LISZAJ PŁASKI (LICHEN PLANUS)

1.Definicja
Przewlekła choroba skóry, często także błon śluzowych, cechująca się zmianami grudkowymi wielobocznymi i
swędzącymi. Często umiejscowione symetrycznie na kończynach, bocznych powierzchniach tułowia, okolic
płciowych.

2.Etiopatogeneza
- bodźce psychiczne (wstrząs nerwowy)
-

niektóre leki (np. środki przeciwmalaryczne, złoto, metyldopa)

- niedobory

witamin

- palenie,

żucie tytoniu

- czynniki

zakaźne

- choroby

układowe – cukrzyca, colitis ulcerosa

- predyspozycje

genetyczne

- często współistnieją z chorobami o podłożu autoimmunologicznym

• przewlekłe schorzenia wątroby (WZW C, aktywne zapalenia)

• choroba

Basedowa

• zmiany

pęcherzowe i immunologiczne typu pemfigoidu (choroba pęcherzowa skóry, częściej w wieku

starszym)

przemawia za tym występowanie osutki grudkowej typu lichen planus po przeszczepie szpiku, w wyniku reakcji o
cechach „przeszczep przeciw gospodarzowi”

3.Objawy i przebieg
- początkowo wykwity grudkowe są błyszczące, płaskie i wieloboczne, są czerwone lub sinofioletowe, mogą

mieć układ linijny (objaw Koebnera – zmiany występują wzdłuż linii zadrapania naskórka), często towarzyszy
im silny świąd

- ogniska

ustępujące są brunatnie przebarwione

-

czasami zmiany są długotrwałe, ale nie pozostawiają śladów (z wyjątkiem postaci zanikowej)

- umiejscawiają się symetrycznie, najczęściej w okolicy stawów nadgarstkowych (po stronie zginaczy), w fałdach

skórnych, na bocznych powierzchniach tułowia, wewnętrznych powierzchniach ud, na podudziach po stronie
prostowników, skóra owłosiona głowy – postać mieszkowa

- pojedyńcze grudki mają skłonność do zlewania się tworząc wykwity obrączkowate
-

u 50 % chorych – zmiany na błonie śluzowej – linijne, drzewkowate lub obrączkowate zmętnienia nabłonka
głównie na błonie śluzowej policzków wzdłuż zgryzu zębów, na języku i na czerwieni warg, podniebienie,
dziąsła (złuszczające zapalenie dziąseł) – zmiany te wywołują ból i pieczenie

-

paznokcie z podłużnymi pobruzdowaniami, pęknięciami, spełzanie płytek lub ich zanik

-

okres trwania: kilka miesięcy do kilku lat, ustępuje po ok. 18 m-cach

4.Odmiany
1) brodawkująca (lichen planus verrucosus) – najczęściej na podudziach, zlewne ogniska hiperkeratotyczne bez

typowych grudek

2) zanikowa (lichen planus atrophicus) – układ obrączkowaty, w części środkowej są przebarwienia i zanik

bliznowaty

3) mieszkowa (lichen planus pilaris) – drobne grudki przymieszkowe z hiperkeratotycznym czopem, często

współistnieja zmiany bliznowate owłosionej skóry głowy (zespół Grahama – Little’a)

4) pęcherzowa – 2 postacie:
a) pęcherze wyłącznie w obrębie zmian skórnych na dłoniach i stopach (varietas acralis), wynik czynników

mechanicznych, łatwe oddzielanie się naskórka wskutek zniszczenia komórek podstawnych i błony podstawnej

b) pęcherze zarówno w obrębie zmian skórnych, jak i w skórze niezmienionej (lichen planus pemphigoides), w

postaci tej są związane in vivo IgG i dopełniacz, a często także stwierdza się krążące przeciwciała podobne do
przeciwciał pemfigoidu

5) liszaj barwnikowy (lichen planus pigmentosus) – znaczne przebarwienie grudek
6) liszaj

tępy (lichen planus obtusus) – duże kopulaste grudki, często na podudziach

5.Rozpoznanie
1) charakterystyczne cechy grudki
2) linijny lub obrączkowaty układ
3) typowe

umiejscowienie

4) często zajmuje błony śluzowe
5) świąd
6) przewlekły przebieg
7) obraz

histologiczny

-

badanie immunopatologiczne –obecność ciałek hialinowych na granicy skórno – naskórkowej, zwierających IG,
fibrynogen, dopełniacz

ww.lek2002.prv.pl

2

6.Różnicowanie
1) łuszcyca – parakeratotyczny charakter grudek z objawem Auspitza, typowe umiejscowienie, brak świądu
2) Pityriasia lichenoides chronica – złuszczające grudki, nie zajmuje błon śluzowych i paznokci, brak świądu
3) Brodawki

płaskie (verrucae planae) – na grzbietach rąk i twarzy, brak skłonności do zlewania się i przebarwień,

brak świądu

4) Liszajowata osutka kiłowa (lues secundaria lichenoides) – wielopostaciowość wykwitów, brak świądu

Liszaj błon śluzowych różnicujemy z:
1) rogowaceniem

białym (leucoplakia) – głębszy naciek i czasami bardziej brodawkowata powierzchnia, nie

występuje obrączkowaty i drzewkowaty układ

2) kandydoza

błon śluzowych (candidiasis) – naloty łatwo ulegają usunięciu

7.Powikłania
-

erythtodermia=uogólnione zmiany zapalne całej skóry

8.Leczenie
-

brak leczenia przyczynowego

-

stosujemy leki działające na układ nerwowy i zmniejszające świąd

1) ogólne
- leki

uspokajające – Relanium, Hydroxyzinum

-

leki p-histaminowe – Difergam, Klemastyna

-

leki neuroleptyczne – Oxazepam

- wstrzyknięcia domięśniowe witaminy B1 – 50 mg co drugi dzień i B12 – 1 mg 2x w tyg
-

zmiany aktywne – kortykosteroidy – 30 – 15 mg Prednizonu (Encorton) 1x dziennie przez kilka tygodni

- odmiana

nadżerkowa na błonie śluzowej i odmiana pęcherzowa na skórze – sulfony (100 mg dapsonu

dziennie)

- ciężkie przypadki – metotreksat 12,5 – 25 mg 1x w tygodniu

2) miejscowe
- maści i kremy steroidowe (na niewielkich powierzchniach w opatrunkach zamkniętych=okluzja dermatologiczna

– kompres, nie wysycha, stałe uwalnianie leku, wnika głebiej)

- zmiany

przerosłe – wstrzyknięcia triamcynolonu lub zamknięte opatrunki z fluocynolonu (Flucinar),

betametazonu, flumetazonu (Lorinden)

-

zmiany na błonie śluzowej – kwas witaminy A (tretinoin 0,05 – 0,1%), postacie oporne - roztwór cyklosporyny A
100mg/ml 3x dziennie

-

zmiany na błonie śluzowej – roztwory, żele, kremy

- fototerapia