jest zależny od liczby działek, rytmu pracy równomiernej i liczby brygad:

)

1

(

)

1

(

2

m

n

k

r

m

r

T

T

r

−

+

⋅

⋅

=

−

⋅

⋅

−

=

.

Okres ten będzie większy od zera (wystąpi zjawisko równomierności pracy) jeżeli spełniony
będzie warunek:

1

+

⋅

<

n

k

m

.

Idealistyczne założenia metody pracy równomiernej zostały złagodzone

w systemie pracy

potokowej. Zrezygnowano w nim z rytmu pracy równomiernej i dopuszczono
niejednorodność czasu pracy brygad na działkach roboczych. Podstawą planowania
organizacyjnego jest macierz czasów realizacji procesów (przez brygady specjalistyczne) na
poszczególnych działkach roboczych (zwane często frontami robót lub obiektami):

[ ]

m

n

j

i

t

x

,

=

T

, w której

t

i,j

określa czas realizacji robót przez

j-tą brygadę na i-tej działce

roboczej. Wprowadzono też możliwości definiowania całego szeregu ograniczeń, zwiększając
tym samym możliwości zastosowania metody w praktyce. Planowanie realizacji robót w tym
systemie polega na wyznaczeniu harmonogramu pracy – terminów rozpoczynania i kończenia
pracy przez brygady na poszczególnych działkach. Pod względem analizy planistycznej
metoda została oprogramowana (analizy „ręczne” są w tym systemie praktycznie nie do
wykonania), a teoretyczne jej podstawy można znaleźć w [

Błąd! Nie można odnaleźć źródła

odwołania.].

W złożonych działaniach występuje potrzeba łączenia metod organizacji pracy i badania

współzależności technologiczno-czasowej procesów roboczych na harmonogramach.
Uwidaczniają się wtedy „wąskie gardła” i ciągi czynności decydujące o efektywności
wykonania przedsięwzięcia. Użyteczne w tym zakresie są ciągle rozwijane techniki
harmonogramowania przedsięwzięć budowlanych [

Błąd! Nie można odnaleźć źródła

odwołania., Błąd! Nie można odnaleźć źródła odwołania.]

Zasady projektowania kompleksowej mechanizacji
procesów budowlanych

Istota mechanizacji kompleksowej

Pojęcie mechanizacji kompleksowej [Ciołek] oznacza taką metodę organizacji

procesów budowlanych, w której wykorzystuje się do ich wykonania, w jak najwyższym,
ekonomicznie uzasadnionym, stopniu zestawy środków mechanizacji. Środki te powinny być
zsynchronizowane pod względem wydajności, sposobu pracy, zapewniając ciągłość i
rytmiczność realizacji robót.

Podstawowym problemem w projektowaniu kompleksowej mechanizacji procesu

budowlanego jest ustalenie optymalnego zestawu maszyn i urządzeń. Rozwiązanie tego
problemu polega na ustaleniu rodzaju i ilości maszyn wiodących i środków maszyn
współpracujących. Dążyć przy tym należy do pełnego wykorzystania zdolności technicznych
maszyn i ich wydajności. W każdym procesie budowlanym biorą udział inne zestawy maszyn.
Są jednak znane pewne zasady ogólne i techniki analizy organizacyjnej w projektowaniu
mechanizacji robót.

Wydajność maszyn budowlanych

W celu zharmonizowania pracy zestawu maszyn niezbędne jest określenie ich

wydajności. Rozróżnia się trzy rodzaje wydajności maszyn:

-

wydajność teoretyczną,

-

wydajność techniczną,

-

wydajność eksploatacyjną (roboczą i właściwą).

Wydajność teoretyczna maszyn jest wynikiem analizy parametrów maszyny przy

założeniu ich pełnego wykorzystania przy działaniu bez obciążenia. Wydajność ta nie jest
osiągana w praktyce, jej znajomość jest niezbędna przy projektowaniu konstrukcyjnym
maszyny i jej organów roboczych.

Podstawową charakterystyką maszyny jest jej wydajność techniczna. Jest to

wydajność jaką w rzeczywistości może osiągnąć maszyna pracując pod obciążeniem w
warunkach normowych. Wydajność tą określają producenci maszyn i, z uwagi na odniesienie
jej do warunków normowych, wydajność ta pozwala porównywać maszyny między sobą..

Wydajność eksploatacyjna jest to wydajność, którą rzeczywiście osiąga maszyna w

okresie jej eksploatacji. Rozróżnia się wydajność eksploatacyjną roboczą i wydajność
eksploatacyjną właściwą. Wydajność eksploatacyjna właściwa jest wydajnością, jaką może
uzyskać maszyna w ciągu roku. Jest to parametr maszyny określony przez producentów
maszyn.

Podstawowe znaczenie dla organizacji robót ma wydajność eksploatacyjna robocza.

Wydajność ta powinna uwzględniać warunki rzeczywiste w miejscu wykonywania pracy
przez maszynę, przekładające się na:

-

niepełne wykorzystanie parametrów (geometrycznych) technicznych maszyny

-

niepełne wykorzystanie wydajności maszyny ze względu na utrudnienia
spowodowane właściwościami procesu roboczego (np. kategoria gruntu, konsystencja
mieszanki betonowej, ciężar podnoszonych elementów, odległość przemieszczania
gruntu, itp.)

-

niepełne wykorzystanie czasu pracy maszyny – spowodowane przyczynami
organizacyjnymi (brak frontu pracy, brak ludzi, brak materiału) oraz stanem
technicznym maszyny (konieczność konserwacji, obsługi).

Wydajność eksploatacyjną roboczą W

e

oblicza się wg wzoru:

2

1

w

w

n

t

e

S

S

S

W

W

⋅

⋅

⋅

=

gdzie:
W

t

– wydajność techniczna maszyny,

S

n

– współczynnik wykorzystania geometrycznych parametrów maszyny (tzw

współczynnik napełnienia)

S

w1

– współczynnik wykorzystania wydajności technicznej maszyny zależny od

charakterystyki warunków realizacji procesu roboczego,

S

w2

– współczynnik wykorzystania czasu pracy maszyny, wyznaczany według zależności:

c

p

c

w

T

T

T

S

−

=

2

w której: T

c

– całkowity czas przebywania maszyny w pracy, T

p

– czas trwania przerw w

pracy maszyny spowodowany przyczynami organizacyjnymi i stanem technicznym maszyny.

Jak z powyższego wynika wydajność eksploatacyjna danej maszyny jest różna dla

różnych warunków środowiska pracy tej maszyny. Niektórzy producenci maszyn podają w
katalogach wydajności eksploatacyjne maszyn jednak są to charakterystyki średnie i powinny
być skorygowane przynajmniej współczynnikiem S

w2

.

Projektowanie mechanizacji kompleksowej

Projektowanie mechanizacji kompleksowej polega na podziale procesu budowlanego

na etapy i specjalizowane procesy robocze i doborze dla nich zestawów maszyn. Dobór ten
należy dokonywać wg kryteriów technicznych i ekonomicznych. Wybrana maszyna musi
spełniać wszechstronne wymagania, jakie w procesie technologicznym stawia jej realizowana
konstrukcja, przyjęta metoda realizacji, oraz warunki, w jakich przebiegać będzie
wykonywanie prac. Każdy rodzaj prac, każda realizacja, niesie specyficzne wymagania
techniczne dla maszyn budowlanych, stąd charakterystykę ich podamy w omawianiu
poszczególnych rodzajów robót budowlanych.

Kryteria techniczne mogą być spełnione przez pewien zbiór maszyn tego samego typu,

jednak o różnej wielkości i wydajności, nowoczesności i koszcie eksploatacji. Ostateczny
wybór zestawu maszyn do wykonania procesu roboczego powinien być dokonany przez
pryzmat kosztów. Należy przy tym uwzględnić:

-

koszty jednorazowe, związane z zainstalowaniem (dostarczeniem) maszyn w miejsce
robót,

-

koszty za czas pracy maszyn,

-

koszty za przebywanie maszyn na budowie (w sytuacji wymuszonych przerw w pracy
maszyn),

-

ryzyko awaryjności zestawu maszyn, związane z poniesieniem dodatkowych kosztów
bez efektywnej pracy.

Koszty należy liczyć w odniesieniu do całego procesu budowlanego, bowiem optymalne

rozwiązania lokalne (dotyczące wielu specjalizowanych procesów roboczych) nie zapewniają
optymalizacji globalnej.

Ogólna metodyka tworzenia zestawów maszyn jest następująca:

1.

Podział procesu budowlanego na operacje robocze przewidziane do wykonania
oddzielnymi maszynami. Ustalenie kryteriów technicznych doboru maszyn.

2.

Określenie dla każdej operacji roboczej zbioru maszyn spełniających kryteria
techniczne. W zbiorze maszyn powinny być jedynie te maszyny, którymi dysponuje
(lub może dysponować) wykonawca robót.

3.

Określenie (zidentyfikowanie) struktury maszyn współpracujących ze sobą. Ustalenie
wariantów zestawów maszyn, które współpracując ze sobą, są w stanie wykonywać
proces budowlany lub jego części (procesy robocze).

3.1. Ustalenie procesów roboczych realizowanych zestawami maszyn.
3.2. Dla każdego procesu roboczego ustalenie maszyny wiodącej (zasadniczej) – ze

zbioru maszyn spełniających kryteria techniczne.

3.3. Dobór maszyn zabezpieczających ciągłość pracy maszyny wiodącej (ustalenie ich

rodzaju i ilości)

4.

Opracowanie schematu współpracy maszyn dla całego procesu budowlanego w kilku
wariantach różniących się rodzajem użytych maszyn i strukturą organizacyjną ich
współpracy.

5.

Określenie kosztów wykonania procesu budowlanego, przy zaangażowaniu maszyn wg
poszczególnych wariantów technologiczno-organizacyjnych. Wybór optymalnego
wariantu.

W metodyce tej kryterium wyboru zestawu maszyn są koszty. W niektórych sytuacjach

realizacji robót budowlanych celem może być maksymalne skrócenie cyklu realizacji robót.
Wtedy analiza powyższa powinna być podporządkowana temu celowi. Należy więc określać
maksymalne nasycenia frontów robót maszynami i ustalać liczbę zestawów maszyn
współpracujących ze sobą, zapewniając przy tym sprawną realizację prac.

Projektowanie realizacji procesów budowlanych

W praktyce planowania budowy rozpatruje się wykonanie poszczególnych rodzajów robót

i cały system realizacji obiektu budowlanego. System realizacji obiektu jest projektowany w
postaci harmonogramu ogólnego i organizacji zaplecza (placu) budowy, po ustaleniu
sposobów wykonania poszczególnych robót. Mogą one być mniej lub bardziej złożone w
danym procesie realizacji budowy, jednak zawsze mają swoje właściwości wykonania i
wymagają szczegółowego zaprojektowania. W szczególności dotyczy to, np. w budownictwie
kubaturowym, takich procesów budowlanych jak:

−

roboty ziemne i transportowe,

−

fundamenty i podłoża,

−

roboty betonowe i towarzyszące im roboty zbrojarskie i ciesielskie,

−

roboty montażowe,

−

roboty murowe, ślusarskie, ciesielskie i dekarskie,

−

roboty instalacyjne i wykończeniowe.

Projektowanie tych robót polega głównie na sformułowaniu wymagań technicznych

wykonania i odbioru robót oraz przyjęciu i przedstawieniu w opisie i na schematach, sposobu
wykonania prac. Punktem wyjścia jest wybór technologii wykonania i przedmiar robót,
ustalający rodzaj i zakres prac.

Wybór technologii wykonania procesu dokonywany jest dwukrotnie. Pierwszy raz – na

etapie projektowania technicznego budowy, gdzie decyduje się o rozwiązaniach materiałowo-
konstrukcyjnych i metodzie wykonania. Drugi natomiast, w czasie rozpatrywania
szczegółowego sposobu wykonania – na etapie projektowania organizacji robót – gdzie
decyduje się o zastosowanych środkach mechanizacji robót. Pierwszy wybór jest podstawą do
sformułowania wymagań technicznych wykonania i odbioru robót.

Wymagania techniczne wykonania i odbioru robót powinny być określone przez

projektanta w tzw. Specyfikacji wykonania i odbioru robót budowlanych lub w opisie
technicznym projektu architektoniczno-budowlanego (lub dokumentacji wykonawczej) z
przywołaniem odpowiednich norm technicznych. Powinny one ustalać:

−

zakres robót,

−

właściwości wykorzystywanych materiałów i wymagania dotyczące ich transportu i

składowania,

−

wymagania technologiczne dotyczące samego procesu budowlanego, w tym

mechanizacji procesu,

−

system kontroli jakości i odbioru robót (badania, kontrole, odbiory częściowe, odbiór

końcowy),

−

procedury uzgodnień i dokumentowania wykonawstwa.

Zawartość i forma specyfikacji technicznych

Definicję, szczegółowy zakres i formę specyfikacji technicznych wykonania i odbioru
robót zawiera rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 2 września 2004r.
Specyfikacje techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych stanowią opracowania
zawierające w szczególności zbiory wymagań, które są niezbędne do określenia standardu i
jakości wykonania robót, w zakresie sposobu wykonania robót budowlanych, właściwości
wyrobów budowlanych oraz oceny prawidłowości wykonania poszczególnych robót.
Specyfikacje techniczne zawierają co najmniej:
1.

część ogólną, która powinna obejmować:

a)

nazwę nadaną zamówieniu przez zamawiającego,

b)

przedmiot i zakres robót budowlanych,

c)

wyszczególnienie i opis prac towarzyszących i robót tymczasowych,

d)

informacje o terenie budowy, zawierające wszystkie niezbędne dane istotne z punktu widzenia:

−

organizacji robót budowlanych,

−

zabezpieczenia interesów osób trzecich,

−

ochrony środowiska,

−

warunków bezpieczeństwa pracy,

−

zaplecza dla potrzeb wykonawcy,

−

warunków dotyczących organizacji ruchu,

−

ogrodzenia,

−

zabezpieczenia chodników i jezdni,

e)

w zależności od zakresu robót budowlanych objętych przedmiotem zamówienia - nazwy i kody:

grup robót, klas robót i kategorii robót,

f)

określenia podstawowe, zawierające definicje pojęć i określeń nigdzie wcześniej

niezdefiniowanych, a wymagających zdefiniowania w celu jednoznacznego rozumienia zapisów
dokumentacji projektowej i specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót;

2.

wymagania dotyczące właściwości wyrobów budowlanych,

3.

wymagania dotyczące sprzętu i maszyn,

4.

wymagania dotyczące środków transportu,

5.

wymagania dotyczące wykonania robót budowlanych,

6.

opis działań związanych z kontrolą, badaniami oraz odbiorem wyrobów i robót

budowlanych,

7.

wymagania dotyczące przedmiaru i obmiaru robót,

8.

opis sposobu odbioru robót budowlanych,

9.

opis sposobu rozliczenia robót tymczasowych i prac towarzyszących,

10.

dokumenty odniesienia - dokumenty przywoływane w specyfikacji

Sformułowanie warunków wykonania i odbioru robót budowlanych jest podstawą

projektowania organizacji wykonania prac. Prace projektowe rozpoczynamy od określenia
koncepcji organizacji robót, w której ustalamy środki mechanizacji, system organizacji
pracy, zakładaną wydajność (czas zrealizowania robót) i potrzeby logistyczne. Ustalenie
ś

rodków mechanizacji polega na doborze maszyn zasadniczych, zapewniających techniczne

wykonanie prac, i współpracujących, zapewniających właściwe wykorzystanie maszyn
zasadniczych. System organizacji pracy powinien rozstrzygać o przygotowaniu ogólnego
frontu robót, jego ewentualnym podziale na działki robocze, nasyceniu środkami
mechanizacji i schemacie pracy maszyn oraz o przegrupowaniu środków pracy
pomiędzy wydzielonymi działkami w toku realizacji prac. Na tym etapie weryfikujemy
(udokładniamy) przedstawiony w projekcie przedmiar robót, ujmując w nim wszystkie prace,
które trzeba będzie wykonać w realizacji projektowanych robót (prace zabezpieczające,
pośrednie, pomocnicze, itp). Koncepcję organizacji robót przedstawiamy na schematach
technologiczno-organizacyjnych z opisem.

Zakres robót i koncepcja organizacji prac jest podstawą do szczegółowego zaplanowania

przebiegu robót w czasie i określenia potrzebnych sił i środków (ludzi, maszyn, konstrukcji
pomocniczych, itp.). Na tym etapie projektowania ustala się organizację zespołów roboczych
(brygad) do wykonania poszczególnych prac wraz z kalkulacją czasu wykonania oraz
sporządza się harmonogram robót, dostosowując czas wykonania do wymagań terminowych.
Sporządza się też (w sytuacjach złożonych) szczegółowe zestawienia potrzeb i schematy
wykonania robót na działkach.