Endokrynologia pediatryczna

POLSKIE TOWARZYSTWO ENDOKRYNOLOGÓW DZIECIĘCYCH

Tom 4 Rok 2005 Suplement 4

Endokrynologia Pediatryczna
Pediatric Endocrinology

Vol. 4/2005 Suplement nr 4

Komitet Redakcyjny (Editorial Board)

Redaktor naczelny: Prof. dr hab. Leszek Szewczyk

Zastępcy redaktora: Prof. dr hab. Eugeniusz Korman

dr Teresa Jaklińska

Sekretarz redakcji: dr Witold Kołłątaj

Komitet Naukowy (Scientiﬁc Board)

zna” jest kwartalnikiem ukazującym się w marcu, czerwcu, wrześniu i grudniu.

Adres redakcji:

Klinika Endokrynologii i Neurologii Dziecięcej AM

20-093 Lublin, ul. Chodźki 2, tel. (081) 718 54 40, tel./fax (081) 743 13 72

Warunki prenumeraty:

Cena rocznej prenumeraty w 2005 roku wynosi 50 zł.

Członkowie PTED otrzymują czasopismo w ramach opłaconych składek członkowskich.

Należność za prenumeratę prosimy przekazywać na konto:

Polskie Towarzystwo Endokrynologów Dziecięcych, Bank PKO S.A., III O/Lublin,

16 1240 2382 1111 0000 3926 3115

Wydawca:

Na zlecenie Polskiego Towarzystwa Endokrynologów Dziecięcych

Wydawnictwo BiFolium

20-050 Lublin, Lipniak 28D

tel./fax (0 81) 750 35 65,

e-mail: bifolium@futuro.net.pl

Projekt graﬁczny, DTP: Andrzej Prokurat, proqurat@tlen.pl

Druk i oprawa: Drukarnia TEKST s.j.

20-410 Lublin, ul. Wspólna 19

tel./fax (0 81) 749 80 70

Dr Heike Biebermann (Berlin, Niemcy)

Prof. Maguelone G. Forest (Lyon, Francja)

Prof. Ragnar Hanas (Uddevalla, Szwecja)

Prof. Ze’ev Hochberg (Haifa, Izrael)

Dr Paul-Martin Holterhus (Lubeka, Niemcy)

Prof. Daniela Jeżowa (Bratysława, Słowacja)

Prof. Jurij Korzhyński (Lwów, Ukraina)

Prof. Andrzej Lewiński (Łódź, Polska)

Prof. Ewa Małecka-Tendera (Katowice, Polska)

Prof. Elżbieta Piontek (Warszawa, Polska)

Prof. Marian Rewers (Denver, USA)

Prof. Douglas G. Rogers (Cleveland, USA)

Prof. Tomasz Romer (Warszawa, Polska)

Prof. Barbara Rymkiewicz-Kluczyńska (Warszawa,

Polska)

Prof. Bernard Rees Smith (Wielka Brytania,

Cardiff)

Prof. Mirosława Urban (Białystok, Polska)

Dr hab. Mieczysław Walczak (Szczecin, Polska)

Endokrynologia Pediatryczna
Pediatric Endocrinology

Vol. 4/2005, Suplement nr 4

Vol. 4/2005, Suplement nr 4

III Zjazd – XV Sympozjum

Polskiego Towarzystwa

Endokrynologów Dziecięcych

Międzyzdroje, 6-8 października 2005

STRESZCZENIA / ABSTRACTS

III

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

Komitet Naukowy III Zjazdu – XV Sympozjum PTED

Przewodniczący:

prof. dr hab. med. Eugeniusz Korman (Poznań)

Członkowie:

prof. dr hab. med. Jerzy Bodalski (Łódź)
dr hab. med. Anna Dobrzańska (Warszawa)
prof. dr hab. med. Hanna Dziatkowiak (Kraków)
dr hab. med. Piotr Fichna (Poznań)
dr hab. med. Przemysława Jarosz−Chobot (Katowice)
prof. dr hab. med. Brygida Koehler (Katowice)
prof. dr hab. med. Marian Krawczyński (Poznań)
prof. dr hab. med. Andrzej Lewiński (Łódź)
prof. dr hab. med. Ewa Małecka−Tendera (Katowice)
dr hab. med. Ewa Małunowicz (Warszawa)
dr hab. med. Marek Niedziela (Poznań)
dr hab. med. Anna Noczyńska (Wrocław)
prof. dr hab. med. Bogusław Pawlaczyk (Poznań)
prof. dr hab. med. Elżbieta Piontek (Warszawa)
prof. dr hab. med. Ewa Pronicka (Warszawa)
prof. dr hab. med. Tomasz E. Romer (Warszawa)
prof. dr hab. med. Maria Rybakowa (Kraków)
prof. dr hab. med. Barbara Rymkiewicz−Kluczyńska (Warszawa)
dr hab. med. Jerzy Starzyk (Kraków)
prof. dr hab. med. Jerzy Szczapa (Poznań)
prof. dr hab. med. Leszek Szewczyk (Lublin)
prof. dr hab. med. Mirosława Urban (Białystok)
dr hab. med. Mieczysław Walczak (Szczecin)
prof. dr hab. med. Renata Wąsikowa (Wrocław)

Komitet Organizacyjny III Zjazdu - XV Sympozjum PTED

Przewodniczący:

dr hab. med. Mieczysław Walczak

v−ce Przewodnicząca:

dr n. med. Elżbieta Petriczko

sekretarz:

Rita Fiałka

Członkowie:

dr med. Maria Giżewska
dr med. Anita Horodnicka−Józwa
dr med. Elżbieta Krzywińska−Zdeb
dr med. Barbara Garanty−Bogacka
dr med. Małgorzata Syrenicz
dr med. Teresa Adamczyk
dr med. Krystyna Wójcik
dr med. Grażyna Dawid
lek. Hanna Romanowska
lek. Iwona Ostrowska
lek. Justyna Szmit−Domagalska
lek. Magdalena Brzosko
lek. Agata Jankowska
lek. Arkadiusz Bieleninik
lek. Przemysław Wysiecki
lek. Anna Korlatowicz−Bilar
lek. Adela Nurczyńska
lek. Ewa Szynaka
Wojciech Blachowski

Miejsce obrad

HOTEL AMBER BALTIC

72-500 Międzyzdroje,

Promenada Gwiazd 1

Streszczenia / Abstracts

WSPOMNIENIE

Prof. zw. dr hab. med. Mieczysław Walczak (1925-2005) – wspomnienie

Profesor Mieczysław Walczak urodził się 15 września 1925 r. w Grodzisku Wlkp. w rodzinie
kolejarza, z matki Agnieszki i ojca Józefa. Tutaj ukończył szkołę podstawową i rozpoczął naukę
w miejscowym gimnazjum. Edukację tę przerwała wojna, w czasie której Prof. Walczak jako
kilkunastoletni chłopiec został wywieziony do Niemiec na przymusowe roboty.
Po zakończeniu wojny wrócił do Poznania, ukończył tutaj szkołę średnią i w roku 1948 podjął
studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Poznańskiego. Dyplom lekarza uzyskał już na Wy−
dziale Lekarskim Akademii Medycznej w Poznaniu w roku 1953.
Zainteresowania Prof. Walczaka pracą naukową rozpoczęły już w okresie studiów. Od roku 1948
był wolontariuszem w Zakładzie Histologii i Embriologii, a w 1950 r. powołany został na stanowi−
sko asystenta w tymże Zakładzie.
Na podstawie rozprawy naukowej pt.: „O histochemii i histofizjologii kory nadnercza świnki morskiej
w przebiegu doświadczalnego gnilca z równoczesnym podawaniem ACTH”, kierowanej przez prof.
T. Kurkiewicza w roku 1960 uzyskał stopień doktora medycyny i został powołany na stanowisko
adiunkta. Zainteresowania naukowe Prof. Walczaka w czasie pracy w Zakładzie Histologii i Embrio−
logii skupiały się nad zagadnieniami endokrynologii doświadczalnej. Równolegle do pracy naukowej
w Zakładzie Histologii odbywał staże kliniczne w ramach specjalizacji z pediatrii w II Klinice Chorób
Dzieci, do której przeniósł się na równorzędny etat adiunkta w roku 1963. Tutaj wykorzystywał swoje
doświadczenia naukowe zdobyte w pracy w Zakładzie Histologii rozwijając problematykę endokry−
nologii klinicznej. Rezultatem tych badań była rozprawa habilitacyjna w roku 1966 nt.: „Nieprawi−
dłowości płciowe u dzieci”, a także liczne publikacje w czasopismach medycznych.

W związku ze znaczną aktywnością zarówno na polu klinicznym jak i naukowym zespołu skupionego wokół Prof. Walczaka już
w ramach Instytutu Pediatrii powołano w roku 1970 Samodzielną Pracownię Endokrynologii, przekształconą później w Zakład Endo−
krynologii Pediatrycznej z bazą łóżkową w II Klinice Chorób Dzieci.
Po śmierci Prof. Olecha Szczepskiego Prof. Walczak w latach 1980−1982 pełnił obowiązki Dyrektora Instytutu Pediatrii. W związku
z powiększeniem się bazy lokalowej Instytutu Pediatrii (oddano do użytku pawilon) w roku 1982 powołano III Klinikę Chorób Dzieci,
której kierownikiem zostaje Prof. Mieczysław Walczak. Głównymi kierunkami działalności klinicznej i naukowej nowo utworzonej
Jednostki były zagadnienia endokrynologii i diabetologii pediatrycznej. Stąd naturalnym etapem było zaproponowanie przez Radę
Instytutu w roku 1995 dla Kliniki nazwy Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego.
Obok dużej aktywności na polu naukowo – klinicznym Prof. Walczak podejmował inicjatywę organizacji cyklicznych Konferencji
Naukowych „Okres dojrzewania”, z których pierwszą zorganizowano już w roku 1968. Tematyka tych licznych konferencji skupiała się
głównie wokół zagadnienia endokrynologii procesu dojrzewania, ale również poruszano na nich problematykę socjo – psychologiczną
tego okresu. Konferencje te jako pierwsze o tej tematyce w kraju wzbudziły duże zainteresowanie środowisk pediatrycznych inspirując
je do podejmowania tej problematyki. Rezultatem tych spotkań naukowych były liczne publikacje umieszczane w specjalnym wydaw−
nictwie zjazdowym. Drugim zaproponowanym przez Prof. Walczaka oryginalnym hasłem cyklicznych ogólnokrajowych konferencji
naukowych była „Termoregulacja wieku dziecięcego”. Skupiały one wybitnych specjalistów w tej tematyce z całego kraju. Należy
również wspomnieć o 4 konferencjach o tematyce andrologicznej, których organizacyjnym rezultatem było powołanie Sekcji Androlo−
gicznej Polskiego Towarzystwa Endokrynologów Dziecięcych.
W latach 80−tych Prof. Walczak koncentrował swoje zainteresowania głównie na tematach diabetologicznych. Podjął się trudnego
zadania tworzenia struktur organizacyjnych opieki specjalistycznej nad dziećmi chorującymi na cukrzycę. Został powołany na stanowi−
sko specjalisty regionalnego w zakresie diabetologii i wchodził w skład krajowego nadzoru w zakresie tej dyscypliny.
Był inicjatorem utworzenia pierwszego w Polsce rejestru dzieci chorujących na cukrzycę na terenie Wielkopolski. Dał on początek
utworzenia takiego rejestru w całym kraju.
Bardzo cennym osiągnięciem organizacyjnym w opiece nad dziećmi chorującymi na cukrzycę było przekształcenie dotychczasowego Sana−
torium Reumatologicznego w Osiecznej k/Leszna na Ośrodek leczniczo – rehabilitacyjny dla dzieci i młodzieży z cukrzycą. W uznaniu zasług
dla tego Ośrodka Stowarzyszenie Przyjaciół Sanatorium w Osiecznej nadało Prof. Walczakowi tytuł Honorowego Prezesa.
Przez cały okres istnienia województwa leszczyńskiego był specjalistą wojewódzkim w zakresie pediatrii i medycyny szkolnej oraz
przewodniczącym zespołu specjalistów.
Na podkreślenie zasługuje bardzo pracowity i twórczy charakter działalności naukowo – wychowawczej Profesora. Rezultatem tej
działalności było autorstwo w ponad 300 publikacjach, promotorstwo 17 doktoratów, opieka nad 4 habilitacjami, wypromowanie
25 specjalistów z pediatrii i 4 z endokrynologii.
Profesor Walczak był po Prof. Jonscherze i Prof. Szczepskim redaktorem 5 wydania „Zarysu Pediatrii”, podręcznika z którego korzystało
kilka pokoleń studentów i lekarzy.
W uznaniu za działalność naukową, dydaktyczną i organizacyjną Prof. Mieczysław Walczak został wyróżniony wieloma odznaczeniami (Złoty
Krzyż Zasługi, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski) i medalami (Medal za wzorową pracę
w służbie zdrowia, Medal za zasługi w rozwoju województwa leszczyńskiego, Medal im. Tadeusza Pawlikowskiego). Otrzymał również nagrodę
indywidualną Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej za cykl publikacji z zakresu diabetologii dziecięcej.
Przedstawione C.V. Prof. Mieczysława Walczaka nie zawiera wszystkich dokonań i osiągnięć bardzo aktywnego i pracowitego okresu
życia zawodowego Profesora. Jako środowisko endokrynologów mamy pełną świadomość, że odszedł od nas bardzo zasłużony dla
naszej dyscypliny klinicznej człowiek.

Cześć Jego pamięci.

Eugeniusz Korman

Marek Niedziela

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

WYKŁADY / LECTURES

W 1

W 1 Uwarunkowania hipotrofii wewnątrzmacicznej

Uwarunkowania hipotrofii wewnątrzmacicznej

J. Szczapa

Klinika Zakażeń Noworodków, Katedra Neonatologii, Akademia Medyczna im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Klinika
Neonatologii, Instytut Ginekologii i Położnictwa AM w Gdańsku

Wzrost dziecka i jego rozwój zależny jest od złożonego współdziałania czynników matczynych, funkcji maciczno – łożyskowych oraz
genetycznego potencjału wzrostowego płodu. Niedobór lub defekt któregoś z tych czynników może wpłynąć w różnym stopniu na
zahamowanie tempa wzrostu i ostateczną wielkość płodu. Noworodki z hipotrofią stanowią heterogenna grupę dzieci. Zalicza się do niej
zarówno dzieci z wewnątrzmacicznym zahamowaniem wzrostu (IUGR) jak i noworodki z niedoborem należnej masy ciała (SGA).
Częstość występowania SGA mieści się w granicach od 2,5% do 10% w każdej populacji noworodków. Do czynników matczynych
mających negatywny wpływ na wzrost i rozwój płodu zalicza się choroby w czasie ciąży (nadciśnienie, ciężka niedokrwistość,
cukrzyca, przewlekłe choroby naczyniowe, autoimmunologiczne, niewydolność krążenia), ciążę wielopłodową, czynniki socjoekono−
miczne (zbyt młody lub zaawansowany wiek, niski status socjoekonomiczny), anomalie macicy zwężające światło macicy, substancje
toksyczne (narkotyki, nikotynizm, alkoholizm), zakażenie wewnątrzmaciczne oraz przewlekłe niedożywienie.
Płodowe przyczyny zahamowania wzrostu związane są najczęściej z anomaliami chromosomalnymi (trisomia 13, 18), wadami
wrodzonymi i wrodzonymi zakażeniami (TORCH), chorobami metabolicznymi, ekspozycja na leki i promieniowanie jonizujące.
Kolejna grupa czynników etiologicznych hipotrofii wiąże się z zaburzeniami czynnościowymi i strukturalnymi łożyska. Niewydolność
łożyska w I i II trymestrze ciąży prowadzi do ograniczenia transportu substancji odżywczych, niedoboru hormonów i czynników wzrostu
(między innymi laktogenu łożyskowego i insulinopodobnych czynników wzrostu). Również endogenne zaburzenia w uwalnianiu czynni−
ków wzrostowych płodu jak insuliny, insulinopodobnych czynników wzrostu (IGF – I i II), białek wiążących (IGFBP – 1, IGFBP – 2,
IGFBP – 3), hormonów tarczycy i glukokortykosteroidów w istotny sposób wpływa na tempo wzrastania płodu.
Noworodki spełniające kryteria klasycznej definicji hipotrofii stanowią zróżnicowaną grupę, co utrudnia zarówno leczenie jak i rokowanie.
Problemy kliniczne stwierdzane w tej populacji dzieci dotyczą szerokiego spektrum problemów jak niedotlenienie okołoporodowe, hipergli−
kemia, hipotermia, zespół aspiracji smółki, martwicze zapalenie jelit, Policytemia. Ponadto zachorowalność i podwyższona umieralność
zależna jest od wyższego odsetka wad wrodzonych oraz zakażeń prenatalnych. Rokowanie co do dalszego rozwoju w znacznej mierze zależne
jest od przyczyn wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu. Tak więc ustalenie etiologii hipotrofii wewnątrzmacicznej i ustalenie w którym
okresie nastąpiło upośledzenie procesu wzrastania ma kluczowe znaczenie prognostyczne.

Selected aspects of the Intrauterine Growth Restriction

J. Szczapa

Department of Neonatal Infectious Diseases, Chair of Neonatology, University of Medical Sciences, Poznań, Department of
Neonatal Infectious Diseases, University School of Medical Sciences, Gdańsk

Fetal growth and development depends on complex interactions between maternal factors, uterine – placental functions and genetic
growth potential of the fetus. Shortage or defect of any of these factors may influence the rate of fetal growth restriction and final body
weight in different degree. Neonates with intrauterine growth restriction are a heterogeneous group of infants. These include neonates
with intrauterine growth restriction (IUGR) as well as small for gestational age (SGA) infants.
Incidence of SGA varies from 2.5% to 10% in every population of newborn babies. Established maternal conditions that are associated
with fetal growth and development include maternal illness during pregnancy (hypertension, severe anemia, diabetes, chronic vascular
disorders, autoimmunological diseases, cardiac failure), multiple gestation, lower socioeconomic status, both very young and advanced
maternal age, uterine and placental anomalies, cigarette smoking, alcohol use and other substance abuse, intrauterine infections,
prolonged maternal malnutrition.
Fetal factors contributing to intrauterine growth restriction include chromosomal abnormalities (trisomy 13, 18), congenital malformations
and intrauterine infections (TORCH), metabolic disorders, exposition to drugs.
Another group of etiological factors responsible for intrauterine growth restriction include functional and structural placental disorders.
Placental insufficiency in 1

and 2

trimester leads to limitations in nutrient transfer, deficiency of hormones and growth factors

(including placental lactogen and insulin – like growth factors). Endogenous disorders in releasing of fetal growth factors like insulin,
insulin – like growth factors I and II (IGF – I and II), binding proteins (IGFBP – 1, IGFBP – 2, IGFBP – 3), thyroid hormones,
glucocorticosteroids may have major influence on fetal growth rate.
Neonates that can be defined as hypotrofic constitute a heterogenous group of children. This heterogenicity has a negative impact on
their treatment and outcome. These infants are recognized as having more often clinical problems with perinatal asphyxia, hypoglycemia,
hypothermia, meconium aspiration syndrome, necrotizing enterocolitis, polycythemia. Moreover overall morbidity and mortality is
influenced by higher rate of congenital malformations in this group of children as well as intrauterine infections. Clinical outcome and
further development depends on the initial cause of intrauterine growth restriction. Therefore establishing etiology of IUGR and the
definite moment during pregnancy of its occurrence is of great prognostic value.

Streszczenia / Abstracts

W 2

Spontaneous growth and effect of growth hormone treatment in short chil-

Spontaneous growth and effect of growth hormone treatment in short chil-
dren born SGA

dren born SGA

H. A. Wollmann

University Children’s Hospital, Section Pediatric Endocrinology, Tübingen, Germany

Approximately 5% of all neonates are born small for gestational age (SGA), defined as a birth weight and/or length
more than 2 SD below the mean for gestational age and sex. The majority of these children experience catch – up
growth (a growth rate greater than average), such that their length normalizes usually by about 2 years of age.
Approximately 10% of children born SGA do not exhibit catch – up growth, and remain short throughout childhood
and as adults. Swedish conscript data show, that those SGA children with short stature at an age of 18 have a smaller
head circumference and a reduced intellectual performance.
Clinical trials starting 15 years ago have shown that short children born SGA respond well to GH therapy and exhibit
a rapid, dose – dependant catch – up growth with normalisation of height for the majority of children within 2 – 3
years. Meanwhile several published datasets demonstrate, that by continuous treatment final height can be normalized
for most of the patients as well, referred to familial target height. GH was therefore approved in the US in 2001 and in
Europe in 2003 for the long – term treatment of growth disturbance in short children born SGA.
In addition to growth failure, small size at birth is also associated with a range of psychosocial and metabolic
disturbances, including an increased risk of developing the metabolic syndrome (glucose intolerance, type II diabetes,
hypertension and dyslipidaemia) and cardiovascular disease. Some of the metabolic changes can be demonstrated
during childhood already, they are of clinical relevance in the aging population. Those children, with rapid, spontaneous
catch – up growth have the highest risk, nutritional obesity worsens the situation. Although GH treatment has been
shown to have beneficial effects on metabolism and body composition in both children and adults with growth
hormone deficiency, the long – term metabolic effects in patients with SGA are currently unclear.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

W 3

W 3 Odległe następstwa hipotrofii wewnątrzmacicznej (IUGR)

Odległe następstwa hipotrofii wewnątrzmacicznej (IUGR)

T. E. Romer

Odległe następstwa IUGR (hipotrofii wewnątrzmacicznej – HWM) dotyczą wzrostu i rozwoju, ponadto predysponują do choroby
niedokrwiennej serca, dyslipidemii, otyłości, nadciśnienia tętniczego, oporności na insulinę, cukrzycy typu 2, adrenarche praecox i PCO,
osteoporozy, śmierci kołyskowej, zwiększonej podatności na stres, depresji i choroby Graves – Basedowa. W przedstawianym przeglą−
dzie omówiono hipotezę „dobrego gospodarza” i jej dalszy rozwój do hipotezy „przetrwania” Przedstawiono definicję i porównano różne
klasyfikacje noworodków do HWM. Omówiono pojęcie HWM, niedostatecznego (SGA) i dostatecznego (AGA) rozwoju w stosunku
do wieku ciążowego, a także pojęcie „symetrycznej” i „niesymetrycznej” hipotrofii wewnątrz – macicznej. Wyjaśniono możliwe przyczy−
ny HWM zależne od chorób matki, zatruć, niedożywienia, nieprawidłowego rozwoju miednicy lub macicy; przyczyny zależne od łożyska
i płodu. Porównano przebieg wzrostu dzieci z SGA i AGA oraz zależności do średniego wzrostu rodziców. Przedyskutowano powiązania
pomiędzy niedoborami kalorycznymi i białkowymi, zwiększoną dostępność kortyzolu, zmniejszoną proliferację miocytów, obniżoną
liczbę nefronów, a zaburzeniami zależnymi od HWM. Odległe następstwa HWM zostały zilustrowane na przykładzie choroby niedo−
krwiennej serca (CNS) w próbce populacyjnej dorosłych mieszkańców Helsinek. Ryzyko CNS było istotnie zwiększone u urodzonych
z masą ciała <2500 g, ze wskaźnikiem Rohrer’a <25 i zwiększonym BMI po pierwszym roku życia. Oporność na insulinę jest uznana jako
kluczowy mechanizm zaburzeń zależnych od HWM, występujących w wieku dorosłym. Zespół oporności na insulinę obejmuje: obni−
żoną tolerancję glukozy, cukrzycę typu 2, nadciśnienie tętnicze, dyslipidemię i CNS. U noworodków z HWM, dzieci i młodych dorosłych
urodzonych z HWM stwierdzano jedynie obniżoną wrażliwość na insulinę. Obniżona aktywność fizyczna oraz żywienie produktami
o wysokiej zawartości tłuszczu i węglowodanów prostych, sprzyja u dorosłych rozwojowi pełno – profilowego zespołu oporności na
insulinę. Współczesne prace wskazują na rolę czynnika genetycznego w rozwoju zespołu oporności na insulinę. Osobnicy z polimorfi−
zmem Pro12Pro genu PPARG2 są bardziej podatni na obniżenie wrażliwości na insulinę. Oporność na insulinę, nadciśnienie tętnicze
i cukrzyca typu 2 występuje znamiennie częściej u osobników SGA z polimorfizmem 121Q genu PC – 1. Insulina nie zwiększa mRNA
dla białka GLUT – 4, który ułatwia transport glukozy, w bioptatach tkanki tłuszczowej i mięśni osobników SGA, przeciwnie niż
u osobników AGA. To oznacza, że u osobników SGA insulina nie ułatwia własnego transportu przez zwiększanie ekspresji genu GLUT
– 4, co może się przyczyniać do oporności na insulinę. U osobników SGA z polimorfizmem ADRB3/G+250C występuje bardziej
znamienna korelacja pomiędzy BMI, a wskaźnikiem oporności na insulinę niż u osobników SGA homozygotycznymi dla alleli po−
wszechnie występujących w populacji. W podsumowaniu, płody HWM są zaadaptowane biochemicznie i genetycznie do ograniczonej
dostępności pożywienia, a dorośli urodzeni z HWM przedstawiają fenotyp „dobrego gospodarza” i są bardziej podatni na wystąpienie
zespołu oporności na insulinę.

Long term consequences of Intrauterine Growth Retardation (IUGR)

T. E. Romer

IUGR has long term consequences for postnatal growth and development and is a predisposing factor for such condition like ischemic
heart disease, dyslipidemia, obesity, hypertension, insulin resistance, diabetes mellitus type 2, adrenarche praecox and PCO, osteoporosis,
sudden infant death, increase susceptibility to stress, depression and Graves disease. In presented review, the “thrifty phenotype hypothesis”
and its further development to “survival hypothesis” were described. Definition and different approach to classifications of newborns as
a IUGR, was compared. Conception of IUGR, short for gestational age (SGA) and adequate for gestational age (AGA) as well as
“symmetric” and “asymmetric” intrauterine retardation were explained. Possible causes of IUGR that depend on mother’s illnesses,
intoxications, undernutrition, underdevelopment of pelvis, uterus; causes depended on placenta and fetus itself were elucidate. Growth of
children born SGA was compared to growth of AGA children and in relation to mean parental stature. A link between fetal caloric and
protein restriction, increased availability of cortisol, decreased proliferation of myocytes, decreased number of nephrons and conditions
related to IUGR were discussed. A long term consequences of IUGR was illustrated on example of ischemic heart disease (IHD) in the
sample of adult population of Hlesinki. The risk of IHD was essentially increased in those born with weight <2500 g, with ponderal index
<25 and with increase of BMI after age of 1 year. Insulin resistance is considered as a clue mechanism of adult onset conditions related to
IUGR. The insulin resistance syndrome includes decreased glucose tolerance, diabetes mellitus type 2, hypertension, dyslipidemia and
IHD. In IUGR newborns, children and young adults only decreased insulin sensitivity is observed. Development of full profile insulin
resistance syndrome in adults is facilitating by low physical activity, and abundance of food reach with lipids and carbohydrates. Recent
papers indicate for importance of genetic factors in development of insulin resistance syndrome. Subjects with polymorphism Pro12Pro
of PPARG2 gene are more prone for insulin resistance. Insulin resistance, hypertension and diabetes mellitus type 2 among born SGA were
significantly more frequent in subjects with polymorphism 121Q of the PC – 1 gene. Insulin is not increasing mRNA of GLUT – 4, a
protein that facilitates glucose transport, in fat tissue and muscle samples of subjects born SGA. This was in contrast to insulin action in
AGA subjects. It means that insulin is not facilitating its own transport by increasing expression of GLUT – 4 gene in SGA subjects that
may contribute to insulin resistance. In SGA subjects with ADRB3/ G+250C polymorphism it is a stronger correlation between BMI and
insulin resistance index than in SGA subjects homozygotes for alleles most frequent in the population. In summary, IUGR fetuses are
adapted biochemically and genetically to food restriction and as adults present thrifty phenotype with decreased sensitivity to insulin, and
are prone to develop insulin resistance syndrome.

Streszczenia / Abstracts

W 4

Czy suplementacja jodu spełnia pokładane w niej oczekiwania?

E. Korman

Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego, II Katedra Pediatrii, Akademia Medyczna im.K.Marcinkowskiego
w Poznaniu

Jod jest pierwiastkiem niezbędnym do syntezy hormonów tarczycy. Dostarczany jest głównie z pożywieniem
i wchłaniany z przewodu pokarmowego w postaci jodków. Niedobór jodu został uznany przez Światową Organizację
Zdrowia za jeden z głównych czynników niekorzystnie wpływających na stan zdrowia człowieka. Najczęściej reje−
strowanym przejawem niedoboru jodu jest przerost gruczołu tarczowego, nazywany powszechnie wolem endemicz−
nym. W Polsce już w XIX wieku zwraca się uwagę na występowanie wola endemicznego i przypadków kretynizmu na
obszarze pogórza karpackiego. Dlatego już w 1935 rozpoczęto w naszym kraju profilaktykę jodową, przerwaną
w czasie wojny. Wznowiona w roku 1947 profilaktyka jodowa prowadzona była nie systematycznie i przerwana
została w roku 1980. Spowodowało to wyraźny wzrost częstości wola, odnotowany na terenie całego kraju.
W wyniku inicjatywy podjętej przez Polskie Towarzystwo Endokrynologiczne powstała Komisja ds. Kontroli Zabu−
rzeń z Niedoborem Jodu, która opracowała program badań epidemiologicznych nad niedoborem jodu w Polsce.
W latach 1992−1993 przeprowadzone na terenie naszego kraju badania, wśród dzieci 6−13−letnich wykazały znaczny
odsetek wola, przekraczając 20% badanej populacji. Upoważniło to zespół badaczy do zaliczenia obszaru Polski,
zgodnie z kryteriami WHO do strefy o lekkim i umiarkowanym niedoborze jodu. Naturalną konsekwencją tych badań
było podpisanie przez Ministra Zdrowia w dniu 24.07.1996 roku zarządzenia o powszechnym jodowaniu soli ku−
chennej. Zbliża się dziesiąta rocznica tej ważnej decyzji, można już zatem wstępnie odnotować wpływ suplementacji
jodowej na patofizjologię gruczołu tarczowego. Najwcześniej zaobserwowano spadek przejściowej hipertyreotropi−
nemii u noworodków. Odnotowano również spadek liczby wola wśród dzieci i młodzieży. Uległ pewnym zmianom
fenotyp kliniczny choroby Graves – Basedowa. Są to zapewne pozytywne przejawy wdrożonej suplementacji jodu.
Natomiast z pewnym niepokojem odnieść się można do wzrastającej liczby przypadków przewlekłego limfocytarne−
go zapalenia tarczycy u dzieci i młodzieży.

Has iodine suplementation come up to the expectactions?

E. Korman

Department of Pediatric Endocrinology and Diabetes, 2

Chair of Pediatrics, University of Medical Sciences in Poznań

Iodine is an element indispensable for the synthesis of thyroid hormones, provided mainly with food and absorbed
from the alimentary tract in form of iodides. The World Health Organization (WHO) recognizes iodine deficiency as
one of the main contributors to man’s poor health status. The most frequent manifestation of iodine deficiency is
commonly referred enlarged thyroid to as endemic goiter. In 19

century Poland, endemic goiter came to physicians

attention due to numerous cases of cretinism in the Western Carpathians. As early as 1935 iodine prophylaxis was
introduced; after World War II it was reinstated in 1947, but it was not regular and was discontinued in 1980. This
resulted in an increased number of goiter cases all over the country. Therefore, the Polish Society of Endocrinology
set up its Council for Control of Iodine Deficiency Disorders, which (in 1992−1993) conducted a nationwide study on
6−13 year – old children. The result was a shocking 20% incidence of goiter this population. Following the WHO
recommendations, Poland was classified as an area of slight – to – moderate iodine deficiency. Consequently, the
Minister of Health ordered that salt used for consumption should be iodized. With the program well into its 10yh year,
one can tentatively endeavour to asses the impact of iodine supplementation on the pathophysiology of the thyroid
gland. The earliest manifestation is a decrease in transient hyperthyrotropinemia cases in newborns. The number of
goiter case in children and adolescents has also dropped. There have been changes in the clinical phenotype of
Graves’ disease. They seem to be the positive manifestations of iodine supplementation. A disturbing thing, however,
is the growing number of cases of autoimmune thyroiditis in children and adolescents.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

W 5

W 5 Genetyczne podłoże nowotworów tarczycy

Genetyczne podłoże nowotworów tarczycy

A. Lewiński

Klinika Endokrynologii i Chorób Metabolicznych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi

Kancerogeneza jest złożonym procesem, zapoczątkowanym przez transformację nowotworową na poziomie pojedynczej komórki, w
którym kluczowe znaczenie odgrywa inaktywacja genów supresorowych bądź aktywacja onkogenów, prowadząca do syntezy onkoprotein.
Rak tarczycy jest najczęstszym nowotworem gruczołów dokrewnych, wywodzącym się – w większości przypadków – z komórki
pęcherzykowej tarczycy (kpt). W ponad 90% przypadków są to raki zróżnicowane, brodawkowate (PTC) lub pęcherzykowe (FTC),
występujące sporadycznie, rzadko dziedziczne (FNMTC); mogą też stanowić składową dziedzicznych zespołów nowotworowych
Poniżej przedstawiono udokumentowane obserwacje dotyczące genetycznego podłoża nowotworów tarczycy:

1 . Zaburzenia metylacji DNA w komórkach nowotworów tarczycy.
2 . Mutacje łańcucha á białek Gs w kpt, obecne w nadczynnych gruczolakach i w złośliwych guzach tarczycy, prowadzące do

nadmiernej stymulacji wzrostu komórek i wydzielania hormonów.

3 . Mutacje somatyczne genu receptora TSH (TSH – R) aktywujące – stwierdzane w komórkach nadczynnych gruczolaków oraz

mutacje germinalne TSH – R prowadzące do rodzinnie występującej nadczynności tarczycy.

4 . Aktywacja protoonkogenów ras, inicjująca proces nowotworowy, zwłaszcza powstawanie gruczolaka pęcherzykowego i FTC.
5 . Mutacje w obrębie genu RET:

–

aktywacja RET poprzez rearanżacje (inwersje paracentryczne, translokacje) zapoczątkowująca rozwój PTC,

–

mutacje punktowe odpowiedzialne za rozwój raka rdzeniastego tarczycy (MTC): mutacje germinalne RET, prowadzące do
rozwoju MTC wchodzącego w skład zespołu MEN 2A i MEN 2B lub występującego rodzinnie bez innych endokrynopatii
(FMTC); mutacje punktowe RET w postaci sporadycznej MTC (stwierdzane wyłącznie w tkance guza).

6 . Aktywacja onkogenów z rodziny Trk prowadząca do transformacji nowotworowej w kierunku PTC (tzw. postaci spontaniczne).
7 . Mutacje genu BRAF, opisane w większości czerniaków skóry i różnych innych nowotworach, w tym w PTC.
8 . Nadmierna ekspresja białka met (potencjalny mitogen dla komórek nabłonkowych), stwierdzana w komórkach PTC – postaciach

o większej inwazyjności.

9 . Mutacje germinalne powodujące utratę jednego z alleli genu MEN 1, prowadzące do rozwoju nowotworów przytarczyc, wysp

trzustkowych, przysadki, czasem także PTC.

10. Utrata heterozygotyczności ramion krótkich chromosomu 3 (3p) związana z utratą aktywności genów supresorowych chroniących

przed przekształceniem gruczolaka tarczycy w FTC.

11. Zaburzenia funkcji genów supresorowych (P53, Rb, P161INK4A, nm23) – tzw. antyonkogenów, prowadzące do powstania niezróż−

nicowanych form raka.

12. Zaburzenia czynników wzrostowych, cytokin i neuropeptydów (dotyczące rozwoju zarówno łagodnych i złośliwych nowotworów

tarczycy.

13. Zaburzenia ekspresji genów tyreoglobuliny (Tg) i tyroeoperoksydazy (TPO), powodujące transformację nowotworową kpt.

Carcinogenesis in the thyroid gland

A. Lewiński

Department of Endocrinology and Metabolic Diseases, Medical University of Łódź, Polish Mother’s Memorial Hospital – Research Institute

Carcinogenesis is a multistage process, preceded by an initiation of neoplastic transformation at the level of single cell, with the key role of the inactivation
of suppressor genes and the activation of oncogenes, leading to the oncoprotein synthesis.
Thyroid carcinoma is the most frequently observed neoplasm of endocrine glands, derived – in the majority of cases – from the thyroid follicular cell (TFC).
In almost 90% it is a differentiated carcinoma (DTC) of papillary (PTC) or follicular (FTC) type, being either a sporadic or a hereditary carcinoma (FNMTC),
or a part of hereditary neoplastic syndromes.
The well – documented observations, concerning the genetic background of thyroid neoplasms, are listed below:

1. Disturbances of DNA methylation within thyroid neoplastic cells.
2. Mutations in Gs protein á chain in TFC, found in hyperfunctioning thyroid adenomas and in some malignant tumours of the thyroid gland, leading to

an excessive stimulation of cellular growth and thyroid hormone secretion.

3. Somatic mutations of TSH receptor (TSH – R) encoding gene, found in cells of hyperfunctioning adenomas and mutations in cells of the germinal line,

leading to familial forms of hyperthyroidism.

4. Activation of ras protooncogenes; the products of these protooncogenes affect the proliferation and differentiation of different cells, initiating neoplastic

processes.

5. Mutations of RET gene:

–

RET – activating chromosomal rearrangements (paracentric inversions, translocations), initiating PTC development,

–

point mutations, responsible for the development of medullary thyroid carcinoma (MTC), either constituting a part of MEN 2A and MEN 2B
syndromes, or isolated – familial (FMTC); in the sporadic type of MTC, the point mutations comprise only the tumour tissue.

6. The formation of oncogenic sequences of protooncogenes from Trk family, leading to transformation of neoplastic cells towards PTC (the so called

spontaneous forms of PTC).

7. Mutations of BRAF gene, described in the majority of skin melanomas and other carcinomas, including PTC.
8. An overexpression of met protein (a potential mitogen for epithelial cells), associated with the presence of PTC with a high degree of invasiveness.
9. Germinal mutations of MEN 1 gene, causing function loss of one of the alleles, leading to development of adenomas of the parathyroid glands, pancreatic

iselets, pituitary, and also – less frequently – PTC.

10. A loss of heterozygosity in the short arms of chromosome 3 (3p), related to a loss of activity of suppressor genes, protecting against the transformation

of thyroid adenoma into FTC.

11. Disturbances of function of suppressor genes (the – so called – antioncogenes – P53, Rb, P161INK4A, nm23), leading to the formation of undifferentiated

forms of thyroid carcinoma.

12. The influence of growth factors, cytokines and neuropeptides on the development of benign and malignant neoplasms of the thyroid gland.
13. Disturbed expression of

thyroglobulin (Tg) and thyroid peroxidase (TPO) genes, leading to neoplastic transformation of TFC.

Streszczenia / Abstracts

W 6

Postępy badań nad mechanizmami determinującymi płeć gonadalną

A. Łukaszyk

Katedra Histologii i Embriologii Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Nawiązując do wkładu naukowego patrona sesji, profesora Mieczysława Walczaka, w rozpoznanie mechanizmów determinujących płeć
gonadalną na wspomnienie zasługują badania, które prowadził wspólnie z profesorem Kazimierzem Miętkiewskim na przełomie lat 50−tych
i 60−tych XX wieku nad cytofizjologią komórek Leydiga w przebiegu przed – i pourodzeniowego rozwoju gonady męskiej człowieka,
a także prace kliniczne z zakresu dysgenezji gonad czyli odnoszące się do skutków zaburzeń rozważanych mechanizmów. Jego prace nad
cytofizjologią komórek Leydiga w rozwoju, potwierdzające wykazane później profile testosteronu odpowiedzialnego za różnicowanie się
narządów dodatkowych, są cytowane m.in. w monografii prof. A.M. Dalcqa wydanej w 1973 r. przez Królewską Akademię Medycyny
Belgii. Podejścia, techniki i metody stosowane do rozpoznania mechanizmów odpowiedzialnych za determinację płci doskonaliły się przez
dziesięciolecia. Techniki: histologiczne, histochemiczne, fluorescencyjne, histoautografia, immunohistochemia, cytogenetyka, podejścia
matematyczne zostały w ostatnich dekadach wzbogacone technikami biologii molekularnej. Te ostatnio wspomniane pozwalają demonstro−
wać w sposób wiarygodny ekspresję genów kodujących czynniki determinujące etapy różnicowania się gonad. Przyjęto, iż różnicowanie
i rozwój gonady męskiej jest konsekwencją determinacji płci, która zachodzi w toku zapłodnienia, ale determinacja płci gonadalnej
warunkującej z kolei rozwój wszystkich narządów układu rozrodczego i cech behawioralnych w kierunku męskim lub żeńskim zachodzi na
etapie różnicowania się gonad. Od roku 1923 znana jest zależność determinacji płci gonadalnej od kombinacji pary chromosomów
płciowych: XX i XY, a od roku 1959 decydującą rolę w tym względzie przypisywano chromosomowi Y. W przeciągu następnych
dziesięcioleci określono locus chromosomu Y, którego ekspresja determinowałaby fenotyp płciowy męski. W ubiegłej dekadzie zlokalizo−
wano gen w chromosomie Y determinujący różnicowanie się zawiązka gonady w kierunku jądra i zidentyfikowano niektóre produkty
ekspresji tego genu oraz określono locus na czynnym chromosomie X sugerowany jako determinujący różnicowanie się jajnika. Pojawianie
się gonocytów w obrębie epiblastu ma być konsekwencją ekspresji BMP – 4 przez ektodermę pozaembrionalną. Proliferacja tych komórek
w toku migracji do grzebieni płciowych jest pobudzana przez LIF i Steel factor, a ich pluripotencjalność zachowana jest dzięki ekspresji
czynnika transkrypcyjnego Oct – 4. Indyferentna gonada powstaje dzięki ekspresji WT – 1 odpowiedzialnej również za różnicowanie się
zawiązków nerek. Współdziała z nią czynnik streroidogenny SF – 1. W roku 1990 zidentyfikowano gen Sry (sex – determining region Y
gene) zlokalizowany w ramieniu krótkim chromosomu Y, ma odpowiadać hipotetycznemu czynnikowi determinującemu różnicowanie się
jąder, w skrócie TDF (testis – determining factor). Gen ten został sklonowany, określono jego strukturę u człowieka i umyszy, jego
transkrypty i białka. W chromosomach Y u człowieka gen SRY jest umiejscowiony blisko regionu podatnego na translokację do chromo−
somu X. Produkty ekspresji genu SRY (Sry) są odpowiedzialne za różnicowanie się gonady w kierunku jądra. Locus na czynnym
chromosomie X (Dax – 1), w nieobecności SRY determinuje różnicowanie się jajnika, jednak nawet w obecności SRY, kiedy reprezentowany
jest przez więcej niż jedną kopię, produkuje samice XY.

Produkty ekspresji tych genów, których lista powiększa się progresywnie, oraz

steroidy warunkują dalsze etapy rozwoju układu rozrodczego, różnicowanie się mechanizmów behawioralnych i dojrzewanie.

Pprogress in study on the mechanisms determining gonadal gender

A. Łukaszyk

Department of Histology and Embryology, Poznań University of Medical Sciences

Referring to contribution of the patron of this session, professor Mieczysław Walczak, in recognizing the mechanisms determining gonadal
gender the research he had done with professor Kazimierz Miętkiewski in turn of fifties and sixties of XX century on cytophysiology of
Leydig cells in the course of pre – and postnatal development of human male gonad, and also his clinical papers on gonadal dysgenesis i.e.
corresponding to consequences of disorders in the considered mechanisms should be mentioned. His papers on developmental Leydig cell
cytophysiology, verified by profiles of testosterone responsible for differentiation of accessory organs, were cited among others by professor
A.M. Dalcq in his monograph edited in 1973 r. by Royal Academy of Medicine of Belgium. Approaches, techniques and methods applied
for recognition of the gender determining mechanisms were improved for decades. Techniques: histological, histochemical, fluorescent,
radioautography, immunohistochemical, cytogenetics, mathematical approaches were in last decades enriched with molecular biology
techniques. The last allow to demonstrate veraciously expression of the genes encoding factors determining consecutive steps of the gonad
differentiation. It is accepted that the gonad development is a consequence of gender determination that takes place in the course of
fertilization but gonadal gender determination resulting in development of all organs of reproductive system and behavioral features in male
or female direction occur on the step of differentiation of gonads. Since 1923 the dependence of gonadal gender determination on a
combination of sex chromosome pair: XX and XY is known, and since 1959 crucial role in respect to male gonad differentiation is ascribed
to Y chromosome. During next decades the locus on Y chromosome has been identified which express male sex fenotype determination. In
1990 the gene on Y chromosome determining differentiation of bipotential gonad in the direction of testis was localized and some products
of expression of this gene were identified, and locus on active X chromosome was defined suggesting its role as determining differentiation
of the ovary. Occurring of gonocytes whithin epiblast has to be a consequence of BMP – 4 expression by extraembryonic ectoderm.
Proliferation of these cells in the course of migration to genital ridges is stimulated by LIF and Steel factor, and their pluripotency depends
on the expression transcription factor Oct – 4. Indifferent gonad arises due to expression of WT – 1 responsible also for early kidney
formation. It interacts with streroidogenic factor SF – 1. Sry gene (sex – determining region Y gene) localized in short arm of Y chromosome
has to correspond to hipothetical factor determining differentiation of the testis, TDF (testis – determining factor). This gene was cloned, his
structure in man and mouse and some of his transcripts and proteins were recognized. In human Y chromosome the SRY gene is localized
closely to region susceptible to translocation to X chromosome and this may results in XX male formation. The SRY (Sry) gene expression
products are responsible for differentiation of indifferent gonad into testis. Locus on the active X chromosome (Dax – 1), in absence of SRY
determines differentiation of the ovary, however even in presence of SRY, when translocated to Y and/or represented by more than one copy,
may results in XY female formation. Products of expression of these genes, which list has enlarged progressively, and steroids produce
conditions for further development of other structures of the reproductive system, for differentiation of behavioral mechanisms (sex
differentiation of the brain) and for adolescence.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

W 7

W 7 Tkanka tłuszczowa jako aktywny narząd endokrynny

Tkanka tłuszczowa jako aktywny narząd endokrynny

A. Nauman,

2,3

J. Nauman

Zakład Biochemii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Warszawie,

Zakład Endokrynologii Instytutu

Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej im. M. Mossakowskiego Polskiej Akademii Nauk w Warszawie,

Katedra i Klinika

Chorób Wewnętrznych i Endokrynologii, Akademii Medycznej w Warszawie

Do niedawna sądzono, że tkanka tłuszczowa jest głównie biernym rezerwuarem substancji energetycznych ustroju natomiast od
drugiej połowy lat osiemdziesiątych ustalono, że jest ona miejscem aktywnych przemian hormonów płciowych i hormonów tarczycy
i bogatym źródłem adipsyny – białka związanego z metabolizmem lipidów i glukozy. W połowie lat dziewięćdziesiątych wyizolowano
leptynę i adiponektynę i ustalono, że substancje te produkowane są wyłącznie przez adipocyty, krążą we krwi i płynach ustrojowych
i wywierają działanie biologiczne w odległych tkankach. Do końca 2004 roku zidentyfikowano co najmniej 12 białek powstających w
białej tkance tłuszczowej które wykazują działalność autokrynno/parakrynną i hormonalną. W niniejszym wystąpieniu w bardziej
szczegółowy sposób zostaną omówione wydzielanie i mechanizm działania leptyny, TNFa, IL – 6 i adiponektyny. Dodatkowo
przedstawione zostaną wyniki badań wskazujące na obecność dejodynaz jodotyroninowych w tkance tłuszczowej i rola jaką wywierać
może powstająca in situ trijodotyronina na aktywność tkanki tłuszczowej. Wymienione zostaną receptory hormonów peptydowych
i drobnocząsteczkowych obecne w tkance tłuszczowej i następstwa interakcji hormon receptor dla aktywności tkanki tłuszczowej. Ze
względu na zainteresowania endokrynologów wieku rozwojowego część wystąpienia poświęcona zostanie roli leptyny w regulacji
układu podwzgórzowo − przysadkowo – gonadowego i układu podwzgórzowo – przysadkowo – tarczycowego. Obecne badania
jednioznacznie wskazują na zależność jaka istnieje między równowagą energetyczną a dojrzewaniem i zdolnością do reprodukcji.
Z przedstawionych danych jednoznacznie wynika, że rola tkanki tłuszczowej jako gruczołu wydzielania wewnętrznego jest dobrze
udokumentowana. Unikalność tej tkanki polega nie tylko na zdolności do produkcji wielu czynników o charakterze hormonów, ale
również na zdolności tych hormonów do działania odległego jak i lokalnego. Nie ma wątpliwości, że aktywność autokrynno/
parakrynna i hormonalna tkanki tłuszczowej zależy od jej umiejscowienia. W podsumowaniu należy stwierdzić, że nadmierny rozwój
tkanki tłuszczowej i wzmożona produkcja wydzielanych przez nią hormonów prowadzi do rozwoju oporności na działanie insuliny,
ciężkich zaburzeń metabolicznych a z biegiem lat również endokrynnych. Z drugiej strony niedorozwój tkanki tłuszczowej zwłaszcza
w okresie dojrzewania prowadzi do zaburzeń (zwłaszcza) w wydzielaniu hormonów uwalniających gonadotropiny i wtornej niedomo−
gi gonad. Niedorozwój tkanki tłuszczowej u dorosłych kobiet może prowadzić do zaburzeń jajeczkowania i niepłodności. Lekarzom
endokrynologom przypada szczególna rola w kształtowaniu określonej prozdrowotnej świadomości zarówno młodzieży jak i doro−
słych dotyczącej roli określonej masy tłuszczowej ciała i jej roli w życiu człowieka.

Adipose tissue as an active endocrine organ

A. Nauman,

2,3

J. Nauman

Department of Biochemistry, Medical Center of Postgraduate Education, Warsaw,

Department of Endocrinology, Medical

Research Center of Polish Academy of Sciences,

Chair and Department of Medicine & Endocrinology, University Medical

School, Warsaw

Until recently it was generally accepted that adipose tissue is a passive reservoir for energy storage. In the late eighties studies
performed in few research centers have established adipose tissue as a important site for metabolism of sex and thyroid hormones and
a source of adipsin. In the middle of ninety two important proteins – leptin and adiponectin were identified and adipocytes were
established as their solely source. Both substances, leptin and adiponectin circulate in blood and body fluids and cause biological
effects in distant tissues and organs including central nervous system. Up to the end of 2004 at least twelve biologically active proteins
produced by adipose tissue were identified and show to act at autocrine/paracrine and endocrine levels. As time is limited we will focus
our presentation on the secretion and mode of action of leptin, TNF – a, IL – 6 and adiponectin. In addition we will present our own
data showing the presence of iodothyronine deiodinases in the adipose tissue and will speculate on the role of locally produced
triiodothyronine on the activity of adipose tissue. We will specify these membrane hormone receptors and nuclear hormone receptors
which are expressed in adipose tissue and speak about metabolic consequences of hormones – receptor interaction. Because of the
audience we will also focus on the role of leptin in the regulation of hypothalamys – pituitary – gonadal axis and hypothalamus –
pituitary – thyroid axis. The present data clearly document that the physiological mechanisms that control energy balance are reciprocally
bound to those that control sexual maturation in youngsters and reproduction in adults. In summary there is no doubts that adipose
tissue is an important and highly active endocrine organ. The biologically active products of adipocytes and adipose tissue are able to
act on local and distant organs and tissues. Significant excess of adipose tissue leads to insulin resistance then metabolic disturbances
and finally to disturbances in the function of endocrine system. On the other hand severe deficiency of adipose tissue especially in the
time of maturation leads to the disturbances in the secretion of gonadotropins releasing hormones and to the secondary gonadal
isufficiency with resulting oligomenorrhea or secondary amenorrhea. In adult women severe adipose tissue deficiency can affect
ovulation and ability to reproduce. Endocrinologist has to not only understand the endocrine role of adipose tissue but also should form
pro – healthy awareness concerning adipose tissue both among their young patients and their parents.

Streszczenia / Abstracts

W 8

Insulin resistance candidate genes and cholesterol levels in juvenile obesity

C. Marcus, L. Johansson, M. Sjögren, P. Almgren, M. Orho-Melander, M. Ridderstråle

Division of Endocrinology, Diabetes and Metabolism, National Childhood Obesity Center, Huddinge University Hospital,
Stockholm, Sweden

Background
Juvenile obesity is increasing worldwide and should be taken into consideration when assessing future risk of
cardiovascular disease (CAD). We investigated the role of common gene variants associated with the metabolic
consequences of obesity in the classical hypercholesterolemia associated with CAD.
Methods
285 obese children and adolescents and 2.470 non – diabetic adult subjects were genotyped for polymorphisms in the
genes encoding peroxisome proliferator – activated receptor – ?2 (PPARG Pro12Ala), adiponectin (APM1 G276T),
and apolipoprotein E (APOE – epsilon). Phenotypic differences between genotype carriers were investigated, focu−
sing on the effect on lipid levels.
Results
Juvenile wild type carriers of PPARG Pro12Ala had higher total and LDL – cholesterol levels (p<0.05) than carriers of
the variant Ala – allele (adjusted for age, gender, body mass index, insulin sensitivity, and apoE phenotype). Homo−
zygous carriers of the variant allele of APM1 G276T had higher total and LDL – cholesterol levels than carriers of the
wild type allele (p<0.001). Juvenile carriers of the combination PPARG Pro/Pro and APM1 276 T/T had higher total
(5.0 [4.1 – 5.8] vs. 4.1 [3.6 – 4.6] mmol/l) and LDL – cholesterol levels (3.7 [2.9 – 4.5] vs. 3.0 [2.5 – 3.5] mmol/l) than
carriers of any other combination (p<0.001). Carriers of the inverse genotype combination (Pro/Ala or Ala/Ala and G/
G or G/T) had lower total and LDL – cholesterol levels (p<0.05). The association between PPARG Pro/Pro and total
cholesterol was confirmed in the adult population, as was the presence of a protective genotype combination.
Conclusions
Genetic variants in candidate genes for insulin resistance are associated with hypercholesterolemia and offer additio−
nal information to the risk assessment of obese children.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

W 9

W 9 Kora i rdzeń nadnercza – ewolucyjne aspekty organogenezy, czyli jedność z

Kora i rdzeń nadnercza – ewolucyjne aspekty organogenezy, czyli jedność z

Kora i rdzeń nadnercza – ewolucyjne aspekty organogenezy, czyli jedność z
odrębności

odrębności

L. K. Malendowicz

Katedra i Zakład Histologii i Embriologii, Akademia Medyczna im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Dobrze znanym jest fakt, iż kora i rdzeń nadnercza wywodzą się z różnych listków zarodkowych. Komórki steroido−
genne rozwijają się z nabłonka mezodermalnego jamy ciała, podczas gdy komórki chromafinowe pochodzą z grze−
bieni nerwowych. U niektórych zwierząt poikilotermicznych obie komponenty gruczołu są całkowicie oddzielone.
U wielu kręgowców, włączając także niektóre ssaki, komórki chromafinowe są rozproszone pomiędzy elementami
steroidogennymi. U pozostałych ssaków, w tym także u człowieka, komórki steroidogenne tworzą korę otaczającą
utworzony z komórek chromafinowych rdzeń gruczołu. Jednakże nawet w przypadkach dobrze wykształconej kory
otaczającej wyraźny rdzeń, część komórek chromafinowych występuje w korowej części gruczołu.
Mimo odrębnego pochodzenia, elementy steroidogenne i chromafinowe nadnercza anatomicznie i czynnościowo są
ściśle połączone z sobą. W toku ewolucji rozwinęły się liczne wewnątrznadnerczowe systemy regulacyjne biorące
udział w zintegrowanej kontroli rozwoju, proliferacji, struktury i czynności zarówno kory jak i rdzenia gruczołu.
W wykładzie przedstawione zostaną aktualne dane dotyczące interakcji korowo – rdzeniowej nadnercza, z uwzględ−
nieniem jego unaczynienia i unerwienia, roli układu immunologicznego, czynników wzrostu oraz wewnątrznadner−
czowych systemów renina – angiotensyna oraz CRH – ACTH.

Adrenal cortex and medulla – evolutionary aspects of organogenesis, that is

Adrenal cortex and medulla – evolutionary aspects of organogenesis, that is
unity from diversity

unity from diversity

L. K. Malendowicz

Department of Histology and Embryology, K. Marcinkowski University of Medicine, Poznań, Poland

It is well known that adrenal cortex and medulla originate from separate primordia. Steroidogenic cells arise from the
coelomic mesoderm while chromaffin cells are derived from the neural crest. In some poikilotherms the two components
are totally separated. In many vertebrates including some mammals steroidogenic and chromaffin cells are intermingled
while in the remaining species the steroidogenic cells form a cortex surrounding an inner medullary component of
chromaffin tissue. However, even in cases of well demarcated medulla some of chromaffin cells are dispersed among
cortical steroidogenic cells.
Despite their different embryonic origins, steroidogenic and chromaffin components are intimately linked both
anatomically and functionally in the adrenal gland. In the course of evolution numerous intra – adrenal regulatory
systems developed which participate in the integrated control of development, cell proliferation, structure and
function of both, adrenal cortex and medulla. The aim of the lecture is to present the recent findings on cortico –
medullary interactions, the gland’s vascular supply, its neural input, the immune system, growth factors, and the
intraglandular renin – angiotensin and CRH – ACTH systems.

Streszczenia / Abstracts

W 10

21-hydroxylase deficiency congenital adrenal hyperplasia (21-OHD CAH):

21-hydroxylase deficiency congenital adrenal hyperplasia (21-OHD CAH):
prenatal therapy

prenatal therapy

prenatal therapy & neonatal screening – do they have a place?

neonatal screening – do they have a place?

Ch. J. H. Kelnar

Paediatric Endocrinology, Division of Reproductive and Developmental Sciences, Section of Child Life and Health,
University of Edinburgh, Scotland, UK

Prenatal therapy:
There are few situations more worrying to new parents than ambiguous genitalia in their newborn baby with uncertainty
over gender and diagnosis. In the commonest cause (21OHD CAH in an affected female infant) there is the prospect
of surgery (perhaps repeatedly) in infancy and sometimes at adolescence, and concerns about fertility, psychosexual
orientation and functioning.
Where there has been a previously affected child with 21OHD CAH, prenatal treatment to reduce or prevent significant
neonatal virilisation in a second affected female fetus and obviate the need for surgery in infancy and beyond is
potentially attractive. The potent, long – acting synthetic glucocorticoid dexamethasone has been available and
administered for nearly 20 years. What is an appropriate dose? What is the evidence that it is effective in terms of
reducing virilisation significantly? Could there be positive effects on psychosexual orientation or fertility? Is it safe
for the mother? What and how significant are potential side effects in the fetus and on the subsequent development of
the child or even adult?
Neonatal screening:
Newborn screening for 21OHD CAH would seem highly desirable. Male infants (with normal genitalia) may give no
warning of a salt wasting with high morbidity and mortality. Females may be sufficiently virilised to be thought
normal males leading to later gender reassignment or hysterectomy and sterility. Non – salt losing males may be late
diagnosed by when secondary true precocious puberty and ultimate short stature may be inevitable.
Classical 21OH deficiency is commoner than phenylketonuria and, in Europe, is nearly as common as congenital
hypothyroidism. A reliable and cheap (in centres already providing a neonatal screening service) screening test is
available using heel – prick capillary blood samples taken onto filter paper to measure 17OHP, as part of the ‘Guthrie
test’ procedure.
Significant mortality and serious physical and emotional morbidity consequent on late diagnosis has led to many
screening programmes world wide. Experience in more than 1,000,000 neonates in over 14 countries confirms that
screening improves detection of salt wasting newborns whose diagnosis is otherwise delayed or missed and in whom
there is significant mortality and morbidity. Morbidity in non – salt losing males presenting in mid – childhood is
also considerable.
In the 1980s, a Scottish pilot screening study demonstrated that large scale (national) screening was feasible measuring
17OHP in neonatal blood spot samples using a non – extraction assay based on an iodinated steroid tracer. Only 30%
of males were clinically suspected to have 21OHD before the positive screening result become available.
Nevertheless, in the UK it is still considered unnecessary or uneconomical to screen the whole newborn population
even though this would add only small additional unit cost in screening laboratories already measuring TSH. There
may be insufficient acknowledgement of considerable potential morbidity and concentration on mortality statistics.
However there are, to date, few published data on improvements in morbidity resulting from early detection and
treatment.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

W 11

W 11 Czy uzasadnione jest leczenie hormonem wzrostu dzieci z zespołem

Czy uzasadnione jest leczenie hormonem wzrostu dzieci z zespołem

Czy uzasadnione jest leczenie hormonem wzrostu dzieci z zespołem
Prader-Willi?

Prader-Willi?

M. Walczak

II Klinika Chorób Dzieci Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie

Pacjentów z zespołem Prader−Willi charakteryzuje niski wzrost, któremu towarzyszy niepohamowane łaknienie,
przyczyniające się do narastającej otyłości. Niepohamowane łaknienie, z brakiem uczucia sytości, pojawia się ok.
2−4 roku życia. Dzieci z zespołem Prader−Willi przeważnie rodzą się bowiem z niedoborem masy ciała, a obniżone
napięcie mięśniowe, z upośledzeniem odruchu ssania, powoduje w pierwszych miesiącach po urodzeniu znaczne
trudności w karmieniu tych dzieci. U dzieci i młodzieży z zespołem Prader−Willi występują także inne stygmaty
sugerujące możliwość tego zespołu. Charakteryzujące pacjentów z zespołem Prader−Willi nieprawidłowości prawdo−
podobnie w większości spowodowane są genetycznie uwarunkowaną dysfunkcją podwzgórza.
Narastająca otyłość i jej powikłania przyczyniają się do skrócenia czasu przeżycia tych pacjentów.
Według różnych danych, u 40−100% dzieci z zespołem Prader−Willi stwierdza się różnego stopnia niedobór hormonu
wzrostu. Dlatego też już w 1972 r. podjęto pierwsze próby terapii tych dzieci hormonem wzrostu. Dotychczasowe
doświadczenia wskazują, że stosowanie hormonu wzrostu jest skuteczną metodą terapii tych dzieci. Przyczynia się
bowiem nie tylko do przyspieszenia procesów wzrastania tych dzieci, ale przede wszystkim zmniejsza ich otyłość.
Prowadzi również do zwiększenia siły mięśniowej i aktywności fizycznej. Ponadto poprawia tor oddychania i zmniej−
sza ilość nocnych bezdechów.
Leczenie hormonem wzrostu nie jest jednak w pełni bezpieczne. Opisywano bowiem zgony dzieci z zespołem Prader−
−Willi w trakcie leczenia hormonem wzrostu, szczególnie w początkowym okresie terapii.
Dlatego też hormon wzrostu może być stosowany jedynie u niewielkiej grupy dzieci z zespołem Prader−Willi,
w ramach kompleksowego leczenia obejmującego restrykcyjną dietę i dozowany wysiłek. Dawkę hormonu wzrostu
przelicza się przy tym na jednostkę powierzchni (3−4,5 IU/m

/tydz), bądź masy ciała (0,525−1,4 IU/kg/tydz; optymal−

nie 0,735 IU/kg/tydz).

Is growth hormone therapy justified in children with Prader-Willi syndrome?

M. Walczak

Department of Pediatrics, Pomeranian Medical University, Szczecin, Poland

Patients with Prader−Willi syndrome are characterized by short stature, accompanied by excessive appetite contributing
to increasing obesity. Excessive appetite along with lack of satiety appear approximately at the age of 2−4 years.
Infants with Prader−Willi syndrome were born with low birth weight, and hypotonia with impaired sucking cause
significant difficulties in feeding. In children and adolescents there are also other stigmata suggesting this syndrome.
Increasing obesity and its complications contribute to shorter life survival in patients with Prader−Willi syndrome.
Abnormalities characteristic for Prader−Willi syndrome are likely to be caused by genetic dysfunction of the
hypothalamus.
According to different data, growth hormone deficiency of various grade is found in 40−100% of children with Prader−
−Willi syndrome. Therefore, already in 1972 there were first attempts to treat these children with growth hormone.
Experience so far has shown that administration of growth hormone is an effective method of therapy in these
children. It accelerates growth, as well as decreases obesity. Moreover it increases muscle strength and physical
activity, improves breathing pathway and decreases number of sleep apneas.
However, growth hormone treatment is not completely safe. Incidents of death in the course of growth hormone
therapy in children with Prader−Willi syndrome have been described, particularly at the beginning of therapy.
Therefore growth hormone should be applied only in a small group of children with Prader−Willi syndrome, as a part
of complex treatment including restrictive diet and proportioned exercise. Dosage of growth hormone is calculated
per surface area (3−4,5 IU/m

/week), or body mass (0,525−1,4 IU/kg/week, with optimal dose of 0,735 IU/kg/week).

Streszczenia / Abstracts

W 12

Potencjalne zagrożenia leczenia niedoboru wzrostu u dziewcząt z zespołem

Potencjalne zagrożenia leczenia niedoboru wzrostu u dziewcząt z zespołem
Turnera

Turnera

J. Starzyk

Klinika Endokrynologii Dzieci i Młodzieży Katedry Pediatrii, Polsko - Amerykański Instytut Pediatrii, Collegium Medicum
Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie

Zarówno ludzki biosyntetyczny hormon wzrostu (hGH), jak i pochodna testosteronu oksandrolon (Ox), stosowane
powszechnie w leczeniu niedoboru wzrostu w zespole Turnera (ZT), wywierają wpływ na przemianę węglowodanową
i lipidową. Ocena wczesnych oraz odległych efektów poszczególnych sposobów leczenia (samym hGH, skojarzone−
go hGH+Ox, oraz samym Ox) na zachowanie się obu przemian ma podstawowe znaczenie dla określenia u leczonych
bezpieczeństwa leczenia. Jest szczególnie istotna u dziewcząt z ZT, u których podejrzewa się istnienie pierwotnego
defektu receptora insulinowego i oporności na insulinę oraz stwierdza się zwiększoną częstość występowania niepra−
widłowej tolerancji glukozy, a u kobiet z ZT – cukrzycy typu 2. Z wiekiem wzrasta też ryzyko otyłości, nadciśnienia
tętniczego oraz zaburzeń lipidowych. Jest to prawdopodobnie przyczyną dwukrotnie większej częstości występowa−
nia choroby niedokrwiennej serca, trzykrotnie większej śmiertelności niż w populacji ogólnej, a także skrócenia
spodziewanego czasu życia o 6−13 lat u kobiet z ZT, które nigdy nie otrzymywały leczenia hGH lub Ox. Analiza
piśmiennictwa oraz wyniki badań własnych wykazują, że preferowane powinno być leczenie samym hGH, przy
zastosowaniu dawki 1.0−1,4 IU/kg/tydzień, które u większości leczonych daje zadawalający efekt wzrostowy, popra−
wia wskaźniki przemiany lipidowej oraz nie wywiera bliższego szkodliwego wpływu na przemianę węglowodanową.
Insulinooporność i hiperinsulinemia obserwowane są u leczonych hGH po około 4 latach leczenia, zwłaszcza gdy
stosowane są wyższe dawki (1,5−2,1 IU/kg/tydz), a u leczonych w sposób skojarzony hGH+Ox zaburzenia te obecne
są już po 6 miesiącach terapii. Leczenie samym Ox wywiera niekorzystny aterogenny wpływ na stężenia frakcji
lipidowych w osoczu, jest mało skuteczne w odniesieniu do poprawy wzrostu końcowego oraz powoduje przemija−
jącą wirylizację i, podobnie jak leczenie skojarzone, wydaje się nie być wskazane u dziewcząt z ZT. U leczonych hGH
konieczny jest indywidualny dobór dawki hGH oraz monitorowanie parametrów przemiany węglowodanowej.

Potential danger involved in treating growth deficit in girls with Turner’s

Potential danger involved in treating growth deficit in girls with Turner’s
syndrome

syndrome

J. Starzyk

Department of Pediatric and Adolescent Endocrinology, Chair of Pediatrics, Polish - American Institute of Pediatrics,
Collegium Medicum, Jagiellonian University, Cracow, Poland

Both biosynthetic human growth hormone (hGH), and oxandrolone (Ox), a testosterone derivative, commonly
employed in treating growth deficit in Turner’s syndrome (TS), affect the carbohydrate and lipid metabolism. The
assessment of early and late effects resulting from particular treatment modalities (hGH alone, combined therapy with
hGH+Ox, and Ox alone) and affecting both types of metabolism is of a paramount importance in determining therapeutic
safety. Such an assessment is particularly important in girls with TS, who are suspected of primary insulin receptor
defect and insulin resistance and who manifest an increased incidence of impaired glucose tolerance, as well as in
adult females with TS, who often show type 2 diabetes. The risk of obesity also increases with age, similarly as the risk
of hypertension and dyslipidemia. Most likely, this is the cause of more than double incidence rate of ischemic heart
disease, a three – fold increase in mortality rates as compared to the general population, as well as a shortened life
expectancy – by 6−13 years in females with TS who had never been treated with hGH or Ox. The analysis of literature
on the subject and results obtained by the author suggest that the preferred therapy should be based on hGH alone,
using the dose of 1.0−1.4 IU/kg/week; in the majority of patients, the growth effect is satisfactory, the lipid metabolic
indices are normalized and no early adverse effects are demonstrated in carbohydrate metabolism. Insulin resistance
and hyperinsulinemia are noted in patients on hGH after approximately four years of therapy, especially when higher
doses (1.5−2.1 IU/kg/week) are employed, while patients on combined therapy with hGH+Ox demonstrate such
abnormalities as early as after six months of treatment. The use of Ox alone exerts an adverse, atherogenic effect on
serum lipid fractions concentration values; in addition, this modality is ineffective with respect to significant final
height improvement and triggers transient virilization. Thus, similarly as combined therapy, Ox alone seems to be not
indicated in girls with TS. In patients on hGH, it is necessary to individually select the dose and to monitor carbohydrate
metabolism parameters.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

W 13

W 13 Dojrzewanie płciowe – aktualny pogląd na fizjologię procesu i jego zaburzenia

Dojrzewanie płciowe – aktualny pogląd na fizjologię procesu i jego zaburzenia

M. Niedziela

Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego, II Katedra Pediatrii, Akademia Medyczna im. Karola Marcinkow-
skiego w Poznaniu

Zapoczątkowanie procesu dojrzewania u człowieka związane jest z aktywacją osi podwzgórzowo−przysadkowo−
gonadalnej i wymaga zwiększonego wydzielania gonadoliberyny (LHRH) przez neurony podwzgórza. Badania
ostatnich lat pozwoliły stwierdzić, że bezpośrednim systemem kontrolującym ten proces (gatekeeper system) jest
kompleks ligand – receptor: (1) białko KiSS – 1 (kisspeptin lub metastatin) kodowane przez gen KiSS – 1 i odkryte
w 2001 roku i (2) wcześniej scharakteryzowany (w 1999 roku) receptor GPR54 (G protein – coupled receptor).
Aktywacja receptora GPR54 na neuronach podwzgórza przez białko KiSS – 1 powoduje wydzielanie LHRH. LHRH
z kolei, stymuluje receptor LHRH (LHRH – R) zlokalizowany w gonadotropach przysadkowych prowadząc do
wydzielania gonadotropin i tym samym LHRH – zależnego dojrzewania płciowego. Wydzielanie LHRH w podwzgó−
rzu kontrolowane jest także przez glutaminian (dodatnio) oraz GABA (ujemnie) zaś komórki glejowe także oddzia−
ływają na ten proces drogą para – i autokrynową. Niedobór białka KiSS – 1, nieaktywna mutacja GPR54 (typ
dziedziczenia AR) lub defekt LHRH – R (typ dziedziczenia AR) prowadzą do hipogonadyzmu hipogonadotropowe−
go (HH) i w efekcie do braku dojrzewania. Z drugiej strony, prawidłowa ontogeneza neuronów LHRH i ich wędrówka
w obrębie OUN jest procesem kontrolowanym przez szereg innych czynników takich jak TTF – 1, EAP – 1 i SynCAM,
które odpowiedzialne są za powstawanie sieci neuronalnej i kontrolę dojrzewania na poziomie transkrypcji. Prawi−
dłowa budowa leptyny i funkcja jej receptora jest również niezbędna dla prawidłowej kontroli wydzielania gonado−
tropin. Przyczyną HH z anosmią (zespół Kallmanna) jest defekt genu KAL – 1 (chr. X), ale także inaktywacja receptora
FGF1 (FGFR1) kodowanego przez gen FGFR1/KAL – 2 (chr. 8). Dodatkowa obecność rozszczepu podniebienia
i dysmorfii twarzy wspiera autosomalne pochodzenie zespołu Kallmanna (defekt FGFR1), która to postać występuje
u obu płci. Anosmia może być jedyną manifestacją zarówno w przypadku defektu KAL – 1 jak i FGFR1 natomiast
mutacja genu FGFR1 prowadzić może także do izolowanego HH bez anosmii. HH może wystąpić także w wyniku
nieprawidłowości innych genów jak DAX – 1 (+ wrodzona hipoplazja nadnerczy), prop – 1 (wielohormonalna
niedoczynność przysadki) oraz LHX – 3 (wielohormonalna niedoczynność przysadki).

Puberty – current view on physiology of the process and its disorders

M. Niedziela

Department of Pediatric Endocrinology and Diabetes, 2

Chair of Pediatrics, Poznań University of Medical Sciences

The initiation of human puberty is associated with the activation of hypothalamo−pituitary−gonadal axis and requires
the increased secretion of luteinizing hormone – releasing hormone (LHRH) by hypothalamic neurons. Recent data
showed that the direct controlling system of puberty (gatekeeper system) is the ligand – receptor complex: (1) KiSS
– 1 protein (kisspeptin or metastatin) encoded by KiSS – 1 gene and discovered in 2001 and (2) GPR54 receptor (G
protein – coupled receptor) characterized in 1999. The activation of the GPR54 receptor on hypothalamic neurons by
KiSS – 1 protein causes the LHRH releaase. LHRH stimulates LHRH receptor (LHRH – R) localized on pituitary
gonadotropes leading to gonadotropin secretion and thus generating LHRH – dependent puberty. LHRH secretion in
hypothalamus is also controlled by glutamate (positively) and GABA (negatively) and also by glial cells in para – and
autocrine pattern. Deficiency of KiSS – 1 protein or loss of function mutation of the GPR54 (AR mode of inheritance)
or LHRH – R (AR mode of inheritance) lead to hypogonadotropic hypogonadism (HH) and absent puberty. On the
other side, normal ontogenesis of LHRH neurons and their migration within CNS is controlled by many other factors
such as TTF – 1, EAP – 1 and SynCAM which are responsible for neuronal network formation and puberty control at
the transcription level. The normal structure of leptin and its receptor plays also an important role in normal
gonadotropin secretion. The cause of HH with anosmia (Kallmann syndrome) is a result of the KAL – 1 gene defect
(chr. X) and also the inactivation of FGF1 receptor (FGFR1) encoded by FGFR1/KAL – 2 gene (chr. 8). The additional
presence of cleft palate and facial dysmorphism supports the autosomal origin of Kallmann syndrome (FGFR1 defect)
and this type of Kallmann syndrome occurs in both sexes. Anosmia can be the only manifestation in both, KAL – 1
and FGFR1 defects, but FGFR1 gene mutation may also lead to isolated HH without anosmia. Isolated HH can be a
result of abnormalities in the other genes such as DAX – 1 (+ congenital adrenal hypoplasia), prop – 1 (combined
pituitary hormone deficiency) and LHX – 3 (combined pituitary hormone deficiency).

Streszczenia / Abstracts

W 14

Hamowanie dojrzewania - fakty, mity i koszty

E. Małecka-Tendera

Klinika Pediatrii, Endokrynologii i Diabetologii Dziecięcej Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach

Wykrycie zdolności analogów GnRH (aGnRH) do hamowania aktywności osi podwzgórzowo−przysadkowo−gona−
dalnej i wprowadzenie ich do terapii stało się prawdziwym przełomem w leczeniu zaburzeń dojrzewania.
Bezwzględnym wskazaniem do leczenia aGnRH jest przedwczesne dojrzewanie prawdziwe (PDP). Podanie długo dzia−
łającego aGnRH w odstępach 3−4 tygodniowych wpływa nie tylko hamująco na postęp dojrzewania, ale powoduje
częściową regresję objawów i zahamowanie dojrzewania kośćca, co daje w efekcie istotną poprawę wzrostu końcowego.
Wątpliwości wzbudzają natomiast kryteria zakończenia leczenia. Szczególnie problematyczne jest prowadzenie i koń−
czenie leczenia aGnRH u dzieci z dziecięcym porażeniem mózgowym lub z wadami wrodzonymi i nabytymi OUN,
u których często dochodzi do przedwczesnego pobudzenia osi podwzgórzowo−przysadkowo−gonadalnej.
Problem diagnostyczny i terapeutyczny, w aspekcie podjęcia decyzji o terapii aGnRH, może stanowić różnicowanie
PDP z łagodną formą wczesnego dojrzewania. Hamowanie dojrzewania u dzieci z wczesnym, ale prawidłowo postę−
pującym dojrzewaniem nie wpływa bowiem na ich wzrost ostateczny. Po wykluczeniu podłoża organicznego wcze−
snego dojrzewania, decyzję o leczeniu lub jego zaniechaniu należy rozważyć głównie w oparciu o aspekty psycho−
logiczne i rodzinne.
Nadal wiele kontrowersji wzbudza zastosowanie aGnRH do hamowania dojrzewania w celu poprawy wzrostu osta−
tecznego u dzieci z somatotropinową niedoczynnością przysadki, idiopatycznym niskim wzrostem lub zespołem
Turnera leczonych hormonem wzrostu oraz u dzieci z wrodzonym przerostem nadnerczy z wtórnym pobudzeniem osi
podwzgórzowo−przysadkowo−gonadalnej. Należy ostrożnie odnosić się do doniesień literaturowych, ponieważ więk−
szość badań oparta jest na niewielkich grupach pacjentów nie poddanych randomizacji, a efektem leczenia jest
zwykle poprawa wzrostu ostatecznego nie przekraczająca kilku centymetrów. Na ogół rozmija się to z oczekiwaniem
pacjenta i jego rodziny, którzy w imię szansy zwiększenia wzrostu muszą godzić się z wieloletnimi bolesnymi
wstrzyknięciami oraz nie fizjologicznym opóźnieniem dojrzewania.
Należy również pamiętać, że leczenie aGnRH wiąże się ze znacznymi nakładami finansowymi i możliwością nieko−
rzystnego wpływu na mineralizację kośćca. Dlatego też wydaje się, że na obecnym etapie wiedzy ten rodzaj terapii
powinien pozostać zarezerwowany dla dzieci z PDP, a hamowanie dojrzewania u dzieci z innymi jednostkami choro−
bowymi winno się ograniczyć do zaplanowanych badań klinicznych.

Delaying puberty – facts, myths and costs

E. Małecka-Tendera

Department of Paediatrics, Endocrinology and Diabetes, Medical University of Silesia, Katowice

Discovery of suppressing effect of GnRH analogues (aGnRH) on the hypothalamus−pituitary−gonadal axis as well as introducing
them to therapy became a genuine turning point in treating puberty disorders.
Therapy with aGnRH is a treatment of choice in central precocious puberty (CPP). Administration of long – acting aGnRH every 3−
4 weeks has a delaying effect not only on progression of puberty but also causes partial regression of symptoms and inhibition of bone
age advancement, which results in essential improvement of the final height. However, there are no strict age criteria of terminating the
therapy. Particularly problematic issue is management and termination of aGnRH treatment in children with cerebral palsy or congenital
and acquired defects of the central nervous system in whom precocious stimulation of hypothalamus−pituitary−gonadal axis often
occurs.
Diagnostic and therapeutic problem in aspect of aGnRH therapy may appear while differentiating between CPP and mild variant of
early puberty, since suppressing puberty in children with early but normally progressing sexual development does not influence their
final height. Having excluded organic background of early puberty, decision to institute or withhold the therapy should be considered
mainly on basis of psychological and familial aspects.
Application of aGnRH for improvement of final height in children with growth hormone deficiency, idiopathic short stature or Turner
syndrome treated with growth hormone, as well as in children with congenital adrenal hyperplasia with secondary stimulation of the
hypothalamus−pituitary−gonadal axis is still controversial. Published data should be interpreted cautiously as they are usually based on
small, non − randomised groups, and improvement of the final height as a result of treatment often does not exceed a few centimetres.
In general this effect fail to meet patients’ and their families expectations who, in the name of having a chance to improve child’s final
height, agree on many years of painful injections and non − physiological delay of puberty.
It has to be taken into account that treatment with aGnRH is associated with significant financial costs and possible impairment of bone
mineralization. Therefore currently, this kind of therapy should be limited to children with CPP. In other disorders it should be applied
in research protocols.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

W 15

W 15 Pediatryczna prewencja cukrzycy typu 2 dorosłych – czy cukrzyca typu 2

Pediatryczna prewencja cukrzycy typu 2 dorosłych – czy cukrzyca typu 2

Pediatryczna prewencja cukrzycy typu 2 dorosłych – czy cukrzyca typu 2
rozwija się wraz z dziećmi i młodzieżą?

rozwija się wraz z dziećmi i młodzieżą?

P. Fichna, B. Skowrońska

Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego, Akademia Medyczna im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Cukrzyca typu 2 u dorosłych jest często rozpoznawana z opóźnieniem. Uchwycenie początku choroby jest trudne z powodu skrytego jej
postępu ku jawnej postaci. Znany jest znaczący udział uwarunkowań genetycznych w patogenezie cukrzycy typu 2 i dlatego wywiad
rodzinny powinien być ważny w ujawnianiu osób, w tym dzieci, obarczonych dużym ryzykiem zachorowania. Objawy przed –
cukrzycowe składają się na pojęcie diabesitas, które wskazuje na: otyłość; nierównowagę glikemiczno – insulinową, manifestującą się
jako insulinooporność bez lub z upośledzoną tolerancją glukozy; dyslipidemię; nadciśnienie tętnicze. Diabesitas rozwija się stopniowo
od pojedynczych objawów, aż po pełen zespół metaboliczny i w końcu cukrzycę typu 2. Cukrzyca typu 2 może być rozpoznana bez lub
z wcześniejszym zespołem metabolicznym. Ta względnie długa droga ku jawnej cukrzycy typu 2 daje szansę wczesnej prewencji, aby
uniknąć choroby lub przynajmniej opóźnić jej ostateczną postać i zmniejszyć ryzyko jej komplikacji. Komplikacje te mogą rozwijać się
też wcześniej – razem ze stanem diabesitas. Stąd powstaje pytanie – jak wcześnie należy rozpoczynać prewencję?
W Polsce nie ma epidemiologii cukrzycy typu 2 u dzieci i młodzieży, gdyż jej rozpoznawanie jest bardzo rzadkie. Jednak z drugiej strony,
możemy zaobserwować rosnącą zapadalność na otyłość, która jest pierwotnym krokiem ku diabesitas w tej samej populacji i stanowi to
olbrzymi problem zdrowotny już obecnie oraz na przyszłość. Nasza ocena 140 dzieci otyłych, 12 z nadwagą oraz 14 normo – wagowych
(wiek 4−18 lat) ujawniła (ANOVA i korelacje Pearsona): 1) Na glikemię na czczo wpływa wiek (p<0,02) i stadium dojrzewania wg Tannera
(p<0,013), ale nie płeć, ani otyłość. 2) Insulinemia na czczo jest zależna od wieku (p<0,004), dojrzewania (p<0,009) i stopnia otyłości
(p<0,006), ale nie od płci. 3) HOMA – IR oraz QUICKI zależały odpowiednio od wieku (p<0,002; p<0,001), dojrzewania (p<0,009;
p<0,001) i od stopnia otyłości (p<0,009; p<0,001). 4) BMI – SD pozytywnie korelowało z insulinemią na czczo (p<0,006), glikemią w 2
– giej godzinie OGTT (p<0,02), trójglicerydami (p<0,018), skurczowym (p<0,001) i rozkurczowym (p<0,003) ciśnieniem krwi. 5) 13,2%
pacjentów miało upośledzoną tolerancję glukozy, a 1,3% cukrzycę typu 2. 6) U pacjentów z otyłością w 31% można było rozpoznać zespół
metaboliczny ! Zaburzenia metabolizmu glukozy, sekrecji insuliny i zespół metaboliczny okazały się bardzo częste wśród dzieci w populacji
polskiej i nasilały się wraz z otyłością. Biologiczne wskaźniki rosnącego ryzyka komplikacji metabolicznych są obecne już u najmłodszych
pacjentów. Sugeruje to, że profilaktyczna interwencja przeciw cukrzycy typu 2 powinna zacząć się w najwcześniejszych stadiach otyłości
i o ile możliwe, to jeszcze przed dojrzewaniem. Praktyka lekarzy rodzinnych oraz aktywne poszukiwanie dzieci wysokiego ryzyka
w przedszkolach i szkołach, powinny być źródłami i sposobem na wybranie dzieci, które potrzebują oceny metabolizmu, a następnie terapii.
Jest to najprawdopodobniej najlepszy czas w życiu i najlepsza droga dla efektywnej profilaktyki. Nasze doświadczenie wskazuje na
możliwość odwrócenia, a co najmniej osłabienia objawów diabesitas poprzez wpływ na nawyki żywieniowe i styl życia. Wydaje się, że jest

to najlepszy sposób, aby uchronić młodych pacjentów przed cukrzycą typu 2 w ich dorosłym życiu.

Pediatric prevention of type 2 diabetes of adults – does type 2 diabetes grow

Pediatric prevention of type 2 diabetes of adults – does type 2 diabetes grow
up with children and adolescents?

up with children and adolescents?

P. Fichna, B. Skowrońska

Department of Pediatric Endocrinology and Diabetes, Karol Marcinkowski University of Medical Sciences, Poznań, Poland

Type 2 diabetes is recognized too late in adults frequently. The beginning of this disease is difficult to identify because its insidious
progress from prediabetes to overt symptomatic form. The significant genetic impact in pathogenesis type 2 diabetes is known. So, family
history should be important for selection of individuals, including children, who are at risk of disease. Prediabetic symptoms fulfill
criteria described as diabesitas, what indicates on: obesity; disturbed glycemia – insulinemia balance, which is manifested as insulin
resistance without or with impaired glucose tolerance; dislipidemia; arterial hypertension. Diabesitas develops gradually from singular
symptoms up to full metabolic syndrome and type 2 diabetes at last. Type 2 diabetes may be diagnosed without or prior to metabolic
syndrome also. This relatively prolonged way to overt type 2 diabetes gives a chance for its early prevention to avoid the disease or to
delay its definite form and to diminish risk of its future complications as well. The complications can start to arise even earlier – together
with diabesitas status. Thus, the question is, how early should we start with prevention?
In Polish children and adolescent population, there is not epidemiology of type 2 diabetes because its very rare diagnosis. On the other hand,
we can observe rising incidence of obesity, which is primary step toward diabesitas in the same young population and it seems to be a huge
health problem for now and for future as well. Our evaluation of 140 obese, 12 overweight and 14 nonobese children (4−18 years old)
revealed (ANOVA and Pearson’s correlations): 1) Fasting glycemia depended on age (p<0.02) and Tanner’s stages (p<0.013), without
gender and obesity influence. 2) Fasting insulinemia depended on age (p<0.004), puberty (p<0.009) and on the progress of obesity
(p<0.006) but not on gender. 3) HOMA – IR and QUICKI were depending on age (p<0.002, p<0.001), puberty (p<0.009, p<0.001) and on
the stage of obesity (p<0.009, p<0.001) respectively. 4) BMI – SD correlated positively with fasting insulinemia (p<0.006), glycemia in 2
– hour OGTT (p<0.02), triglycerides (p<0.018), systolic (p<0.001) and diastolic (p<0.003) blood pressure. 5) 13.2% out of patients have
impaired glucose tolerance and 1.3% – type 2 diabetes. 6) The prevalence of the metabolic syndrome was 31% in obese subjects! The
disorders in glucose metabolism, insulin secretion and metabolic syndrome were found very high among obese children in Polish population
and they increased with obesity. Biomarkers of a rising risk of metabolic complications are already present in the youngest patients. It
suggests, that prophylactic intervention against type 2 diabetes should be started at the earliest stage of obesity and prior to sexual maturation
if possible. Family practice and active searching of children at risk in preschool and school population should be the source and the way to
recruit young patients who need metabolic evaluation and consecutive therapy. It is the best life period and the best way for effective
prophylaxis probably. Our experience indicate on possibility to reverse or at last to attenuate diabesity symptoms by influencing eating
behavior and life style. It seems way to save young patients from type 2 diabetes in their adulthood.

Streszczenia / Abstracts

W 16

Zalecenia kliniczne PTD dotyczące postępowania u dzieci i młodzieży chorują-

Zalecenia kliniczne PTD dotyczące postępowania u dzieci i młodzieży chorują-
cych na cukrzycę typu 1 (2005)

cych na cukrzycę typu 1 (2005)

P. Jarosz-Chobot, G. Deja

Klinika Pediatrii, Endokrynologii i Diabetologii Dziecięcej Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach

Cukrzyca typu 1 to najczęstsza choroba przewlekła wieku rozwojowego, jest chorobą społeczną i cywilizacyjną. W ostatnim okresie
obserwowana jest eksplozja cukrzycy t. 1 − w Polsce około 2000 dzieci zapada na tę chorobę każdego roku. Spośród nieprawidłowości
w gospodarce węglowodanowej wyróżnia się: nieprawidłową glikemię na czczo, nieprawidłową tolerancję glukozy, stan przedcukrzy−
cowy (prediabetes) oraz jawną cukrzycę.
Nowa strategia leczenia cukrzycy ma za zadanie następujące cele:
− osiągnięcie przez dziecko z cukrzycą parametrów rozwoju zgodnych z wiekiem i genetycznymi uwarunkowaniami
− minimalizację powikłań ostrych i przewlekłych cukrzycy
− uzyskanie jakości życia porównywalnej do grupy rówieśniczej.
Aktualnie w Polsce obowiązujące kryteria wyrównania metabolicznego cukrzycy (Stanowisko PTD z 2005 roku) zalecają utrzymanie
podczas samokontroli glikemii na czczo w granicach 70 − 90 mg/dl a po posiłkach w granicach 70 − 135 mg/dl. Pozwoli to na
osiągnięcie wartości HbA

poniżej 6,1% (standard DCCT przy kontroli IFCC), przy czym u dzieci do 6 roku życia i w okresie

dojrzewania pożądane jest utrzymanie stężenia HbA

<6,5%. Celem zminimalizowania rozwoju powikłań zaleca się ścisłą kontrolę

gospodarki lipidowej − utrzymanie stężenia cholesterolu całkowitego <175 mg/dl, w tym frakcji LDL <100 mg/dl i frakcji HDL>40
mg/dl oraz stężenia trójglicerydów <150 mg/dl. Zalecane jest także utrzymanie wartości ciśnienia tętniczego poniżej 130/80 mmHg (dla
dzieci <95 centyla odpowiedniego dla wieku). Jako standard leczenia cukrzycy typu 1 uznano zatem funkcjonalną intensywną
insulinoterapię na drodze wielokrotnych wstrzyknięć insuliny z adaptacją dawek lub stałego podskórnego wlewu insuliny za pomocą
osobistej pompy insulinowej. Prowadzenie takiego leczenia jest jedynie możliwe w połączeniu z bardzo dobrą, stałą edukacją chorego
i jego rodziny/opiekunów oraz samokontroli chorego. Od pierwszego dnia po ustaleniu rozpoznania cukrzycy, dziecko powinno się
znajdować pod opieką zespołu specjalistów: pediatry − diabetologa, pielęgniarki diabetologicznej − edukatora, dietetyka, psychologa
i pediatrycznego pracownika socjalnego. Leczenie cukrzycowej kwasicy ketonowej, ostrego powikłania będącego najczęstszą przy−
czyną śmiertelności w cukrzycy, powinno być prowadzone w oddziałach OIOM lub specjalistycznych oddziałach diabetologicznych
z uwzględnieniem obowiązujących zaleceń. Stopniowe nawadnianie pozajelitowe ze stałym monitorowaniem i uzupełnianiem elektro−
litów, nie stosowanie natrium bicarbonicum oraz łagodna redukcja stężenia glikemii (o 4,0 − 5,0 mmol/h) zmniejszają ryzyko wystąpie−
nia obrzęku mózgu w przebiegu kwasicy ketonowej u dziecka z cukrzycą.
Ponadto należy systematycznie monitorować przebieg leczenia cukrzycy, rozwój powikłań oraz wykonywać badania przesiewowe
w kierunku chorób współistniejących z cukrzycą.

PTD clinical guidelines concerning management of children and adolescent

PTD clinical guidelines concerning management of children and adolescent
with diabetes mellitus type 1 (2005)

with diabetes mellitus type 1 (2005)

P. Jarosz-Chobot, G. Deja

Department of Paediatrics, Endocrinology and Diabetes, Medical University of Silesia, Katowice

Diabetes mellitus type 1 (DMT1) is the most common chronic disease in pediatric patients. It is a social and industrial disease.
Explosion of DMT1 has been observed in the last years − about 2000 children are taken ill with diabetes every year in Poland. Among
disturbances of carbohydrate metabolism the following could be distinguished: impaired fasting glucose, impaired glucose tolerance,
prediabetes and diabetes. The new strategy of treatment DMT1 includes the following targets:
− achievement of parameters of development according to age and genetic predispositions by a diabetic child
− reduction of acute and chronic complications of diabetes
− achievement of quality of life comparable with peers.
Currently criteria of metabolic control in DMT1 required in Poland (The Attitude of PTD 2005) recommend keeping fasting glucose
level from 70 to 90 mg/dl and postprandial glucose level from 70 to 135 mg/dl while self − control. Such glicemic control allows to
achieve a level of HbA

<6,1 % (Standard DCCT under IFCC control), while in children under 6 years and during pubertal period the

level of HbA

<6,5% is recommended. The accurate control of lipids is required to decrease the development of diabetes complications.

The total cholesterol level <175 mg/dl, including LDL fraction <100 mg/dl, HDL fraction >40 mg/dl and triglycerides level <150 mg/
dl are recommended. Also remaining blood pressure beneath 130/80 mmHg (for children <95 centyl suitable for age) is desired.
Functional intensive insulin therapy (like multiple injections with adopting of dosages or continuous subcutaneous insulin infusion) is
regarded as a standard of DMT1 treatment. This treatment is possible only in connection with excellent, permanent education of a child
and his parents and good self control. The diabetic child should be under control of diabetic team: pediatrician − diabetologist, educator,
dietician, psychologist and social worker from the beginning of the disease. The treatment of DKA, the most frequent cause of
mortality in diabetic children, should be performed in intensive care units or specialist diabetologic units complying current guidelines.
The gradual intravenous hydration with still monitoring and electrolytes supplementation, not using natrium bicarbonicum and mild
reduction of glucose level (about 4,0 − 5,0 mmol per hour) decrease the risk of cerebral edema while DKA. Moreover systematic
monitoring of treatment, diabetic complications and screening for coexisting disease with DMT1 are recommended.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

W 17

W 17 Diagnostyka chorób mitochondrialnych w praktyce lekarza pediatry

Diagnostyka chorób mitochondrialnych w praktyce lekarza pediatry

E. Pronicka

Oddział Chorób Metabolicznych Kliniki Pediatrii, Instytut – Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka, Warszawa

Choroby mitochondrialne to grupa zaburzeń o uwarunkowaniu genetycznym, w których pierwotny defekt zlokalizowany jest w strukturze
lub funkcji łańcucha oddechowego. Zaburzenie procesu fosforylacji oksydacyjnej upośledza metabolizm energetyczny komórki
i w zasadzie dotyczyć może wszystkich tkanek i narządów. Odpowiedzialne za defekt mutacje DNA mitochondrialnego lub częściej mutacje
w genach zlokalizowanych w DNA jądrowym znajdowane są zaledwie w połowie przypadków. U pozostałych pacjentów wystąpienie
choroby mitochondrialnej związane jest z mutacjami nie Poznanych jeszcze genów odpowiadających za w regulację funkcji, transport
metabolitów, replikację translację, czy procesy komunikacji między mitochondrium a jądrem komórkowym. Częstość występowania
chorób mitochondrialnych u dzieci szacowana jest na 1:10000 urodzeń. We własnych polsko−czeskich badaniach liczba nowych rozpoznan
rocznie wyniosła odpowiednio 3 i 4. Większość przypadków w grupie 180 deficytów oksydazy cytochromowej (kompleksu IV łańcucha
oddechowego) ujawniła się (i prowadziła do zgonu) w pierwszych 2 latach życia. Należy jednak przyjąć, że nadal większość chorób
mitochondrialnych u niemowląt pozostaje nierozpoznana stanowiąc nowe wyzwanie dla neonatologów i pediatrów. Niewyjaśnione, postę−
pujące i wielonarządowe zaburzenia, obejmujące poza układem nerwowym także serce czy wątrobę, wymagają wykluczenia mitochondrio−
patii. Pierwszym objawem bywa często brak łaknienia, wymioty i zahamowanie przyrostu masy ciała i wzrostu. W około 80% przypadków
towarzyszy im wzrost poziomu mleczanu w płynach ustrojowych, także w moczu (w osoczu i płynie mózgowo−rdzeniowym powyżej
2 mmol/l) oraz wzrost stężenia alaniny we krwi (powyżej 450 umol/l). Złotym standardem diagnostycznym pozostaje kompleksowe badanie
(morfologiczne, histochemiczne, polarograficzne, spektrofotometryczne, molekularne) świeżej tkanki mięśniowej pobranej drogą biopsji
otwartej. W praktyce diagnostyka mitochondrialna ogranicza się do wykazania złożonego lub izolowanego deficytu kompleksów łańcucha
oddechowego w mięśniu. Badania molekularne polegają na poszukiwaniu 5 najczęstszych mutacji mtDNA (tzw. skrining) oraz kilku
zaburzeń DNA jądrowego możliwych do wykonania w kraju (mutacje w genach SURF1, SCO2 i ostatnio deplecje mtDNA). Diagnostyka
chorób mitochondrialnych jest procesem złożonym, kosztownym i długotrwałym, często trwającym wiele lat po zgonie probanda. Warun−
kiem ustalenia ostatecznego rozpoznania jest w każdym przypadku: wczesna identyfikacja przez lekarza pierwszego kontaktu pacjentów
z możliwą/prawdopodobną etiologią mitochondrialną, skierowanie ich do ośrodka diagnostyki mitochondrialnej lub, w razie zgonu,
racjonalne zabezpieczenie materiału biologicznego do badań molekularnych. Szczególną rolę odegrać tu może badanie pośmiertne,
z uwzględnieniem morfologii mózgu, a także założenie hodowli fibroblastów.

Diagnosis of mitochondrial disorders at the level of general pediatrician and

Diagnosis of mitochondrial disorders at the level of general pediatrician and
first contact doctor

first contact doctor

E. Pronicka

Division of Metabolic Diseases, Department of Paediatrics, Children’s Memorial Heath Institute, Warsaw

Mitochondrial diseases are the group of genetically inherited disorders with a defect affected the structure or function of respiratory chain.
Impaired oxidative phosphorylation process leads to deficient energetic metabolism of the cell and may involve all tissues and organs.
Mutations in mitochondrial DNA and more often in nuclear DNA responsible for the disease can be identified in less then 50% of the patients.
In remaining cases a molecular defect may be localized in other unrecognized yet genes, responsible for regulation of the function, transport
of metabolites, replication, translation, mitochondrium – nucleus communication and other less known mitochondrial processes. Frequency
of the mitochondrial disorders in children was assessed as about 1: 10000 births. In own Polish−Czech survey the number of 3−4 new
mitochondrial patients was identified each year in the country. Among of 180 cases of cytochrome oxidase deficiency (complex IV of
respiratory chain), majority of affected infants presented with symptoms early after birth and died during first 2 years of the life. Relative
rarity, non conclusive clinical picture often resembling perinatal neurological disorder, progressive, sever course of the disease and early
death make difficult an appropriate diagnosis at the level of first contact doctor in regional neonatal and paediatric wards. Many cases of
mitochondrial disorders in young infants probably remain undetected. To improve this situation it is imported to remember that mitochondrial
etiology should be excluded especially in all infants with progressive multiorgan disorder of unknown cause. Out of well known neurological
involvement, there is important to consider the mitochondrial etiology in the infants and children with cardiomyopathy (syndromic and
seemingly isolated) as well as with acute or chronic liver failure. Failure to thrive, vomiting and impaired growth are frequent symptoms at
the onset. Increased lactate concentration in plasma, cerebrospinal fluid (above 2,0 mmo/l) as well as in urine is found in 80% of the cases
and may be treated as important marker of mitochondrial pathology. Plasma alanine concentration is also often increased (above 450 umol/
l). But special investigation of muscle tissue received by open muscle biopsy remains the gold standard in the diagnostics of mitochondrial
disorders. Investigations have to include morphological, histochemical, polarographic, spectrophotometric, and molecular techniques and
may be perform only in an interdisciplinary mitochondrial centre. In practice, mitochondrial diagnostics is often limited to recognize
complex or isolated deficiencies of respiratory chain complexes (I to IV) in the muscle. Routine molecular investigations include screening
– search for the most frequent mtDNA mutations (MELAS, MERRF, NARP, large deletions) and some mutations of nuclear DNA, presently
available for the study in the country (mutations in SURF1, SCO2 genes, and recently mtDNA depletions). Diagnostics of mitochondrial
disorders is a complex process, very expensive and long – lasting. The molecular diagnosis might be finally established several years after
proband’s death, but still is very important for his family to receive an appropriate genetic counseling. The major condition for successful
diagnostic process is an early recognition of patients with possible/probable/suspected mitochondrial pathology by first contact doctor as well
as reassure conditions to continue investigations at interdysciplinary mitochondrial centre, also after death. Invaluable role of detailed
autopsy performed by professional pathologist has to be strongly underlined. Banking all available deeply frozen body fluids, DNA and
tissues as well as fibroblast culturing for future study seems to be obligatory.

Streszczenia / Abstracts

W 18

Endocrine aspects and somatic outcome in inborn errors of metabolism

U. Wendel

Children’s Hospital, Metabolic Unit, Heinrich-Heine Universität, Düsseldorf, Germany

There are various inborn metabolic disorders associated with growth disturbances but without clear hormone
deficiencies.
Intrauterine growth retardation:

This is a feature in various metabolic disorders (maternal phenylketonuria, respiratory

chain disorders)
(Severe) failure to thrive:

Respiratory chain disorders.

Macrosomy at birth:

In persistent hyperinsulinaemic hypoglycaemia the majority of the newborns is macrosomic at

birth.
Homocystinuria:

Homocystinuric patients tend to be tall with elongation of long bones near puberty and enlarged

metaphyses and epiphyses. Arachnodactyly is present in about half the patients.
Glycogen storage disease type I (glucose 6−phosphatase deficiency):

Growth can be severely retardation and puberty

severely delayed unless there is optimal dietary treatment in order to prevent hypoglycaemia and suppress secondary
metabolic derangements (particularly hyperlactic acidaemia) as much as possible.
Cystinosis:

Patients with cystinosis develop renal tubular Fanconi syndrome early in life. In patients who do not

receive cystine depletion therapy severe growth retardation is significant. The use of cysteamine (in order to reduce
cystine storage) has markedly improved growth. rhGH treatment even in the absence of growth hormone deficiency
is efficient.
Urea cycle disorders:

Poor growth may be due to alteration in diet particularly reduction of protein (in order to

prevent accumulation of toxic metabolites). In these metabolic disorders it is essential to make sure that any diet used
is complete and capable of sustaining normal growth and development.
Organic acidaemias:

Growth retardation has been reported in the literature in treated organic acidaemias. The role of

severe iatrogenic protein restriction has been emphasized as a cause of the patient’s inability to fully meet growth
potential. In some cases treatment with rhGH may increase linear growth. In some patients rhGH was used to get
metabolic improvement. Low concentrations of insulin − like growth factor (IGF 1) seem to be a frequent finding in
these patients. This may be due to damaged GH regulation pathways, metabolic and nutritional perturbations or poor
nourishment.
Clear endocrine disorders such as ovarian failure and inappropriate hyperinsulinemia occur in galactosaemia and
persistent hyperinsulinaemic hypoglycaemia, respectively.
Galactosaemia:

> 90% of galactosaemic females have ovarian failure (hypergonadotropic hypogonadism). It may be

manifested as delayed puberty, primary amenorrhea, secondary amenorrhea, or oligomenorrhea. Hormone replacement
from early puberty is needed.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

W 19

W 19 Rak? Gruczolak? I co dalej?... Aktualności na temat guzów kory nadnerczy u

Rak? Gruczolak? I co dalej?... Aktualności na temat guzów kory nadnerczy u

Rak? Gruczolak? I co dalej?... Aktualności na temat guzów kory nadnerczy u
dzieci i młodzieży

dzieci i młodzieży

M. Ginalska-Malinowska

Oddział Endokrynologii Kliniki Pediatrii, Instytut - Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie

Guzy kory nadnerczy rzadko występują u dzieci i młodzieży. Szacuje się, że stanowią one ok. 0,2−0,24% wszystkich
nowotworów wieku rozwojowego. W południowej Brazylii guzy kory nadnerczy u dzieci stwierdza się ok. 10−15
razy częściej niż w innych rejonach świata, dlatego na bazie tych doświadczeń, w Brazylii we współpracy z USA
utworzony został przed kilkoma laty Międzynarodowy Rejestr Guzów Kory Nadnerczy u Dzieci, dzięki któremu
przeanalizowano dotychczas i opublikowano dane dotyczące ponad 250 pacjentów.
Na podstawie tych analiz wiadomo, guzy kory nadnerczy stwierdza się częściej u młodszych dziewczynek, a w
obrazie klinicznym dominują objawy zaburzeń hormonalnych (wirylizacja, rzadziej zespół Cushinga). Najbardziej
charakterystyczne dla rozpoznania guza kory nadnerczy u dzieci jest podwyższenie stężenia DHEAS w surowicy
oraz zwiększenie wydalania 17 − KS. Ocena wydalania całego spektrum metabolitów hormonów steroidowych
w moczu dobowym (profil steroidowy) jest cennym narzędziem diagnostycznym w przypadku guzów kory nadner−
czy u dzieci. Obecnie uważa się, że do potwierdzenia rozpoznania guza kory nadnercza nie jest konieczny test
hamowania deksametazonem.
Każdy pacjent z objawami guza kory nadnerczy powinien mieć przeprowadzone badanie obrazowe: CT lub MRI.
Rozpoznanie histologiczne guza oraz różnicowanie między gruczolakiem i rakiem kory nadnercza jest niezwykle
trudne, szczególnie u dzieci.
Podstawową i najważniejszą metodą leczenia guzów nadnerczy u dzieci jest leczenie chirurgiczne (adrenalektomia).
Nadal nie ma standardów postępowania dotyczących chemio − czy radioterapii.
Dalszy przebieg choroby uzależniony jest głównie od radykalności leczenia operacyjnego, a także od wieku dziec−
ka, wielkości guza, obecności przerzutów, normalizacji wyników badań po zabiegu operacyjnym. Do najkorzystniej−
szych czynników prognostycznych należy wiek dziecka (poniżej 3 roku życia), niewielki rozmiar guza (<200 cm

radykalność zabiegu operacyjnego, brak przerzutów w momencie rozpoznania. Rokowanie w przypadkach guzów
kory nadnerczy u dzieci w niewielkim stopniu zależy od rozpoznania histopatologicznego.

Adenoma? Carcinoma? And what next?… current data on adrenocortical

Adenoma? Carcinoma? And what next?… current data on adrenocortical
tumors in children and adolescents

tumors in children and adolescents

M. Ginalska-Malinowska

Department of Pediatrics, Division of Endocrinology, The Childrens’ Memorial Health Institute, Warsaw

Adrenocortical tumors (ACT) are rare in children and adolescents. The annual worldwide

incidence of childhood

ACT ranges from 0,2−0,24% of all cancers. In Southern Brazil, however, approximately 10−15 times that many
childhood ACTs are diagnosed. Therefore, a few years ago the International Pediatric Adrenocortical Tumor Registry
has been created and more than 250 registered patients with ACTs were analysed.
Most of the affected children are young girls with classic endocrine syndromes (virilizing and/or Cushing). Increased
levels of plasma dehydroepiandrosterone sulfate (DHEA − S) and urinary 17−ketosteroids are the most characteristic
features of the disease. Urinary steroid profile is also very useful tool in ACT diagnostic procedure. A dexamethasone
suppression test is rarely essential.
All patients

suspected of having an adrenal tumor should be examined by CT

or magnetic resonance imaging. The

pathologic classification of pediatric ACT and differentiation carcinoma from adenoma is difficult. Surgery
(adrenalectomy) is the most important procedure in the treatment of ACT. The role of chemotherapy and/or radiotherapy
has not been established.
The outcome depends on completion of surgical resection as well as the child’s age, size of the tumor, metastatic
disease at diagnosis, normalization of hormone levels postsurgery. A good prognostic factors of the disease are: age
< 3 yr, tumor

volume of 200 cm

or less, definitive surgery and absence of metastasis. The prognostic importance

histology is controversial in pediatric ACT.

Streszczenia / Abstracts

W 20

Aspekty biochemiczne, kliniczne i genetyczne niedoboru P450 oxydoreduktazy,

Aspekty biochemiczne, kliniczne i genetyczne niedoboru P450 oxydoreduktazy,
nowego typu wrodzonego przerostu kory nadnerczy (wpn)

nowego typu wrodzonego przerostu kory nadnerczy (wpn)

E. M. Małunowicz

Zakład Diagnostyki Laboratoryjnej, Instytut - Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka, Warszawa

P450 oksydoreduktaza (POR) jest flawoproteiną przenoszącą elektrony do wszystkich mikrosomalnych P450 enzymów, w tym do
enzymów steroidogenezy takich jak P450c17 (CYP 17), P40c21 (CYP21A2), CYP51A1, P450 aromataza (CYP19) oraz metaboli−
zujących leki. W 1985 roku Peterson i wsp. opisali dziecko 46, XY z obojnaczymi zewnętrznymi narządami płciowymi oraz profilem
steroidów w osoczu i moczu (w warunkach podstawowych i po stymulacji ACHT), który wskazywał na jednoczesny, częściowy
deficyt 17a − i 21 − hydroksylazy oraz 17,20 − liazy. Do roku 2003 opisano ok. 30 pacjentów z podobnymi wynikami hormonalnymi.
Ich profile steroidowe (GC/MS) w moczu charakteryzowało zwiększone wydalanie metabolitów 17 − OHP i 21 − dezoksykortyzolu
(pregnantriol, pregnantriolon), kortykosteronu (THA, THB), progesteronu (pregnandiol), 17 − hydroksypregnenelonu (pregnentriol)
oraz prawidłowe (lub niskie) metabolitów androgenów (androsteron, etiocholanolon). Wydalanie metabolitów kortyzolu było prawi−
dłowe. W krótkim teście stymulacji z Synacthenem obserwowano zwiększoną odpowiedź 17 − OHP, progesteronu, kortykosteronu ale
zmniejszoną kortyzolu. Molekularne badania nie potwierdziły mutacji w genach CYP17 i CYP21A. U pacjentów z pozornym,
jednoczesnym niedoborem 17a − i 21 − hydroksylazy obserwowano wiele objawów klinicznych. Dziewczynki po urodzeniu miały
obojnacze zewnętrzne narządy płciowe, co potwierdzało nadmiar androgenów w życiu płodowym. Opisano jednakże kobietę tylko
z objawami pierwotnego braku miesiączki i zespołem PCO. Po urodzeniu nie było progresji androgenizacji a poziom androgenów był
prawidłowy lub niski. U wielu nastolatek obserwowano cysty jajników. Natomiast chorzy chłopcy mieli obojnacze (lub prawidłowe)
zewnętrzne narządy płciowe. Niektórzy pacjenci obu płci mieli cechy dysmorfii, przypominające wady rozwojowe szkieletu w zespole
Antley − Bixlera, spowodowane mutacjami genu FGFR2. U niektórych matek w okresie ciąży pojawiały się objawy androgenizacji
(trądzik, hirsutyzm, pogrubienie głosu), które mijały samoistnie po porodzie, co wskazywało na płodowe pochodzenie androgenów.
Postawiono hipotezę alternatywnej (tylko w życiu płodowym) drogi syntezy androgenów. Uważa się, że niski poziom estriolu u matki
i zwiększone wydalanie u niej epi − allopregnandiolu może być markerem do diagnostyki prenatalnej tej choroby. W 2004 roku badania
molekularne genu POR potwierdziły mutacje u pacjentów ze złożonym niedoborem 17a − /21 − hydroksylazy, które obniżały aktyw−
ność obu enzymów. Do chwili obecnej zdiagnozowano ok. 60 pacjentów, u których znaleziono 21 mutacji genu POR. Niedobór POR
jest nowym typem zaburzeń steroidogenezy nadnerczowo − gonadowej i nową formą wpn o spodziewanej dużej częstości występo−
wania i wielu objawach klinicznych.

Biochemical, clinical and genetic aspects of P450 oxidoreductase deficiency -

Biochemical, clinical and genetic aspects of P450 oxidoreductase deficiency -
a new type of congenital adrenal hyperplasia (cah)

a new type of congenital adrenal hyperplasia (cah)

E. M. Małunowicz

Department Laboratory Diagnostics, The Children’s Memorial Health Institute, Warsaw

P450 oxidoreductase (POR) is a flavoprotein that donates electrons to all microsomal P450 enzymes, including the steroidogenic
enzymes P450c17(CYP17); P450c21(CYP21A2), CYP51A1, P450aromatase (CYP19) and drug metabolizing enzymes. In 1985
Peterson at al. reported a 46,XY child with ambiguous external genitalia and a profile of basal and ACTH stimulated serum and urinary
steroids that indicated partial deficiencies in steroid 17a − hydroxylase, 17,20 − lyase and 21 − hydroxylase. Until 2003 similar hormonal
findings were reported in about 30 patients. Their urinary steroid profiles by GC/MS showed a characteristic pattern: increased
excretion of 17 − OHP and 21 − deoxycortisol (pregnanetriol, pregnanetriolone), corticosterone (THA, THB), progesterone (pregnanediol),
17 − hydroxypregnenolone (pregnenediol) metabolites and normal (or low) excretion of androgen metabolites (androsterone,
etiocholanolone). Excretion of cortisol metabolites was normal. The short synacthen test confirmed exaggerated 17 − OHP, progesterone,
corticosterone response but cortisol response was impaired. Molecular analysis of CYP17 and CYP21A2 performed in some patients
did not reveal any mutations. Patients with apparent combined 17a − hydroxylase/21 − hydroxylase presented with multiple clinical
manifestations. Affected girls were born with ambiguous genitalia, confirming intrauterine androgen excess. However a woman with
only primary amenorrhea and polycystic ovary syndrome was reported. After birth virilization did not progress and androgen level was
normal or low. Very often in adolescent girls ovarian cysts have been reported. Conversely, affected boys had undermasculinized or
normal external genitalia. Some boys and girls presented with dysmorphic features resembling Antley − Bixler skeletal malformation
syndrome, caused by FGFR2 gene mutations. In some mothers of the patients signs of virilization (acne, hirsutism, voice deepening)
had developed during pregnancy but they resolved rapidly after birth, showing intrauterine androgens excess of fetal origin. Alternative
pathway in human androgen synthesis, present only in fetal life, is hypothesized. Low level of maternal estriol and excessive excretion
of epiallopregnanediol are suggested to be useful markers for prenatal diagnosis. In 2004 molecular studies of the POR gene revealed
mutations in patients with combined 17a/ 21 − hydroxylase deficiency which impaired both enzymes activity. Till now about 60 patients
have been reported, presenting with 21 mutations of the POR gene. Deficiency of the POR is a newly − characterized disorder of
adrenal and gonadal steroidogenesis. It is regarded as a novel form of CAH with suspected frequent occurrence and broad clinical
manifestation.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

PREZENTACJE USTNE / ORAL PRESENTATIONS

U 1

U 1 Ocena zależności pomiędzy ekspresją symportera sodowo-jodowego i perok-

Ocena zależności pomiędzy ekspresją symportera sodowo-jodowego i perok-

Ocena zależności pomiędzy ekspresją symportera sodowo-jodowego i perok-
sydazy tarczycowej a syntezą cytokin INF-

sydazy tarczycowej a syntezą cytokin INF-

γγγγγ i IL-4 w kom

i IL-4 w kom

i IL-4 w komórkach pęcherzyko-

órkach pęcherzyko-

wych tarczycy u pacjentów z chorobą Gravesa-Basedowa

A. Bossowski,

B. Czarnocka,

A. Stasiak-Barmuta,

K. Bardadin,

M. Urban,

A. Łyczkowska,

J. Czerwińska,

J. Dadan

II Klinika Chorób Dzieci,

Zakład Alergologii Dziecięcej,

I Klinika Chirurgii Ogólnej Akademii Medycznej w Białymstoku,

Zakład Biochemii CMKP w Warszawie,

Zakład Patomorfologii CMKP w Warszawie

Istotą choroby Gravesa−Basedowa są zaburzenia w układzie immunologicznym organizmu, charakteryzujące się powstawaniem
odpowiedzi na własne antygeny tarczycy zlokalizowane zarówno wewnątrztarczycowo (tyreoperoksydaza, tyreoglobulina) jak
i powierzchniowo (receptor dla TSH, symporter Na

−

). Ważną rolę spełniają także swoiste komórki immunologiczne głównie

prezentujące antygen (APC), limfocyty T oraz B (CD19) produkujące przeciwciała. W wyniku aktywacji limfocyty T mają zdolność
proliferacji oraz syntezy i uwalniania cytokin które przekazują sygnały aktywacji do komórek pęcherzykowych tarczycy. Celem pracy
była ocena ekspresji symportera sodowo − jodowego (NIS) oraz peroksydazy tarczycowej (TPO) w komórkach pęcherzykowych
tarczycy wykazujących zdolność syntezy cytokin IL−4 i IFN−

γ u młodocianych pacjentów z chorobą Gravesa−Basedowa (GB) oraz

wolem wieloguzkowym nietoksycznym (NTMG). Badania przeprowadzono w materiale tkankowym tarczycy izolowanym ze skraw−
ków pooperacyjnych uzyskanych od 8 pacjentów w wieku 12−18 lat z chorobą GB oraz 8 pacjentów z NTMG w wieku 13−18 lat.
Oznaczenie ekspresji NIS i TPO w komórkach pęcherzykowych tarczycy przeprowadzono w oparciu o metodę immunohistoche−
miczną przy użyciu przeciwciał mAb − 47 i anty − NIS 5 w wizualizacji DAB i barwieniu hematoksyliną Mayera. Dodatkowo
identyfikację TPO przeprowadzono metodą Western Blot przy zastosowaniu przeciwciał mAb − 47. Obecność cytokin IL−4 i IFN−

γ w

komórkach pęcherzykowych tarczycy po ich uprzedniej permaebilizacji i dodaniu odpowiednio przeciwciał anty − IL−4 − PE i INF−

γ −

PE uzyskano metodą cytometrii przepływowej. W grupie pacjentów z chorobą GB obserwowano znamiennie wyższą ekspresję TPO
i NIS w tyreocytach w porównaniu z ich ekspresją u pacjentów z NTMG. Dodatkowo wykazano iż stopień ekspresji antygenowej
w komórkach tarczycy znamiennie korelowała z ilością uwalnianych cytokin INF−

γ (p<0.01) i IL−4 (p<0.05). Podsumowując można

stwierdzić, iż w chorobie GB zwiększona ekspresja antygenowa TPO i NIS łączy się ze wzrostem stymulacji i aktywności komórek
tarczycy w przebiegu reakcji zapalnej w gruczole tarczowym.
Praca finansowana z grantu KBN, Nr 3 PO5E 00525

Relationship between sodium iodide symporter & thyroid peroxidase

Relationship between sodium iodide symporter & thyroid peroxidase
expression and cytokines IFN-

expression and cytokines IFN-

γγγγγ & IL-4 production by thyroid follicular cells

IL-4 production by thyroid follicular cells

from patients with Graves’ disease

A. Bossowski,

B. Czarnocka,

A. Stasiak-Barmuta,

K. Bardadin,

M. Urban,

A. Łyczkowska,

J. Czerwińska,

J. Dadan

Department of Children’s Diseases,

Department of Pediatric Allergology,

1 Department of Surgery, Medical

University in Białystok,

Department of Biochemistry,

Department of Patomorphology, Medical Center of Postgraduate

Education. Warsaw

The course of Graves’ disease is associated with the inflow of lymphocytes to the thyroid gland and dysregulation of the immune
system characterized by reaction to thyroid antigens (peroxidase, thyroglobulin, TSH receptors and Na

−

symporter). A significant

role has been ascribed to the immune cells, such as antigen presenting cells (APC), lymphocytes T and B (CD19) that produce
antibodies. After activation they shift to the inflamed thyroid gland, thus leading to the production of cytokines which can stimulate
activity of thyroid follicular cells. The aim of this study was to estimate sodium iodide symporter (NIS) and thyroid peroxidase (TPO)
expression in thyroid follicular cells which release cytokines INF−

γ and IL−4 from young patients with Graves’ disease (GD) and no

− toxic multinodular goitre (NTMG). The investigation was performed on thyroid cells isolate from postoperation thyroid tissues from
8 patients aged 12−18 years old with GD and 8 cases aged 13−18 years old with NTMG. Detection of NIS and TPO in thyroid follicular
cells performed by immunohistochemistry using mAb − 47 and anti − NIS antibodies in DAB chromogene visuality and marked by
Mayer’s haematoxylin. Additionally, TPO identified by Western Blot method with mAb − 47. Analysis of cytokines in thyroid
follicular cells after their permeabilization was performed using antibodies to IL−4 − PE and IFN−

γ − PE by flow cytometry. The analysis

of expression of NIS and TPO in thyroid follicular cells was higher in patients with Graves’ disease in compared to their detection in
patients with NTMG. In addition, degree of thyroid antigen expression positive correlated with amount of cytokines production (INF
− ă, p<0.01; IL − 4, p<0.05). We conclude that elevated expression of NIS and TPO in Graves’ disease is associated with higher
stimulation and activation of thyroid follicular cells in inflammatory process within thyroid gland.
Supported by grant No 3 PO5E 00525

Streszczenia / Abstracts

U 2

Choroba Hashimoto u dzieci i młodzieży Dolnego Śląska w latach 1999-2004

T. Żak,

A. Noczyńska,

A. Golenko,

R. Wąsikowa,

J. Chrzanowska

Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego AM we Wrocławiu,

Akademicki Szpital Kliniczny we

Wrocławiu

Celem badań była ocena częstości występowania rozpoznan choroby Hashimoto u dzieci i młodzieży na terenie
Dolnego Śląska w latach 1999−2004 na materiale Poradni Endokrynologicznej Akademickiego Szpitala Kliniczne−
go w powiązaniu wiekiem, płcią, występowaniem chorób tarczycy w rodzinie, objawami klinicznymi, badaniami
hormonalnymi, mianem przeciwciał przeciwtarczycowych, wynikami BAC oraz współwystępowaniem innych cho−
rób.
Oceniono liczbę rozpoznan choroby Hashimoto w poszczególnych latach.
Badaniami objęto 100 dzieci (10 chłopców i 90 dziewcząt). Średni wiek badanej grupy: 14,9 lat. Średni wiek
zachorowania: 12,3 lat, SD=2,2. Stan tyreometaboliczny w chwili rozpoznania: u 26 dzieci stwierdzono podwyższo−
ne stężenia TSH bez jawnej klinicznie hipotyreozy, u 11 − objawy nadczynności tarczycy, u 63 − eutyreozę. Średnie
stężenia: TSH w chwili rozpoznania: 15, 18 SD= 41,11, fT

: 1,78 SD= 2,89, fT

: 4,14 SD= 2,5, ATPO: 622,15,

SD=579,53. W chwili obecnej średnie stężenia TSH: 1,88 SD+ 1,26, fT

: 1,66 SD=1,58, fT

+3,63 SD=1,43. ATPO

=517,41, SD 488,21.
Choroby współistniejące dotyczyły 33 dzieci i były to: cukrzyca typu 1 (u 14 %), PCOS u 5%, zespół Turnera, zespół
Downa, objawy przedwczesnego dojrzewania płciowego odpowiednio u 3%.

Morbus Hashimoto in children and adolescents in Lower Silesia in the years

Morbus Hashimoto in children and adolescents in Lower Silesia in the years
1999-2004

1999-2004

T. Żak,

A. Noczyńska,

A. Golenko,

R. Wąsikowa,

J. Chrzanowska

Department of Endocrinology and Diabetology for Children and Adolescents, Medical University, Wrocław,

University

Hospital Wrocław

Aim of the study was the appreciation of the incidence of Hashimoto disease and the course of the disease in children
and adolescents in Lower Silesia in the years 1999−2004. Analyzed was age, gender, incidence of thyroid diseases in
the family, clinical symptoms, hormonal examinations, level of thyroid antibodies, ultrasonography, BAC results of
the thyroid and the incidence of Hashimoto disease in the particular years. The examinations included 100 chil−
dren,10 boys and 90 girls. The mean age of the examined group was 14,9 years. Mean age at diagnosis − 12,3 years.
The thyrometabolic situation at diagnosis: in 26 children shown was an increased level of TSH without overt hypo−
thyrosis, in 11 children hyperthyrosis, in 63 euthyrosis. An increased level of ATPO antibodies was observed in 65 of
children. Ultrasonography was characteristic for the Hashimoto disease in all the patients Fine needle biopsy was
performed in diagnostic difficult cases (in 35% children). In all the children ascertained was the diagnosis of Hashi−
moto disease. Additional diseases were observed in 33% of children. Hashimoto disease was most frequent diagnosed
in the puberty in majority in girls. Thyroid diseases in the family was present in 25% of the children. The majority of
children was in euthyrosis, in none of the children present was overt clinical hypothyroidism. In 65% of the children
shown was an increased level of thyroperoxydase antibodies. In 35% children with a low antibody level the fine
needle biopsy ascertained the diagnosis.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

U 3

U 3 Nowotwory tarczycy u dzieci operowanych z powodu wola guzkowego –

Nowotwory tarczycy u dzieci operowanych z powodu wola guzkowego –

Nowotwory tarczycy u dzieci operowanych z powodu wola guzkowego –
doświadczenia własne

doświadczenia własne

A. Kalicka-Kasperczyk,

G. Drabik,

J. Skirpan,

A. Tarnawski,

M. Rybakowa,

H. Dziatkowiak,

J. Starzyk,

W. Mieżyński,

J. Grochowski,

A. Bysiek

Klinika Endokrynologii Dzieci i Młodzieży,

Klinika Chirurgii Dziecięcej,

Zakład Patomorfologii i Mikroskopii Elektronowej,

Zakład Radiologii, Polsko-Amerykański Instytut Pediatrii CM UJ w Krakowie

Kwalifikacja dzieci z wolem guzkowym do leczenia operacyjnego stwarza niejednokrotnie trudności w praktyce klinicznej. Nie ma
bowiem jednoznacznych kryteriów pozwalających z jednej strony na ograniczenie liczby niepotrzebnych strumektomii, a z drugiej na
operowanie raka tarczycy w możliwie wczesnym stadium rozwoju.
Cel pracy.

Ocena, w oparciu o wynik badania histopatologicznego, częstości i rodzaju zmian nowotworowych tarczycy u 333 dzieci

i młodzieży (84.1% dziewczynek) operowanych z powodu wola guzkowego w PAIP Coll. Med. UJ w Krakowie w latach 1969−2004.
Materiał i metody.

Wiek chorych poddanych strumektomii wahał się od urodzenia do 21.36 lat (średnio 14.57 ± 3.01). Wiek 59 dzieci

(26.1%) wynosił w chwili zabiegu od urodzenia do 12 lat, w tym 9 (3.1%) poniżej 5 lat. Pacjentów podzielono na 2 grupy. Do grupy
1 zaliczono 249 dzieci operowanych w latach 1969−1997, kierowanych do zabiegu na podstawie oceny klinicznej, u których dokonano
analizy retrospektywnej na podstawie dokumentacji lekarskiej. Od 1998 r., obok oceny klinicznej, główną rolę w diagnostyce wola
guzkowego odgrywa BAC tarczycy pod kontrolą USG, a także prowadzony jest rejestr prospektywny chorych z wolem guzkowym.
W latach 1998−2004 BAC tarczycy wykonano u 600 dzieci. 84 dzieci skierowane w tym czasie do strumektomii stanowią grupę 2.
Wyniki.

Spośród dzieci grupy 1 nowotwory nabłonkowe tarczycy stwierdzono u 70 (28%) chorych. U 54 (22%) były to gruczolaki

tarczycy, a u 16 (6 %) raki tarczycy. Ponadto, u 2 noworodków rozpoznano potworniaki tarczycy. Spośród chorych grupy 2
nowotwory tarczycy występowały u 25 (30%), w tym u 14 (17%) gruczolaki tarczycy, a u 11(13%) raki tarczycy. W obu grupach raki
tarczycy rozpoznano u 23 spośród 280 dziewczynek (8.2%) i 4 spośród 53 (7.5%) chłopców operowanych z powodu wola guzkowe−
go. Histopatologiczna ocena wykazała w 21 przypadkach (77.8%) raki brodawkowate, w 4 (14.8%) raki pęcherzykowe. Rak rdzenia−
sty rozpoznano u 1 chłopca, a u 1 dziewczynki rak anaplastyczny.
Wnioski

. Nowotwory tarczycy stwierdzono u 95 (29%) spośród 333 dzieci operowanych z powodu wola guzkowego. Raki tarczycy

rozpoznano u 6% dzieci kierowanych do operacji na podstawie oceny klinicznej w porównaniu do 13% spośród tych, u których
diagnostykę wola guzkowego poszerzono o BAC tarczycy. Odsetek raka tarczycy u chłopców i dziewczynek poddanych strumektomii
był podobny.

Thyroid carcinoma in children operated on for nodular goiter-thirty five years

Thyroid carcinoma in children operated on for nodular goiter-thirty five years
of experience

of experience

A. Kalicka-Kasperczyk,

G. Drabik,

J. Skirpan,

A. Tarnawski,

M. Rybakowa,

H. Dziatkowiak,

J. Starzyk,

W. Mieżyński,

J. Grochowski,

A. Bysiek

Department of Pediatric and Adolescent Endocrinology,

Department of Pediatric Surgery,

Department of Pathology,

Department of Radiology, Polish-American Children’s Hospital, Kraków

The qualification of children with nodular goiter for surgery poses a serious problem in clinical practice. There are no objective criteria that
would allow for limiting the number of unnecessary strumectomies, at the same time permitting an early detection of neoplastic lesions.
The aim of the investigation

was the histopathology − based assessment of neoplastic lesions in 333 children (84.1% girls) operated

on for nodular goiter at the Kraków Polish−American Children’s Hospital in the years 1969−2004.
Material and methods

. The age of the operated children ranged from 0 to 21.36 years (mean, 14.57 ± 3.01). At the time of surgery, 59

children (26.1%) were 0−12 years old, including nine patients (3.1%) below 5 years of life. The patients were divided into two groups.
Group 1 included 249 patients in whom strumectomy had been performed between 1969 and 1997 and here the analysis was retrospective
in character and based on medical records. Starting in 1998, apart from a physical examination, a major role in the diagnostic protocol has
been played by FNAB performed under ultrasound monitoring. A prospective register of patients with nodular goiter has been maintained
since the same time. Between 1998 and 2004, FNAB was employed in 600 children with pathological thyroid lesions. Of this number, 84
children referred for surgical treatment based on their clinical presentation and cytology, constituted Group 2.
Results

. Epithelial thyroid neoplasms accounted for 28 % of the lesions and were found in 70 children from Group 1. In 22% (54) of

these patients, these were follicular adenomas, and in 6% (16) carcinomas. In addition, two neonates had thyroid theratomas. In Group
2, thyroid neoplasms were noted in 30% of children (25), including 17% (14) adenomas and 13% (11) carcinomas. Thyroid
carcinomas were diagnosed in 23 of 280 girls (8.2%) and in four of 53 boys (7.5%).
Papillary carcinoma was encountered in 21 patients (77.8%), follicular carcinoma − in four (14.8%), medullary carcinoma in one, and
anaplastic carcinoma in one patient.
Conclusions

. Thyroid neoplasms were detected in 95 (29%) of 333 children operated on for nodular goiter. Thyroid carcinomas were

diagnosed in 6% of children referred to surgical treatment based on clinical presentation, as compared to 13% of patients, in whom the
diagnostic management of nodular goiter was extended to include FNAB. The incidence of thyroid carcinoma in boys and girls
subjected to strumectomies was similar.

Streszczenia / Abstracts

U 4

Zastosowanie laparoskopii w leczeniu jądra brzusznego

J. Harasymczuk, P. Mańkowski, M. Rólski, A. Jankowski, P. Juszczak

Katedra i Klinika Chirurgii, Traumatologii i Urologii Dziecięcej, Akademia Medyczna, Poznań

Końcowym etapem rozwoju embrionalnego gonad męskich jest proces zstępowania jąder do moszny poprzez kanał pachwinowy
zachodzący między 28 a 36 tygodniem życia płodowego. Z przyczyn dokładnie nieznanych, proces ten może zostać zaburzony. Brak
jednego lub obu jąder w mosznie po urodzeniu określa się terminem jądro brzuszne (wnętrostwo) lub jądro niebadalne (nonpalpable
testis).
Cel pracy

: Ocena przydatności metod diagnostycznych i leczenia laparoskopowego jądra brzusznego.

Materiał i metoda

: W latach 1998 − 2004 do Kliniki Chirurgii Dziecięcej przyjęto 24 chłopców celem diagnostyki i leczenia. Wiek

pacjentów wahał się od 6 miesięcy do 12 roku życia. U 19 pacjentów stwierdzono jednostronny brak jądra (9 po stronie prawej, u 10
po stronie lewej). U pięciu pacjentów stwierdzono brak obu jąder w worku mosznowym. Wskazaniami do leczenia wnętrostwa
brzusznego były: zagrażająca niepłodność, zapobieganie rozwojowi nowotworu jądra, operacja współistniejącej przepukliny pachwi−
nowej, profilaktyka skrętu jądra, defekt kosmetyczny, możliwość powstania urazu psychicznego. U wszystkich chorych wykonano
badanie ultrasonograficzne, laparoskopię, a u 5 badania hormonalne (poziom testosteronu, test z HCG).
Wyniki

: Czas hospitalizacji wahał się od jednej doby do 5 dni. U dziewiętnastu pacjentów z jednostronnym jądrem brzusznym,

laparoskopowo zlokalizowano je w okolicy pierścienia pachwinowego głębokiego z współistniejącą przepukliną pachwinową. Wyko−
nano operację jednoetapową sprowadzenia jądra do moszny. Brak jądra (anorchismus) wykazano u dwóch pacjentów. U chłopców
z obustronnym brakiem jąder: w trzech przypadkach stwierdzono elementy powrózka nasiennego wchodzące do kanału pachwinowe−
go obustronnie z towarzyszącymi przepuklinami pachwinowymi. Wykonana rewizja kanałów pachwinowych wykazała obecność
gonad, które jednoczasowo sprowadzono poza kanał pachwinowy (okolica wejścia do moszny). Dwóch pacjentów wymagało
reoperacji. U jednego uzyskano zadowalający efekt kosmetyczny. U dwóch pozostałych pacjentów z obustronnym brakiem jąder
wykazano obecność gonad wyłącznie po jednej stronie. U jednego po stronie przeciwnej uwidoczniono jądro hipoplastyczne, które
usunięto (wynik badania histopatologicznego − Dg. Hypoplasio testis), a w drugim przypadku stwierdzono zupełny brak jądra
(anorchismus). Jądra prawidłowe sprowadzono do wejścia do moszny, a po 6 miesiącach wykonano drugi etap leczenia operacyjnego
polegający na sprowadzeniu jąder do worka mosznowego. Nie stwierdzono istotnych powikłań po leczeniu laparoskopowym.
Wnioski: 1. Laparoskopia umożliwia jednoczasową diagnostykę i leczenie wnętrostwa brzusznego.
2. Wykorzystanie laparoskopii w diagnostyce jąder brzusznych zmniejsza liczbę rewizji kanałów pachwinowych.
3. Technika laparoskopowa jest małoinwazyjna i skraca czas hospitalizacji pacjenta.

The use of laparoscopy in treatment of abdominal testis

J. Harasymczuk, P. Mańkowski, M. Rólski, A. Jankowski, P. Juszczak

Department of Paediatric Surgery, Traumatology and Urology, University of Medical Sciences, Poznań, Poland

The final stage of embryonic development of the male gonads is migration of the testes through the inguinal canal to the scrotum
occuring from the 28th to the 36th week of gestation. This process can be disturbed by not clearly established factors. The absence of
one or both testes in scrotum in a newborn is called abdominal testis (cryptorchismus) or nonpalpable testis.
The Purpose

: To evaluate the usefulness of diagnostic methods and laparoscopic treatment of abdominal testis.

Material and Method

: There were 24 boys aged from 6 months to 12 years admitted for evaluation and treatment to the Department

of Paediatric Surgery between 1998 and 2004.
In 19 patients the unilateral absence of testis was diagnosed (9 − right side, 10 − left side). In 5 of our patients the absence of both testes
in the scrotum was diagnosed. The indications for surgery of abdominal cryptorchismus were: the risk of infertility, prevention of
testicular malignancy, the operation of co − existening inguinal hernia, the prophylaxis of testicular torsion, cosmetic defect and the risk
of psychical trauma. The ultrasound examination and laparoscopy have been applied in all cases and in 5 boys the hormonal
investigation were also performed (testosterone level, HCG test).
Results

: The hospitalization time was from one (1) day to 5 days. In 19 patients with unilateral abdominal cryptorchismus, the testis

were laparoscopicaly found close to the profound inguinal ring with co − existing inguinal hernia. The one − stage orchidopexy was
performed. The absence of testis (anorchismus) was diagnosed in two (2) cases. In the group of boys with the bilateral absence of
testis: in 3 cases the parts of spermatic cord were found heading towards the inguinal canal on both sides with co − existing inguinal
hernias. The surgical revision of inguinal canals showed the presence of gonads, which at the same time were moved through the
inguinal canal to the entrance of the scrotum. Two (2) patients were reoperated. In one (1) case the cosmetic result was good. In other
two (2) patients with bilateral absence of testes the gonads were found only on one side. In one (1) patient the hypoplastic testis was
found on the opposite side, which was surgicaly removed (histology report: hypoplasio testis) and in second case the anorchismus was
diagnosed.The testes were surgicaly moved into the entrance to the scrotum and after 6 months the second stage of the treatment was
performed − final orchidopexy. We observed no serious complications after laparoscopy.
Conclusions: 1. Laparoscopy allows to diagnose and treat surgically the abdominal cryptorchismus at the same time.
2. The use of laparoscopy in diagnosing the abdominal testis decrease the number of surgical revisions of inguinal canals.
3. The laparoscopy is mini − invasive technique and decreases the time of hospitalization.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

U 5

U 5 Odległe wyniki zabiegów feminizujących zewnętrzne narządy płciowe u dzieci

Odległe wyniki zabiegów feminizujących zewnętrzne narządy płciowe u dzieci

Odległe wyniki zabiegów feminizujących zewnętrzne narządy płciowe u dzieci
z zaburzeniami cielesno-płciowymi

z zaburzeniami cielesno-płciowymi

K. Ziora,

A. Paradysz,

J. Oświęcimska,

M. Życzkowski

Klinika Pediatrii, Nefrologii i Endokrynologii Dziecięcej ŚAM Zabrze,

Katedra i

Klinika Urologii ŚAM Zabrze

Cel pracy:

Ocena odległych efektów kosmetycznych i psychologicznych zastosowanej metody korekcji zewnętrz−

nych narządów płciowych u dzieci z zaburzeniami cielesno−płciowymi.
Materiał i metody:

U 43 dzieci (1 − 15 r.ż.) wykonano zabiegi feminizujące z powodu obojnaczych narządów

płciowych. Po 2 − 9 latach po zabiegu oceniono efekt kosmetyczny operacji wg własnej skali punktowej wyglądu
sromu. 33 pacjentki poddano badaniu psychologicznemu, oceniając rozwój intelektualny, przystosowanie do środo−
wisk podstawowych i orientację psychoseksualną.
Wyniki:

1. U 36 dzieci (83,7%) efekt kosmetyczny uznano jako dobry, u 4 (9,3%) jako średni, a u 3 (7%) jako zły.

Dziewczęta z wynikiem średnim i złym zakwalifikowano do reoperacji z powodu zwężenia wejścia do pochwy.
2.Ocena psychologiczna. U badanych dzieci wykazano przeciętny iloraz inteligencji. U żadnego dziecka nie obser−
wowano dysfunkcji psychicznych w zakresie zaburzeń zachowania w środowisku rodzinnym, szkolnym i grupie
rówieśniczej pozaszkolnej, ani zachowań nietypowych dla płci metrykalnej żeńskiej.
Wnioski:

Zastosowana metoda chirurgicznej feminizacji zewnętrznych narządów płciowych u dzieci z zaburzeniami

cielesno − płciowymi pozwala na przywrócenie prawidłowych stosunków anatomicznych. Należy jednak liczyć się
z powikłaniami, najczęściej zwężeniem pochwy, co wymaga dodatkowej korekcji operacyjnej. Badanie psycholo−
giczne mimo iż nie ujawniło zaburzeń emocjonalno − motywacyjnych i braku akceptacji własnej płci u badanych
dzieci, wydaje się ważnym elementem w prowadzeniu pooperacyjnym tych pacjentów.

Long - term results of surgical reconstruction of external sexual organs in

Long - term results of surgical reconstruction of external sexual organs in
children with ambiguous genitalia

children with ambiguous genitalia

K. Ziora,

A. Paradysz,

J. Oświęcimska,

M. Życzkowski

Department of Paediatrics, Nephrology and Endocrinology, Silesian Medical University, Zabrze,

Department of Urology,

Silesian Medical University,Zabrze

The aim of this study

was the assessment of cosmetic and psychological effects of surgical management of ambiguous

genitalia in children.
Materials and methods

: We operated 43 children (age: 1 − 15 years) with ambiguous genitalia. All patients underwent

feminizing genitoplasty and were followed − up after 2 − 9 years. Cosmetic effect of the operation was assessed using
authors«own scale of vulva appeararance. Psychological evaluation of intellectual development, adaptation to basic
environments and psychosexual orientation was performed in 33 patients.
Results

: 1. Cosmetic result of the operation was good in 36 children (83,7%), mediocre in 4 (9,3%), and bad in 3 (7%)

patients. Seven girls with mediocre and bad result were qualified to reoperation because of vaginal stenosis. 2.
Psychological assessment revealed an average IQ. There were no behavioural disfunctions in family, school and
contemporary environments, either atypical for female behaviours.
Conclusions

: Surgical feminizing genitoplasty in children with ambiguous genitalia corrects the anatomical appearance

of sexual organs. Possible complication is vaginal stenosis, that requires further reoperation. Nevertheless, psychological
evaluation did not reveal emotional − motivatory disturbances or lack of acceptation of patient«s female sex it seems
to be an important element of postoperative follow − up in these patients.

Streszczenia / Abstracts

U 6

Charakterystyka zmian w narządzie wzroku w zespole Turnera

B. Wikiera,

M. Mulak,

E. Barg,

B. Reniewska

Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego AM we Wrocławiu,

Klinika Okulistyki AM we Wrocławiu

Objawy okulistyczne w zespole Turnera (ZT) cechuje duża różnorodność. Najczęściej opisywany jest zez, opadanie powiek, zmarszczka
nakątna, zaburzenia widzenia barwnego czy oczopląs. Niekiedy obserwuje się stożek rogówki lub obustronny obrzęk spojówek
związany z wrodzonym rozszerzeniem naczyń chłonnych. Objaw ten zanika około 1 roku życia. Czasem na dnie oczu występują druzy,
zmiany naczyniowe, odwarstwienie siatkówki.
Celem pracy

była ocena częstości oraz rodzaju schorzeń narządu wzroku u pacjentek Kliniki Endokrynologii i Diabetologii Wieku

Rozwojowego z ZT potwierdzonym analizą kariotypu.
Pacjentki i metoda:

Badaniom poddano 69 dziewcząt z ZT w wieku 2 − 30 lat (średnio 14,6 ± 6,22). Monosomia X występowała

u 59,3% pacjentek, kariotyp mozaikowy u 29,6%, aberracje strukturalne zaś u 11,1%. Większość była badana okulistycznie po raz
pierwszy w życiu. Przeprowadzono pełne badanie okulistyczne: ocenę ostrości wzroku, badanie refrakcji, ciśnienia śródgałkowego,
widzenia barwnego oraz dna oka przy użyciu soczewki Volka. U dzieci ze zmianami na dnie oczu wykonano ponadto badanie usg oraz
ocenę pola widzenia.
Wyniki:

Zmiany w narządzie wzroku stwierdzono u 33 (47,8%) osób. U 27 (39,1%) pacjentek stwierdzono wadę wzroku: u 10

krótkowzroczność, w tym u 2 z niezbornością, u 17 nadwzroczność, w tym u 9 z niezbornością. Amblyopia występowała u 10 osób.
Zez zbieżny wykryto u 14 (20,29%) dziewcząt. U 2 z nich występowała jednocześnie zmarszczka nakątna, u 1 oczopląs. Wrodzone,
obustronne odwinięcie powiek (ektropion) będące przyczyną przewlekłych stanów zapalnych i stałego łzawienia stwierdzono u
1 pacjentki; skierowano ją do leczenia chirurgicznego. Zez rozbieżny wykryto u 1 badanej. U 4 (5,8%) dziewcząt obserwowano
zaburzenia widzenia barwnego. U 1 z nich wykryto ponadto podwyższone wartości ciśnienia śródgałkowego z prawidłowym kątem
przesączania i dnem oka oraz zwiększoną grubością rogówki. Zmiany w przednim odcinku oka wykryto u 2 dzieci: PEX oraz
jednostronne zniekształcenie tęczówki pod postacią pasma tęczówki biegnącego w kierunku przedniej torebki soczewki. W badanej
grupie rzadko, bo u 5 (7,2%) badanych występowały zmiany na dnie oczu. Wzmożoną krętość naczyń siatkówki stwierdzono u 1,
zmiany barwnikowe naczyniówki u 2, druzy tarczy nerwu II potwierdzone badaniem usg u 1 pacjentki. U 1 badanej stwierdzono
zawoalowane granice tarczy n II, a w badaniu kontrolnym progresję zmian, wobec czego zlecono badania obrazowe i konsultację
neurologiczną.
Nie stwierdzono korelacji pomiędzy występowaniem wady narządu wzroku a rodzajem kariotypu.
Wnioski:

Wyniki naszych badań potwierdzają dużą częstość i różnorodność zmian ocznych w ZT. Wskazują też na konieczność

wczesnego badania okulistycznego nie tylko w celu leczenia zeza, ale także diagnostyki i terapii tylnego odcinka oka.

Ophthalmic findings in Turner’s syndrome

B. Wikiera,

M. Mulak,

E. Barg,

B. Reniewska

Department of Endocrinology and Diabetology for Children and Adolescents, Wrocław,

Department of Ophthalmology, Wrocław

Turner’s syndrome (TS) is associated with more frequent ophthalmic morbidity. Different ocular findings were so far described in
patients with TS: strabismus, ptosis, epicantus, red − green colour deficiency or nystagmus. Keratoconus or bilateral ophthalmoedema
connected with inborn lymphatic vessels dilatation sometimes occur. The latter usually disappears at the age of 1. Drusen, vessel
changes and retinal detachment could be found on the eye fundus.
The goal

of the study was to investigate the prevalence and severity of ophthalmic problems in patients from the Department of

Endocrinology and Diabetology for Children and Adolescents with TS diagnosis established on a detailed karyotype analysis.
Patients and method:

69 girls with TS aged 2 − 30 (mean 14.6 ± 6.22) were involved in the study. 45,X monosomy was found in

59.3% of the patients, different mosaic pattern in 29.6% and structural aberration in 11,1%. Most of the patients were examined by
ophtalmologyst for the first time. Full ophthalmic examination was performed in all the cases: evaluation of the visual acuity, refraction,
ocular tension, colours vision and eye fundus examination with a lens of Volk.
Results:

An organ of sight was changed in 33 (47.8%) of the patients. 27 (39.1%) of the patients suffered from an inappropriate visual

acuity: 10 from myopia (2 with astigmatism), 17 from hypermetropia (9 with astigmatism). Amblyopia was present in 10 girls.
Convergent squint was found in 14 (20.29%) girls. In 2 of them an epicanthus coexisted, in 1a nystagmus. Another patient suffered
from congenital bilateral ectropion, which led to chronic inflammation and persistent lacrimation. She was referred to surgical
treatment. A divergent squint was present in one girl. 4 (5.8%) patients suffered from a defective colour vision. An ocular hypertension
and increased corneal thickness on pachymetry was also found in one of them. In 2 patient anterior segment defect occurred. It was
PEX in 1 and malformation of the iris in 1. Eye fundus abnormalities were present in 5 (7.2%) persons of the studied group. Tortuous
vessels on the ocular fundi were found in 1 patient, a choroidal nevus in 2 and drusen of the optic nerve disc in another one. On
ophthalmoscopy optic nerve discs oedema was present in 1 patient. The girl was referred to MR examination.
There was no correlation between the ocular findings and the pattern of TS karyotype.
Conclusion:

Our study confirms that ocular problems occur in TS frequently. A routine ophthalmologic examination is recommended

early in TS patients to diagnose and treat confirmed abnormalities.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

U 7

U 7 Cechy zespołu metabolicznego u dzieci z otyłością

Cechy zespołu metabolicznego u dzieci z otyłością

I. Beń-Skowronek,

M. Pietroń-Grzyb,

A. Wojtkowska,

L. Szewczyk

Katedra i Klinika Endokrynologii i Neurologii Dziecięcej AM w Lublinie,

Studenckie Koło Naukowe przy Katedrze i Klinice

Endokrynologii i Neurologii Dziecięcej AM w Lublinie

Zespół metaboliczny to nagromadzenie czynników ryzyka rozwoju chorób układu sercowo − naczyniowego, któremu w większości
przypadków towarzyszy również insulinooporność. Wyodrębnienie tego zespołu stanowi element strategii pierwotnej profilaktyki
chorób serca.
Cel pracy:

określenie częstości występowania zespołu metabolicznego u dzieci z otyłością.

Pacjenci i metody:

Badaniami objęto 130 dzieci w wieku od 5 do 17 lat diagnozowanych i leczonych z powodu otyłości w Klinice

Endokrynologii i Neurologii Dziecięcej AM w Lublinie. Masa ciała wszystkich pacjentów przekraczała 97 centyl. U wszystkich dzieci
obliczono BMI, mierzono ciśnienie tętnicze, oznaczono glikemię na czczo i wykonywano test doustnego obciążenia glukozą oraz
mierzono poziom hemoglobiny glikowanej (HbA?c).Oznaczono również profil lipidowy: poziom cholesterolu całkowitego, choleste−
rol HDL i LDL oraz trójglicerydy w surowicy krwi. Wszystkie dzieci miały oznaczony rytm wydzielania kortyzolu i poziom
hormonów tarczycy.
Wyniki.

U wszystkich dzieci stwierdzono podwyższone BMI powyżej 25 kg/m

, a u 50% dzieci powyżej 30 kg/m

. Średnie BMI w

badanej grupie wynosiło 32 ± 9,2 kg/m

. Glikemia na czczo u 80% dzieci nie przekraczała 100mg%, u 20% mieściła się pomiędzy 100

a 125 mg%. Glikemia oznaczona w 120 minucie testu doustnego obciążenia glukozą u 90% dzieci nie przekraczała 140 mg% co
pozwalało stwierdzić prawidłową tolerancję glukozy. U pozostałych 10% dzieci rozpoznano nieprawidłowa tolerancję glukozy,
glikemia w 120 minucie OGTT mieściła się w zakresie 140−199mg%. U 2 dzieci występowała jawna cukrzyca typu 2. Prawidłowe
wartości ciśnienia tętniczego odnotowano u 46,1% dzieci. U 13,9% dzieci ciśnienie tętnicze krwi przekraczało 90 centyl, a u 40% 97
centyl − 63,9% dzieci miało nadciśnienie tętnicze. U 22 (16,9%) dzieci stwierdzono nieprawidłowe stężenia frakcji HDL cholesterolu
poniżej 35 mg/dl u chłopców i poniżej 39 mg/dl u dziewcząt. Podobnie u 21 (16,1%) dzieci obserwowano hypertriglicerydemię
przekraczającą 140 mg/dl. Zespół metaboliczny rozpoznano wg kryteriów WHO u 12% dzieci. Natomiast u 70% pacjentów stwierdzo−
no minimum 3 objawy tego zespołu, a u 18% 4 objawy bez warunkującej rozpoznanie nietolerancji glukozy. Otyłość u badanych dzieci
rozwijała się najczęściej od wczesnego dzieciństwa, u 46% dzieci zespół metaboliczny lub cukrzyca typu 2 występowały w rodzinie.
Nie wykazano korelacji pomiędzy glikemią na czczo i w 120 minucie testu OGTT a BMI oraz poziomem cholesterolu całkowite−
go,frakcji HDL i trójglicerydów a BMI.
Wnioski:

1. Zespół metaboliczny w pełnej postaci występuje u 12% otyłych dzieci.

2. Wszystkie dzieci z otyłością prezentują niepełną postać zespołu metabolicznego z wysokim BMI, nadciśnieniem tętniczym i cechami
hyper − oraz dyslipidemii.
3. Badania przesiewowe w kierunku rozpoznania zespołu metabolicznego w celu zapobiegania chorobom układu sercowo − naczynio−
wego należałoby prowadzić u wszystkich otyłych dzieci.

Signes and symptoms of metabolic syndrome among children with obesity

I. Beń-Skowronek,

M. Pietroń-Grzyb,

A. Wojtkowska,

L. Szewczyk

Department Pediatric Endocrinology and Neurology Medical University in Lublin,

Student Scientific Society by Medical

University in Lublin

Aim of the study:

Evaluation of frequency of metabolic syndrome in children with obesity.

Materials and methods:

To examinations were admitted 130 obese children in age 5 − 17 years diagnosed and treated in Department

Pediatric Endocrinology and Neurology. Body mass in all patients was over 97 percentile. In all children were BMI calculated, blood
pressure were noticed, fasting glucose levels and oral glucose tolerance were measured and glycosylated hemoglobin (HbA?c) levels
were determined. The lipide profile: total cholesterol, HDL cholesterol and triglycerides levels in patients serum were determined.
Results:

In all investigated children BMI were higher than 25 kg/m

, but in 50% children BMI were higher than 30 kg/m

. Patients

mean BMI was 32 ± 9,2 kg/m

. Fasting glucose levels in 80% children were lower than 100 mg/dl, in 20% children was between 100

and 125 mg/dl. The levels of blood glucose in 120 min OGTT in 90% patients were under 140 mg/dl − the normal glucose tolerance
was diagnosed. In 10% examined children was abnormal glucose tolerance diagnosed − blood glucose levels were between 140 − 199
mg% noticed. In 2 children was diagnosed diabetes mellitus type 2. In 46,1% of children were noticed normal value of blood pressure.
In 13,9% patients blood pressure was higher than 90 percentile, and in 40% higher than 97 percentile.63,9% patients had hypertension.
In 16,9% children abnormal HDL cholesterol levels below 35mg/dl in boys and below 39mg/dl in girls were observed. In 16,1% of
children hypertriglicerydemie was noticed higher than 140 mg%. Metabolic syndrome according WHO criteria was in 12% patients
diagnosed. In 70% of children were observed minimum 3 symptoms of metabolic syndrome, and in 18% of children 4 symptoms
without glucose intolerance. In 46% of investigated children were observed in family metabolic syndrome or diabetes mellitus type 2.
There was no correlation between fasting glucose levels, the levels of blood glucose in 120 min OGTT, total cholesterol levels, HDL
cholesterol levels, triglicerydes levels and BMI.
Conclusions:

Metabolic syndrome in 12% of obese children was observed.88% of children with obesity presented incomplete form

of metabolic syndrome with increased BMI, hypertension, hyper − and dyslipidemie. It suggest, that all obese children should be
screened according to metabolic syndrome WHO criteria.

Streszczenia / Abstracts

U 8

Wskaźniki stanu zapalnego u dzieci i młodzieży z nadciśnieniem tętnicznym

Wskaźniki stanu zapalnego u dzieci i młodzieży z nadciśnieniem tętnicznym
związanym z otyłością

związanym z otyłością

B. Garanty-Bogacka,

M. Syrenicz,

D. Lulka,

W. Wieczorek,

M. Walczak

Samodzielna Pracownia Propedeutyki Chorób Dzieci PAM w Szczecinie,

II Klinika Chorób Dzieci PAM w Szczecinie

W ostatnich latach opublikowano wiele wyników badań, świadczących, że podwyższone ciśnienie tętnicze krwi
może powodować przewlekły stan zapalny śródbłonka naczyniowego, prowadzący do pogorszenia jego funkcji
i dalszego wzrostu ciśnienia tętniczego.
Celem badań była ocena stężeń wybranych wskaźników stanu zapalnego w surowicy krwi u dzieci z nadciśnieniem
tętniczym związanym z otyłością oraz ich związku z tradycyjnymi czynnikami ryzyka nadciśnienia tętniczego (NT).
Materiał i metody:

Badaniami objęto 54 dzieci z NT związanym z otyłością i 145 dzieci otyłych z prawidłowym

ciśnieniem tętniczym. U badanych przeprowadzono pomiary tkanki tłuszczowej oraz oznaczono w surowicy krwi
stężenie glukozy, insuliny, lipidów oraz białka C − reaktywnego (CRP), fibrynogenu (FB), leukocytozy (L) i interleu−
kiny − 6 (IL − 6). Insulinooporność oceniono metodą pośrednią (wskaźnik HOMA).
Wyniki:

Dzieci z NT związanym z otyłością miały znamiennie wyższe surowicze stężenia wskaźników stanu zapal−

nego w porównaniu z dziećmi otyłymi z prawidłowym ciśnieniem tętniczym. Analiza regresji wieloczynnikowej
wykazała, że u dzieci z NT, ciśnienie skurczowe było niezależnie skorelowane ze stężeniami CRP, FB, LDL − chole−
sterolu, leukocytozą, HOMA IR i tłuszczową masą ciała. Niezależnymi determinantami ciśnienia rozkurczowego
były natomiast stężenia CRP, IL − 6, FB oraz HDL − i LDL − cholesterolu.
Wnioski:

Subkliniczny proces zapalny może być jednym z czynników patogenetycznych nadciśnienia tętniczego

związanego z otyłością już we wczesnym okresie rozwojowym.

Markers of inflamation in children and adolescent with obesity-related arterial

Markers of inflamation in children and adolescent with obesity-related arterial
hypertension

hypertension

B. Garanty-Bogacka,

M. Syrenicz,

D. Lulka,

W. Wieczorek,

M. Walczak

Independent Laboratory of Propaedeutics in Paediatrics,

Department of Pediatrics, Pomeranian Medical University,

Szczecin

Background.

It has been suggested that a rise in blood pressure (BP) causes low − grade inflammation of the endothelium

which, in turn, may be responsible for further damage of endothelium and worsening of BP control.
The aim of the study

was to evaluate serum inflammatory markers in children with obesity − related hypertension and

normotensive controls in relation to other traditional risk factors of arterial hypertension.
Material and methods.

Plasma insulin, glucose, C − reactive protein (CRP), fibrinogen (FB), white blood cell count

(WBC), interleukin − 6 (IL − 6) and lipids were determined in 54 children with obesity − related hypertension and 145
obese children with normal BP. Insulin resistance was determined by the homeostasis model. Fat mass was estimated
by bioimpedance method.
Results.

Children with hypertension had significantly higher levels of all inflammatory markers compared with

normotensive subjects. In the stepwise regression model significant independent correlates for systolic BP were CRP,
FB, WBC, HOMA IR, LDL cholesterol and fat mass, whereas CRP, IL − 6, FB, LDL and HDL cholesterol were the
determinants of diastolic BP in children with obesity − related hypertension.
Conclusions.

These results suggest that low − grade inflammation are involved in the pathogenesis of obesity − related

hypertension relatively early in life.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

U 9

U 9 Rozpuszczalna trombomodulina - marker uszkodzenia śródbłonka u dzieci

Rozpuszczalna trombomodulina - marker uszkodzenia śródbłonka u dzieci

Rozpuszczalna trombomodulina - marker uszkodzenia śródbłonka u dzieci
i młodzieży z otyłością prostą

i młodzieży z otyłością prostą

M. Urban, K. Wojtkielewicz, B. Głowińska

II Klinika Chorób Dzieci AM w Białymstoku

Wstęp:

Markerem uszkodzenia śródbłonka jest TM − glikoproteina przezbłonowa o właściwościach wazoprotekcyj−

nych, której zadaniem jest zmiana właściwości trombiny z pro − na przeciwzakrzepową. Trombina po połączeniu
z TM staje się aktywatorem białka C, co z kolei doprowadza do degradacji aktywnego czynnika V i VIII.
Cel pracy:

Celem pracy była ocena stężenia sTM w surowicy krwi u dzieci i młodzieży z otyłością i próba udzielenia

odpowiedzi na pytanie, czy już w okresie dziecięcym, dochodzi do wzrostu stężenia sTM − jednego z biochemicz−
nych markerów uszkodzenia śródbłonka.
Materiał i metody:

Badaniem objęto grupę 35 dzieci z otyłością prostą, w tym 19 dziewcząt oraz 16 chłopców,

w wieku od 8,5 do 17,8 lat. Grupę kontrolną stanowiło 17 dzieci zdrowych, w wieku od 12 do 17,9 lat z prawidłową
masą ciała i nieobciążonym wywiadem rodzinnym, co do występowania tradycyjnych czynników ryzyka miażdżycy.
U wszystkich dzieci oznaczano stężenie sTM, cholesterolu całkowitego, jego frakcji LDL i HDL, oraz triglicerydów
w surowicy. Zmierzono masę ciała oraz określono BMI. Z uwagi na wydalanie sTM przez nerki badano dodatkowo
stężenie kreatyniny w surowicy oraz obliczano klirens kreatyniny.
Wyniki:

U dzieci z otyłością prostą wykazano znamienne statystycznie wyższe stężenie rozpuszczalnej frakcji

trombomoduliny (sTM), w stosunku do dzieci i młodzieży z grupy kontrolnej (4,06 ng/ml +0,92 vs 3,43 + 0,4,
p<0,05). Stwierdzono wyższe stężenie cholesterolu całkowitego, frakcji LDL − chol. oraz triglicerydów i znamiennie
niższe stężnie HDL − chol. Wykazano dodatnią korelację sTM z wartością wskaźnika BMI. Nie znaleziono związku
sTM z płcią i wiekiem.
Wnioski:

Podwyższone stężenie sTM w grupie dzieci z otyłością w porównaniu do dzieci zdrowych może sugerować

niedomogę komórek śródbłonka, co skłania do podjęcia działań profilaktycznych u tych dzieci w celu zapobieżenia
ewentualnym zdarzeniom sercowo − naczyniowym w III − IV dekadzie życia.

Soluble thrombomodulin - a molecular marker of endothelial cell injury in

Soluble thrombomodulin - a molecular marker of endothelial cell injury in
children and adolescents with obesity

children and adolescents with obesity

M. Urban, K. Wojtkielewicz, B. Głowińska

Department of Children’s Diseases, Medical University of Białystok, Poland

Introduction:

Endothelial damage is an early step in the patogenesis of atherosclerosis which begines in early

childhood after exposure to atherogenic risk factors such as obesity. Its progression may lead to very severe
cardiovascular complications. TM − a specific marker of endothelial cell damage, is a transmembranous glycoprotein
with anti − coagulant properties. It has a large, extracellular region comprising a thrombin binding site. TM − thrombin
complex becomes an activator of protein C which inactivates factor Va and VIIIa and thereby inhibits the blood
coagulation cascade.
Aim

: The aim of the present study was to investigate if plasma concentration of sTM (one of markers of endothelial

cells injury) is higher in children and adolescens with obesity.
Materials and methods:

We studied 35 obese children, 19 girls and 16 boys, (age range 8,5 − 17,8 years), and 17

normal weigth healthy controls, (age range 12 − 17,9 years) without family history of cardiovascular diseases. We
measured plasma concentration of sTM, blood lipids profile, body weight and BMI. As sTM is excreted by the kidney
we also measured plasma level of creatynine and its clearance (met ELISA).
Results:

Plasma concentration of sTM in the group with obesity was significantly higher than that in the control group

(4,06 ng/ml +0,92 vs 3,43 + 0,4, p<0,05). There were no significant assotiations between sTM and age or sex. Compared
with non − obese patients, obese children had higher plasma concentration of total cholesterol, LDL − c, triglycerides, but
these were not significant differences. However there was a significantly lower level of HDL − c in children with obesity.
In addition statistically significant correlation between sTM and BMI was observed in the obese group.
Conclusion:

Statistically higher level of sTM in children with obesity compered with healthy individuals makes us

sure that endothelium cells, even in children who were shortly exposed to atherogenic risk factors such as obesity, are
noticeably damaged. These results constitute an additional signal that a lot of effort should be put into the endeavors
to eliminate atherogenes risk factors in children population in order to prevent cardiovascular events.

Streszczenia / Abstracts

U 10

Torbiele jajnika u noworodków w aspekcie diagnostyki perinatalnej

Torbiele jajnika u noworodków w aspekcie diagnostyki perinatalnej
i późniejszej

i późniejszej

E. Gawrych,

I. Mazurkiewicz,

A. Kwas,

J. Węgrzynowski

Klinika Chirurgii Dziecięcej i Onkologicznej Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie,

Klinika Medycyny

Matczyno-Płodowej Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie

Przedmiotem doniesienia jest retrospektywna analiza materiału Kliniki Chirurgii Dziecięcej i Onkologicznej Pomor−
skiej Akademii Medycznej w Szczecinie, dotyczącego postępowania w przypadkach torbieli jajnika u noworodków
i niemowląt. Materiał obejmuje 11 dzieci, w tym 5 z perinatalnym rozpoznaniem torbieli, leczonych w latach 1998−
2004.
Wskazanie do operacji (u 10 dziewczynek, 1 prowadzona zachowawczo) stanowiły torbiele o średnicy powyżej 4 cm,
ruchome, mające ultrasonograficzne cechy torbieli złożonej oraz skręcone (5 przypadków). Jedna ze zmian okazała
się torbielą czekoladową (cystis picea). Jajnik udało się zachować u 8 operowanych pacjentek.
Podkreślono konieczność wczesnego monitorowania ultrasonograficznego, noworodków z perinatalnym rozpozna−
niem torbieli jajnika oraz rozważenie wczesnej interwencji chirurgicznej torbieli większych, ze względu na ryzyko
skrętu (w przedstawionym materiale dotyczyło to 50% przypadków).

Antenatal and later diagnosis of ovarian cysts in newborns and infants

E. Gawrych,

I. Mazurkiewicz,

A. Kwas,

J. Węgrzynowski

Department of Surgical Pediatrics and Oncology, Pomeranian Medical University, Szczecin,

Department of Fetomaternal

Medicine, Pomeranian Medical University, Szczecin

The aim of the study was the retrospective analysis of material Department of Pediatric and Oncological Surgery
Pomeranian Academy in Szczecin concerning the treatment of newborns and neonatal ovarian cysts. There were 11
children (5 of them with antenatally diagnosis of ovarian cyst) treated between 1998 and 2004. Indications for the
surgery (in 10 girls, 1 − treated conservatively) were ovarian cysts larger than 4 cm of diameter, mobile, with sonographic
features of complex cyst or torsion (5 cases). One of them proved to be picea cyst. Ovarian tissue was preserved in 8
who underwent surgeries.
The necessity of early postnatal ultrasound monitoring of antenatally diagnosed cysts and consideration of earlier
surgery of bigger cysts for the risk of further torsion were emphasised (50% of presented cases).

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

U 11

U 11 Noworodki z niską i bardzo niską urodzeniową masą ciała – częstość zaburzeń

Noworodki z niską i bardzo niską urodzeniową masą ciała – częstość zaburzeń

Noworodki z niską i bardzo niską urodzeniową masą ciała – częstość zaburzeń
czynności tarczycy po postawieniu ostatecznego rozpoznania

czynności tarczycy po postawieniu ostatecznego rozpoznania

1,2

D. Tylek-Lemańska,

M. Kumorowicz-Kopiec,

A. Dudek,

E. Piątkowska,

A. Słuszniak,

M. Juroszek,

J. Starzyk

Klinika Endokrynologii Dzieci i Młodzieży Katedry Pediatrii, Coll. Med., UJ Kraków,

Pracownia Badań Przesiewowych

i Błędów Metabolicznych Uniwersyteckiego Szpitala Dziecięcego w Krakowie,

Poradnia Endokrynologiczna Wojewódzkiego

Szpitala Nr 2 w Rzeszowie,

Poradnia Endokrynologiczna Wojewódzkiego Szpitala w Kielcach

Stężenie hormonów tarczycy w grupie noworodków z niską i bardzo niską urodzeniową masą ciała znacznie różni się
od poziomów u donoszonych noworodków o masie ciała powyżej − 2SD od wartości średniej. Celem wykluczenia
wyników fałszywie dodatnich oraz późno wykrywanej przemijającej niedoczynności tarczycy dokonano kontrolne−
go badania poziomu TSH w kropli krwi na bibule. W latach 1998−2002 w Polsce Południowo − Wschodniej przeba−
dano 5 200 noworodków z masą ciała poniżej 2500 g. Badanie TSH w kropli krwi na bibule pobrano rutynowo (3−6
doba) − test 1 oraz po ukończeniu pierwszego miesiąca życia − test 2.
Metoda

: immunoluminometryczne oznaczenie TSH w kropli krwi na bibule (Byk Sangtec Diagnostica). Poziom FT

i TSH w surowicy oznaczono metodą immunoradiometryczną (Brahms Diagnostica). 25 noworodków (0,5% bada−
nych) wymagało różnicowania z wrodzoną niedoczynnością tarczycy. Diagnozę ostateczną postawiono po dwóch
latach życia i miesięcznym odstawieniu leczenia jodem i/lub tyroksyną. Częstość występowania wrodzonej niedo−
czynności tarczycy wyniosła 1: 743 (7 przypadków), przemijającej postaci 1: 1300 (4 przypadki) oraz hipertyrotro−
pinemii 1: 1733 (3 przypadki) i przejściowej hipertyrotropinemii 1: 472 (11 przypadków).
Wnioski: 1. W badanej grupie prawidłowy wynik TSH w 3 − 6 dobie życia nie wyklucza istnienia zaburzeń czynności
tarczycy. 2. Powtórne oznaczenie poziomu TSH między 2 a 4 tygodniem życia chroni przed wynikami fałszywie
ujemnymi w tej grupie noworodków i pozwala na wyodrębnienie dzieci wymagających diagnostyki w kierunku
zaburzeń czynności tarczycy. 3. Od roku 2001 w całej Polsce obowiązuje powtórne badanie przesiewowe w grupie
noworodków z bardzo niską urodzeniową masą ciała (

≤

1500 g). Wydaje się jednak celowe, by grupę tę powiększyć

o dzieci z niską urodzeniową masą ciała (

≤

2500 g).

Newborns with low and very low birth weight – the incidence of thyroid

Newborns with low and very low birth weight – the incidence of thyroid
dysfunctions following final diagnosis

dysfunctions following final diagnosis

1,2

D. Tylek-Lemańska,

M. Kumorowicz-Kopiec,

A. Dudek,

E. Piątkowska,

A. Słuszniak,

Juroszek,

J. Starzyk

Department of Pediatric and Adolescent Endocrinology, Chair of Pediatrics, Collegium Medicum, Jagiellonian University,

Kraków,

Division of Screening Tests and Metabolic Diseases, University Children’s Hospital of Kraków,

Outpatient Department

of Endocrinology, Province Hospital No. 2, Rzeszów,

Outpatient Department of Endocrinology, Province Hospital, Kielce

Thyroid hormone concentration in newborns with low and very low birth weight markedly differs from levels observed in neonates
born at term with birth body weight above − 2SD of the mean value. To rule out falsely positive results and delayed detection of transient
hypothyroidism, follow − up determinations of TSH in blood on filter paper were performed. In the period 1998 − 2002, 5,200
newborns with birth body weight below 2500 g were tested in southeast Poland.
Materials

for TSH determinations in blood in filter paper were collected routinely (test 1 − 3 − 6 day of life), and again, when the child

was one month old (test 2).
Method

: immunolumimetric TSH determinations in blood on filter paper (Byk Sangtec Diagnostica). Serum FT

and TSH levels were

determined using the immunoradiometric method (Brahms Diagnostica). Twenty − five newborns (0.5% of the total number tested)
required a differential diagnosis for congenital hypothyroidism. The final diagnosis was established when the children were two years
old and iodine and/or thyroxin treatment was discontinued for one month.
The incidence of congenital hypothyroidism was 1: 743 (7 cases), of the transient form 1: 1300 (4 cases), of hyperthyreotropinemia −
1: 1733 (3 cases) and transient hyperthyreotropinemia − 1: 472 (11 cases).
Conclusions: 1. In the studied group, normal TSH values between the 3rd and 6th day of life do not rule out thyroid dysfunctions.
2. A repeated TSH determination between the 2nd and a 4th week of life protects against falsely negative results in this group of
neonates and allows for identifying children that require further diagnostic management for thyroid dysfunctions. 3. Since 2001, a
repeated screening test is obligatory for newborns with very low birth weight (

≤1500 g) in the entire country. Nevertheless, it seems

advisable that the group be extended to include neonates with low birth weight (

≤2500 g).

Streszczenia / Abstracts

U 12

Zespół Turnera: czy chromosom X zawiera gen kontrolujący masę ciała płodu?

A. Wiśniewski,

K. Milde,

R. Stupnicki

Zakład Fizjologii,

Zakład Biometrii Akademii Wychowania Fizycznego im. Józefa Piłsudskiego w Warszawie

Występowanie wewnątrzmacicznych zaburzeń wzrastania (IUGR) u chorych na zespół Turnera (ZT), zaproponowane przez Ranke,
nie zostało dotychczas potwierdzone ultrasonograficzną oceną wymiarów płodowych. Podstawą koncepcji występowania IUGR
w zespole Turnera były opracowane przez Karlberga wartości referencyjne długości ciała noworodków z ZT, nie określające czasu
trwania ciąż u matek badanych dzieci. Postulujemy, że u chorych na zespół Turnera właściwsze jest stosowanie terminu „small for
gestational age” (SGA), odwołujące się wyłącznie do wymiarów noworodka, szczególnie obniżenia masy ciała.
Pacjentki

: 474 chore na ZT, urodzone ł 38 tygodni trwania ciąży.

Metoda

: Rozpoznanie ZT na podstawie kariotypu. Urodzeniową masę ciała (BM) wyrażono względem norm wg. Usher i McLean

z uwzględnieniem czasu trwania ciąży (wiek ciążowy, GA). Noworodki o masie ciała mniejszej niż − 2 SD uznawano za zbyt małe
w stosunku do GA (SGA).
Wyniki

: Średnia BM wynosiła 2963.3 ± 444 g (zakres od 1750 g do 4450 g) oraz − 1.1 ± 0.98 SD względem GA (zakres od − 3.79

do 2.48 SD). U 87% pacjentek urodzeniowa BM była mniejsza od normy dla GA, średnio o 611,1 ± 340,1 g (zakres od 23 do 1481
g). Za zbyt małe w stosunku do GA uznano 19% (n = 88, BM < − 2.0 SD dla GA) noworodków, natomiast u 12% (n = 59) BM
sytuowała się w zakresie od − 2,0 do − 1,5 SD. W obu tych grupach, średnia różnic pomiędzy BM i normą dla GA wynosiła
odpowiednio 1114,4 ± 180,3 g oraz 789,8 ± 71,7 g, a zakres niedoboru odpowiednio od 927 do 1627 g oraz od 670 do 1018 g.
Omówienie

: niedobór urodzeniowej masy ciała należy do charakterystycznych objawów ZT, gdyż blisko 90% pacjentek urodziło się

z masą ciała mniejszą od wartości normy dla wieku ciążowego, a co piąty noworodek miał masę ciała obniżoną w stosunku do normy
o 1000 i więcej gram. Z nieznanych przyczyn tylko u niektórych płodów turnerowskich dochodzi do tak głębokiego upośledzenia
rozwoju, przy czym dotychczas nie przedstawiono żadnych danych wskazujących na to, że niekorzystne oddziaływanie czynników
środowiskowych na płód dotknięty ZT może być większe niż w populacji ogólnej. Również obecność wad wrodzonych narządów
wewnętrznych wydaje się nie mieć istotnego wpływu na obniżenie urodzeniowej masy ciała. Podobną urodzeniową masę ciała stwierdzi−
liśmy zarówno u dzieci obarczonych, jak i rozwijających się bez wad wrodzonych serca albo układu moczowego. Postulujemy, że
u chorych na ZT znamiennie częstsze występowanie znacznie obniżonej urodzeniowej masy ciała, może być zależne od zaburzenia funkcji
genu znajdującego się na chromosomie X. Dotychczas wykazano ekspresję genu SHOX w zawiązkach kończyn embrionów ludzkich już
od 32 dnia po zapłodnieniu. Nie ma jednak przesłanek, aby uznać, że u chorych na zespół Turnera zaburzenie mechanizmów odpowie−
dzialnych za płodowy przyrost ciężaru ciała jest skutkiem częściowej utraty funkcji (haploinsufficiency) genu SHOX. W naszym materiale
z prawidłowym ciężarem ciała urodziła się większość pacjentek, u których stwierdzono utratę ramienia krótkiego chromosomu X [46,X,
delecja (Xp)], zawierającego region pseudoautosomalny z genem SHOX. Można zatem postulować, że gen (albo geny) regulujący
w okresie płodowym przyrost masy ciała, znajduje się w odcinku centromerowym albo na ramieniu długim chromosomu X.

Turner’s Syndrome: Does the X-chromosome contain a gene or genes which

Turner’s Syndrome: Does the X-chromosome contain a gene or genes which
control the mass of the foetus?

control the mass of the foetus?

A. Wiśniewski,

K. Milde,

R. Stupnicki

Department of Physiology,

Department of Biometry Academy of Physical Education in Warsaw

Intrauterine growth restriction (IUGR) in Turner’s syndrome (TS), proposed by Ranke according to Karlberg’s growth values, has not
been, so far, confirmed by direct intrauterine growth assessments (pelvic ultrasonography). Therefore, the term “small for gestational
age” (SGA) seems to better suited to TS − girls, as it refers to body size and/or mass only.
Subjects

: A total of 474 female newborns delivered at term (ł38 weeks of gestation) were studied.

Method

: Turner’s syndrome was confirmed by chromosomal content, body mass at birth (BM) was related to the norms for gestational

age (GA) designed by Usher and McLean. Newborns, whose BM was lower than − 2 SD for GA, were considered as SGA.
Results

: Mean BM was 2963 ± 444 g (range from 1750 to 4450 g), i.e. − 1.1 ± 0.98 SD (range from − 3.79 to 2.48) for given GA. In 87%

of newborns, body mass was below the norm for GA by 611 ± 340 g (range from 23g to 1481 g). Eighty − eight newborns (19%), whose
BM was below − 2 SD, were classified as “small for gestational age” (SGA), and 59 other ones (12%) had BM between − 2 and − 1.5 SD.
Discussion

: Body mass deficit was found in 90% of newborns with TS, and in about 20% of them that deficit was not less than 1000

g. Therefore, it ought to be regarded as one of typical symptoms for TS. However, such a profound growth disorder afflicts only some
fetuses, and its causes remain unknown; no conclusive data were reported, so far, that the environmental factors might affect TS −
fetuses to a greater degree than the normal ones. Moreover, congenital malformations of internal organs were not associated with body
mass reduction. This leads to the conclusion that the excessive incidence of body mass deficit in newborns with TS might be related
to a haploinsufficiency of a gene or genes located on the X − chromosome. It was demonstrated that SHOX gene is expressed in the
primordial fetal extremities as early as 32 days post − conception. On the other hand, there are no indications that fetal growth − in terms
of body mass increase − insufficiency in TS could result from partial haploinsufficiency of SHOX. Most newborns studied by us, in
whom 46,X, deletion (Xp) was detected, had normal body mass at birth. This, in turn, suggests that the gene or genes which control
fetal growth in body mass, are located in the centromere segment or in the long arm of the X − chromosome.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

U 13

U 13 Względny niedobór wzrostu w stosunku do wysokości ciała rodziców jako

Względny niedobór wzrostu w stosunku do wysokości ciała rodziców jako

Względny niedobór wzrostu w stosunku do wysokości ciała rodziców jako
czynnik prognostyczny skuteczności leczenia hormonem wzrostu u dzieci z

czynnik prognostyczny skuteczności leczenia hormonem wzrostu u dzieci z

czynnik prognostyczny skuteczności leczenia hormonem wzrostu u dzieci z
somatotropinową niedoczynnością przysadki

somatotropinową niedoczynnością przysadki

M. Hilczer, J. Smyczyńska, A. Lewiński

Klinika Endokrynologii i Chorób Metabolicznych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki

Cel pracy:

Ocena wzrostu końcowego (FH) pacjentów z somatotropinową niedoczynnością przysadki leczonych preparatami hormo−

nu wzrostu (GH) w zależności od stopnia ciężkości niedoboru wzrostu w stosunku do wysokości ciała rodziców.
Materiał i metody:

Analizą objęto 101 pacjentów (76 chłopców) z rozpoznanym w dzieciństwie niedoborem GH, idiopatycznym

bądź związanym z hipoplazją przysadki, którzy zakończyli terapię promującą wzrastanie, prowadzoną zgodnie z obowiązującymi
kryteriami. Dla wszystkich pacjentów obliczono SDS wysokości ciała przed włączeniem leczenia (H

SDS) i po zakończeniu wzrasta−

nia (FH SDS). Pacjentów podzielono na grupy: − FSS (familial short stature, n=42) − pacjenci z H

SDS > HSDS granicznego;

− nonFSS

(non familial short stature, n=58) − pacjenci z H

SDS < HSDS granicznego, gdzie wartość graniczna HSDS = [

(HSDS

matki + HSDS ojca) / 1,61] − 1,73 (wg Ranke). Przed rozpoczęciem leczenia obliczono wzrost przewidywany pacjentów (predicted
adult height − PAH) według metody Bayley’a − Pinneau. W analizie statystycznej wykorzystano testy nieparametryczne.
Wyniki:

Wydzielanie GH było znamiennie (p<0,005) niższe w nonFSS (5,2 ± 2,9 ng/mL) niż w FSS (6,8 ± 2,7 ng/mL), podobnie

wartość H

SDS (− 2,78 ± 0,96 vs − 2,06 ± 0,49, odpowiednio, p<0,0001). Wartość SDS wzrostu docelowego (THSDS) była

znamiennie (p<0,00001) niższa w FSS (− 0,91 ± 0,57) niż w nonFSS (0,05 ± 0,64). Względny (skorygowany) niedobór wzrostu
przed leczeniem (corrH

SDS = H

SDS − TH SDS) był również znamiennie (p<0,00001) cięższy w nonFSS (− 2,83 ± 0,86) niż w FSS

(− 1,15 ± 0,49). Wartość PAHSDS była w obu grupach zbliżona (− 1,02 ± 1,30 w nonFSS i − 0,90 ± 1,01 w FSS), ale po skorygowa−
niu (corrPAH SDS = PAH SDS − TH SDS) okazała się znamiennie (p<0,00001) gorsza w nonFSS (− 1,07 ± 1,14) niż w FSS
(− 0,01 ± 0,97). Wartość FHSDS w obu grupach nie różniła się znamiennie (− 0,70 ± 1,02 w nonFSS i − 0,86 ± 0,65 w FSS). Wartość
skorygowana FHSDS (corrFH SDS = FH SDS − TH SDS) była znamiennie (p<0,00005) niższa w nonFSS (− 0,75 ± 0,82) niż w FSS
(0,05 ± 0,69). Poprawa SDS wzrostu w czasie leczenia (

∆H SDS = FH SDS − H

SDS) była znamiennie (p<0,00005) większa w

nonFSS (2,09 ± 1,11) niż w FSS (1,19 ± 0,70). W grupie FSS wartości TH, PAH i osiągniętego FH były bardzo zbliżone.W grupie
nonFSS zarówno PAH, jak i FH były znamiennie (p<0,00001) gorsze od TH, tym niemniej osiągnięty FH był znamiennie (p<0,00001)
lepszy niż PAH.
Wnioski:

1. Uzyskane wyniki wskazują na znacznie większą skuteczność leczenia hormonem wzrostu u pacjentów z somatotropi−

nową niedoczynnością przysadki spełniających kryteria nonFSS, niż u pacjentów zakwalifikowanych jako FSS. 2. Wartości skorygo−
wanych wskaźników wzrostu pacjentów są istotnym wskaźnikiem prognostycznym skuteczności terapii.

Parental adjusted height as a prognostic factor of the effectiveness of growth

Parental adjusted height as a prognostic factor of the effectiveness of growth
hormone (GH) therapy in children with GH deficiency (GHD)

hormone (GH) therapy in children with GH deficiency (GHD)

M. Hilczer, J. Smyczyńska, A. Lewiński

Department of Endocrinology and Metabolic Diseases, Medical University of Łódź, Polish Mother«s Memorial Hospital -
Research Institute

Aim:

Final height (FH) assessment of patients« with GHD after GH therapy, according to the parental adjusted height«s deficiency

Material and methods:

The analysis involved 101 patients (76 boys) with childhood − onset GHD, either idiopathic or with −

hypoplastic pituitary after GH therapy, according to national standards. In all the patients, height SDS (H

SDS) was calculated before

GH therapy and at final height (FH SDS). The patients were divided into two groups: FSS (familial short stature), n= 42) H

SDS

>HSDS limited value; Non − FSS (non familial short stature, n=58) H

SDSR HSDS limited, where HSDS limited value =[

(mother«s HSDS +father«s HSDS)/1.61] − 1.73 (acc. to Ranke). Predicted adult height (PAH) was assessed before the therapy,
according to Bayley − Pinnneau«s method. In statistical analysis non − parametric tests were used.
Results:

In non − FSS, GH secretion (5.2 + 2.9 ng/mL) was significantly (p<0,005) lower than that in FSS (6.8+2.7 ng/mL) and

SDS (− 2.78+0.96 vs − 2.06+0.49, p<0001 respectively). In FSS group, THSDS (− 0.91+0.57) was significantly (p<0.00001)

lower than hat in non − FSS group (0.05+0.64). In the non − FSS group, corrected height deficiency before treatment (corrH

SDS=H

SDS

− TH SDS) was also significantly more severe (− 2.83+0.86, p<0.00001) than in FSS (− 1.15+0.49). In both groups PAHDS was
similar (− 1.02+1.30) in non − FSS, and − 0.90+1.01 in FSS) but, after correction (corrPAH SDS = PAH SDS − TH SDS) was
significantly worse (p<0.00001) in non − FSS (− 1.07+1.14) than that in FSS (− 0.01+0.97).
In both groups, FHSDS was not different (− 0.70+1.02 in non − FSS and − 0.86+0.65 in FSS respectively. In FSS corrected value of
FH SDS (corrFH SDS=FH SDS − TH SDS) was significantly (p<0.00005) lower in non − FSS(− 0.75+0.82) than in FSS (0.05+0.69).
Height SDS improvement during GH therapy (

∆H SDS=FH SDS − H

SDS) was significantly (p<0.00005) greater in nonFSS

(2.09+1.11) than in FSS (1.19+0.70). In FSS group TH, PAH and FH were almost similar. In non − FSS group PAH and FH were
significantly (p<0.00001) worse than TH but FH was significant (p<0.00001) better than PAH.
Conclusions:

1. Growth hormone therapy was more effective in GHD patients in the non − FSS than in FSS group. 2. Parental

adjusted height is an important prognostic factor of GH therapy effectiveness.

Streszczenia / Abstracts

U 14

Porównanie wyników testów diagnostycznych i rediagnostycznych u pacjen-

Porównanie wyników testów diagnostycznych i rediagnostycznych u pacjen-
tów z somatotropinową niedoczynnością przysadki po zakończeniu leczenia

tów z somatotropinową niedoczynnością przysadki po zakończeniu leczenia

tów z somatotropinową niedoczynnością przysadki po zakończeniu leczenia
hormonem wzrostu

hormonem wzrostu

J. Welc-Dobies, A. Kucharska, J. Maciejewska

Katedra i Klinika Pediatrii i Endokrynologii Akademii Medycznej w Warszawie

Celem pracy było porównanie wyników leczenia hormonem wzrostu oraz wyników rediagnostyki u pacjentów
z całkowitą i częściową somatotropinową niedoczynnoscią przysadki.
Analizowano dane 23 pacjentów − 4 dziewczynek i 19 chłopców. Średni wiek pacjentów przy rozpoczynaniu lecze−
nia wynosił 14.00 lat (u dziewczynek 13.14 lat a u chłopców 14.18 lat). Czas leczenia hormonem wzrostu wynosił od
18 do 60 miesięcy. Pacjentów podzielono na dwie grupy: grupa I − 12 pacjentów z całkowitą SNP i grupa II − 11
pacjentów z częściową SNP.
Do rozpoznania SNP wykorzystywano 2 testy: z klonidyną oraz z insuliną lub L − dopa, a w badaniu rediagnostyczny,
SNP wykonywano jeden test z insuliną. Przed, w trakcie i po zakończeniu leczenia wykonywano dokładne pomiary
auksologiczne.
W obu grupach porównano: wyniki testu rediagnostycznego; ostateczny wzrost, czas leczenia; średnią szybkość
wzrastania; zależność między BMI a maksymalnym wyrzutem GH w teście; stopień wyrównania niedoboru wysoko−
ści ciała wyrażony w SDS.
W rediagnostyce w grupie I stwierdzono niedostateczny wyrzut GH (<5ng/ml) u 5 pacjentów (41.6%). U 2 pacjentów
wyrzut GH zawierał się w przedziale 5 − 10 ng/ml, u 5 pozostałych był powyżej 10ng/ml. U wszystkich pacjentów
z grupy II stwierdzono wydzielanie GH powyżej 5 ng/ml, a u 8 z nich (72 %) poziom GH przekroczył 10 ng/ml.
Nie stwierdziliśmy istotnych statystycznie różnic miedzy grupami w średniej szybkości wzrastania w czasie leczenia
GH (I grupa 8,2 cm/rok, II grupa 7,9 cm/rok). Średni czas leczenia GH był porównywalny w obu grupach (odpowied−
nio 34.3 miesiące i 36.6 miesięcy). Wykazano ujemną korelację między wielkością BMI a maksymalnymi wyrzutami
GH w teście rediagnostycznym. Grupy różniły się stopniem wyrównania niedoboru wysokości ciała po zakończeniu
leczenia wyrażoną w SDS (

∆

SDS). W grupie I

∆

SDS =1,6 a w grupie II

∆

SDS=1,1.

A comparison between diagnostic tests and auxological data in patients with

A comparison between diagnostic tests and auxological data in patients with
growth hormone deficiency before and after growth hormone treatment

growth hormone deficiency before and after growth hormone treatment

J.Welc-Dobies, A. Kucharska, J. Maciejewska

Department of Pediatrics and Endocrinology, Medical University of Warsaw

The aim of the study was to compare the results of GH treatment and diagnostic tests in patients with complete and
partial GH deficiency (GHD).
Data of 23 patients were analyzed: 4 girls and 19 boys. Mean age of patients at the start of the therapy was 14.00 yrs
(in girls 13.14 yrs, in boys 14.18). The duration of GH treatment was from 18 to 60 months. Patients were divided into
two groups: group I − 12 patients with complete GHD and group II − 11 patients with partial GHD.
In diagnostics we used two tests: the first with clonidine and the second with insulin or L − DOPA. In retesting we used
the test with insulin. Before, within and after GH treatment precise auxological data were obtained.
In both groups we compared retesting results, final height, treatment duration, mean growth velocity, correlation
between BMI and GH peak in diagnostic tests and in retesting, the decrease of height deficiency (in SDS). In retesting,
in group I we received: in 5 patients GH peak under 5 ng/ml; in 2 patients GH peak between 5 − 10 ng/ml and in 5
patients over 10 ng/ml. In group II in all patients the GH secretion was over 5 ng/ml; among them in 8 patients (72%)
GH peak was over 10 ng/ml. We didn’t find statistical important differences between both groups in mean growth
velocity during the treatment (group I − 8.2 cm per year; II − 7.9 cm per year). The mean GH duration of treatment was
comparable in both groups (34.3 months and 36.6 months respectively). Negative correlation between BMI and GH
peak in retesting was find. The groups differed in the grade of decrease of height deficiency after completion of GH
treatment (

∆

SDS). In group I

∆

SDS was 1.6; in group II

∆

SDS was 1.1.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

U 15

U 15 Monitorowanie wpływu terapii hormonem wzrostu u dzieci z deficytem tego hormo-

Monitorowanie wpływu terapii hormonem wzrostu u dzieci z deficytem tego hormo-

Monitorowanie wpływu terapii hormonem wzrostu u dzieci z deficytem tego hormo-
nu na parametry densytometryczne i bioakustyczne kośćca - badania pilotażowe

nu na parametry densytometryczne i bioakustyczne kośćca - badania pilotażowe

E. Korman,

A. Kędzia,

A. Orzeszko-Spaczyńska,

R. Uklejewski,

M. Obara-Moszyńska,

B. Rabska-Pietrzak

Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego, II Katedra Pediatrii, AM w Poznaniu,

Zakład Podstaw

Bioinżynierii Medycznej, Instytut Techniki Akademii Bydgoskiej

Hormon wzrostu (GH) wywiera bezpośrednie i pośrednie (IGF I) działanie na rosnący układ kostny, tj. na chrzęstne płytki wzrostowe
nasad kości długich i na wszystkie rodzaje komórek kostnych. Niedobór hormonu wzrostu (GHD) występuje w uszkodzeniach pod−
wzgórza i przysadki. U pacjentów z GHD stężenie IGF I w surowicy krwi jest obniżone, zaburzony jest metabolizm wielu tkanek − w tym
tkanki chrzęstnej i kostnej, zahamowane jest wzrastanie układu kostnego i obniżona jest strukturalno − biomechaniczna jakość kości.
Podobne efekty występują w zaburzeniach molekularnych: w zespole niewrażliwości na hormon wzrostu (GH − insensitivity syndrome),
przy molekularnych defektach cząsteczki IGFI, a także w przypadku molekularnych błędów transkrypcji (mutacje promotorowego
odcinka P1 genu IGF I). Nieleczony w dzieciństwie zespół niedoboru hormonu wzrostu prowadzi do zmniejszenia rozmiarów kości,
obniżenia masy kostnej i gęstości mineralnej kości (BMD) w porównaniu z równowiekową grupą kontrolną, a także zwiększa podatność
kości na złamania. Prawidłowo prowadzona okresowa kontrola skutków leczenia hormonem wzrostu dzieci z GHD powinna obejmować
także ocenę zmian parametrów metabolicznych, densytometrycznych i strukturalno − biomechanicznych kośćca. U 32 pacjentów (23
chłopców) w wieku rozwojowym (średnia wieku 12 9/12 lat) z GHD monitorowano w ciągu ponad 1. roku wpływ terapii hormonem
wzrostu na zmiany gęstości mineralnej kości i zawartości minerału kostnego w obszarze kręgosłupa lędźwiowego i całego kośćca
(metoda DXA) oraz oceniano ilościowym badaniem ultradźwiękowym (QUS) strukturalno − biomechaniczną jakość kości promieniowej
(w części dystalnej) i kości piszczelowej (w części środkowej). Przed leczeniem stwierdzono opóźnienie wieku kostnego badanych
średnio o 2,8 lat, obniżenie BMD całego kośćca (średni total BMD Z − score= − 0.38) oraz obniżenie BMD w odcinku L2 − L4 kręgosłupa
(średni lumbar BMD Z − score= − 1.99). Podczas pierwszego roku leczenia zaobserwowano następujące, względne zmiany wartości BMD
całego kośćca: od − 2,8 do +1,8%, BMD odcinka L2 − L4 od +2,73 do +13,02%, BMC całego kośćca od +4,5 do +12,5%, a także
następujące względne zmiany wartości prędkości dźwięku (SOS): w części dystalnej kości promieniowej od − 2,8 do +4,8% i w trzonie
kości piszczelowej od − 4,9 do +0,81%. W podsumowaniu można stwierdzić, że w ciągu pierwszych 6 − 7 miesięcy leczenia hormonem
wzrostu (przejściowy okres nieustabilizowanych zmian kostnych, gdy rozpoczyna się indukowana hormonem wzrostu przebudowa
kości) średnie procentowe zmiany wartości BMD/BMC są zmienione znacząco, jednak wskaźniki Z − score dla total BMD i lumbar BMD
oraz Z − score ultradźwiękowe dla distal Radius wartościach midshaft Tibia pozostają nadal obniżone (ujemne wartości). W chwili obecnej
prowadzone jest porównanie wyników powyższych badań z oznaczeniami biochemicznych markerów metabolizmu kostnego (osteokal−
cyna, PINP − N − końcowy propeptyd kolagenu I, ICTP − C − końcowy telopeptyd kolagenu I).

Monitoring the influence of growth hormone therapy on densytometric and

Monitoring the influence of growth hormone therapy on densytometric and
bioacoustic parameters of skeleton in children with growth hormone

bioacoustic parameters of skeleton in children with growth hormone

bioacoustic parameters of skeleton in children with growth hormone
defficiency - a pilot study

defficiency - a pilot study

E. Korman,

A. Kędzia,

A. Orzeszko - Spaczyńska,

R. Uklejewski,

M. Obara - Moszyńska,

Rabska - Pietrzak

Department of Pediatric Endocrinology and Diabetes, Chair of Pediatrics, University of Medical Sciences Poznań, Poland,

Department of Fundamentals of Medical Bioengineering Institute of Technology, University of Bydgoszcz

Growth hormone (GH) and insuline − like growth factor I (IGF − I) have direct and indirect effects on growing skeleton, i.e. on growth
plate chondrocytes and all bone cells. Untreated childhood − onset GH deficiency (GHD) results in considerable reduction of bone size,
bone mass and bone mineral density (areal BMD) compared with age − and sex matched normal controls. It is known that the fracture
prevalence of adults with untreated childhood − onset GHD is markedly increased. Total body and lumbar spine bone mineral density and
bone mineral content (total BMD/BMC, lumbar BMD/BMC) by dual energy x − ray absorptiometry (DPX − Lunar apparatus) together
with distal radius and midshaft tibia poroelastic bone quality by quantitative ultrasound (Omnisense 7000P − Sunlight apparatus) were
assessed in 32 (23 males) children and adolescents aged 5;0 − 16;6 y;m (mean 12;9 y;m). The investigated group was divided into the
prepubertal (15, mean age 9;8y;m) and the pubertal (17, mean age 13;9 y;m) subgroups. It was found that in both subgroups the bone
age was considerably decreased (mean bone age decrease: 2.8y), and the bone mineral density (areal BMD) was markedly decreased: total
BMD mean Z − score= − 0.38, lumbar BMD mean Z − score= − 1.99. During the growth hormone therapy (rhGH; 0.5 IU/kg per week) the
bone mineral density was assessed in 6 − month periods, whereas the bone quality by quantitative ultrasound (speed of sound, SOS) and
the velocity of growth of patients were measured in 4 − month periods. We have observed during 1 year GH treatment the following
relative values of bone mineral density and of bone mineral content (in % change): total BMD (− 2.8 to +1.8), lumbar BMD (+2.73 to
+13,02), total BMC (+4.5 to +12.5), and the following relative values of distal radius − and midshaft tibia speed of sound (in % change):
distal radius SOS (− 2.8 to +4.8), midshaft tibia SOS (− 4.9 to +0.81). We concluded that after the first 6 − 7 months (when starts GH −
induced bone remodeling) the % change of the mean values of bone mineral density and of speed of sound increased significantly,
although the BMD Z − scores and the distal Radius and midshaft Tibia QUS Z − scores are still decreased (negative values). The further
observation (up to 3 years GH treatment) will be performed together with the biochemical markers of bone metabolism (OC − osteocalcine,
PINP − N − terminal propeptide of collagen I, ICTP − C − terminal telopeptide of collagen I) assessment.

Streszczenia / Abstracts

U 16

Czy niehomogenna struktura jajników u dziewcząt z thelarche praecox (TP)

Czy niehomogenna struktura jajników u dziewcząt z thelarche praecox (TP)
jest czynnikiem ryzyka przedwczesnego dojrzewania prawdziwego?

jest czynnikiem ryzyka przedwczesnego dojrzewania prawdziwego?

A. Zachurzok-Buczyńska, I. Plewik, A. Januszek-Trzciąkowska, E. Małecka-Tendera

Katedra i Klinika Pediatrii, Endokrynologii i Diabetologii Dziecięcej Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach

Thelarche praecox (TP) jest uważane za łagodny wariant przedwczesnego dojrzewania, polegający na izolowanym
powiększeniu gruczołów piersiowych u dziewcząt przed 8 rokiem życia. Struktura jajników w badaniu USG jest
u nich na ogół homogenna, jednak u niektórych dziewcząt z TP stwierdza się obecność pojedynczych pęcherzyków.
Celem pracy było zbadanie czy obecność pęcherzyków w gonadach dziewcząt z TP wpływa na ich profil hormonalny
oraz na przebieg wzrastania i dojrzewania. U 18 dziewcząt z TP zdiagnozowanym pomiędzy 0,75 a 7 rokiem życia
(średnia 3,9 ± 2,1 lat) i niehomogenną strukturą jajników zobrazowaną w badaniu USG (grupa badana) oraz u 51
dziewcząt z TP zdiagnozowanym pomiędzy 0,7 a 7,3 rokiem życia (średnia 1,9 ± 2,3 lat) i homogenną strukturą jajni−
ków (grupa kontrolna) oznaczono podstawowe i stymulowane analogiem GnRH stężenia LH, FSH i estradiolu w suro−
wicy krwi. W grupie badanej obserwowano istotnie wyższy niż w grupie kontrolnej stosunek LH/FSH w 120’ po
stymulacji (0,25 ± 0,15 vs. 0,16 ± 0,06; p=0,04). Różnica stężeń estradiolu pomiędzy grupami miała jedynie tendencję
do istotności statystycznej (0,034 ± 0,019 nmol/l vs. 0,026 ± 0,013nmol/l; p=0,06). Nie stwierdzono istotnych staty−
stycznie różnic w podstawowych i stymulowanych stężeniach LH i FSH oraz podstawowym stosunku LH/FSH pomię−
dzy grupami. U 7 dziewcząt z grupy badanej i 16 z grupy kontrolnej, obserwowanych średnio przez 8,4 ± 1,0 lat (zakres
7,3 − 11,3 lat), prześledzono przebieg dojrzewania płciowego oraz tempo wzrastania (aktualny wiek chronologiczny
11,5 ± 2,7 lat, zakres 8 − 17 lat). Trzy (43%) dziewczęta z grupy badanej i 10 (63%) z grupy kontrolnej jest obecnie w 2
− 3 fazie dojrzewania wg skali Tannera. U 3 (43%) dziewcząt z grupy badanej i 5 (31%) z grupy kontrolnej wystąpiła
pierwsza miesiączka. U żadnej z obserwowanych dziewcząt nie stwierdzono wczesnego dojrzewania, zdefiniowanego
jako pojawienie się pierwszej miesiączki przed 11 rokiem życia. Jedynie u 2 (13%) dziewcząt z grupy kontrolnej w 7
roku życia pojawiło się pubarche. Różnica SDS wzrostu notowanego po okresie obserwacji pomiędzy grupami nie była
statystycznie istotna (0,02 ± 0,90 vs. − 0,23 ± 0,81, p>0,5). Pęcherzykowa struktura jajników u dziewcząt z TP może
wiązać się z istotnie wyższym stosunkiem LH/FSH po stymulacji analogiem GnRH, a nieco wyższe stężenie estradiolu
może być związane z rozwojem pęcherzyków w obrębie gonad. Pomimo bardziej dojrzałego wyglądu struktury jajni−
ków u dziewcząt z TP i niehomogenną ich strukturą, tempo wzrastania oraz przebieg dojrzewania płciowego nie
odbiegają od obserwowanego u dziewcząt z TP i homogennymi jajnikami w badaniu USG.

Are the girls with premature thelarche (PT) and nonhomogeneous ovarian

Are the girls with premature thelarche (PT) and nonhomogeneous ovarian
structure in ultrasound at risk for precocious puberty?

structure in ultrasound at risk for precocious puberty?

A. Zachurzok-Buczyńska, I. Plewik, A. Januszek-Trzciąkowska, E. Małecka-Tendera

Department of Paediatrics, Endocrinology and Diabetes, Medical University of Silesia, Katowice

PT is considered to be a benign variant of precocious puberty with isolated breast enlargement. In girls with PT pelvic ultrasound
shows usually homogeneous ovarian structure. However, in some of them follicular appearance of gonads is found. The aim of the
study was to evaluate hormonal status of girls with PT and nonhomogeneous ovarian structure (NHOS) and to compare their growth
and pubertal development with girls with PT and homogenous ovaries. In 18 girls with PT diagnosed in the mean age of 3,9 ± 2,1y.
(range 0,75 − 7,0y.) and NHOS (Study group − SG) and in 51 girls with PT diagnosed in the mean age of 1,9 ± 2,3y. (range 0,7 − 7,3y.)
with homogeneous ovaries (Control group − CG) basal and GnRH analog stimulated LH, FSH and estradiol levels were measured.
LH/FSH ratio in 120’ after stimulation was significantly higher in SG than in CG (0,25 ± 0,15 vs. 0,16 ± 0,06; p=0,04). Estradiol level
was higher in SG than in CG with a tendency to statistical significance (0,034 ± 0,019 nmol/l vs. 0,026 ± 0,013nmol/l; p=0,063). The
differences between SG and CG in basal and stimulated LH, FSH levels and basal LH/FSH ratio were statistically insignificant. 7 girls
from SG and 16 from CG were followed up for the mean 8,4 ± 1,0y, (range 7,3 − 11,3y) and their height and pubertal progression was
recorded until the age in which normal puberty appears (actual chronological age 11,5 ± 2,7y., range 8 − 17y.). 3 (43%) girls from SG
and 10 (63%) from CG entered spontaneous puberty (Tanner stage 2 − 3). In 3 (43%) girls from SG and 5 (31%) from CG menarche
occurred and none of them had an early puberty (defined as menarche <11y.). Only in 2 (13%) girls from CG pubarche occurred at the
age of 7y. The difference of height SDS at the end of follow − up period between SG and CG was statistically insignificant (0,02 ± 0,90
vs. − 0,23 ± 0,81, p>0,05). It is concluded that in girls with PT follicular structure of ovaries can be associated with significantly higher
LH/FSH ratio after GnRH − analog stimulation. Insignificantly higher estradiol level may be associated with the presence of follicular
development. However, despite of more mature ovarian appearance, growth and pubertal pattern in girls with PT and nonhomogeneous
ovaries is no different from the girls with PT and homogeneous ovarian structure.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

U 17

U 17 Średnie wartości stężenia glukozy i insuliny w doustnym teście tolerancji glukozy

Średnie wartości stężenia glukozy i insuliny w doustnym teście tolerancji glukozy

Średnie wartości stężenia glukozy i insuliny w doustnym teście tolerancji glukozy
u zdrowych dzieci w poszczególnych stadiach dojrzewania płciowego-zastoso-

u zdrowych dzieci w poszczególnych stadiach dojrzewania płciowego-zastoso-

u zdrowych dzieci w poszczególnych stadiach dojrzewania płciowego-zastoso-
wanie wzoru Belfiorego w celu odróżnienia insulinooporności fizjologicznej od

wanie wzoru Belfiorego w celu odróżnienia insulinooporności fizjologicznej od

wanie wzoru Belfiorego w celu odróżnienia insulinooporności fizjologicznej od
patologicznej w okresie dojrzewania

patologicznej w okresie dojrzewania

R. Stawerska, M. Zawodniak-Szałapska, K. Cypryk, A. Lewiński

Klinika Endokrynologii i Chorób Metabolicznych Instytutu CZMP, Łódź

Wprowadzenie.

Wrażliwość na insulinę zmienia się w poszczególnych okresach dojrzewania płciowego dziecka. Konieczne jest odróż−

nienie insulinooporności (IR) fizjologicznej, wynikającej z dojrzewania płciowego, od patologicznej zależnej od różnych mechanizmów.
Metody wykorzystujące stężenia insuliny i glukozy na czczo w celu oznaczenia IR (HOMA, QUICKY) nie umożliwiają odróżnienie IR
fizjologicznej od patologicznej, zaś metoda klamry euglikemicznej jest badaniem obciążającym dla dziecka i wymagającym użycia
specjalnej aparatury. Wydaje się zatem być przydatne oznaczenie IR za pomocą wzoru zaproponowanego przez Belfiore, z wykorzysta−
niem oznaczeń stężenia glukozy i insuliny w trakcie trwania testu doustnego obciążenia glukozą (OGTT). Zastosowanie wzoru podanego
przez Belfiore, którego wynik jest wartością względną, jest możliwe jedynie w przypadku opracowania norm, tj. średnich wartości pola
pod krzywą stężenia glukozy i insuliny podczas OGTT wyliczanych ze średnich wartości stężenia glukozy i insuliny w czasie OGTT.
Opracowanie takich norm było celem niniejszej pracy. Materiał i metody. Do badań zakwalifikowano 40 zdrowych dzieci z prawidłową
masą ciała. Ze względu na stadium dojrzewania płciowego oceniane wg Tannera dzieci podzielono na 3 grupy: Grupa A − 13 dzieci w wieku
10,2 ± 2,02 lat (średnia ± SD), będących w I stadium dojrzewania, Grupa B − 12 dzieci w wieku 14,5 ± 1,17 lat, będących w II lub III
stadium dojrzewania oraz Grupa C − 15 dzieci w wieku 16,4 ± 1,7 lat w IV i V stadium dojrzewania. U każdego dziecka oznaczono stężenie
glukozy i insuliny w surowicy krwi przed oraz po godzinie i po dwóch godzinach od doustnego podania glukozy (OGTT). Obliczono pole
pod krzywą stężeń glukozy i insuliny, a następnie uzyskane wartości średnie w każdej z grup wykorzystano do obliczenia wskaźnika
insulinooporności wg Belfiore dla każdego dziecka. Wyniki badań. Średnie wartości pola pod krzywą wydzielania insuliny w OGTT
wynosiły odpowiednio: Grupa A − 37,10 ± 15,57 µU/mL; Grupa B − 54,5 ± 23,15 µU/mL; Grupa C − 59,41 ± 24,94 µU/mL (p> 0,05).
Średnie wartości pola pod krzywą wydzielania glukozy w OGTT wynosiły odpowiednio: Grupa A − 189,29 ± 24,46 mg/dL; Grupa B −
207,41 ± 36,73 mg/dL; Grupa C − 188,82 ± 34,46 mg/dL (p> 0,05). Zakres wartości IRI dla poszczególnych dzieci w grupach wynosił
odpowiednio: Grupa A − od 0,62 do 1,41; Grupa B − od 0,69 do 1,35 oraz Grupa C − od 0,62 do 1,35. Wnioski: 1. W badanej grupie dzieci
średnie pole pod krzywą stężenia insuliny w trakcie OGTT było najmniejsze u dzieci w okresie przedpokwitaniowym, a najwyższe w II
i III stadium dojrzewania płciowego. 2. Przedstawione średnie wartości pól pod krzywą glukozy i insuliny zostały opracowane na
podstawie wyników badań nielicznej grupy dzieci i mogą ulec zmianie w miarę powiększania się badanej populacji. 3. Wartości
wskaźnika IR obliczanego wg Belfiore przekraczające wartość 1,41 mogą świadczyć o patologicznej insulinooporności w wieku
rozwojowym, nie mniej konieczne są dalsze badania przeprowadzone na większej grupie dzieci.

Mean serum glucose and insulin concentrations in oral glucose tolerance test, perfor-

Mean serum glucose and insulin concentrations in oral glucose tolerance test, perfor-
med in normal children in particular stages of puberty-application of Belfiore’s formula

med in normal children in particular stages of puberty-application of Belfiore’s formula

med in normal children in particular stages of puberty-application of Belfiore’s formula
to differentiate physiological from pathological insulin resistance during puberty

to differentiate physiological from pathological insulin resistance during puberty

R. Stawerska, M. Zawodniak-Szałapska, K. Cypryk, A. Lewiński

Department of Endocrinology and Metabolic Diseases, Institute of Endocrinology, Medical University, Polish Mother’s
Memorial Hospital - Research Institute, Łódź

Introduction:

The sensitivity to insulin changes in particular periods of sexual maturation in the child. It is necessary to distinguish

physiological insulin resistance (IR), resulting from pubescence, from pathological IR, depending on various mechanisms. The methods,
employing fasting serum levels of insulin and glucose to determine IR (HOMA, QUICKY) do not allow for differentiation between
physiological and pathological IR, while the method of euglycemic clamp is a test difficult for the child and requiring special equipment.
Therefore, it seems advisable to determine IR by means of the formula, proposed by Belfiore, which uses the values of serum glucose and
insulin in the course of oral glucose tolerance test (OGTT). The application of Belfiore’s formula, the result of which is a relative value, is
possible only in the case of developing standards for average values of the area below the curve of glucose and insulin concentrations in
OGTT, observed in particular stages of sexual maturation in normal children. Material and methods: Forty (40) healthy children with
normal body weight were qualified into the study. With regards to the stage of sexual maturation, assessed acc. to Tanner, the children were
divided into 3 groups: Group A: 13 children at the age of 10.2 ± 2.02 years (the mean: ± SD), in stage I of sexual maturation, Group B: 12
children at the age of 14.5 ± 1.17 years, being in either stage II or stage III of sexual maturation and Group C: 15 children at the age of
16.4 ± 1.7 years in stage IV and stage V of sexual maturation. In each child, serum glucose and insulin concentrations were determined
before and after one and two hours from the oral glucose administration of 1.75 g/kg body weight (OGTT). The area below the glucose and
insulin concentration curve was calculated and then, the mean values, obtained for each group, were used for the calculation of IR index
(IRI), following Belfiore’s formula. Results of study: The mean values of the area below the curve of insulin secretion in OGTT test were
the following: Group A − 37.10 ± 15.57 µU/mL; Group B − 54.5 ± 23.15 µU/mL; Group C − 59.41 ± 24.94 µU/mL (no statistical significance
− NS). The mean values of the area below the curve of insulin secretion in OGTT test were the following: Group A − 189.29 ± 24.46 mg/dL;
Group B − 207.41 ± 36.73 mg/dL; Group C − 188.82 ± 34.46 mg/dL (NS). The ranges of IRI values in particular groups were: 0.62 − 1.41;
0.69 − 1.35 and 0.62 − 1.35. Conclusions: 1. In observed group of children the mean area below insulin concentration during OGTT was the
smallest in children in prepubertal period, and the biggest in children in stage IV and stage V of sexual maturation. 2. Presented mean values
of the area below the curve of insulin and glucose secretion have been worked out on the basis of sparse group of children and it may be
changed as a population will increase. 3. The values of the IR index, calculated acc. to Belfiore, exceeding 1.41, may indicate for pathologic
insulin resistance, but the following research are necessary for the major number of children.

Streszczenia / Abstracts

U 18

Dwuletnia obserwacja efektów leczenia przedwczesnego centralnego pokwi-

Dwuletnia obserwacja efektów leczenia przedwczesnego centralnego pokwi-
tania u dzieci

tania u dzieci

A. Nurczyńska, E. Petriczko, M. Remigolska, A. Biczysko-Mokosa, M. Walczak

II Klinika Chorób Dzieci Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie

Celem pracy była optymalizacja leczenia i obserwacja, jakie czynniki wpływają na efekt terapii agonistami GnRH w
centralnym przedwczesnym pokwitaniu (CPP).
Metodyka

: Analizie poddano obserwacje dotyczące 16 dzieci z przedwczesnym pokwitaniem GnRH zależnym.

Pierwsze cechy pokwitania pojawiły się w wieku 7,00 ± 1,39 lat, tempo wzrastania przed leczeniem wynosiło
9,13 ± 4,02 cm/rok, tj.HV SDS 4,74 ± 7,0. Początek leczenia − średni wiek chronologiczny 8,46 lat ± 1,69, średni wiek
kostny 10,46 ± 1,79 lat, SD wysokości ciała 0,67 ± 1,8, BMI 17,8 ± 3,2 kg/m

. W wykonanym teście stymulacji

z analogiem LhRH stosunek LH/FSH wynosił 1,72 ± 1,96, stężenie DHEA − S wynosiło 863,143 ± 751,96 ng/ml.
W badanej grupie stwierdzano 2 i 3 stopień pokwitania według Tannera. Cała grupa leczona była agonistą GnRH
(Triptorelinum) w dawce 3.75mg im. co 28dni. Ponadto oceniono stężenie wapnia całkowitego w surowicy krwi.
Wyniki

: Leczenie doprowadziło do zahamowania przedwczesnego pokwitania zarówno ocenionego klinicznie jak

i na podstawie badań laboratoryjnych. Oceniając efekty leczenia znaleziono istotną statystycznie różnicę między
tempem wzrastania przed i w trakcie leczenia (HV 9,13cm/rok SD=4,02 vs. HV 5,27cm/rok SD=1,54 p<0,03)a także
różnicę pomiędzy wzrostem przed i w trakcie trwania leczenia w badanej grupie (Ht 143,55 SD=17,57 vs. 150,9
SD=17,2 p<0,05). Stwierdzono istotną statystycznie korelację pomiędzy: wzrostem początkowym a wzrostem
w trakcie leczenia (r= 0,99); stosunek wartości LH/FSH korelował w sposób istotny z tempem wzrastania przed
leczeniem (r= 0,88). Znaleziono również istotną statystycznie korelację pomiędzy przyspieszeniem wieku kostnego
a wzrostem przed leczeniem wyrażonym odchyleniem standardowym wysokości ciała (r= 0,05), stężeniem DHEA − S
a przyspieszeniem wieku kostnego BA (r=0.92), stężeniem DHEA − S a wysokością ciała Ht SDS przed rozpoczęciem
leczenia (r=0.78), stężeniem wapnia całkowitego a BA (r=0.83), stężeniem wapnia całkowitego a tempem wzrastania
HV w trakcie leczenia (r= − 0.69). Nie zaobserwowano istotnych statystycznie zmian BMI w trakcie terapii (p= 0,05).
Nie zaobserwowano żadnych ubocznych efektów terapii.
Wnioski

: Stosowanie agonistów GnRH w leczeniu CPP jest bezpieczne i prowadzi do całkowitego zablokowania pokwi−

tania. Efekty leczenia pozostają w prostej zależności od wczesnego rozpoczęcia leczenia i są lepsze u dzieci z mniej
zaawansowanym wiekiem kostnym, niższym stosunkiem LH/FSH oraz mniejszą szybkością wzrastania przed leczeniem.

Effects of the GNRH agonist therapy in children, two - years follow - up

A. Nurczyńska, E. Petriczko, M. Remigolska, A. Biczysko-Mokosa, M. Walczak

Department of Pediatrics, Pomeranian Medical University, Szczecin, Poland

The aim of the study was to optimize therapy and to assess the external factors that influence the final effect of GnRH
analogue treatment in children with central precocious puberty (CPP).
Methods:

A group of 16 children with CPP was analyzed. First signs of puberty appeared at the age of 7.00 ± 1.39y, height

velocity (HV) before the treatment was 9.13 ± 4.02 cm/y, HV SDS 4.74 ± 7.0. At the start of the treatment mean chronological
age was 8.46 ± 1.69 year, mean bone age (BA) 10.46 ± 1.79y, height (Ht) SDS=0.67 ± 1.8, BMI 17.8 ± 3.2 kg/ m

In stimulation test with LhRH analogue LH/FSH ratio was 1.72 ± 1.96. Mean value of DHEA − S was 863,143 ± 751,96
ng/ml. In the group assessed 2

and 3

stage of puberty was revealed. Treatment consisted of GnRH analogue [Triptorelin]

given in dosage 3,75 mg i.m. in 28 day intervals. Total serum calcium concentration [Ca] was also analyzed.
Results:

GnRH analogue therapy brought the puberty process to a standstill, both in clinical appearance and in

laboratory controls. We found significant difference in HV before and during the treatment (HV 9.13 cm/y SDS=4.02
vs. HV 5.27cm/y SDS=1,54 p=0,03) and Ht measured before and during the treatment (Ht 143.55 ± 17.57 vs.150.9 ± 17.2
p=0,03). Significant correlation was found between: Ht before and during the treatment (r=0.99); LH/FSH ratio
significantly correlated with HV before the treatment (r=0.88). Significance was also found between acceleration of
the BA and Ht SDS before therapy (r=0.5), DHEA − S conc. and BA acceleration (r=0.92), DHEA − S conc. and Ht SDS
before treatment (r=0.78), Ca conc. and BA (r=0.83), Ca conc. and HV during treatment (r= − 0.69). BMI changes were
not significant (p=0.05). No serious adverse events were observed.
Conclusions:

GnRH analogue therapy in children with CPP is safe and effective. Final results are in close relation to

the time of first drug administration and are better in children whose BA is less advanced, have lower LH/FSH ratio,
slower HV before the start of the therapy.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

U 19

U 19 Wybrane czynniki immunologiczne i biochemiczne ryzyka rozwoju nefropatii i

Wybrane czynniki immunologiczne i biochemiczne ryzyka rozwoju nefropatii i

Wybrane czynniki immunologiczne i biochemiczne ryzyka rozwoju nefropatii i
retinopatii cukrzycowej u dzieci z cukrzycą typu 1

retinopatii cukrzycowej u dzieci z cukrzycą typu 1

M. Myśliwiec,

A. Balcerska,

K. Zorena,

J. Myśliwska,

P. Lipowski,

K. Raczyńska

Klinika Pediatrii, Hematologii, Onkologii i Endokrynologii ²Zakład Immunologii,

Katedra i Klinika Chorób Oczu Akademii

Medycznej w Gdańsku

Nefropatia i retinopatia cukrzycowa należy do najpoważniejszych powikłań naczyniowych występujących u chorych na cukrzycę typu 1 i jest
najczęstszą przyczyną niewydolności nerek oraz utraty wzroku u osób dorosłych. Mimo prowadzenia licznych badań patomechanizm
powstawania mikroangiopatii cukrzycowej pozostaje nadal nie w pełni wyjaśniony. Celem pracy było odpowiedzenie na pytanie, czy rozwój
retinopatii i nefropatii cukrzycowej w przebiegu cukrzycy typu 1 zachodzi jednocześnie oraz czy badanie cytokin prozapalnych i enzymu N
− acetylo − beta − D − glukozaminidazy (NAG) i jego izoenzymów A i B w surowicy krwi i w moczu u dzieci z cukrzycą typu 1 mogłoby
poszerzyć możliwości diagnostyczne dla wykrycia wczesnego etapu rozwoju zarówno retinopatii i nefropatii cukrzycowej. Pacjenci i metody:
Badania przeprowadzono w grupie 56 dzieci z rozpoznaniem cukrzycy typu 1 w wieku 13.6 ± 3.74. Grupę kontrolną stanowiło 20 zdrowych
dzieci. U wszystkich pacjentów oznaczono dobowe wydalanie albumin w moczu, poziom hemoglobiny glikozylowanej (HbA

), C − peptydu,

a także poziom aktywności w moczu i w surowicy krwi enzymu NAG i jego izoenzymów A i B. Ponadto u wszystkich badanych dzieci
oznaczono aktywność TNF −

α, poziom IL − 10 w surowicy krwi oraz stężenie IL − 6 w surowicy krwi i w moczu. U każdego pacjenta wykonano

również badanie okulistyczne. Wyniki: Dzieci z przewleką cukrzycą typu 1 z rozpoznaną retinopatią cukrzycową (grupa 1, n=15) były starsze,
charakteryzowały się statystycznie znamiennym dłuższym czasem trwania choroby, wyższym poziomem HbA

w porównaniu do pacjentów,

u których nie rozwinęły się objawy retinopatii cukrzycowej (grupa 2, n=41). W grupie 1 u 12 pacjentów rozpoznano mikroalbuminurię, u 4
dzieci nadciśnienie tętnicze, natomiast u żadnego pacjenta bez objawów retinopatii cukrzycowej nie wykazano objawu nefropatii cukrzycowej
w postaci mikroalbuminurii i nadciśnienia tętniczego. W grupie 1 stwierdzono znamiennie statystycznie wyższe średnie wartości aktywności
TNF −

α w surowicy krwi (p=0.01), aktywności enzymu NAG (p=0.002) i jego izoenzymów A (p=0.007) i B (p=0.001) w moczu niż w grupie

2, natomiast u dzieci z rozpoznaną retinopatią cukrzycową wykazano niższy poziom IL10 w porównaniu z pacjentami bez cukrzycowej
retinopatii. Wartości stężenia IL − 6 w surowicy krwi i w moczu oraz aktywności enzymu NAG i jego izoenzymów A i B w surowicy krwi były
wyższe w grupie 1 niż w grupie 2, ale różnice te nie były istotne statystycznie. Ponadto dzieci z grupy 2 w porównaniu z dziećmi zdrowymi
wykazywali statystycznie znamiennie wyższe wartości aktywności TNF −

α w surowicy krwi (p=0.016) oraz istotnie wyższe wartości aktywności

enzymu NAG (p<0.001)i jego izoenzymów A (p<0.001) i B (p<0.001) zarówno w surowicy krwi jak i w moczu. Wnioski: Pojawienie się
wykrywalnego TNF −

α w surowicy krwi u dzieci z cukrzycą typu 1, ale jeszcze bez objawów retinopatii cukrzycowej i bez mikroalbuminurii

wraz ze wzrostem aktywności enzymu NAG i jego izoenzymów zarówno w surowicy krwi jak i w moczu sygnalizują możliwość ujawnienia się
wkrótce zmian w narządzie wzroku oraz nerkach. Na podstawie przeprowadzonych badań wstępnych wydaje się, że najczulszym wskaźnikiem
zarówno uszkodzenia funkcji nerek jak i narządu wzroku spośród badanych parametrów jest TNF −

α.

Selected immunologic and biochemical risk factors of the nephropathy and

Selected immunologic and biochemical risk factors of the nephropathy and
retinopathy development in children with diabetes mellitus type 1

retinopathy development in children with diabetes mellitus type 1

M. Myśliwiec,

A. Balcerska,

K. Zorena,

J. Myśliwska,

P. Lipowski,

K. Raczyńska

Instiute of Pediatrics, Hematology, Oncology and Endocrinology, ²Department of Immunology,

Department of Ophthalmo-

logy, Medical University of Gdańsk

Diabetic nephropathy and retinopathy are among the most severe vascular complications present in patients with diabetes mellitus 1 and
they are the most frequent cause of renal insufficiency and loss of vision in adults. Despite that numerous investigations on the nature of
diabetic microangiopathy were carried out, its pathomechanism remains unclear. Objective: To investigate whether diabetic retinopathy
and nephropathy occur concurrently in the course of the diabetes mellitus type 1 and to assess the putative role of the proinflammatory
cytokines and N − acetyl − beta − D − glucosaminidase (NAG) with its isoforms A and B serum and urine levels in children with diabetes
mellitus type 1 in diagnosis of the early stage of nephropathy and retinopathy development. Patients and methods: The study was carried
on the group of 56 children with diabetes mellitus 1 (age 13.6 ± 3.74) and 20 healthy children as the control. All the patients had 24hrs
albuminuria, HbA

, C − peptide as well as the NAG enzyme and its A and B isoforms serum and urine activities measured. Additionally,

all the children had TNF −

α level, IL6 both in serum and urine and IL10 in serum measured. Each patient had underwent ophthalmologic

examination. Results: Children with long − standing diabetes mellitus and retinopathy (group 1, n=15) were older and were characterized
by statistically significant longer duration of the disease and higher HbA

level in comparison with the patients with no sign of diabetic

retinopathy (group 2, n=41). In the group 1 12 children had microalbuminuria detected, 4 had arterial hypertension whilst in none of the
patients showing no sign of retinopathy presented a symptom of diabetic nephropathy i.e. microalbuminuria or arterial hypertension was
observed. In the group 1 statistically significant higher average TNF −

α serum activity (p=0.01), NAG (p=0.002) and its isoforms A

(p=0.007) and B (p=0.001) urine activities were measured in relation to the group 2. Additionally in children with retinopathy the levels
of IL − 10 were lower from those measured in patients without retinopathy. The serum and urine levels of IL − 6 and NAG and its isoforms
A and B serum activities were higher in group 1 then in group 2, however the differences were of no statistical significance. Moreover
the children from the group 2 in comparison with the healthy controls showed statistically significant higher TNF −

α serum activity

(p=0.016) and NAG (p<0.001) and its A (p<0.001) and B (p<0.001) isoforms both serum and urine activities. Conclusions: The
occurrence of the detectable serum TNF −

α activity in children with diabetes mellitus type 1 showing no sign of diabetic retinopathy and

nephropathy and no microalbuminuria with the concomitant increase of NAG and its isoforms serum and urine activities might stand for
prompt incidence of the changes in the eye and the kidneys. On the account of the obtained early − stage data it seems that among the
parameters examined in this study TNF −

α is the most sensitive indicator of the kidney and vision damage.

Streszczenia / Abstracts

U 20

Defosforylacja i deaktywacja białka IRS - 1 przez komórkowe fosfatazy

Defosforylacja i deaktywacja białka IRS - 1 przez komórkowe fosfatazy
tyrozynowe. Post - receptorowa regulacja w przekaźnictwie sygnału

tyrozynowe. Post - receptorowa regulacja w przekaźnictwie sygnału

tyrozynowe. Post - receptorowa regulacja w przekaźnictwie sygnału
insulinowego w komórce

insulinowego w komórce

A. Bittner-Kowalczyk,

B. J. Goldstein,

B. Pawlaczyk

Katedra Pielęgniarstwa Pediatrycznego Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu,

Division of

Endocrinology, Diabetes and Metabolic Diseases, Department of Medicine, Jefferson Medical College of Thomas Jefferson
University, Philadelphia, Pennsylvania, USA

Komórkowe fosfatazy tyrozynowe (PTPazy) odgrywają kluczową rolę w utrzymywaniu stanu równowagi w procesie
fosforylacji reszt tyrozynowych białek uczestniczących w szlaku metabolicznym insuliny. Receptor insulinowy oraz
same PTPazy oddziałują na białka − substraty kinazy receptora insulinowego. Dotychczas nie zostały do końca
zidentyfikowane specyficzne PTPazy, które regulują stan fosforylacji białka IRS − 1, będącego głównym substratem
w przekazywaniu sygnału po połączeniu się insuliny ze swoistym receptorem. Wiadomo, że reszty tyrozynowe białka
IRS − 1 zostają aktywowane, czyli ufosforylowane przez kinazę receptora insulinowego. Ufosforylowane reszty
tyrozynowe białka IRS − 1 odgrywają ważną rolę w wiązaniu tzw. białek adaptorowych SH2 (Src − homology 2): Grb2,
Syp, Nck, Crk, podjednostka p85 PI − 3 − kinazy.
W niniejszej pracy badano rolę czterech PTPaz wykazujących wysoką ekspresję w tkankach insulinowrażliwych:
PTP 1B, Syp (SH − ptp2), LAR, LRP.
Rekombinowane białko IRS − 1 produkowane w systemie bakulowirusa i ufosforylowane przez oczyszczony receptor
insulinowy zostało użyte in vitro jako substrat dla rekombinowanych PTPaz.
Spośród badanych fosfataz, fosfataza PTP 1B wykazywała największą swoistą aktywność. W naszych badaniach
wykazaliśmy również, że kompleks PTP 1B i IRS − 1 jest stabilizowany przez białko adaptorowe Grb − 2. Co więcej,
przyłączenie się białka Grb − 2 dodatkowo zwiększało działanie defosforylujące fosfatazy PTP 1B. Powyższe wyniki
ukazują molekularne podstawy regulacji działania insuliny na poziomie jej receptora. Obserwacje te mogą się przy−
czynić do wyjaśnienia patomechanizmu oporności komórek na działanie insuliny, powstawania otyłości i cukrzycy
typu II.

Dephosphorylation and deactivation of IRS - 1 by cellular protein - tyrosine

Dephosphorylation and deactivation of IRS - 1 by cellular protein - tyrosine
phosphatases. Post receptor regulation in insulin signaling pathway

phosphatases. Post receptor regulation in insulin signaling pathway

A. Bittner-Kowalczyk,

B. J. Goldstein,

B. Pawlaczyk

University of Medical Sciences in Poznań, Institute of Pediatrics, Departament of Pediatric Nursing,

Division of

Endocrinology, Diabetes and Metabolic Diseases, Department of Medicine, Jefferson Medical College of Thomas Jefferson
University, Philadelphia, USA

Cellular protein − tyrosine − phosphatases (PTPases) play a crucial role in maintaining the steady − state phosphotyrosine
(pY) content of proteins in the insulin receptor pathway. In addition to the insulin receptor itself, PTPases also act on
protein substrates of the insulin receptor kinase. The identity of specific PTPases which regulate the phosphorylation
of IRS − 1, a major component of the insulin signaling pathway, has not been determined. IRS − 1 is phosphorylated on
multiple tyrosine residues by the activated insulin receptor kinase. Phosphorylated IRS − 1 is thought to function in
insulin action by serving as an adapter protein for various signaling molecules possessing Src − homology 2 (SH2)
domains, which bind to, and are activated by, IRS − 1 pY residues. Such proteins include the p85 regulatory subunit
of PI3 − kinase, the adapter proteins Nck, Crk, and Grb2, and the intracellular PTPase Syp (also referred to as SH − PTP2
and PTP1D). Thus, different cellular PTPases could regulate various aspects of the insulin action pathway via
dephosphorylation of specific SH2 adapter − binding sites.
In the present study, we investigated the role of four candidate PTPases widely expressed in insulin sensitive tissues:
PTP1B, Syp (SH − PTP2), LAR, and LRP. Recombinant IRS − 1, expressed in the baculovirus system and phosphorylated
by purified insulin receptors, was used as an in vitro substrate for recombinant PTPases purified from a bacterial
expression system. The tysosine phosphorylation state of IRS − 1 following PTPase treatment was determined by anti
− pY immunoblot. Alterations in specific SH2 adapter − binding sites were monitored by overlay blot using purified
recombinant SH2 domains of Syp, p85, Crk, Grb2. In the following report we describe the results of these studies, and
discuss their overall significance with regards to the insulin signaling pathway.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

U 21

U 21 Poszukiwanie mutacji w genie KIR6.2 u pacjentów z utrwaloną cukrzycą no-

Poszukiwanie mutacji w genie KIR6.2 u pacjentów z utrwaloną cukrzycą no-

Poszukiwanie mutacji w genie KIR6.2 u pacjentów z utrwaloną cukrzycą no-
worodków w populacji polskiej. Charakterystyka kliniczna i zmiana sposobu

worodków w populacji polskiej. Charakterystyka kliniczna i zmiana sposobu

worodków w populacji polskiej. Charakterystyka kliniczna i zmiana sposobu
leczenia

leczenia

J. Nazim,

T. Klupa,

M. Ciechanowska,

J. Starzyk,

M. Szalecki,

J. Sieradzki,

M. Małecki

Katedra i Klinika Chorób Metabolicznych, Collegium Medicum UJ, Kraków,

Klinika Endokrynologii Dzieci i Młodzieży

Katedry Pediatrii, Polsko - Amerykański Instytut Pediatrii, CM UJ, Kraków,

Wojewódzki Szpital Pediatryczny, Kielce

Aktywujące mutacje w genie KCJN11 kodującym Kir6.2, ATP − wrażliwą podjednostkę kanału potasowego, zostały
ostatnio opisane u pacjentów z trwałą cukrzycą noworodków (permanent neonatal diabetes − PND). Celem badania
była ocena znaczenia mutacji w KCJN11 w powstawaniu PND w populacji polskiej. Przeprowadziliśmy sekwencjo−
nowanie genu KCJN11 u 7 osób chorych na cukrzycę leczonych insuliną, którzy rozwinęli chorobę przed ukończe−
niem 6 miesiąca życia (zakres 1 − 26 tygodni). Zidentyfikowaliśmy trzech pacjentów z heterozygotycznymi mutacja−
mi zmiany sensu. Dwóch chłopców (Pol1 i Pol2) było nosicielami uprzednio opisanej mutacji R201H, podczas gdy
jedna osoba, dziewczynka (Pol3,) z wiekiem diagnozy 26 tygodni była nosicielem nowej mutacji R50Q. Wszyscy
trzej nosiciele mutacji w genie Kir6.2 w chwili zachorowania charakteryzowali się znaczną hiperglikemią (30 − 50
mmol/l). Zwracały uwagę cechy klinicznej heterogenności: wiek rozpoznania wynosił 2, 3 i 26 tygodni odpowiednio
u Pol1, Pol2, Poll3; wszyscy troje byli urodzeni o czasie z wagą 2450, 2700 & 3000 g, a zapotrzebowanie na insulinę
w chwili badania wynosiło 0.25, 0.68 oraz 0.1 U/kg. Wszyscy trzej pacjenci zostali z sukcesem przestawieni na
terapię pochodną sulfonylomocznika. W przypadku Pol1 i Pol2 zastosowano glipizyd o zmodyfikowanym uwalnia−
niu (GITS) odpowiednio 5 i 30 mg, w przypadku Pol3 użyto 1 mg glimepirydu. W podsumowaniu, mutacje genu
Kir6.2 są powszechną przyczyną PND w populacjach europejskich. Zwraca uwagę kliniczna heterogenność cechują−
ca nosicieli mutacji. Mutacja R50Q wydaje się być łagodniejsza niż R201H, jednak różnice między nosicielami
mutacji R201H dowodzą, że inne czynniki genetyczne i środowiskowe mogą wpływać na fenotyp choroby.

Mutation screening in KIR6.2 gene in subjects with permanent neonatal

Mutation screening in KIR6.2 gene in subjects with permanent neonatal
diabetes. Clinical characteristics and the modification of treatment method

diabetes. Clinical characteristics and the modification of treatment method

J. Nazim,

T. Klupa,

M. Ciechanowska,

J. Starzyk,

M. Szalecki,

J. Sieradzki,

M. Małecki

Department of Metabolic Diseases, Collegium Medicum, Jagiellonian University, Cracow,

Department of Pediatric and

Adolescent Endocrinology, Polish - American Children’s Hospital, Cracow,

Children’s Hospital, Kielce

Activating mutations in the KCJN11 gene encoding Kir6.2, the ATP − sensitive potassium − channel subunit have
been recently described in patients with permanent neonatal diabetes (PND). We examined the contribution of
KCJN11 mutations to PND in patients from Poland. We sequenced the KCJN11 gene in 7 insulin treated, diabetic
patients diagnosed before 6 months (range 1 − 26 weeks). We identified three patients with de novo heterozygous
missense mutations. Two males, (Pol1 and Pol2) carried the previously described R201H mutation and one female
(Pol3) diagnosed at 26 weeks was a carrier of novel mutation R50Q. All three subjects with Kir6.2 mutations presented
with severe hyperglycemia at the diagnosis (30 − 50 mmol/l). There was evidence of clinical heterogeneity: the age of
diagnosis was 2, 3 and 26 weeks in Pol1, Pol2, Poll3 respectively; all were born at term with birth weights of 2450,
2700 & 3000g and insulin requirements varied 0.25, 0.68, 0.1 U/kg. All three patients were successfully transferred to
sulphonylurea therapy: Pol1 and Pol2 to sustained − release Glipizide 5 and 30 mg daily, respectively, Pol3 to 0.5 mg
glimepiride. We conclude that Kir6.2 mutations are a common cause of PND in European Caucasians and provided
the evidence of clinical heterogeneity between mutation carriers. The clinical results are consistent with the novel
mutation R50Q being less severe than R201H although variation between patients with R201H suggest there may be
other genetic or environmental moderators of phenotype.

Streszczenia / Abstracts

U 22

Funkcja jajników u pacjentek z klasyczną galaktozemią

B. Radomyska,

M. Ołtarzewski,

M. Bańkowska

Klinika Pediatrii,

Pracownia Badań Przesiewowych i Hormonalnych,

Poradnia Ginekologiczna dla Dziewcząt, Instytut

Matki i Dziecka, Warszawa

Klasyczna galaktozemia, jest rzadkim wrodzonym błędem metabolizmu galaktozy, spowodowanym deficytem aktywności urydylilo−
transferazy galaktozo − 1 − fosforanowej (GALT). Jednym z niemal stałych objawów choroby jest zaburzenie funkcji gonady żeńskiej.
Pomimo, że objawy kliniczne − opóźnienie dojrzewania płciowego, pierwotny lub wtórny brak miesiączki ujawniają się dopiero
w okresie pokwitania, uszkodzenie gonady zaczyna się w okresie płodowym. Rozpoczynającą się dysfunkcję jajników można wykryć
już w niemowlęctwie na podstawie podwyższonego poziomu FSH w surowicy. Etiologia uszkodzenia gonady jest niejasna, choć
zapewne wieloczynnikowa. Przedwczesna niewydolność jajników stanowi nie tylko problem reprodukcyjny, jest także dodatkowym
czynnikiem przyspieszającym rozwój osteoporozy. Celem pracy było przedstawienie wyników badań hormonalnych obrazujących
funkcję jajników w przebiegu klasycznej galaktozemii. Materiał: Badaniami objęto 47 pacjentek z klasyczną galaktozemią w wieku od
1/2 roku do 33 lat. Metody: U wszystkich pacjentek wykonywano oznaczenia podstawowego poziomu FSH w surowicy. W grupie
pacjentek w wieku przedpokwitaniowym badanie powtarzano w odstępach 1 − 2 letnich; w przypadku wysokiego FSH w kolejnej
kontroli oznaczano dodatkowo poziom LH. U pacjentek w wieku pokwitaniowym oznaczano poziom FSH, LH, estradiolu i progeste−
ronu. Pacjentki, u których uzyskano nieprawidłowe wyniki w pierwszorazowych badaniach wykonanych > 12 roku życia kierowano
do ginekologa − endokrynologa. Wyniki: Wiek pierwszego oznaczenia poziomu FSH był zróżnicowany − u 7 pacjentek wykonano je
w wieku od 6 do 12 miesiąca życia, u 20 − od 2. do 10rż, u 8 − od 11 do 13 rż, u 12 pacjentek − > 16rż. Systematyczną kontrolę (3 i więcej
oznaczeń) przeprowadzono u 20 chorych. Poziomy FSH w pierwszym oznaczeniu wykonanym u 47 pacjentek (niezależnie od wieku
oznaczenia) wahały się w granicach 0,92 do 120,4 IU/l. Stężenie FSH w granicach normy dla wieku stwierdzono u 10 z nich (21%).
W kolejnych kontrolach prawidłowe poziomy FSH utrzymywały się już tylko u 5 pacjentek (10%): 3 − w wieku 8 − 11 lat oraz
2 dorosłych (21 i 24 lata). Poziomy LH oznaczono u 32 chorych − wahały się one od 0,16 do 52,4IU/l; wartości powyżej normy
stwierdzono u 12 pacjentek, gównie w wieku pokwitaniowym i popokwitaniowym. Oznaczenie pełnego profilu hormonalnego
wykonano u 16 pacjentek powyżej 15 rż. Niski poziom estradiolu stwierdzono u 9 z nich, zaś progesteronu u 11. Wnioski:
1. Zdecydowana większość pacjentek z klasyczną galaktozemią (90%) wykazuje cechy przedwczesnej niewydolności jajników. 2. Nie
ma korelacji pomiędzy hipogonadyzmem a wiekiem rozpoznania, stężeniem galaktozo − 1 − P, poziomem rozwoju umysłowego
i genotypem. 3. Nie zawsze oznaczenie poziomu FSH w pierwszym roku życia pozwala na prognozowanie odnośnie przedwczesnej
niewydolności jajników.

Ovarian function in classical galactosemia

B. Radomyska,

M. Ołtarzewski,

M. Bańkowska

Department of Pediatrics,

Screening and Hormonal Laboratory,

Outpatients Department of Gynecology, Institute of

Mother and Child, Warsaw

Classical galactosemia is a rare inherited disorder of galactose metabolism due to a deficiency in the enzyme galactose − 1 phosphate
uridyltransferase (GALT). Gonadal dysfunction is nearly constant clinical symptom of female galactosemia. Despite its clinical
consequences − failure of pubertal development, primary or secondary amenorrhea, that have appeared at pubertal age, gonadal damage
begins in fetus. Incipient gonadal dysfunction has been detected as early as infancy based on elevation of FSH. The etiology of
premature ovarian failure remains unclear, although it seems to be multifactorial. Premature ovarian failure is not only reproductive
problem, it is also additional factor accelerating osteoporosis. The aim of the work is presentation of hormonal examinations which
reflect ovarian function in classical galactosemia. Material: The study includes 47 galactosemic female aged from 6 months to 33
years. Methods: In all patients basal plasma FSH levels have been examined. In prepubertal girls examination have been repeated
every 1 − 2 years; in the second control, basal LH level have been examined. In patients at pubertal age FSH, LH, estradiol and
progesterone levels have been estimated. Patients with abnormal results obtained in the first examination at age of 12 or more have been
directed to gynecologist. Results: The patient’s age at first FSH examination was different; in 7 patients the examination have been
performed between 6 and 12 months of life, in 20 − between 2 and 10 years of life, in 8 − between 11 and 13 years of life and in 12
patients − above 16 years of life. The systematic control (3 or more examinations) has been performed in 20 patients. FSH levels in first
examination in 47 galactosemic females (despite their age) ranged between 0,92 and 120,4 IU/l. FSH level at normal, age − related range
was demonstrated in 10 out 47 patients (21%). In subsequent examinations normal FSH levels remains only in 5 patients (10%) − in
3 aged 8 − 11 years and in 2 adults (21 and 24 years of life). LH examinations have been made in 32 patients − its levels ranged from
0,16 to 52,4IU/l; levels above normal range have been detected mainly in pubertal and postpubertal galactosemics. Full hormonal
profile (FSH, LH, E2 and progesterone) has been examined in 16 patients above 15 years of life. A decrease in estradiol was detected
in 9 of them and in progesterone − in 11. Conclusions: 1. The majority of female patients with classical galactosemia (90%) have signs
of premature ovarian failure. 2. There is no correlation between hypogonadism and time of onset, galactose − 1 − phoshate levels,
cognitive functioning and genotype. 3. FSH level in first year of life is not always prognostic for premature ovarian failure.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

U 23

U 23 Ocena profilu lipidowego i stężenia witamin A, E i koenzymu Q10 u dzieci z

Ocena profilu lipidowego i stężenia witamin A, E i koenzymu Q10 u dzieci z

Ocena profilu lipidowego i stężenia witamin A, E i koenzymu Q10 u dzieci z
fenyloketonurią

fenyloketonurią

B. Mikołuć,

J. Amilkiewicz,

W. Bich,

B. Didycz,

M. Giżewska,

A. Krasnow,

A. Lange,

R. Motkowski,

M. Nowacka,

B. Schneiberg,

E. Starostecka,

J. Piotrowska-Jastrzębska

Klinika Pediatrii i Zaburzeń Rozwoju Dzieci i Młodzieży AM w Białymstoku,

Klinika Patologii Noworodków, Niemowląt i Kardiologii

AM w Lublinie,

Polsko-Amerykański Instytut Pediatrii w Krakowie,

II Klinika Chorób Dzieci Pomorskiej Akademii Medycznej w

Szczecinie,

Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi,

Instytut Matki i Dziecka w Warszawie,

Katedra i Klinika Pediatrii,

Nefrologii i Endokrynologii Dziecięcej Śląskiej AM w Katowicach

Cel

: Ocena stężenia cholesterolu całkowitego, cholesterolu lipoprotein LDL i HDL, witamin A, E i koenzymu Q10 oraz miana przeciwciał ox − LDL w odniesieniu

do podaży wybranych składników pokarmowych w diecie dzieci chorych na fenyloketonurię. Materiał: Grupę badaną stanowi 62 dzieci w wieku od 5 do 12 roku
życia z rozpoznaną w okresie noworodkowym fenyloketonurią, pozostających pod opieką poradni metabolicznych w 7 ośrodkach (Białystok, Warszawa, Zabrze,
Kraków, Szczecin, Lublin, Łódź). Grupę kontrolną stanowi 62 dzieci zdrowych. Metoda: Badanie zaprojektowane zostało jako badanie kliniczno − kontrolne. Do
realizacji wykorzystano następujące metody: 1. Badania biochemiczne: a. cholesterol całkowity, trójglicerydy, cholesterol lipoprotein HDL w surowicy − test
enzymatyczny, kolorymetryczny; cholesterol lipoprotein LDL − wyliczony wg wzoru Friedewalda; b. miano przeciwciał przeciwko zmodyfikowanym oksydacyj−
nie lipoproteidom LDL (ox − LDL) − metoda immunoenzymatyczna; c. retinol, witamina E i koenzym Q10 w osoczu − metoda z wykorzystaniem wysokosprawnej
chromatografii cieczowej (HPLC). 2. Ocena dobowego spożycia wybranych składników pokarmowych w oparciu o 3 − dniowy jadłospis − autorski program
komputerowy DIETA PKU opracowanie statystyczne wyników przy pomocy pakietu STATISTICA 5.0 PL. Wyniki: Średnie stężenie cholesterolu całkowitego
u dzieci z PKU wynosi 146,8 mg/dl, co stanowi 83,9% średniego stężenia cholesterolu całkowitego u dzieci zdrowych − 174,0 mg/dl (p<0,05). Podaż cholesterolu
w diecie badanych dzieci z PKU stanowi 27 % podaży w diecie dzieci zdrowych (dzieci zdrowe 242 mg/24h; dzieci z PKU 66,25 mg/24h). Badania wykazały,
że stężenie cholesterolu w surowicy dzieci z PKU koreluje wprost proporcjonalnie ze spożyciem tłuszczów nasyconych i jednonienasyconych C14 − C17. Średnie
stężenie cholesterolu lipoprotein LDL i HDL wynosi u dzieci z PKU odpowiednio 77,4 mg/dl i 52,2 mg/dl i jest niższe niż u dzieci zdrowych (LDL − 101 mg/
dl, HDL − 58,1 mg/dl). Oznaczone miano przeciwciał przeciwko ox − LDL jest istotnie statystycznie niższe u dzieci z PKU (839,3 IU/ml vs 1348 IU/ml − p<0,05).
Stwierdzono, że dzieci z fenyloketonurią spożywają 45,8 g tłuszczów/24h, a dzieci zdrowe 69,3 g/24 h (p < 0,05). Średnie stężenie trójglicerydów w surowicy
dzieci z PKU wynosi 93,5 mg/dl i jest istotnie statystycznie wyższe niż u dzieci zdrowych − 69,1 mg/dl (p<0,05). Dzieci z PKU mają znamiennie statystycznie
niższe średnie stężenie retinolu i witaminy E (1,86 umol/l i 10,13 umol/l) niż dzieci zdrowe (2,74 umol/l i 25,40 umol/l) pomimo większej podaży tych witamin
i ich prekursorów w diecie (p <0,05). W przeciwieństwie do stężenia witamin A i E, stężenie koenzymu Q10 w osoczu dzieci chorych na fenyloketonurię jest
wyższe niż u dzieci zdrowych (1,56 umol/l vs 0,41 umol/l) − p < 0,05. Wnioski: 1. Odniesienie podaży cholesterolu w diecie do jego stężenia w surowicy krwi
u dzieci z PKU w porównaniu do dzieci zdrowych potwierdza istotny wpływ endogennej syntezy na całkowite stężenie cholesterolu w surowicy krwi. 2. Niższe
niż u dzieci zdrowych miano przeciwciał przeciwko ox − LDL może być związane z niższym stężeniem cholesterolu całkowitego i cholesterolu lipoprotein LDL.
3. Niższe stężenie witamin A i E w osoczu u dzieci z PKU pomimo wyższej niż u dzieci zdrowych podaży w diecie może świadczyć o niedostatecznym ich
wchłanianiu i wymaga dalszych badań.

Estimation of lipid profile and concentrations of vitamin A, E and coenzyme

Estimation of lipid profile and concentrations of vitamin A, E and coenzyme
Q10 in patients with phenylketonuria (PKU)

Q10 in patients with phenylketonuria (PKU)

B. Mikołuć,

J. Amilkiewicz,

W. Bich,

B. Didycz,

M. Giżewska,

A. Krasnow,

A. Lange,

R. Motkowski,

M. Nowacka,

B. Schneiberg,

E. Starostecka,

J. Piotrowska-Jastrzębska

Department of Paediatrics and Developmental Disorders of Children and Adolescents, Medical University of Białystok,

Department

of Pathology of Newborns and Infants and Cardiology, Medical University in Lublin,

Polish - American Institute of Paediatrics in

Cracow,

Department of Paediatrics, Pomeranian Medical University in Szczecin,

Institute Polish Mother Health Centre in Łódź,

Institute of Mother and Child in Warsaw,

Chair and Department of Paediatrics, Paediatric Nephrology and Endocrinology, Silesian

Medical University, Katowice

Aim

: Estimation of concentrations of total cholesterol, HDL and LDL lipoprotein cholesterol, vitamin A, E and coenzyme Q10 and titre of ox − LDL

antibodies, depending on dietary supply of chosen nutrients in PKU children. Material: The study group included 62 children aged 5 to 12 years with PKU
recognised in the neonatal period and treated in metabolic outpatient departments in 7 centres (Białystok, Warszawa, Zabrze, Kraków, Szczecin, Lublin, Łódź).
The control group consisted of 62 healthy children. Method: The study was designed as a clinical − control investigation. The following laboratory tests were
performed: 1. Biochemical analyses: a) total cholesterol, triglycerides, LDL lipoprotein cholesterol in serum − enzymatic test, colorimetric test; LDL
lipoprotein cholesterol − calculated according to Friedewald’s formula, b) titre of antibodies against oxidized LDL lipoproteins (ox − LDL) − immunoenzymatic
method, c) vitamin A, E and coenzyme Q10 in plasma − high performance liquid chromatography (HPLC), 2. Assessment of a 24h intake of chosen food
components based on a 3 − day menu − the authors’ own computer programme DIETA PKU. 3. Statistical analysis of results using a package STATISTICA
5.0 PL. Results: Mean total cholesterol concentration in the group of PKU children is 146.8 mg/dl, i.e. 83.9% of mean total cholesterol concentration in the
control group − 174.0 mg/dl (p<0.05). Dietary cholesterol intake in PKU children constitutes 27 % of dietary cholesterol in healthy children.(healthy 242 mg/
24h; PKU 66.25 mg/24h). The study shows that in the group of PKU children, serum cholesterol level correlates with dietary consumption of saturated and
monounsaturated (C14 − C17) fats. Mean LDL and HDL lipoprotein cholesterol concentration in the group of PKU children is 77.4 mg/dl and 52.2 mg/dl
respectively, being lower than in the control group (LDL − 101 mg/dl, HDL − 58.1 mg/dl). The titre of antibodies against ox − LDL is statistically significantly
lower in PKU children (839.3 IU/ml vs 1348 IU/ml − p<0.05). PKU children have lower dietary fat supply compared to healthy children (45.8 g of fat/24h
vs 69.3 g of fat/24 h (p < 0.05). Mean serum concentration of triglycerides in PKU children is 93.5 mg/dl, being statistically significantly higher than in the
control group − 69.1 mg/dl (p<0.05). Mean concentrations of retinol and vitamin E are statistically significantly lower in PKU children (1.86 umol/l and 10.13
umol/l) than in healthy children (2.74 umol/l and 25.40 umol/l), despite higher dietary supply of these vitamins (p <0.05). In contrast, the plasma level of
coenzyme Q10 is higher in PKU than in healthy children (1.56 umol/l vs 0.41 umol/l) − p < 0.05. Conclusions: 1. Analysis of dietary cholesterol supply
with reference to its blood serum level in PKU children as compared to healthy children confirms a significant effect of endogenous synthesis of cholesterol
on its total concentration in blood serum. 2. The lower level of antibodies against ox − LDL in the PKU group as compared to healthy children can be related
to lower concentration of total and LDL cholesterol in serum. 3. Lower plasma concentrations of vitamin A and E in PKU children despite higher dietary
supply in comparison to healthy children may indicate insufficient absorption. This, however, requires farther research.

Streszczenia / Abstracts

U 24

Leprechaunizm u 5 miesięcznego chłopca z poposiłkową hiperglikemią

Leprechaunizm u 5 miesięcznego chłopca z poposiłkową hiperglikemią
i hipoglikemią prowokowaną głodzeniem - prezentacja przypadku

i hipoglikemią prowokowaną głodzeniem - prezentacja przypadku

D. Rokicki

Oddział Chorób Metabolicznych Kliniki Pediatrii, I - P CZD, Warszawa

Leprechaunizm jest rzadką wrodzoną opornością receptorową na insulinę o autosomalnie recesywnym typie dziedzi−
czenia. Częstość występowania choroby szacuje się na 1: 4 000 000 urodzeń. Łagodniejsze postacie oporności
przyjmują klinicznie postać zespołu Rabsona − Mendenhall lub zespołu oporności na insulinę typu A. Obraz klinicz−
ny leprechaunizmu obejmuje wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu, zespół wad rozwojowych, poposiłkową
hiperglikemię i hipoglikemię prowokowaną głodzeniem.
5 miesięczny chłopiec skierowany został do diagnostyki w Klinice Chorób Metabolicznych IPCZD z rozpoznaniem
wstępnym hipoglikemii.
Chłopiec był pierwszym dzieckiem młodych, niespokrewnionych rodziców. Urodził się z CII, PI (jedno poronienie
samoistne) prawidłowego, o czasie, z m. ur. 1700 g, w stanie ogólnym dobrym (w skali Apgar oceniony na 10 pkt).
W 3 mż podczas hospitalizacji z powodu infekcji u chłopca stwierdzono wysokie stężenia glikemii. Pacjenta skiero−
wano do kliniki diabetologicznej, gdzie podjęto nieskuteczną próbę leczenia insuliną. Z powodu stwierdzanych
epizodów hipoglikemii, ze stężeniami glukozy poniżej 40 mg%, chłopca w wieku 5 miesięcy skierowano do Kliniki
Chorób Metabolicznych IP CZD. Przy przyjęciu stwierdzono niedobór masy ciała i wzrostu (odpowiednio − 4,2 i − 5,4
SD), opóźniony rozwój psychoruchowy a w badaniu klinicznym wyraźne cechy dysmorfii: mikrocefalię, „elfi”
wygląd, nisko schodzącą linię owłosienia, długą rynienkę nosową, szerokie usta, duże dłonie i stopy, powiększone
narządy płciowe zewnętrzne. W badaniach biochemicznych ujawniono stany hiperglikemii, ze stężeniami glukozy
do 300 mg%, z poranną glikemią rzędu 30 mg%, bez ketonurii, HbA

− 20,4%. Stężenie insuliny na czczo wynosiło

111 mIu/ml, po posiłku 450 mIu/ml.
Całość obrazu sugerowała skrajną oporność receptorową na insulinę, co potwierdzono badaniami genetyki moleku−
larnej: złożona heterozygota Cys524 − Stop − Arg1092Trp (F. Grigorescu). Chłopiec do 4 roku życia rozwijał się
z opóźnieniem. Zmarł we śnie w 4 r. ż. Brak danych co do bezpośredniej przyczyny zgonu (hipoglikemia?).

Leprechaunism in 5 months old boy presenting with fasting hypoglycemia

Leprechaunism in 5 months old boy presenting with fasting hypoglycemia
and postprandial diabetes - case report

and postprandial diabetes - case report

D. Rokicki

Division of Metabolic Diseases, Department of Pediatrics, The Children’s Memorial Health Institute, Warsaw

Leprechaunism is a rare inborn disorder of the most severe insulin resistancy. It is inherited in autosomal recessive
trait. The estimated incidence is 1: 4 000000 live birth. The less severe syndromes compromise Rabson − Mendenhall
syndrome and type A insulin resistancy. Leprechaunism syndrome is associated with diabetes, fasting hypoglycemia,
and intrauterine growth retardation. The vast majority of the patients die in the first year of live.
We report the male patient reffered to the Metabolic Division because of hypoglycemia. The boy was the first child of
non − consanguineous, healthy parents. Labor and delivery were uneventful, body weight 1790 g, body length 45 cm,
Apgar score 10. In the 4th month of live the patient was admitted to the local hospital because of high glucose levels
(where the trial of insulin treatment was performed), than reffered to the metabolic clinic because of fasting hypoglycemia.
At the admission the characteristic dysmorphic appearance was noticed, what together with hyperglycemia −
hypoglycemia syndrome (glucose level − 30 mg% during fasting), insulin resistance (insulin up to 450 mIu/ml),
Intrauterine Growth Retardation suggested leprechaunism. The diagnosis was confirmed by molecular invetsigations
(compound heterozygote Cys524 − Stop − Arg1092Trp, F. Grigorescu). Further psychomotoric development was
proper, but he suddenly died while sleeping at the age of four years (hypoglycemia?).

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

U 25

U 25 Zespół metaboliczny u nastolatków z wrodzonym przerostem nadnerczy (WPN)

Zespół metaboliczny u nastolatków z wrodzonym przerostem nadnerczy (WPN)

D. Januś, J. Starzyk

Klinika Endokrynologii Dzieci i Młodzieży Katedry Pediatrii, Polsko - Amerykański Instytut Pediatrii, Collegium Medicum,
Uniwersytet Jagielloński, Kraków

Przewlekła ekspozycja na niefizjologiczne stężenia glikokortykosteroidów, jak również przetrwała hyperandrogene−
mia oraz otyłość u pacjentów z WPN mogą być przyczyną insulinooporności, cukrzycy typu drugiego oraz wystąpie−
nia cech zespołu metabolicznego.
Cele

: Ocena glikemii, insulinemii, lipidogramu oraz częstości występowania nietolerancji glukozy, hyperinsuline−

mii, oraz nadciśnienia tętniczego u otyłych pacjentów z WPN oraz u pacjentów z otyłością prostą (OP).
Materiał i metody

: Badaniem objęto 10 nastolatków (3 chłopców oraz 7 dziewcząt), w wieku od 12 do 21 lat

z klasyczną postacią WPN (niedobór 21 − hydroksylazy), którzy otrzymywali leczenie substytucyjne (Hydrokorty−
zon oraz Cortineff) oraz 10 pacjentów z OP (5 chłopców i 5 dziewcząt), w wieku od 12,5 do 19 lat. Obie grupy były
zgodne pod względem wieku, stadiów pokwitania oraz BMI (śr. BMI= 29, zakres od 25 do 42). U każdego pacjenta
oznaczono BMI oraz wykonano krzywą glukozową doustną (OGTT, oral glucose tolerance test) (1.75 g/kg, max 75g),
oceniono lipidogram oraz ciśnienie tętnicze. Na podstawie wyników OGTT oceniono glukozę na czczo (Go) i w 120
minucie, insulinę na czczo (INSo), maksymalne poziomy glukozy i insuliny. Obliczono wskaźniki insulinowrażliwo−
ści: IR1=Go/INSo oraz ISI HOMA, a także wskaźnik insulinooporności IR2=Go*INSo/22,5 (insulinooporność: IR1 <
7 or IR2 > 5). Za nieprawidłowe uznano wartości ciśnienia skurczowego i rozkurczowego powyżej 97 percentyla.
Wyniki

: Nieprawidłową tolerancję glukozy stwierdzono tylko u pacjentów z OP (30%). Hyperinsulinemię na czczo

wykryto u 10% pacjentów z obu grup. Insulinooporność stwierdzono u 100% pacjentów z WPN i u 70% z OP.
U jednej pacjentki z WPN rozpoznano cukrzycę typu 2. Dyslipidemię wykryto u 20% pacjentów z WPN i u 60%
pacjentów z OP. Nadciśnienie tętnicze wykryto u 40% pacjentów w obu grupach.
Wnioski

: Istnieje konieczność monitorowania przemiany węglowodanowej i lipidowej u pacjentów z WPN oraz

prewencja otyłości w tej grupie pacjentów.

The metabolic syndrome in adolescents with congenital adrenal hyperplasia

D. Januś, J. Starzyk

Department of Paediatric Endocrinology, Chair of Paediatrics, Polish - American Pediatric Institute, Collegium Medicum,
Jagiellonian University, Kraków

The studies of carbohydrate and lipid metabolism in patients with CAH seem to be of major importance. It is known
that the prevalence of metabolic syndrome in CAH patients is higher than in the general population as glucocorticoid
treatment affects both types of metabolism.
Aims

: To assess glycemia, insulinemia, impaired glucose tolerance, hyperinsulinemia, lipid profile and blood pressure

in obese and non − obese CAH patients.
Material and methods:

We studied 10 obese adolescents and young adults (3 M and 7 F, age range 12 − 21 years) with

classic CAH (21 − hydroxylase deficiency) who had been treated with glucocorticoids and mineralocorticoids and 10
patients with simple obesity − SO (5 M and 5F, age range 12.5 − 19) matched for age, pubertal stage and BMI (mean
BMI: 29, range 25 − 42).
In each patient determinations included: BMI, oral glucose tolerance test (OGTT) (1.75 g/kg, max 75g), lipid profile
and blood pressure assessment. In OGTT determinations included: fasting glucose (G) and at 120 min, fasting insulin
(INS), maximum concentrations of G and INS. The calculations included: insulin resistance indices: IR1 and IR2
(insulin resistance: IR1 < 7 or IR2 > 5) and insulin sensitivity indices: ISI HOMA.
Results

: Impaired glucose tolerance was found only in SO patients (30%). Fasting hyperinsulinemia was detected in

10% of patients in both groups. The insulin resistance was detected in 100% CAH patients and in 70% of SO patients.
One CAH girl developed type 2 diabetes. Dyslipidemia was detected in 20% CAH and 60% SO patients. Increased
blood pressure (both systolic and diastolic above 97 percentile) was found in 40% of patients in both groups.
Conclusions

: In all patients with CAH the insulin resistance (IR1 < 7 or IR2 > 5) was found calculated based on fasting

glucose and insulin levels. However, we did not find an overt hyperinsulinemia and increased dyslipidemia in this
group when compared to the simple obese patients group. As insulin resistance is associated with the metabolic
syndrome and increased cardiovascular risk, further follow − up is necessary in this group of patients.

Streszczenia / Abstracts

U 26

Zastosowanie cewnikowania zatok skalistych dolnych w trudnych

Zastosowanie cewnikowania zatok skalistych dolnych w trudnych
diagnostycznie przypadkach choroby Cushinga

diagnostycznie przypadkach choroby Cushinga

E. Moszczyńska,

M. Ginalska-Malinowska,

A. Korpysz,

M. Gajewska,

G. Brzezińska-Rajszys,

M. Pędich

Oddział Endokrynologii Kliniki Pediatrii,

Zakład Rentgenodiagnostyki, Instytut - Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka, Warszawa

Cewnikowanie zatok skalistych (IPSS − inferior petrosal sinus sampling) jest bardzo wartościowym badaniem różnicują−
cym chorobę Cushinga od zespołu ektopowego wydzielania ACTH. Wykonanie IPSS zaleca się u pacjentów z podejrze−
niem ACTH − zależnej hiperkortyzolemii, u których inne badania hormonalne są niejednoznaczne, a obrazowanie przysad−
ki w poszukiwaniu gruczolaka jest negatywne. Badanie polega na porównaniu stężenia ACTH z krwi pobranej jednocza−
sowo z obu zatok skalistych i obwodu oraz ocenie gradientu ACTH we krwi z obu zatok, przed i po podaniu CRH. W latach
2004−2005 u 5 pacjentów Oddziału Endokrynologii przeprowadzono cewnikowanie zatok skalistych: 2 badania
wykonano w Londynie, 3 w Zakładzie Radiologii IP CZD. U wszystkich chorych wyniki wcześniej wykonanych
badań hormonalnych przemawiały za ACTH − zależnym zespołem Cushinga, choć u żadnego z nich w MRI nie
uwidoczniono gruczolaka w obrębie przysadki. Nie odnotowano żadnych powikłań związanych z przeprowadzo−
nym IPSS. Wyniki: 1. U wszystkich pacjentów stwierdzono odpowiednio wysokie stężenia ACTH w surowicy z zatok
skalistych w porównaniu z ACTH z żył obwodowych przed i po podaniu CRH, co zgodnie z obowiązującymi kryteriami
pozwoliło na potwierdzenie źródła nadmiaru ACTH w przysadce. 2. Wykazano lateralizację wydzielania ACTH po
stronie prawej u 2 chorych, po lewej u 3 pacjentów, co sugerowało obecność gruczolaka po odpowiedniej stronie
przysadki. Wszyscy chorzy byli leczeni neurochirurgicznie z dojścia przez zatokę klinową, czworo z nich zostało
wyleczonych po pierwszej operacji, jeden pacjent był reoperowany, a następnie skutecznie wyleczony radioterapią.
U wszystkich chorych histopatologicznie potwierdzono obecność gruczolaka wydzielającego ACTH. U trzech pa−
cjentów poddanych leczeniu operacyjnemu lokalizacja gruczolaka odpowiadała lateralizacji stwierdzonej w IPSS.
W jednym przypadku gruczolak obejmował całą przysadkę, u jednego pacjenta gruczolak został znaleziony w czasie
operacji po stronie przeciwnej niż wskazywała lateralizacja w badaniu IPSS. Wnioski: Wyniki badania cewnikowania
zatok skalistych dolnych wykonane w IP CZD były porównywalne z wynikami badań przeprowadzonych w Londynie,
a także opisywanych w piśmiennictwie. We wszystkich prezentowanych przypadkach potwierdzono obecność gruczo−
laka przysadki w trakcie zabiegu neurochirurgicznego, mimo braku zmian patologicznych w badaniu MRI.

Inferior petrosal sinus sampling (ipss) in patients with unidentified Cushing’s

Inferior petrosal sinus sampling (ipss) in patients with unidentified Cushing’s
disease

disease

E. Moszczyńska,

M. Ginalska-Malinowska,

A. Korpysz,

M. Gajewska,

G. Brzezińska-Rajszys,

M. Pędich

Department of Endocrinology,

Department of Roentgenodiagnostics, The Children’s Memorial Health Institute, Warsaw

Inferior Petrosal Sinus Sampling (IPSS) is the highly effective in distinguishing patients with Cushing ‘s disease from
patients with ectopic ACTH syndrome. IPSS is recommended in patients with ACTH − dependent hypercortisolism
with ambiguous results of previous hormone evaluations, with no radiographic evidence of a pituitary tumour. The
examination is based on the measurement of ACTH levels in plasma (before and after CRH stimulation) from both
petrosal sinuses and peripheral − blood plasma, and calculation the ratio of the central and peripheral ACTH
concentrations. In 2004 −2005 IPSS was made in 5 patients: the first 2 studies were accomplished in London and the
next 3 − in our Institute. In all cases Cushing’s disease was highly suspected but no adenoma was evidenced in MRI
of the pituitary gland. No complications associated with IPSS were observed. Results: 1. In all patients, significantly
increased intersinus ACTH concentration (before and after CRH administration) in comparison with peripheral −
blood plasma ACTH confirmed the diagnosis of Cushing’s disease. 2. The lateralization of the ACTH hypersecretion
on the right side was found in 2 patients and on the left side in 3 patients. The location of microadenoma was then
suspected to the respective side of the pituitary gland. All patients underwent transsphenoidal adenomectomy: 4 of
them have recovered after the first surgery, one patient had the second unsuccessful surgery with following pituitary
irradiation. In all children ACTH secreting microadenoma was confirmed by histologic examination. In 3 patients the
location of microadenoma was correctly predicted with IPSS, in 1 case adenoma expanded almost all the pituitary
gland and in 1 patient microadenoma was found on the opposite side of the pituitary gland in comparison with IPSS
results. Conclusions: The results of Inferior Petrosal Sinus Sampling performed in our hospital were comparable with
the results of IPSS performed in London. At surgery, in all presented patients pituitary adenomas were found whereas
no signs of tumour were formerly reported on pituitary imaging.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

U 27

U 27 Wrodzony przerost kory nadnerczy (WPN) z niedoborem oksydoreduktazy P450: nowy

Wrodzony przerost kory nadnerczy (WPN) z niedoborem oksydoreduktazy P450: nowy

Wrodzony przerost kory nadnerczy (WPN) z niedoborem oksydoreduktazy P450: nowy
defekt steroidogenezy - przebieg biochemiczny i kliniczny u czterech dziewczynek

defekt steroidogenezy - przebieg biochemiczny i kliniczny u czterech dziewczynek

E. M. Małunowicz,

M. Szarras-Czapnik,

K. Chrzanowska,

M. Szalecki

Zakład Diagnostyki Laboratoryjnej,

Oddział Endokrynologii,

Zakład Genetyki Medycznej, Instytut - Pomnik Centrum

Zdrowia Dziecka, Warszawa

Oksydoreduktaza P450 (POR) przenosi elektrony do wszystkich mikrosomalnych cytochromów P450, w tym do kilku enzymów steroido−
genezy. Mutacje genu kodującego POR, po raz pierwszy opisane w 2004 roku, powodują jednoczesny niedobór 17a − hydroksylazy i 21 −
hydroksylazy. Chore dziewczynki rodzą się z obojnaczymi zewnętrznymi narządami płciowymi (chłopcy mogą mieć niepełną ich maskulini−
zacją). U dziewczynek zwiększony poziomu androgenów występuje tylko w życiu płodowym, po urodzeniu nie ma progresji wirylizacji.
U pacjentów mogą wystąpić wady rozwojowe kości, podobne jak we wrodzonym zespole Antley − Bixlera (ABS). Są to: kraniosynostoza,
szpotawość kości udowych, kościozrost promieniowo − łokciowy, arachnodaktylia, hipoplazja środkowej części twarzy. Celem pracy jest
prezentacja diagnostyki i przebiegu klinicznego u 4 pacjentek (pt) z łagodnymi objawami ABS i niedoborem POR, u 3 dzieci potwierdzono
mutacje w genie POR. Rozpoznanie ustalono w różnym wieku: pt 1 − 6 tygodni; pt 2 − 8 lat (brak pokwitania); pt 3 − 12 lat (Ax1, P2, Th 2);
pt 4 − 16 lat (Ax 1, P 4, Th 4). U matki pt 1 obserwowano objawy wirylizacji w czasie ciąży (trądzik, pogrubienie głosu), które ustąpiły po
porodzie. Diagnostyka niedoboru POR u wszystkich dziewczynek była oparta na charakterystycznym profilu steroidowym w moczu
(metoda GC/MS): obserwowano zwiększone wydalanie metabolitów pregnenolonu, progesteronu, kortykosteronu (markery niedoboru 17
− hydroksylazy) oraz 17 − OHP, 21 − deoksykortyzolu (markery niedoboru 21 − hydroksylazy) oraz prawidłowe wydalanie metabolitów
kortyzolu. Obserwacja pt trwa od 1.5 do 10 lat. Tylko w okresie noworodkowym obserwowano zwiększony poziom androstendionu (218
ng/dl; n: 6 − 68), który znormalizował się w wieku 5 miesięcy (pt 1). Istnieje hipoteza alternatywnej drogi syntezy androgenów w życiu
płodowym przy niedoborze aktywności POR. U wszystkich pt obserwowano normalny przebieg krzywej wzrastania. Podstawowe stężenia
progesteronu i 17 − OHP były podczas całego czasu obserwacji podwyższone (odpowiednio 5.8 − 81.6 ng/ml; 307 − 2440 ng/dl) przy
prawidłowym poziomie kortyzolu. Nie obserwowano objawów niewydolności kory nadnerczy, pomimo braku rezerwy nadnerczowej.
U 3 dziewczynek w wieku 11 − 12 lat pojawiły się duże torbiele jajników (4.5 − 8 cm), co było powodem częściowej resekcji jajników (pt 3,
4), a następnie całkowitego ich usunięcia u pt 4 z powodu pękniecia torbieli. Obserwowano wysokie stężenie gonadotropin (LH: 17.9 − 39
mIU/ml, FSH: 12.5 − 19 mIU/ml). Wnioski: U dziewczynek z niedoborem POR można mylnie zdiagnozować wpn − niedobór 21 −
hydroksylazy w okresie noworodkowym. Wady rozwojowe szkieletu (ABS) i pojawienie się torbieli jajników w okresie okołopokwitanio−
wym mogą nasunąć podejrzenie niedoboru POR. Do chwili obecnej nie ustalono metody leczenia takich pacjentek.

Congenital adrenal hyperplasia (CAH) due to P450 oxidoreductase deficiency:

Congenital adrenal hyperplasia (CAH) due to P450 oxidoreductase deficiency:
biochemical and clinical course in four girls with a new disorder of

biochemical and clinical course in four girls with a new disorder of

biochemical and clinical course in four girls with a new disorder of
steroidogenesis

steroidogenesis

E. M. Małunowicz,

M. Szarras-Czapnik,

K. Chrzanowska,

M. Szalecki

Departments of Laboratory Diagnostics,

Endocrinology and

Medical Genetics, The Children’s Memorial Health Institute,

Warsaw

P450 oxidoreductase (POR) transfer electrons to all microsomal P450 cytochromes, including a few enzymes involved in steroidogenesis.
Mutations in a gene encoding POR, resulting in combined deficiency of 17a − hydroxylase and 21 − hydroxylase, were firstly described
in 2004. Affected girls are born with ambiguous genitalia, indicating intrauterine androgen excess, but virilization does not progress
later. Affected boys can be born undermasculinized. Some of patients can present with bone malformations, resembling features of
congenital Antley − Bixler skeletal malformation syndrome (ABS): cranio − synostosis, femoral bowing, radiohumeral synostosis,
arachnodactyly, midface hypoplasia. We present diagnosis and clinical course of 4 girls with mild features of ABS and POR deficiency,
in 3 girls confirmed additionally by molecular studies of POR gene. They were diagnosed at different age: patient (pt) 1 at the age of
6 weeks; pt 2 − 8 yrs (prepubertal stage); pt 3 − 12 yrs (Ax 1, P 2, Th 2); pt 4 − 16 yrs (Ax 4, P 4, Th 4). The pt’s 1 mother had become
virilized during pregnancy (severe acne, deepening of her voice) but those symptoms remitted after delivery. Diagnosis of POR
deficiency in all pts was based on a typical pattern of urinary steroid profile: increased pregnenolone, progesterone, corticosterone
(markers of 17a − hydroxylase deficiency) and 17 − OHP, 21 − deoxycortisol (markers of 21 − hydroxylase deficiency) metabolites
excretion and normal cortisol metabolites excretion. Follow up of all girls has lasted from 1.5 to 10 yrs. Only in newborn period level
of androstenedione was increased (218 ng/dl, normal 6 − 68), but normalized at age of 5 months (pt 1). An alternative pathway in human
androgen synthesis, present only in the fetus can be suspected in patients with POR deficiency. During clinical course in all girls normal
growth pattern was observed. Basal progesterone and 17 − OHP levels were markedly elevated (respectively 5.8 − 81.6 ng/ml; 307 −
2440 ng/dl) and basal cortisol was normal, independently on the age of patients. No adrenal crisis was noted in spite of impaired adrenal
reserve. In three girls large ovarian cysts (4.5 − 8 cm) appeared at age of 11 − 12 yrs resulted in partial resection of ovaries (pt 3,4).
Increased gonadotropin levels (LH: 17.9 − 39 mIU/ml, FSH: 12.5 − 19 mIU/ml) were observed. Relapse of cysts was noted in pt 3, 4,
and total ovariectomy was performed in pt. 4 because of cysts rapture. Conclusions: In the girls with POR deficiency CAH due to 21
− hydroxylase deficiency can be misdiagnosed in infancy. Skeletal anomalies (ABS) and ovarian cysts at peripubertal age can suggest
POR deficiency. The treatment of girls with POR deficiency is not established yet.

Streszczenia / Abstracts

PLAKATY / POSTERS

P 1

Obserwacja obrazu klinicznego i wyników leczenia pacjentów z rozpoznaną

Obserwacja obrazu klinicznego i wyników leczenia pacjentów z rozpoznaną
we wczesnym dzieciństwie chorobą Gravesa - Basedowa

we wczesnym dzieciństwie chorobą Gravesa - Basedowa

1,2

A. Bossowski,

L. Johnston,

V. Reddy,

L. Perry,

K. Banerjee,

J. Blair,

M. O. Savage.

II Klinika Chorób Dzieci AM w Białymstoku, Polska.

Barts and Royal London Queen Mary’s School of Medicine and Dentistry,

Paediatric Endocrinology, London, United Kingdom,

Royal Liverpool Childrens’ Hospital, Paediatric Endocrinology, Liverpool,

UK,

Barts and London, Clinical Biochemistry, London, UK,

Whipps Cross Hospital, Paediatrics, London, UK.

Nadczynność tarczycy jest schorzeniem występującym stosunkowo rzadko we wczesnym dzieciństwie a mającym
istotny wpływ na rozwój fizyczny i psychiczny dziecka. Główną jej przyczyna w tym okresie życia jest choroba
Gravesa − Basedowa (GB). Celem pracy była retrospektywna ocena obrazu klinicznego i wyników skuteczności
stosowanej terapii przeciwtarczycowej w grupie 14 pacjentów w wieku 3,5 − 7 lat (4 chłopców, 10 dziewcząt)
z rozpoznaną choroba GB. W chwili rozpoznania wszyscy pacjenci prezentowali klinicznie nadpobudliwość psy−
choruchową, cechy krążenia hiperkinetycznego, spadek masy ciała oraz zaburzenia w koncentracji i bezsenność. We
wszystkich przypadkach obserwowano powiększenie gruczołu tarczowego a u 11 obustronny wytrzeszcz. Dodatko−
wo w badanej grupie dzieci wykazano nadmierny wzrost (oceniony względem populacyjnego) i obniżony BMI SDS
względem normy (siatki populacji brytyjskiej). Wiek kostny u 8 spośród 10 dzieci był przyspieszony o 2 − 6 lat
względem wieku metrykalnego. U siedmiu pacjentów stwierdzono pozytywny wywiad rodzinny w kierunku scho−
rzeń immunologicznych. Badania laboratoryjne wykazały znamienny wzrost stężenia T

(mediana, 239 nm/L) i fT

(mediana, 5,47 pm/L) oraz śladowe wartości TSH w badanej grupie dzieci. U 90% dzieci stwierdzono pozytywne
miana przeciwciał przeciwtarczycowych. W leczeniu zastosowano tyreostatyki (u 13 Karbimazol w dawce wstępnej
0,75 mg/kg/d, u 1 Propycil w dawce 15 mg/kg/d) oraz Tyroksynę. Normalizację poziomu hormonów tarczycy uzyska−
no średnio po 4 mies. (1 − 9 mies.) podczas gdy TSH po 7 mies. (3 − 24 mies.). Nawrót choroby GB wystąpił u 9 spośród
11 pacjentów leczonych ponad 1 rok. Średni czas leczenia wynosił 58 mies. (18 − 132). U 4 pacjentów po 5 latach
terapii farmakologicznej obserwowano obecność zaburzeń emocjonalnych i trudności w koncentracji. W dwóch
przypadkach zastosowano leczenie radiojodem, w kolejnych dwóch leczenie operacyjne. Na podstawie przeprowa−
dzonych obserwacji stwierdzono, iż występowanie choroby GB we wczesnym dzieciństwie wymaga stosowania
długotrwałej terapii przeciwtarczycowej potrzebnej do uzyskania remisji a także może wiązać się z obecnością
zaburzeń o charakterze neuropsychologicznym.

Praca finansowana z grantu KBN Nr 3 PO5E 00525.

Longitudinal observation of clinical features and therapeutic results of Graves’

Longitudinal observation of clinical features and therapeutic results of Graves’
patients recognized in early childhood

patients recognized in early childhood

1,2

A. Bossowski,

L. Johnston,

V. Reddy,

L. Perry,

Banerjee,

Blair,

M. O. Savage.

Department of Childrens’ Diseases. Medical University of Białystok, Poland.

Barts and Royal London Queen Mary’s

School of Medicine and Dentistry, Paediatric Endocrinology, London, United Kingdom,

Royal Liverpool Childrens’ Hospital,

Paediatric Endocrinology, Liverpool, United Kingdom,

Barts and London, Clinical Biochemistry, London, United Kingdom;

Whipps Cross Hospital, Paediatrics, London, United Kingdom.

Hyperthyroidism is rare in early childhood with potential effects on growth, body composition, activity and behaviour. It is most
commonly caused by Graves’ disease. We report 14 children aged 3.4 − 7 yrs (4 boys, 10 girls). At diagnosis, all patients had weight
loss, hyperkinetic activity, tachycardia, difficulty sleeping and poor concentration. There was a positive family history in 7 cases. All
had clinically enlarged thyroid glands (3 large, 6 medium, 4 small goitre, 1 size not specified) and 11 presented with proptosis. At
diagnosis, height was advanced compared to the population standard and target height, and BMI SDS was low for height SDS. Bone
age was advanced on 2 − 6 yrs in 8 of the 10 children in which it was recorded. Total T

and free T

levels were elevated (239nm/L, 5.47

pm/L) and TSH was undetectable in all cases. Ninety percent of patients had positive thyroid autoantibodies. Initial treatment was with
antithyroid medication (13 Carbimazole, median dose 0.75 mg/kg/day, 1 PTU 15 mg/kg/day). Thyroxine was added later in 6 patients.
Two patients had adverse drug reactions. Normalisation of T

levels occurred at a median of 4 months (range 1 − 9) and normalisation

of TSH took longer; median 7 months (3 − 24). Relapse was recorded in 9 out of 11 patients treated for longer than one year. Median
duration of therapy was 58 months (range 18 − 132). Only four have had definitive therapy (2 surgical, 2 radioiodine). Of note, four
patients have long − term problems with concentration and behaviour. In conclusion, in young children with Graves’ disease, response
to antithyroid drugs was satisfactory, but relatively slow. Continuous medical therapy throughout childhood was usually required.
Spontaneous remission was rare. Long term neuropsychological deficit was not uncommon.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 2

P 2 Immunohistochemiczna analiza ekspresji proapoptycznych (Bcl - 2, BAG - 1)

Immunohistochemiczna analiza ekspresji proapoptycznych (Bcl - 2, BAG - 1)

Immunohistochemiczna analiza ekspresji proapoptycznych (Bcl - 2, BAG - 1)
i antyapoptycznych (Bax) molekuł w gruczole tarczowym u młodocianych z

i antyapoptycznych (Bax) molekuł w gruczole tarczowym u młodocianych z

i antyapoptycznych (Bax) molekuł w gruczole tarczowym u młodocianych z
chorobą Gravesa - Basedowa

chorobą Gravesa - Basedowa

1,3

A. Bossowski,

H. Longhurst,

A. Hickey,

D. Wright,

M. Urban,

M. Savage

II Klinika Chorób Dzieci Akademii Medycznej w Białymstoku, Polska,

Department of Immunopathology &

Department of

Paediatric Endocrinology, St. Bartholomew’s and Royal London Queen Mary’s School of Medicine and Dentistry, London, UK

W programowanej śmierci komórki (apoptozie) stanowiącej istotny mechanizm regulujący homeostazą komórek biorą
udział molekuły należące do rodziny białka Bcl − 2. W grupie tej wyróżnia się białka antyapoptyczne Bcl − 2 i BAG − 1
(Bcl − 2 associated athanogene − 1) oraz proapoptyczne Bax. Zaburzenia w procesie apoptozy mogą uczestniczyć
w rozwoju schorzeń endokrynologicznych, w tym w chorobie Gravesa − Basedowa. Celem pracy była ocena proapop−
tycznych i antyapoptycznych białek w tkance gruczołu tarczowego u 12 pacjentów z chorobą Gravesa − Basedowa (GB)
oraz 12 pacjentów z wolem guzkowym nietoksycznym (NTNG). Kryteria kwalifikacji pacjentów z choroba GB: wole II
ş i IIIş, obecność oftalmopatii, TRAb > 15, dodatnie miana przeciwciał anty − TPO i anty − TG oraz utrzymujące się ponad
2 − 3 msc od początku rozpoznania TSH <0.3. Oznaczenie ekspresji molekuł apoptozy w komórkach pęcherzykowych
tarczycy przeprowadzono w oparciu o metodę immunohistochemiczną przy użyciu przeciwciał mAb − 47 w wizualizacji
DAB i barwieniu hematoksyliną Mayera. Analiza obecności molekuł antyapoptycznych Bcl − 2 i BAG − 1 wykazała
znaczący wzrost ich ekspresji na powierzchni komórek tarczycy u pacjentów z chorobą GB (+++) w porównaniu do
ekspresji w grupie z NTNG (++/+) u których Bcl − 2 zidentyfikowano w przypadku 10 a BAG − 1 u 8 pacjentów. W obu
badanych grupach nie wykazano obecności białka proapoptycznego Bax. Podsumowując można stwierdzić, iż
w schorzeniach tarczycy wieku rozwojowego dochodzi do zaburzeń przebiegu apoptozy w komórkach pęcherzyko−
wych tarczycy doprowadzając do przewagi procesu proliferacji nad śmiercią komórek co w efekcie powoduje powięk−
szenia gruczołu tarczowego. Dodatkowo zmiany ekspresji molekuł proapoptycznych i antyapoptycznych na tyreocy−
tach wskazują na udział apoptozy w patogenezie choroby Gravesa − Basedowa.
Praca finansowana z grantu KBN, Nr 3 PO5E 00525.

Immunohistochemical analysis of proapoptotic (Bcl - 2, BAG - 1) and

Immunohistochemical analysis of proapoptotic (Bcl - 2, BAG - 1) and
antiapoptotic (Bax) markers expression in thyroid gland from young patients

antiapoptotic (Bax) markers expression in thyroid gland from young patients

antiapoptotic (Bax) markers expression in thyroid gland from young patients
with Graves’ disease

with Graves’ disease

1,3

A. Bossowski,

H. Longhurst,

A. Hickey,

D. Wright,

M. Urban,

M. Savage

Department of Childrens’ Diseases. Medical University of Białystok, Poland.

Department of Immunopathology.

Department of Paediatric Endocrinology. St. Bartholomew’s and Royal London Queen Mary’s School of Medicine and

Dentistry, London, UK

In programmed cell death (apoptosis) plays important role Bcl − 2 family proteins which control homeostasis of cells.
This group consists of antiapoptotic Bcl − 2, BAG − 1 (Bcl − 2 associated athanogene − 1) and proapoptotic (Bax)
molecules. In the thyroid, abnormal apoptotic activity may be involved in a variety of diseases such as Graves disease.
The aim of this study was to estimate expression of proapoptotic and antiapoptotic proteins in thyroid tissues from 12
patients with Graves’ disease (GD) and 12 with non − toxic nodular goitre (NTNG). Criteria for qualification of Graves’
patients: goitre large, ophthalmopaty, TRAb > 15, positive titre of anti − TPO i anti − TG antibodies and concentration of
TSH <0.3 more the 2 − 3 months from onset of disease. Detection of apoptotic proteins from Bcl − 2 family in thyroid
follicular cells performed by immunohistochemistry using monoclonal antibodies mAb − 47 in DAB chromogene
visuality and marked by Mayer’s haematoxylin. The analysis of antiapoptotic Bcl − 2 and BAG − 1 molecules on surface
of thyroid follicular cells revealed higher expression of both proteins in patients with Graves’ disease (+++) in comparison
to patients with non − toxic nodular goitre (++/+). The Bcl − 2 molecule detected in 10 cases and BAG − 1 in 8 cases from
patients with NTNG. No such detection was found in relation to Bax in both group. We conclude that alteration in the
expression of antiapoptotic and proapoptotic proteins on surface of thyroid follicular cells may play role in pathogenesis
of thyroid autoimmune disorders. In addition, suppression of apoptosis in Graves’ disease led to predominance for
proliferation of thyroid follicular cells which is responsible for goitre formation.
Supported by grant No 3 PO5E 00525.

Streszczenia / Abstracts

P 3

Autoimmunologiczne zapalenie tarczycy u dzieci i młodzieży w materiale

Autoimmunologiczne zapalenie tarczycy u dzieci i młodzieży w materiale
poradni endokrynologicznej w Kielcach

poradni endokrynologicznej w Kielcach

E. Piątkowska, M. Szalecki

Poradnia Endokrynologiczna, Wojewódzki Specjalistyczny Szpital Dziecięcy w Kielcach

Wstęp:

W ostatnim czasie obserwuje się w Polsce wzrost występowania autoimmunologicznego zapalenia tarczycy

(AZT), w tym głównie choroby Hashimoto. Cel pracy: Ocena częstości występowania AZT na tle innych chorób
tarczycy u dzieci i młodzieży zgłaszającej się po raz pierwszy do Poradni Endokrynologicznej w Kielcach w okresie
od 1.07.2002 do 30.06.2004. Materiał i metody: Badaniami objęto 166 dzieci ze schorzeniami tarczycy rozpozna−
nymi w latach 2002 − 2004. W badanej grupie było 144 dziewcząt (86,7%) i 22 chłopców (13,3%)w wieku 1 − 18 lat
(średnio12,2). AZT rozpoznawano na podstawie podwyższonego miana a − TPO. Wykonywano również badanie
ultrasonograficzne gruczołu tarczowego oraz oznaczano hormony tarczycy. Wyniki: AZT rozpoznano u 72 dzieci
(43,4%). Pozostałe rozpoznania to: wole obojętne − 56 dzieci (33,7%), wole guzkowe − 16 (9,6%), niedoczynność
tarczycy z wyłączeniem wrodzonej i towarzyszącej zaburzeniom chromosomalnym, w tym z. Downa − 11 (6,6%),
nadczynność tarczycy − 11 (6,6%). W grupie z AZT było 65 dziewcząt (90,3%) i 7 chłopców (9,7%)w wieku 2 − 18
lat(średnio 11,9). Stężenia a − TPO wynosiły 192,6 − 5914,0 IU/ml (średnio 2336,4). U większości dzieci 44/72
(61,1%) stwierdzono wole o zmniejszonej echogeniczności miąższu i niejednorodnej echostrukturze w badaniu usg.
13/72 dzieci (18%) wykazywało kliniczne i laboratoryjne cechy niedoczynności tarczycy, a u 19 dzieci (26,4%)
stwierdzono subkliniczną niedoczynność tarczycy. U dwóch dziewcząt w ciągu 2 lat od rozpoznania AZT rozwinęły
się objawy cukrzycy insulinozależnej. U 5 dzieci z cukrzycą AZT rozpoznano podczas badań przesiewowych tej
grupy chorych. Wnioski: Obecnie AZT jest najczęstszą chorobą tarczycy rozpoznawaną wśród dzieci i młodzieży.
Występuje ona głównie u dziewcząt. U 44% dzieci z AZT niedoczynność tarczycy występuje już w momencie
rozpoznania choroby.

Autoimmune thyroiditis in children and adolescents of endocrinology

Autoimmune thyroiditis in children and adolescents of endocrinology
outpatient clinic in Kielce

outpatient clinic in Kielce

E. Piątkowska, M. Szalecki

Endocrinology Outpatient Clinic, Children’s Hospital, Kielce

Introduction:

For the past years we have witnessed a growing prevalence of autoimmune thyroiditis (AT), mainly the

Hashimoto thyroididtis. Aim of study was to assess the presence of AT in comparison with other thyroid diseases in
children and adolescents registered for the first time between 1.07.2002 and 30.06.2004 in Endocrinology Outpatient
Clinic in Kielce. Material and methods: The study was based on the data picturing 166 children suffering from
thyroid diseases, diagnosed 2002 − 2004. The examined group comprised 144 girls (86,7%) and 22 boys (13,3%),
aged 1 − 18 (mean 12,2). The AT was identified by high concentration of TPO Ab.Concentration of TSH and FT

were

evaluated and thyroid gland ultrasound examination was performed. Results: AT was identified in 72 cases (43,4%).
Other diagnosis were as follows: neutral goitre − 56 children (33,7%), nodular goitre − 16 (9,6%), hypothyroidism
(excluding innate and following chromosomal dysfunctions) − 11 (6,6%), hyperthyroidism − 11 (6,6%). AT was stated
in cases of 65 girls (90,3%) and 7 boys (9,7%) aged 2 − 18 (mean 11,9). TPO Ab concentration ranged from 192,6 −
5914,0 IU/ml (mean 2336,4). In majority of cases (44/72 − 61,1%) we found hypoechogenic and heterogeneous goitre
in the ultrasound examination. 13 of 72 youths (18,0%) showed clinic and laboratory features of hypothyroidism, 19
cases (26,4%) were diagnosed as subclinic hypothyroidism. In two cases, both girls, within two years after AT
recognition, first symptoms of IDDM were observed. In 5 cases of children suffering from IDDM, AT was recognised
in the course of screening tests on this group of patients. Conclusion: AT is now the commonest thyroid disease
recognised among youths, affecting mainly girls. In 44% of cases, hypothyroidism was stated at diagnosis of AT.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 4

P 4 Rola przeciwciał przeciwtarczycowych w etiopatogenezie chorób tarczycy u

Rola przeciwciał przeciwtarczycowych w etiopatogenezie chorób tarczycy u

Rola przeciwciał przeciwtarczycowych w etiopatogenezie chorób tarczycy u
dzieci z zespołem Downa

dzieci z zespołem Downa

B. Rabska-Pietrzak,

M. Obara-Moszyńska,

A. Czarnywojtek,

M. Niedziela

Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego, II Katedra Pediatrii AM w Poznaniu,

Katedra i Klinika Endokryno-

logii, Przemiany Materii i Chorób Wewnętrznych AM w Poznaniu

Z danych literaturowych wynika, że dzieci z zespołem Downa (ZD) są bardziej predysponowane do chorób gruczołu tarczowego.
Dotychczas najczęściej obserwowaną patologią tarczycy u tych pacjentów była niedoczynność tarczycy, której obecność tłumaczono
niewłaściwym wydzielaniem TSH lub niewrażliwością tarczycy na działania TSH. Jednak w ostatnich latach daje się zauważyć
rosnącą rolę przeciwciał przeciwtarczycowych w etiopatogenezie chorób tarczycy i to u coraz młodszych pacjentów z ZD. Dotyczy to
zarówno niedoczynności jak i nadczynności tarczycy.
Celem pracy

była ocena czynności tarczycy z uwzględnieniem czynników autoimmunologiczych w patogenezie chorób gruczołu

tarczowego u dzieci z ZD.
Pacjenci

: Badaniem objęto 177 pacjentów z ZD wieku od 2 tyg. życia do 19 r.ż., którzy zgłaszali się do przyszpitalnej Poradni

Endorynologicznej w Poznaniu, w latach 1999 − 2005.
Metody

: ocena kliniczna, badanie ultrasonograficzne tarczycy − aparat Aloka SSd − 500 przy użyciu głowicy liniowej 7.5 MHz,

oznaczenie parametrów biochemicznych czynności tarczycy (TSH, fT

) i w wybranych przypadkach przeciwciał przeciwtarczyco−

wych (ATPO, ATG, TRAK).
Wyniki

: Spośród 177 pacjentów z ZD u 135 (ok. 75%) rozpoznano patologię tarczycy. Najczęściej wykrywanym schorzeniem była

subkliniczna niedoczynność tarczycy − 109 dzieci. W tej grupie 15 dzieci miało wole, a u 21 wykazano dodatnie p/ciała ATPO i ATG.
W 8 przypadkach stwierdzono nadczynność tarczycy w przebiegu choroby Gravesa − Basedowa (GB) − dodatnie miano TRAK.
Najmłodszy pacjent z GB miał w chwili rozpoznania 2 lata i 6 miesięcy. U czworga pacjentów rozpoznano wrodzoną niedoczynność
tarczycy, w tym dwoje manifestowało wole noworodkowe. U dwojga dzieci rozpoznano Hashitoxicosis (wysokie miana ATPO
i TRAK z typowym przebiegiem klinicznym). Pozostałe 10 dzieci z ZD manifestowały wielonarządowe zespoły autoimmunoloiczne,
w których limfocytarnemu zapaleniu tarczycy towarzyszyły inne schorzenia jak: celiakia (4), cukrzyca insulinozależna (2), łysienie
plackowate (3), łuszczyca (1).
Wnioski:

1. ZD predysponuje do chorób tarczycy. 2. Czynniki autoimmunologiczne odgrywają coraz większą rolę w patogenezie

chorób tarczycy u dzieci z ZD. 3. Choroby autoimmunologiczne u dzieci z ZD często mają swój początek już w najmłodszych latach
życia pacjenta. 4. Zasadna jest coroczna kontrola czynności tarczycy u dzieci z ZD.

The role of thyroid antibodies in the etiopathogenesis of the thyroid disease

The role of thyroid antibodies in the etiopathogenesis of the thyroid disease
in children with Down syndrome

in children with Down syndrome

B. Rabska-Pietrzak,

M. Obara-Moszyńska,

A. Czarnywojtek,

M. Niedziela

Department of Pediatric Endocrinology and Diabetes, Poznań University of Medical Sciences,

Department of

Endocrinology and Metabolism, Poznań University of Medical Sciences

It is known from the literature that children with Down syndrome (DS) are more predisposed to a thyroid disease. So far the
hypothyroidism has been the most common pathology of thyroid gland and its occurrence has been caused by TSH secretion or thyroid
insensitivity to TSH. However inapropriate we have observed the increasing role of thyroid antibodies in the thyroid disease
etiopathogenesis in younger and younger DS patients. It concerns both hypothyroidisms and hyperthyroidism.
The aim

of the work was to evaluate the thyroid function with respect to thyroid antibodies in children with DS.

Patients

: 177 DS patients aged from 2 weeks to 19 years were examined in Endocrine Out − patient clinics of our hospital in years

1999−2005.
Methods

: (1) clinical examination, (2) thyroid ultrasound measurement − machine Aloka SSd − 500 with the linear scan 7.5MHz, (3)

essesment of thyroid state (TSH, fT

) and, in special cases, thyroid antibodies (ATPO, ATG, TRAK).

Results

: among 179 DS patients a thyroid pathology was recognized in 133 cases (about 75%). The most frequent disease was the

subclinical hypothyroidism in 109 children. In this group 15 children had a goiter and 21 had positive antibodies ATPO and ATG. In
8 cases we observed a hyperthyroidism in the course of Graves disease (GD) with a positive TRAK titer. The youngest GD patient was
2 years and 6 months old at the time of diagnosis. The four patients had congenital hypothyroidism, among them two had a neonatal
goiter. In two children Hashitoxicosis was recognized (high titer of ATPO and TSAb) with a typical clinical course. The remaining 10
DS children showed an autoimmune polyglandular syndrome in which lymphocytic thyroiditis occurred with: celiac disease (4),
diabetes mellitus (2), alopecia (3), psoriasis (1).
Conclusions:

1. DS predisposes to thyroid disease. 2. The autoimmune factors play an important role in the pathogenesis of thyroid

disease in DS children. 3. The autoimmune diseases in DS children begin in patients’ early years. 4. An annual check − up of thyroid
function in DS children is recommended.

Streszczenia / Abstracts

P 5

Autoimmunologiczne zapalenie tarczycy u dziewczynek z zespołem Turnera

M. Obara-Moszyńska,

B. Rabska-Pietrzak,

A. Kędzia,

A. Czarnywojtek,

M. Niedziela

Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego, II Katedra Pediatrii AM w Poznaniu,

Katedra i Klinika Endokryno-

logii i Chorób Metabolicznych AM w Poznaniu

W zespole Turnera (ZT) obserwuje się zwiększone ryzyko zachorowania na autoimmunologiczne zapalenie tarczycy.
Częstość występowania limfocytarnego zapalenia tarczycy u chorych z ZT wzrasta wraz z wiekiem. Doniesienia
literaturowe wskazują, że aż 50% kobiet z ZT prezentuje dodatnie przeciwciała przeciwtarczycowe, a u 25 − 30%
rozpoznaje się niedoczynność tarczycy. W wieku dziecięcym odsetek dziewczynek z ZT i autoimmunologicznym
zapaleniem tarczycy jest zdecydowanie niższy. Niektórzy autorzy podają, że częstość występowania niedoczynności
tarczycy i/lub pozytywnych przeciwciał przeciwtarczycowych w ZT przed 10 r.ż. nie jest zwiększona w porównaniu
do populacji dzieci zdrowych. Etiologia wysokiej zachorowalności na zapalenie tarczycy w ZT nie została w pełni
wyjaśniona. Powyższa sytuacja uwarunkowana jest z pewnością nieprawidłowym kariotypem. Zauważono, że izo−
chromosom X silnie predysponuje do limfocytarnego zapalenia tarczycy.
Celem pracy była ocena funkcji tarczycy u dziewczynek z ZT, będących pod opieką Poradni Endokrynologicznej.
Badaniem objęto grupę 35 dziewczynek z ZT, w wieku 8−18 lat (średnia 13.5 lat).
U wszystkich oznaczono: stężenie TSH, fT

, przeciwciał antytyreoperoksydazowych (ATPO). Poziomy TSH i fT

analizowano przed włączeniem leczenia rekombinowanym hormonem wzrostu i L − tyroksyną.
Wyniki

: U 10 pacjentek (28.6 %) rozpoznano subkliniczną niedoczynność tarczycy. TSH średnio wynosiło 5.9 ± 0.96

mIU/ml. Średnie fT

= 1,2 ± 0,2 ng/dcl. Wśród tej grupy pacjentek u 4 (40%) stwierdzono dodatnie ATPO. W całej

analizowanej grupie u 9 (25.7%) dziewczynek wykazano dodatnie ATPO. U dwóch dziewczynek rozpoznano celia−
kię, u jednej cukrzycę insulinozależną.
Wnioski

: Otrzymane wyniki potwierdzają zwiększoną częstość patologii tarczycy u chorych z ZT. Funkcja gruczołu

tarczowego wymaga w tej grupie pacjentek stałego monitorowania.

Autoimmune thyroiditis in girls with Turner syndrome

M. Obara-Moszyńska,

B. Rabska-Pietrzak,

A. Kędzia,

A. Czarnywojtek,

M. Niedziela

Department of Pediatric Endocrinology and Diabetes, University of Medical Sciences, Poznań,

Chair and Department of

Endocrinology and Metabolic Diseases, University of Medical Sciences, Poznań

In Turner syndrome (TS) an increased risk of developing autoimmune thyroid disease is described. The incidence of
autoimmune thyroiditis in females with TS increases with age. The studies show that up to 50% of women with TS
have positive thyroid autoantibodies and 25 − 30% of adults are hypothyroid. In childhood the percentage of girls
with TS and autoimmune thyroiditis is lower. Some studies show that there is no increased frequency of positive
thyroid autoantibodies in TS before the age of 10 years comparing to healthy children. The etiology of high inciden−
ce of autoimmunne thyroid diseases in TS is still unexplained. The situation is certainly associated with pathological
karyotype. There was noticed that X − isochromosome strongly predisposes to developing autoimmune thyroid
disease.
The aim of the study was the estimation of thyroid function in girls with TS.
The study group included 35 girls with TS in the age of 8 − 18 years (mean 13.5 years).
In all patients there were estimated: concentration of TSH, fT

, thyroperoxidase antibodies (TPO − ab). The levels of

TSH and fT

were measured before starting treatment with recombinant growth hormone and L − thyroxine.

The results

: In 10 patients (28.6%) there was subclinical hypothyroidism recognized. Mean TSH was 5.9 ± 0.96 mIU/

ml. Mean fT

= 1,2 ± 0,2 ng/dcl. In this group of girls in 4 (40%) there were positive TPO − ab. In whole analyzed group

in 9 (25.7%) girls the TPO − ab were positive. In two girls the celiac disease was recognized, in one − insulin −
dependent diabetes.
Conclusions

: The results show the increased incidence of thyroid diseases in TS patients and the importance of

regular thyroid function monitoring in this group of girls.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 6

P 6 Ostre zapalenie tarczycy - dynamika zmian ultrasonograficznych w przebiegu

Ostre zapalenie tarczycy - dynamika zmian ultrasonograficznych w przebiegu

Ostre zapalenie tarczycy - dynamika zmian ultrasonograficznych w przebiegu
choroby

choroby

M. Niedziela, W. Gawrysiak

Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego, II Katedra Pediatrii, Akademia Medyczna im. Karola
Marcinkowskiego w Poznaniu

Wprowadzenie

: Ostre zapalenie tarczycy to rzadko rozpoznawana choroba w okresie dziecięco − młodzieżowym a jego etiologia jest

najczęściej bakteryjna. Bardzo ważne jest określenie pierwotnego ogniska zakażenia, co umożliwia lekarzowi skuteczne działanie
terapeutyczne i zapobieganie ewentualnym nawrotom choroby. Opis przypadku: Dziewczynka 16 − letnia była diagnozowana w Klinice
z powodu bolesności w rzucie powiększonego i guzkowego płata prawego tarczycy. Guzek został zauważony 3 tyg. wcześniej i był
diagnozowany w regionalnym ośrodku onkologicznym. Wykonano wówczas biopsję aspiracyjną cienkoigłową celowaną, której wynik
wskazywał na torbiel koloidową. W chwili przyjęcia do Kliniki dziewczynka była w stanie ogólnym średnim, nieco podsypiająca
i apatyczna, nie gorączkowała, ale zgłaszała silny ból szyi. Stwierdzono obrzęk, nasiloną bolesność guzka prawego płata tarczycy oraz
nieznaczne ograniczenie ruchomości szyi. Nie stwierdzono powiększenia węzłów chłonnych podżuchwowych, szyjnych i nadobojczy−
kowych. W badaniach dodatkowych wykazano podwyższone wartości odczynów zapalnych OB − 60 mm/h, CRP − 9,47 mg%,

α − 1 −

kwaśna glikoproteina − 2,60 g/l wraz z towarzyszącą leukocytozą 15,9 G/l i przewagą granulocytów obojętnochłonnych 86,7%
w rozmazie krwi obwodowej. Obserwowano niski poziom cholesterolu 98,5 mg%. Stężenia hormonów tarczycy w surowicy były
prawidłowe a miano p/ciał p/tarczycowych było ujemne. Badanie ultrasonograficzne tarczycy potwierdziło, obecność w płacie prawym
ogniska lito − torbielowatego o wymiarach 3,0 x 2,6 x 2,0 cm, z widocznym poziomem płynu. W ciągu kilku dalszych dni obraz USG
uległ istotnej zmianie. Widoczny był bowiem wyłącznie obszar lity hipoechogeniczny w obszarze guzka. W związku z tym, że obraz
mógł odpowiadać krwawieniu do guzka po uprzedniej BACC wykonano badanie dopplerowskie, którego wynik (w prawym płacie
tarczycy jednorodny, duży, lity hipoechogenny guz wielkości 2,9 x 2,6 x 2,4 cm, bez przepływu w badaniu PD) mógł budzić podejrzenie
procesu rozrostowego. W wykonanym scyntygramie tarczycy uwidoczniono obszar znacznie obniżonego wychwytu izotopu w dolnej
części płata prawego i cieśni (guzek zimny). Wykonano BACC, w czasie której uzyskano 9 ml czekoladowego płynu. Badanie cytologicz−
ne wykazało zapalenie o charakterze ropnym. Z uwagi na całokształt obrazu klinicznego rozpoczęto leczenie antybiotykiem (iv). Stan
ogólny dziewczynki ulegał systematycznej poprawie, obserwowano normalizację parametrów zapalnych i rozmazu krwi. Ponadto
znaczącej regresji uległ guzek w powiększonym płacie tarczycy. Obserwacja kliniczna (stan przedmiotowy, USG) i wyniki badań
hormonalnych potwierdziły właściwą dla stanu ropnego dynamikę zmian i wykluczyły nowotwór. Obserwowany wcześniej obraz
ultrasonograficzny nie był wystarczająco jednoznaczny, aby wykluczyć zmianę o charakterze złośliwym i zrezygnować z leczenia
chirurgicznego. Wnioski: Badanie USG może sugerować zmianę rozrostową w obrębie pojedynczego guzka jednakże w przypadku
występowania objawów miejscowych i ogólnych stanu zapalnego, obserwując dużą dynamikę procesu, dobry efekt antybiotykoterapii
i mając możliwość systematycznej kontroli pacjentki należy podjąć leczenie zachowawcze, które jest podstawowym sposobem postępo−
wania w ostrym zapaleniu tarczycy. Z perspektywy czasu decyzja ta okazała się być słuszną, jednak okresowa kontrola endokrynologicz−
na jest nadal konieczna z uwagi na istniejące ryzyko nawrotu choroby.

Acute thyroiditis - the dynamics of ultrasonographic images in the course of

Acute thyroiditis - the dynamics of ultrasonographic images in the course of
the disease

the disease

M. Niedziela, W. Gawrysiak

Department of Pediatric Endocrinology and Diabetes, 2

Chair of Pediatrics, Poznań University of Medical Sciences

Acute thyroiditis is a rare disorder in children and its etiology is usually bacterial. It is important to detect the primary origin of infection which
may help the physcian to treat successfully and prevent the recurrent course of the disease. Patient’s report: 16 − year − old girl with a pain in
the area of enlarged and nodular right lobe of thyroid was diagnosed in the endocrine clinics. The nodule was found 3 weeks earlier and
diagnosed in the regional oncological center. Fine − needle aspiration biopsy (FNAB) was performed and cytology showed colloid cyst. At time
of admission there was a painful neck but no fever was noted. The girl also presented apathy. Edema and pain of the nodule within the right lobe
as well as a limited mobility of the neck were observed. There was no lymph node enlargement. Proinflammatory markers were elevated: OB
− 60 mm/h, CRP − 9,47 mg%,

α − 1 − acid glycoprotein − 2,60 g/l and coexisting leukocytosis (15,9 G/l) with high neutrophil content (86.7%)

in the blood. A cholesterol level was low 98,5 mg%). Serum thyroid hormone levels were normal and antithyroid antibodies were negative.
Ultrasound examination confirmed the presence of solid − cystic lesion in the right lobe (3,0 x 2,6 x 2,0 cm) with a visible level of fluid. Within
few days the ultrosonographic presentation of a nodule changed significantly. The solid hypoechogenic lesion was observed and since it could
be a postbiopsy haemorrhage the ultrasound with Doppler was performed which showed in turn a large solid hypoechogenic lesion (2,9 x 2,6
x 2,4 cm), without blood flow. The neoplastic process was suspected. Thyroid scintigraphy showed cold lesion in the lower part of right lobe
and isthmus. FNAB was performed again and and 9 ml of chocolate − like fluid was obtained. Cytological examination supported suppurative
thyroiditis and treatment with antibiotics was introduced (iv). The gradual improvement of her clinical state was observed, proinflammatory
parameters were normalized. Moreover, the tumor’s regression was noticed. Clinical and ultrasonographic follow − up and laboratory tests
confirmed a typical course for suppurative state and excluded the neoplastic process. A prior ultrasonographic presentation was not enough to
exclude malignant lesion and to reject definitely the surgical treatment. Conclusions: Ultrasound examination may suggest the neoplastic lesion
within the solitary nodule however if local and systemic proinflammatory features are present and if a very dynamic course of the disease is
shown, also good response to antibiotic therapy and if careful follow − up is provided then such a treatmant is of choice for acute thyroiditis. From
perspectives, this decision was adequate, however a careful follow − up is still necessary because of the risk of recurrency.

Streszczenia / Abstracts

P 7

Aktywacja receptora tyreotropinowego (TSHR) w preadipocytach stymuluje

Aktywacja receptora tyreotropinowego (TSHR) w preadipocytach stymuluje
wczesne, a hamuje późne fazy adipogenezy

wczesne, a hamuje późne fazy adipogenezy

D. Janus,

G. R. C. Baker,

D. Fuhrer,

M. Ludgate

Klinika Endokrynologii Dzieci i Młodzieży Katedry Pediatrii, PAIP, CM UJ, Kraków,

Centre for Endocrine & Diabetes

Sciences, School of Medicine, Cardiff University, UK

Receptor tyreotropinowy (TSHR) jest aktywny podczas adipogenezy. W badaniach zastosowano model in vitro w celu zbadania jak
aktywacja TSHR wpływa na adipogenezę. Przy użyciu wektorów retrowirusowych wprowadzono do preadipocytów zmutowany
TSHR o typie ‘gain − of − function’. Stwierdzono, iż aktywacja TSHR hamuje proliferację preadipocytów, jak również adipogenezę
indukowaną agonistą PPAR − gamma (pioglitazonem).
Celem obecnej pracy jest zbadanie mechanizmów tego procesu.
Nie zmodyfikowane ludzkie preadipocyty uzyskane z tkanki tłuszczowej oczodołu (n=3) oraz ta sama linia preadipocytów z wprowa−
dzonymi zmutowanymi receptorami M453T, L629F oraz receptorem typu wild − type (WT) były poddane hodowli komórkowej w
medium podstawowym − LSM (low serum medium) oraz umieszczone w protokole różnicującym − differentiation protocol (DIFF)
zawierającym 1uM pioglitazonu. Zawartość tłuszczu wybarwionego Oil red O zmierzono za pomocą OD

490.

Wartości w LSM oraz

różnica DIFF − LSM odpowiadają adipogenezie podstawowej oraz indukowanej. Transkrypty markerów wczesnej, pośredniej
i późnej adipogenezy oznaczono przy pomocy QT − PCR (SYBR green, light cycler).
Zawartość lipidów w warunkach podstawowych była znacząco wyższa w komórkach noszących mutację TSHR (127 to 275%) w
porównaniu z komórkami niezmodyfikowanymi (100%) lub zawierającymi WT − R (104 to 187%). Jednocześnie stwierdzono
wzrosty transkryptów C/EBP − beta (od 2 do 10 razy, wczesny marker); PPAR − gamma (2 do 4, marker pośredni) oraz UCP − 1 (2 do
8, marker brunatnej tkanki tłuszczowej, BAT). Transkrypty lipazy lipoproteinowej (LPL, późny marker) były na granicy detekcji.
W protokole różnicującym, indukowane poziomy lipidów były zredukowane w komórkach noszących zmutowany TSHR (16 do 33%
komórek niezmodyfikowanych). W komórkach niezmodyfikowanych obserwowano wzrosty transkryptów od 1.5 do 5 razy dla C/
EBP − beta; 7 do 20 dla PPAR − gamma, 10 do 150 dla UCP − 1 oraz 20 do 30 dla LPL (w porównaniu do warunków podstawowych).
Natomiast w komórkach noszących zmutowany TSHR obserwowano redukcję ilości transkryptów.
Podsumowując, aktywacja TSHR stymuluje wczesne stadia różnicowania preadipocytów (być może stymulując rozwój brunatnej
tkanki tłuszczowej), ale czyni preadipocyty opornymi na adipogenezę indukowaną agonistą PPAR − gamma. W żadnym przypadku nie
obserwowano akumulacji kropli tłuszczu, co może sugerować iż zostały zahamowane końcowe fazy różnicowania preadipocytów.

Thyrotropin receptor (TSHR) activation in preadipocytes stimulates the early

Thyrotropin receptor (TSHR) activation in preadipocytes stimulates the early
but inhibits the terminal stages of adipogenesis

but inhibits the terminal stages of adipogenesis

D. Janus,

G. R. C. Baker,

D. Fuhrer,

M. Ludgate

Department of Paediatric Endocrinology, Chair of Paediatrics, PAIP, CM UJ, Cracow,

Centre for Endocrine & Diabetes

Sciences, School of Medicine, Cardiff University, UK

The TSHR is expressed during adipogenesis. We have employed in vitro models to investigate how TSHR activation affects this
process. Gain − of − function TSHR mutants were introduced into preadipocytes using retroviral vectors. We have demonstrated that
TSHR activation inhibits their proliferation and PPAR − gamma agonist (pioglitazone) induced adipogenesis.
The aim of this study was to investigate the mechanisms operating.
Non − modified primary human preadipocytes (n=3) or the same line expressing M453T, L629F or WT TSHR were maintained in low
serum medium (LSM) or in a differentiation protocol (DIFF) including 1uM pioglitazone. Oil red O staining lipids were quantified by
measuring the OD

490.

The values in LSM or DIFF − LSM provide measures of basal and induced adipogenesis respectively.

Transcripts for early, intermediate and late markers of adipogenesis were quantified using SYBR green and a light cycler.
Basal lipid levels were significantly increased in the mutant (127 to 275%) compared with non − modified (100%) or WT (104 to 187%)
expressing cells. This was accompanied by fold increases in C/EBP − beta (2 to 10, early); PPAR − gamma (2 to 4, intermediate) and
UCP − 1 transcripts (2 to 8, marker of BAT). Lipoprotein lipase transcripts (LPL, late) were at the limit of detection.
In the DIFF protocol, induced lipid levels were mostly reduced by expression of the mutant TSHR (16 to 33% of non − modified).
Adipogenesis in the non − modified lines was associated with 1.5 to 5 (C/EBP − beta); 7 to 20 (PPAR − gamma), 10 to 150 (UCP − 1)
and 20 to 30 (LPL) fold increases (relative to LSM). This compares with a reduction, 0 to 4, 0 to 7 and 0 fold increases respectively
in the mutant TSHR expressing cells.
In conclusion, TSHR activation stimulates early differentiation (favouring development of BAT?) but renders preadipocytes refractory
to PPAR − gamma induced adipogenesis. In neither case do lipid − containing vacuoles accumulate suggesting that terminal stages of
differentiation have been inhibited.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 8

P 8 Rozpoznawalność zespołu Turnera w okresie rozwojowym

Rozpoznawalność zespołu Turnera w okresie rozwojowym

B. Wikiera, E. Barg, A. Konieczna, E. Głąb

Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego AM we Wrocławiu

Zespół Turnera (ZT) występuje z częstością 1: 2 000 noworodków płci żeńskiej. Poza zaburzeniem procesów wzrasta−
nia i dojrzewania, zmianami fenotypu, często towarzyszą mu wrodzone wady narządów wewnętrznych.
Celem pracy było określenie częstości rozpoznawania ZT wśród pacjentów w wieku rozwojowym z regionu połu−
dniowo − zachodniej Polski oraz czynników wpływających na skierowanie pacjentek do naszej kliniki.
Pacjentki i metoda

. Przebadano 118 pacjentek z ZT urodzonych w latach 1980 − 2000. 90 spośród nich pochodziło

z terenu obecnego województwa dolnośląskiego Z danych demograficznych wynika, że w analogicznym okresie na
Dolnym Śląsku urodziły się 455602 żywe dziewczynki. Oznacza to, że tylko 39,5% pacjentek z ZT urodzonych na tym
obszarze było diagnozowanych w Klinice Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego we Wrocławiu w okre−
sie od 1983 do 2004 roku. Analizie poddano następujące cechy: kariotyp, wiek w momencie postawienia rozpoznania
ZT, przyczyny skierowania do endokrynologa, obecność cech dysmorficznych oraz wrodzonych wad serca.
W analizie statystycznej użyto nieparametrycznego testu U Mann − Whitney’a.
Wyniki.

Najczęstszym stwierdzanym kariotypem w badanej grupie była monosomia X, która występowała u 55,2%

pacjentek. Różne postaci mozaicyzmu stwierdzono u 32,2%, aberracje strukturalne u 7,5%, a obecność chromosomu
Y u 5,1% dziewcząt. Średni wiek w momencie rozpoznania wynosił 7,8 ± 5,25 lat. W okresie niemowlęcym ZT
rozpoznano u 23,8% pacjentek, między 1 a 3 r.ż. u 8,9% dzieci, w okresie przedszkolnym u 6,9%, w młodszych
klasach szkoły u 26,7%, w okresie dojrzewania u 33,7%.
Głównym powodem podejrzenia ZT były: niski wzrost (67,8%), obrzęki limfatyczne (10,2%), brak cech dojrzewania
płciowego (10,2%), cechy dysmorficzne (8,5%), nieprawidłowy wygląd zewnętrznych narządów płciowych (4,2%),
wady serca (4,2%). Najczęstsze cechy dysmorficzne mające wpływ na wczesne rozpoznanie ZT to: puklerzowata
klatka piersiowa z szeroko rozstawionymi brodawkami sutkowymi (40,7%), nisko schodząca na kark linia owłosie−
nia (31%), płetwista szyja (29,3%), niskie osadzenie małżowin usznych (26%). Występowała istotna statystycznie
różnica pomiędzy wiekiem postawienia diagnozy ZT dziewcząt z wrodzonymi wadami serca oraz resztą pacjentek
(5.7 ± 4,4 vs. 8.7 ± 5,4 lat, p = 0,011).
Wnioski

: ZT jest rozpoznawany za późno, a u przeważającej liczby pacjentek nie jest rozpoznawany wcale w okresie

rozwojowym, co może mieć nieodwracalny wpływ na ich stan zdrowia. Konieczne jest więc organizowanie i powta−
rzanie szkoleń dotyczących tej jednostki chorobowej wśród pediatrów i lekarzy rodzinnych.

Factors influencing the diagnosis of turner’s syndrome in pediatric population

B. Wikiera, E. Barg, A. Konieczna, E. Głąb

Department of Endocrinology and Diabetology for Children and Adolescents, Wroclaw

Turner’s syndrome (TS) is a disease occurred in 1: 2 000 female newborns, accompanied by congenital defects.
The aim of the study was to evaluate frequency of TS diagnosis in pediatric patients from South − West Poland and factors influencing
the time of the referral to our Department.
Patients and methods

. 118 patients with TS were examined. They were diagnosed in the Department of Endocrinology and

Diabetology for Children and Adolescents in Wroclaw Medical University from 1983 until 2004. Demographic data indicate that
455602 live girls were born between years 1980 and 2003 in the Low Silesia region. It means that only 39,5% patients with TS born
in this area were diagnosed in our Department.
The following features were analyzed: karyotype of the patients, their age in the time of TS diagnosis, the reason of the referral to
endocrinologist, the prevalence of the main dysmorphic features and congenital heart defects.
The statistical analysis was performed using the unparametric test U Mann − Whitney.
Results

. Monosomy 45,X was the most frequently ascertained karyotype and was present in 55.2% of the patients. The incidence of

mosaicism was found out in 32.2%, structural aberration in 7.5% and presence of Y chromosome in 5.1% of the girls. 23.8% patients with
TS were diagnosed in infancy, 8.9% in children aged 1 − 3, 6.9% in preschool period, 26.7% in school years and 33.7 in pubertal period.
The original reasons of searching for TS diagnosis were: short stature (67.8%), lymphedema (11.0%), lack of pubertal development
(10.2%), dysmorphic appearance (8.5%), incorrect external genitalia (4.2%), heart failure (4.2%). The most frequent dysmorphic
features which influenced early diagnosis were: shield − shaped chest and widely spaced nipples (40.7%), lowered lateral posterior
hairline (31%), webbed neck (29.3%), low positioned ears (26%). There was significant difference between the time of TS diagnosis
of the girls with congenital heart defects and the rest of the patients (5.7 ± 4,4 vs. 8.7 ± 5,4 years, p = 0,011).
Conclusions

. TS is underdiagnosed in pediatric population thus there is necessity of detailed education among pediatricians.

The diagnosis of TS is established too late what has detrimental influence upon general health condition.

Streszczenia / Abstracts

P 9

Zespół Turnera: spontaniczne wzrastanie do 6. roku życia

A. Wiśniewski,

K. Milde,

R. Stupnicki

Zakład Fizjologii,

Zakład Biometrii Akademii Wychowania Fizycznego im. Józefa Piłsudskiego w Warszawie

Większość dotychczas opublikowanych opisów przebiegu spontanicznego wzrastania chorych na zespół Turnera nie
uwzględnia okresu niemowlęcego. Niemniej Ranke w klasycznym modelu spontanicznego wzrastania dziewcząt
z zespołem Turnera wyróżnił fazę od okresu noworodkowego do 2 roku życia, którą określił jako charakteryzującą
się szybkością wzrastania bliską normie w zdrowej populacji (Karlberg, 1993: „low − normal growth during infancy
and early childhood”).
Cel:

Ocena przebiegu wzrastania u chorych na zespół Turnera w okresie noworodkowym i pierwszych latach życia.

Pacjentki:

39 dziewcząt chorych na zespół Turnera, u których co najmniej jeden pomiar wzrostu wykonano przed

ukończeniem 1 roku życia, a kolejne pomiędzy 1 i 6 rokiem życia.
Metoda:

Dla prześledzenia przebiegu spontanicznego wzrastania u dziewcząt z zespołem Turnera w okresie od 0,10

do 6,0 roku życia użyto 180 pomiarów wzrostu wykonanych w jednym ośrodku. Do 2 roku życia długość ciała
mierzono w pozycji leżącej na plecach, u dzieci starszych wzrost określano w pozycji frankfurckiej za pomocą
stadiometru Harpenden (średnia z 3 pomiarów). Za pomocą statystycznej i opisowej analizy zgromadzonych danych
opracowano przebieg rozwoju fizycznego chorych na zespół Turnera, a następnie wykreślono siatki centylowe
obrazujące wzrastanie dziewcząt z zespołem Turnera od chwili urodzenia do 6 roku życia. Graficznie zobrazowano
szybkość wzrastania w tym okresie względem dziewcząt zdrowych. Krzywe przyrostów wysokości ciała dziewcząt
z zespołem Turnera względem przyrostów zdrowych dziewcząt opracowano na podstawie wartości norm wysokości
ciała dziewcząt warszawskich, opublikowanych przez Palczewską i Niedźwiecką (2001).
Wyniki:

Chore na zespół Turnera rosną znamiennie gorzej od pierwszych miesiącach życia, co wyraża się stałym

powiększaniem się różnicy pomiędzy średnim wzrostem dziewcząt zdrowych i chorych. W 6 miesiącu życia różnica
wysokości wynosi średnio 4 cm, po czym wzrasta do 10, a następnie do ponad 15 cm, odpowiednio w 4 i 6 roku życia.
Przed rozpoczęciem nauki w szkole podstawowej różnica pomiędzy wysokością dziewcząt chorych i zdrowych
stanowi już ponad

niedoboru wzrostu wyróżniającego dorosłe kobiety z zespołem Turnera, które w okresie rozwo−

jowym nie otrzymywały hormonu wzrostu, ani innych preparatów wpływających na szybkość wzrastania.
Szybkość wzrastania chorych na zespół Turnera jest wyraźnie mniejsza od średniej w populacji ogólnej. W 6 miesią−
cu życia dziewczynki z zespołem Turnera rosną średnio o 26% wolniej niż zdrowe. Najmniejsze różnice występują w
okresie od końca 1 do ukończenia 3 roku życia, a następnie systematycznie powiększają się na niekorzyść dziewcząt
chorych, które w wieku 3 lat rosną o 13% gorzej, a w wieku 6 lat już o 45% wolniej niż zdrowe rówieśniczki.
Wnioski:

Zaburzenia wzrastania występują u chorych na zespół Turnera od okresu dzieciństwa, z większym natęże−

niem niż dotychczas przedstawiano, co podkreśla znaczenie wczesnego różnicowania ich przyczyny, a także wskazu−
je na zasadność wczesnego wdrażania leczenia niedoboru wzrostu.

Spontaneous growth of girls with Turner’s syndrome until 6 years of age

A. Wiśniewski,

K. Milde,

R. Stupnicki

Department of Physiology,

Department of Biometry, Academy of Physical Education in Warsaw

Turner’s syndrome, with an incidence of about 1: 2500 live − born phenotypic females, is one of the most frequent
causes of body height deficit of girls and women. Short stature is the most familiar feature in Turner syndrome
patients. According to Ranke and Karlberg, growth during infancy and early childhood is low − normal.
The aim of the study was to revise present views regarding the course of physical development of girls with TS,
especially at infancy and early childhood.
Patients

: 39 girls were included in the study. Their calendar age ranged from 0.1 − 6.0 years. For the purpose of

establishing reference values for growth, only the data recorded prior to hormonal treatment were used. Body height
measurements were taken using the Harpenden stadiometer for those >18 months of age and a supine table for those
<18 months of age. Results: A total of 180 body height measurements were recorded in 39 patients. The results are
illustrated in the growth curve.
Growth disorders take place in TS since infancy, the growth rates in the age period of 2 − 3 years being similar to those
observed in healthy population. After that period, however, growth rate in Turner girls steadily decreases as shown in
percentile norms for TS. At the age of 6 years, the average difference in body height between Turner and healthy girls
exceeds

of the final growth deficit noted in untreated adult women with TS.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 10

P 10 Lipoproteina a (lp(a)) u pacjentek z zespołem Turnera

Lipoproteina a (lp(a)) u pacjentek z zespołem Turnera

B. Wikiera, E. Barg, E. Głąb, A. Basiak

Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego AM we Wrocławiu

W zespole Turnera częściej występują choroby układu krążenia. Znanym czynnikiem ryzyka choroby niedokrwien−
nej serca są zaburzenia metabolizmu lipidów.
Celem pracy była ocena zaburzeń lipidowych, szczególnie lipoproteiny (a) (Lp(a)) wśród pacjentek z zespołem
Turnera.
Pacjentki i metoda:

Badaną grupę stanowiło 65 dziewcząt z zespołem Turnera bez klinicznych objawów dysfunkcji

tarczycy oraz cukrzycy. Średni wiek badanych wynosił 12.45 ± 5,03 (2 − 21) lat. Monosomię chromosomu X stwier−
dzono u 60% badanych, mozaicyzm u 30,8%, aberracje strukturalne u 9,2%. Większość (59,7%) była leczona hormo−
nem wzrostu w trakcie badania, 17,5% ukończyła leczenie, 22,8% jeszcze go nie rozpoczęła. Określano wzrost, masę
ciała, BMI, stężenie Lp(a), cholesterolu, trójglicerydów, FT

, TSH, insuliny, IGF

, FSH, estradiolu.

Wyniki:

Wszystkie pacjentki miały prawidłowy poziom hormonów tarczycy. Stwierdzono dodatnie korelacje po−

między poziomami Lp(a) i cholesterolu (r = 0,37), Lp(a) i LDL (r = 0,48), natomiast nie występowały zależności Lp(a)
z innymi badanymi parametrami. Poziom Lp(a) nie wykazywał zależności od kariotypu. Pacjentki przed rozpoczę−
ciem leczenia GH miały najwyższe stężenie Lp(a), zaś najniższe występowało u dziewcząt po zakończeniu leczenia,
jednak bez istotnych różnic statystycznych. Porównanie grupy pacjentek z wysokim poziomem Lp(a) tj. > 35 mg/dl
(n = 12) oraz niskim tj. < 5 mg/dl (n =29) nie wykazało różnic odnośnie wieku, wzrostu, BMI, IGF

, insuliny. Jedynie

stężenie LDL było istotnie wyższe w pierwszej grupie (p=0,036).
Wnioski:

Wysokie stężenie Lp(a) występujące u części dziewcząt z zespołem Turnera może prowadzić do rozwoju

procesu miażdżycowego. Kariotyp ani parametry auksologiczne nie mają wpływu na poziom Lp(a), natomiast lecze−
nie hormonem wzrostu obniża go i przez to może działać protekcyjnie na układ sercowo − naczyniowy. Pozostaje
nieznany czynnik powodujący wzrost Lp(a).

Lipoprotein a (lp(a)) in patients with Turner’s syndrome

B. Wikiera, E. Barg, E. Głąb, A. Basiak

Department of Endocrinology and Diabetology for Children and Adolescents, Wroclaw.

Women with Turner syndrome (TS) more frequently develop cardiovascular disease. Abnormal lipid metabolism is a
well known risk factor for ischemic heart disease.
The aim of the study was to evaluate serum lipid abnormalities, particularly lipoprotein (a) (Lp(a)) in patients with TS.
Patients and method

: The study group consisted of 65 girls with TS without clinical signs of thyroid dysfunction or

diabetes mellitus. The mean age was 12.45 ± 5,03 (2 − 21) years. X chromosome monosomy was found in 60%,
mosaicism in 30.8%, structural aberration in 9.2% of the patients. Most of them (59.7%) received GH treatment, 17.5
finished treatment prior to the study, 22.8% didn’t start it yet. Height, weight, BMI, Lp(a), cholesterol, triglycerides,
free thyroxin, TSH, insulin, IGF

, FSH, estradiol were determined.

Results

: Thyroid hormones values were within normal ranges in all the patiens. There was a correlation between Lp(a)

and cholesterol (r = 0,37) and Lp(a) and LDL (r = 0,48), but not the age, BMI and other parameters. There were no
significant differences in Lp(a) levels between groups of patients with different karyotypes. The highest Lp(a) level
was observed in patients before GH treatment, the lowest after finishing the treatment but without a statistical
significance. We compared the groups of patients with high Lp(a) level (>35 mg/dl) (n = 12) to low Lp(a) level (<5 mg/
dl) (n = 29), but didn’t find any difference in age, height, BMI, IGF

, insulin level. Only LDL concentration was

significantly higher in the first group (p = 0,036).
Conclusions:
High Lp(a) concentration occurs in young patients with TS and could lead to atherosclerotic process development.
Lp(a) level does not seem to be influences by karyotype. It is also independent of auxological parameters.
GH therapy reduces Lp(a) and thus is protective for ischemic heart disease. This effect appears to be sustained by
estrogen administration in later life.
The factor causing Lp(a) rise has not been determined.

Streszczenia / Abstracts

P 11

Ocena płci psychologicznej u chorych z zespołem Turnera

I. Warmuz-Stangierska,

A. Czarnywojtek,

B. Rabska-Pietrzak,

M. Moszyńska-Obara,

J. Sowiński

Katedra i Klinika Endokrynologii, Przemiany Materii i Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej w Poznaniu,

Klinika

Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego Akademii Medycznej w Poznaniu

Zespół Turnera (ZT) jest zespołem pierwotnego uszkodzenia gonady z zaburzeniami strukturalnymi i ilościowymi
chromosomu płci X. Cechuje go niski wzrost, pierwotny brak miesiączki, infantylizm płciowy oraz liczne somatycz−
ne anomalie rozwojowe. Objawy te mogą doprowadzić do zaburzeń emocjonalnych i trudności w przystosowaniu do
otoczenia.
Cel pracy.

Celem naszej pracy było określenie płci psychologicznej u chorych z ZT.

Pacjenci i metody.

U każdej chorej oceniono płeć psychologiczną posługując się Inwentarzem do oceny Płci Psy−

chologicznej według S.L. Bem − BSRI (Bem Sex − Role Inventory), którego celem było określenie reprezentowanego
przez daną osobę typu płci psychologicznej.
Wyniki.

Uwzględnienie płci psychologicznej pozwala na bogatszą i bardziej zróżnicowaną analizę psychiki i zacho−

wań człowieka. Dlatego też postanowiono zastosować go jako narzędzie badawcze w analizie osobowości kobiet
z zespołem Turnera. Wśród 15 przebadanych chorych z ZT 10 (66,5%) określono jako tzw. „kobiece kobiety”,
4 (27%) jako tzw. „nieokreślone seksualnie”, natomiast tylko jedna (6,5%) chora z ZT osiągnęła jednakowo wysokie
wyniki w skalach męskości i kobiecości („androgynia”).
Wniosek.

Chore z ZT mogą łatwiej ulegać stresom sytuacyjnym.

Evaluation of psychological maturity in patients with Turner’s syndrome

I. Warmuz-Stangierska,

A. Czarnywojtek,

B. Rabska-Pietrzak,

M. Moszyńska-Obara,

J. Sowiński

Department of Endocrinology and Metabolism, Karol Marcinkowski University of Medical Sciences, Poznań, Poland,

Department of Pediatric Endocrinology and Diabetes, Karol Marcinkowski University of Medical Sciences, Poznań, Poland;

Turner’s syndrome (TS) is a gonadal dysgenesis concerning structural and quantitative chromosomal abnormalities.
TS is characterized by short stature, primary amenorrhoea, lack of sexual development and various somatic stigmata.
The condition is often associated with emotional problems and difficulties with environmental adaptation.
The aim.

The aim of our present study was to evaluate psychological maturity in adulthood in a group of 15 subjects

with TS.
Patients and methods.

A special test, the BSRI (Ben Sex − Role Inventory) was carried out on each of the female

participants in the study. The BSRI test has been chosen as a study tool for the analysis of character traits of women
with TS. This test allows for a richer and more differentiated analysis of the psyche and human behavior.
Results.

Our results showed that among 15 subjects with TS 10 (66,5%) were identified as “sex typed”, 4 (27%) as

“undifferentiated”, and only one (6,5%) women achieved equal results on both the masculine and feminine scales
(“androgynic”).
Conclusions.

We believe that patients with TS are more susceptible to situational stresses.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 12

P 12 Guzy gonad u dzieci

Guzy gonad u dzieci

P. Juszkiewicz, I. Latawiec-Mazurkiewicz, E. Gawrych, A. Kwas

Klinika Chirurgii Dziecięcej i Onkologicznej Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie

Wprowadzenie:

Guzy lite gonad nie są częstymi w populacji dziecięcej. Pierwotne złośliwe guzy jąder stanowią

mniej niż 2%, a guzy jajników − ponad 1,5% wszystkich nowotworów spotykanych w tym wieku. Dwie trzecie z nich
to guzy zarodkowe, z których najczęstszymi są dysgerminoma i guzy zatoki endodermalnej.
Cel pracy:

Ocena obrazu klinicznego i wyników leczenia guzów gonad u dzieci w materiale własnym.

Materiał i metoda:

Retrospektywnej analizie poddano dokumentację kliniczną 16 dzieci: 9 chłopców, w wieku 1

doba życia − 4 lata (średnia 1,2) i 7 dziewczynek, w wieku 2 lata − 15 lat (średnia 7,1), leczonych w Klinice Chirurgii
Dziecięcej i Onkologicznej w latach 1993 − 2004.
Wyniki:

Najczęściej zgłaszanymi objawami okazały się: u chłopców − pojawienie się guza moszny/jądra (w 2 przy−

padkach − wodniaka jądra), u dziewczynek − bóle brzucha i/lub jego powiększenie. Rozpoznano łącznie 15 guzów
o budowie zarodkowej (w tym 4 o utkaniu teratoma adultum) i 1, hormonalnie czynny, pochodzący ze zrębu sznurów
płciowych. Z 12 guzów złośliwych, w I stadium zaawansowania klinicznego było 6, w II stadium − 3, w III stadium −
3 pozostałe. Badanie histologiczne wykazało utkanie: yolk sac tumor − w 2 przypadkach, guza o budowie mieszanej
− w 4 przypadkach, teratoma immaturum − w 3 przypadkach, rhabdomyosarcoma embryonale, dysgerminoma oraz
granulosa cell tumor juvenile − w pozostałych 3. U 14 dzieci dokonano wycięcia gonady (hemikastracji), u 2 pozosta−
łych − wycięcia jajnika oraz wyłuszczenia samego guza jajnika. Chemioterapię pooperacyjną − zgodnie z protokołem
TGM − 95 stosowano u 5 chłopców − z wynikiem dobrym i 5 dziewczynek − z wynikiem złym w 2 przypadkach
(granulosa cell tumor juvenile i mieszany guz złożony w 1% z YST i w 99% z dysgerminoma − oba guzy w II stadium
zaawansowania). Wtórne wkroczenia chirurgiczne miały miejsce u 4 dziewczynek: u 2 z wyjściowo III stadium
zaawansowania choroby (operacja drugiego wejrzenia, potwierdzająca opanowanie procesu) oraz u 2 − z wyjściowo
II stadium zaawansowania choroby, o ostatecznie złym przebiegu (wycięcia ognisk przerzutowych). Z 12 dzieci
z rozpoznaniem guza złośliwego żyje 10. Czas przeżycia/ okres wolny od zdarzeń wyniósł − u chłopców od roku do
12 lat (średnia 7,1); u dziewczynek − od 9 miesięcy do 6 lat (średnia 2,6).
Wnioski:

1. Wśród guzów gonad u dzieci notowano prawie wyłącznie guzy o budowie zarodkowej. 2. Guzy germi−

nalne jąder dotyczyły głównie dzieci poniżej 1 roku życia, guzy jajnika − dziewczynek w wieku przedpokwitanio−
wym i w okresie pokwitania. 3. Guzy jąder rozpoznawane były w I, guzy jajnika − w II i III stadium zaawansowania
choroby, co rzutowało na jej przebieg i wyniki leczenia.

Gonadal tumors in children

P. Juszkiewicz, I. Latawiec-Mazurkiewicz, E. Gawrych, A. Kwas

Department of Surgical Pediatrics and Oncology, Pomeranian Medical University, Szczecin

Introduction:

Solid gonadal tumor are rare in the pediatric population. Primary malignant testicular tumors comprise less than 2% and

primary malignant ovarian tumor − more than 1,5% of all neoplasms seen in that age group. Two thirds of these tumors are of embryonal
origin including the most prevalent ones: dysgerminoma and endodermal sinus tumor.
Aim

of the study: Evaluation of clinical picture and outcome in gonadal tumor in children from the own material.

Material and method:

Medical files of 16 children including 9 boys aged from 1 day to 4 years (mean 1,2 years) and 7 girls aged 2 − 15 years

(mean 7,1 years) treated in the Department of Surgical Pediatrics and Oncology between 1993 and 2004 were retrospectively analyzed.
Results:

Most prevalent symptoms included: in boys − scrotal/testicular mass (2 cases of hydrocele), in girls − abdominal pain and/or

increased abdominal circumference. A total of 15 embryonal tumors were diagnosed (including 4 adult teratoma) and one hormonally
active tumor originating from the stroma of the yolk stalk. Among 12 malignancies we found 6 stage I, 3 stage II and 3 stage III tumors.
Histopathology revealed 2 cases of yolk sac tumor, 4 cases of mixed cell tumor, 3 cases of immature teratoma, and one case of the
following: embryonal rhabdomyosarcoma, dysgerminoma and juvenile granulosa cell tumor. Fourteen patients underwent gonadal
resection (hemicastration), in the remaining two: ovariectomy and extirpation of the ovarian tumor. Postoperative chemotherapy
according to TGM − 95 protocol was introduced in 5 boys − with good outcome, and in 5 girls − with poor outcome in 2 cases (juvenile
granulosa cell tumor and complex mixed cell tumor consisting in 1% of YST and in 99% of dysgerminoma − both stage II tumors). Re
− operations were performed in 4 girls including 2 initial stage III patients (second look surgery to confirm control of the process) and
2 initial stage II patients with poor outcome (resection of metastases). Out of 12 children with diagnosed malignancy, 10 survived.
Event free survival was in boys from 1 to 12 years (mean 7,1 years) and in girls from 9 months to 6 years (mean 2,6 years).
Conclusions:

1. Among gonadal tumors in children occurred almost exclusively germinal tumors. 2. Germinal testicular tumors

occurred mainly in boys under 1 year of life, ovarian tumors − in prepubertal and pubertal girls. 3. Testicular tumors were diagnosed
at stage I while ovarian tumors − at stage II and III thus influencing the course and outcome of the disease.

Streszczenia / Abstracts

P 13

Dysgerminoma i gonadoblastoma u dziecka z całkowitą niewrażliwością na

Dysgerminoma i gonadoblastoma u dziecka z całkowitą niewrażliwością na
androgeny

androgeny

A. Noczyńska, B. Salmonowicz, J. Chrzanowska

Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego AM we Wrocławiu

Dzieci z niewrażliwością na androgeny z żeńskimi zewnętrznymi narządami moczopłciowymi z reguły wychowywa−
ni są jako osobnicy żeńscy. W okresie dojrzewania obserwuje się rozwój kobiecych drugorzędowych cech płcio−
wych, jednak nie występuje miesiączka. Leczenie pacjentów z niewrażliwością na androgeny, ze względu na ryzyko
przemiany nowotworowej powinno być poprzedzone kastracją.
Opis przypadku

: 14 letnia dziewczynka przyjęta w 2003 roku do Kliniki z następującym wywiadem: urodzona

z ciąży II porodu prawidłowego o czasie z m. c. 3600g. Rozwijała się prawidłowo. W 2002 roku z powodu gwałtownie
powiększającego się obwodu brzucha została przyjęta do szpitala rejonowego, gdzie stwierdzono duży guz w jamie
brzusznej. Skierowana do dalszego leczenia w Klinice Chirurgii Dziecięcej. W dniu 23. 06. 2002 roku wykonano
zabieg operacyjny w trakcie którego usunięto guz o masie 4000 g wychodzący z gonady prawej oraz pakietowato
zmienione węzły chłonne. Badanie histopatologiczne − dysgerminoma. Kariotyp XY. W 12. 10. 2002 roku przyjęta
ponownie do Kliniki Chirurgii celem rewizji jamy brzusznej oraz usunięcia nowotworowo zmienionego jajnika
lewego (badanie histopatologiczne − gonadoblastoma).
Po pierwszym zabiegu skierowana celem leczenia do Kliniki Hematologii i Onkologii − leczona do 2003 roku.
Wyniki badań przy przyjęciu LH − 48,0 mIU/ml, FSH − 107, 0 mIU/ml. TTE − 0,24 ng/ml, Estradiol − < 20,0 pg/ ml, DHS
− 60,6

µg/dl. Obecnie LH − 155,0 mIU/ml, FSH − 62, 5 mIU/ml, TTE 0, 34 mg/ml Estradiol − < 20,0 pg/ml, DHS − 122,0

µg/dl. Wiek kostny − 12, 5/ 12, 5 kal. TSH − 2,24 µIU/ml, fT

− 3,6 pg/ml, fT

− 1,4 ng/dl. ATPO − < 10,0 IU/ml. ß HCG

− 4,1 mIU/ml, (N − 0 − 2,7) Densytometria − 24% ubytku gęstości kości w porównaniu do wieku kalendarzowego
(2 score).
Badanie ginekologiczne: wargi sromowe większe i mniejsze prawidłowo rozwinięte, łechtaczka prawidłowej wielko−
ści. Wejście do pochwy prawidłowe, pochwa ślepo zakończona. Stan po zabiegu operacyjnym obustronnej kastracji.

Dysgerminoma and gonadoblastoma in children with complete androgen

Dysgerminoma and gonadoblastoma in children with complete androgen
insensibility

insensibility

A. Noczyńska, B. Salmonowicz, J. Chrzanowska

Department of Endocrinology and Diabetology for Children and Adolescents, UM Wrocław, Poland

Children with androgen insensibility and female sexual external organs usually are classified as girls. In the puberty
observed is the development of female secondary sexual features without menstruation. The treatment of patients
with androgen insensibility, because of the risk of neoplastic transformation must be preceded by castration.
Case report

: a 14 year old girl was admitted in 2003 to the Clinic with the following anamnesis: birth from the

secondary gravidity, normal delivery. In 2002 admitted to the Pediatric Clinic of Surgery because of a dramatic
increase of the abdomen circumference. On the 23.06.2002 a surgical intervention was performed during this a tumor
of 4000 gr, with was growing up from the gonad. The histopathological examination ascertained a dysgerminoma.
The examined kariotype proved an XY. In 12. 10. 2002 admitted to the Surgery Clinic because of a neoplastic process
in the left gonad, which was removed. After the first surgery admitted to the Pediatric Clinic if Hematology and
Oncology where she was treated until 2003.
The laboratory results at the time of admission: LH − 48,0 mIU/ml, FSH − 107,0 mIU/ml, TTE − 0,24 ng/ml, Estradiole
< 20,0 pg/ml, DHS − 60,6

µg/ dl. The results now: LH − 155, 0 mIU/ml, FSH − 62,5 mIU/ml, TTE − 0,34 ng/ml, Estradiole

< 20,0 pg/ml, DHS − 122,0

µg/ dl. Bone age 12, 5/ 12 years, TSH − 2,24 µIU/ml, fT

− 3,6 pg/ ml, fT

− 1,4 ng/dl, ß HCG

− 4,1mIU/ml (n − 0 − 2,7), densytometry − 24% decrease of the bone density in comparison with the calendar age (2
score). Body mass 51,7 kg (50 cent) height 151 cm (10 cent). Gynecological examination: labia majus end minus
pudenda developed normal. Clitoris of normal size. The vaginal admittance normal, the vagina blindly ended. The
status after bilateral castrations.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 14

P 14 Zaburzenia rozwoju narządów płciowych u dwojga pacjentów z nieprawidłową

Zaburzenia rozwoju narządów płciowych u dwojga pacjentów z nieprawidłową

Zaburzenia rozwoju narządów płciowych u dwojga pacjentów z nieprawidłową
budową chromosomów 2 pary

budową chromosomów 2 pary

M. Grajewska-Ferens,

D. Janczarska,

J. Sołtyski

Katedra i Klinika Pediatrii i Endokrynologii AM w Warszawie,

Katedra i Klinika Pediatrii i Nefrologii AM w Warszawie

1. Wnętrostwo i zespół wad rozwojowych u pacjenta duplikacją długiego ramienia chromosomu 2 pary.
2. Dysgenezja jajników, brak pochwy i zespół wad rozwojowych u pacjentki z delecją długiego ramienia chromoso−
mu 2 pary.
Przypadek 1: Chłopiec 2 6/12 z zespołem wad rozwojowych i opóźnionym rozwojem psychoruchowym. Ur. z CV
PIV,CC z powodu zagrażającej zamartwicy, m.c: 2700g,Apgar 8 − 9 pkt. Dysmorfia: niskie czoło, nadmiar skóry w
okolicy nasady nosa, mała żuchwa, wnętrostwo, wzmożone napięcie mięśniowe, opóźniony rozwój psychoruchowy,
VSD, PFO, PDA. USG: brak jąder w mosznie i kanałach pachwinowych. Kariotyp: 46 XY dupl 2 (pter >q37.3: : q 37.1
> qter ish (2) (wcp 2+). Stwierdzona nieprawidłowość powstała de novo. Kariotyp matki i ojca prawidłowy. Analiza
chromosomów technika FISH przy użyciu sondy specyficznej dla chromosomów 2 pary (Apligene,Oncor) wykazała,
że dodatkowy materiał na długim ramieniu chromosomu 2 pary pochodzi z tego chromosomu. Test z biogonadylem:
test: 0,009 ng/ml − 2, 6 ng/ml FSH; 1,0

µIU/ml LH: 0,9 µIU/ml.

Przypadek 2: Dziewczynka 15 6/12 z zespołem wad rozwojowych i opóźnionym rozwojem: upośledzenie w stopniu
lekkim. Urodzona z CI PI PSN m.c: 2800g, Apgar 9 pkt. Znaczny niedobór wzrostu. Dysmorfia: niskie czoło, nadmiar
skóry w okolicy nasady nosa, stosunkowo mała mózgoczaszka., mała żuchwa, wiotkość krtani, skolioza dystoniczna
(dex) znacznego stopnia, zaburzone napięcie mięśniowe, brak pochwy, refluks pęcherzowo − moczowodowy, opóźnio−
ny rozwój psychoruchowy CoA, ASD. PDA. USG: zapęcherzowo w miejscu typowym dla prawego jajnika widoczny
homogenny twór o objętości 5,1 ml, najpewniej odpowiadający gonadzie, bez cech budowy pechęrzykowej. Po stronie
lewej gonady nie uwidoczniono. Kariotyp: 46 XX del 2 (36.2). Stwierdzona nieprawidłowość powstała de novo. Kario−
typ matki i ojca prawidłowy FSH: 7, 6 mIU/ml, LH: 5,6 mIU/ml, Estradiol: 73,1pg/ml (prepub: 15pg/ml), Progesteron:
0,5 ng/ml, Testosteron: 0,52 ng/ml, DHEA − s: 198,3

µg/dl. W obu przypadkach zaburzenia w budowie narządów

płciowych stwierdzano u dzieci z nieprawidłowościami autosomów − ramienia długiego chromosomu 2 pary.

Abnormality of genitals in two patients with abnormal chromosome 2

M. Grajewska-Ferens,

D. Janczarska,

J. Sołtyski

Department of Pediatrics and Endocrinology, Medical University of Warsaw,

Department of Pediatrics and Nephrology,

Medical University of Warsaw

Cryptorchismus and developmental anomalies in a patient with duplication of the longer arm of chromosome 2.
Dysgenesis of ovaries, absence of vagina and other developmental anomalies in a patient with deletion of the longer
arm od chromosome 2. CASE 1: A case of 2,5 years old boy with developmental anomalies and delay of psychomotor
development. It was 5

pregnancy, 4

delivery. The pregnancy was terminated by cesarean section as a prevention of

asphyxia. Birth weight was 2700g and baby received 8 − 9 points in Apgar score. Dysmorphy: low forehead, excess of
skin in nasal region, micrognathia, cryptorchismus, muscular hypertonia, delay of psychomotor development, VSD,
PFO, PDA. USG scan: lack of testis in scrotum and in inguinal canal. Kariotype: 46 XY dupl (pter >q37.3: : q 37.1 >
qter ish (2) (wcp 2+). This is “de novo” anomaly. Parenteral kariotypes are normal. Chromosome analysis − FISH
method with specific chromosome 2 probe (Apligene, Oncor) reveiled additional material on the longer arm of
chromosome 2, which delivered from the same chromosome. Biogonadyl test: test: 0,009 ng/ml − 2, 6 ng/ml, FSH; 1,0
µIU/ml, LH: 0,9 µIU/ml.
CASE 2: A case of 15,5 years old girl with developmental anomalies and with mild retardation. She was born from 1

pregnancy, normal delivery with birth weight 2800g, 9 points in Apgar score. Significant height deficiency. Dysmorphy:
low forehead, excess of skin in nasal region, small cerebrofacial part, micrognathia, laryngomalacia, scoliosis, muscular
hypertonia, lack of vagina, vesico − ureteral reflux, delay of psychomotor development, CoA, ASD, PDA.
USG scan: a homogeneous mass approx 5,1ml in a typical place of right ovarium, propably it is a gonad without
follicular structure, on the left side gonad was not found. Kariotype: 46XX del.2 (36.2). This is “de novo” anomaly.
Parenteral kariotypes are normal. FSH: 7, 6 mIU/ml, LH: 5,6 mIU/ml, Estradiol: 73,1pg/ml (prepub: 15pg/ml),
Progesteron: 0,5 ng/ml, Testosteron: 0,52ng/ml, DHEA − s: 198,3

µg/dl. Abnormality in genitalia structure were found

in children with changes in the longer arm chromosome 2 in both cases.

Streszczenia / Abstracts

P 15

Pentasomia chromosomów płciowych skojarzona z niedoczynnością tarczycy

B. Wikiera,

R. Ślęzak,

A. Noczyńska

Klinika Endokrynologii Wieku Rozwojowego AM, Wrocław,

Zakład Genetyki AM, Wrocław

Pentasomia 49,XXXXY jest rzadką anomalią genetyczna dotyczącą chromosomów płciowych często uznawaną za wariant zespołu
Klinefeltera. Towarzyszą jej jednak większe zmiany w fenotypie z cechami dysmorficznymi, niedorozwojem zewnętrznych narządów
płciowych i opóźnieniem umysłowym.
Celem pracy

jest przedstawienie stanu klinicznego, wyników badań oraz rozwoju pacjenta skierowanego do naszej kliniki w 12

miesiącu życia z powodu niedorozwoju zewnętrznych narządów płciowych.
Opis pacjenta

: Pacjent R.K. urodzony z ciąży IV, porodu III, rozwiązanego w 38 tygodniu cięciem cesarskim z powodu przodującego

łożyska. Rodzice w wieku 29 (matka) i 41 (ojciec) lat, niespokrewnieni. Starsza o 3 lata siostra zdrowa i rozwinięta prawidłowo. Dwie
pozostałe ciąże zakończone niepomyślnie: poronieniem oraz urodzeniem w 33 hbd obumarłego płodu. W obecnej ciąży matka leczona
z powodu depresji (Lerivon, Relanium, Efectin ER). Urodzeniowa masa ciała pacjenta 2400g, długość 53cm, punktacja Apgar 6 w
1’ i 7 w 5’; stwierdzono owinięcie pępowiną, hipotrofię i niedotlenienie okołoporodowe. W 6 miesiącu życia matka zauważyła
skrzywienie boczne kręgosłupa. W 10 miesiącu w tomografii komputerowej głowy uwidoczniono poszerzenie przestrzeni płynowej
przymózgowej, układu komorowego nadnamiotowego i atrofię mózgu. W 12 miesiącu życia masa ciała 9600, długość 80 cm, obwód
głowy 47 cm, klatki piersiowej 46 cm, ciemię śr. 2 cm. W badaniu fizykalnym przy przyjęciu stwierdzono: obniżone napięcie
mięśniowe, szerokie czoło oraz nasadę nosa, hiperteloryzm, zmarszczkę nakątną, zrotowanie lewej małżowiny usznej, brak zębów,
krótką szyję, spadziste ramiona, wąską klatkę piersiową, lewostronne skrzywienie kręgosłupa, hipoplastyczną mosznę, małe prącie,
małe jądra, lewe położone w kanale pachwinowym, prawe w mosznie. Rozwój psychoruchowy opóźniony: nie siedział ani nie stał
samodzielnie. Badanie genetyczne leukocytów krwi obwodowej wykazało kariotyp 49,XXXXY. W badaniu radiologicznym: wiek
kostny opóźniony, noworodkowy, lewostronne skrzywienie kręgosłupa w odcinku piersiowo − lędźwiowym. Spoczynkowe poziomy
hormonów tarczycy: TSH − 1,31

µIU/ml, FT

− 1,2 ng/dl, FT

− 5,5 pg/ml. W teście z TRH wartość TSH wzrosła do 35,2

µIU/ml, co

wskazywało na niedoczynność tarczycy. W teście z analogiem GnRH: FSH z wartości 0,53 wzrastało do 41,7 mIU/ml, LH z 4,5 do
29,2 mIU/ml. Po podaniu CRH ACTH z wartości <10 wzrosło do 34,5 pg/ml, kortyzol z 7,4 do 20,4 mg/ml. W USG serca PFO,
urografia prawidłowa. Zlecono podawanie L − tyroksyny. Po miesiącu zaczął ząbkować. Chodzi samodzielnie od 23 m.ż., nie mówi.
Wniosek:

U dzieci z kariotypem 49,XXXXY celowa jest ocena hormonalna. Wczesne rozpoznanie deficytu pozwala na wczesne

rozpoczęcie substytucji hormonalnej, równorzędnie do rehabilitacji wspomagającej indywidualny rozwój pacjenta.

Sex chromosome pentasomy connected with hypothyroidism.

B. Wikiera,

R. Ślęzak,

A. Noczyńska

Department of Endocrinology and Diabetology for Children and Adolescents, Wrocław,

Department of Genetics, Wrocław

49,XXXXY syndrome is a rare defect of sex chromosomes frequently labelled as Klinefelter variant. It is associated with a more
severe phenotype with dysmorphic features, hypogenitalism and mental retardation.
The goal:

In this report we describe clinical, biochemical, hormonal, radiological and developmental status of the patient referred to our

department at the age of 12 months because of underdeveloped external genitalia.
Report of the patient.

The patient R.K. is a 12 − month − old boy who was born after a 38 − week gestation to a gravida 4 para 3, a 29

− year − old woman and an unrelated 41 − year − old man. His older sister was 3 at the time of his birth. She is healthy and normal in her
development. The two other pregnancies were unsuccessful: 1 miscarriage and one labour of a girl without any sign of live. The woman
was treated with Lerivon, Relanium, Efectin ER during last pregnancy because of depression. R.K. was born by caesarean section
because of placenta praevia and was wrapped with an umbilical cord, had hypothrophy and respiratory distress. He weighed 2400g,
with length 53cm, Apgar score 6 at 1’ and 7 at 5’. His mother noticed scoliosis at the age of 6 months. At 10 months a CT scan
confirmed mild hydrocephalus with mild ventricular dilatation and cerebral atrophy. At the age of 12 months his weight was 9600,
length 80 cm, head circumference 47 cm, thorax circumference 46 cm, crown of the head 2 cm in diameter. Physical examination on
admission revealed: hypotonia, broad forehead and nasal bridge, hypertelorism, epicanthic folds, rotated left ear, lack of teeth, short
neck, sloping shoulders, narrow thorax, left side scoliosis, hypoplastic scrotum, small penis and testes, left testis located in inguinal
canal, right in scrotum. Psychomotorical development was retarded: he could not seat or stand without support. A chromosome study
from peripheral blood leukocytes indicated the 49,XXXXY karyotype. On radiographic examination: delayed bone age adequate to
neonatal period, left side scoliosis in the thoracal − lumbal region of the vertebrae. Basal levels of thyroid hormones: TSH 1,31

µIU/

ml, FT

− 1,2 ng/dl, FT

− 5,5 pg/ml. During TRH stimulatory test TSH level rose to 35,2

µIU/ml, which indicated hypothyroidism.

After GnRHa administration: FSH rose from 0,53 to 41,7mIU/ml, LH from 4,5 to 29,2 mIU/ml. Stimulation with CRH caused the
change of ACTH from <10 to 34,5 pg/ml, cortisol from 7,4 to 20,4 mg/ml. Echocardiography confirmed PFO, urography was normal.
L − thyroxin administration was ordered. After 1 month the first tooth appeared. He started walking at 23 months, but still doesn’t talk.
Conclusion:

Children with 49,XXXXY karyotype require hormonal estimations. Early identification of deficit allows to start early

treatment intervention, parallel to rehabilitation, to support individual development.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 16

P 16 Dysgenezja gonad i niedobór wzrostu u chłopca z kariotypem 46 XY/45X

Dysgenezja gonad i niedobór wzrostu u chłopca z kariotypem 46 XY/45X

J. Chrzanowska, A. Noczyńska, B. Salmonowicz

Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego Akademii Medycznej we Wrocławiu

U osób z kariotypem 46XY/45X rozwój zewnętrznych narządów płciowych może przebiegać od prawidłowych
narządów żeńskich poprzez obojnacze narządy, aż do całkowicie ukształtowanych w kierunku męskim.
U tych pacjentów występuje zwiększone ryzyko rozwoju nowotworów wywodzących się z dysgenetycznych gonad.
Przypadek

: 13 letni chłopiec zgłosił się do Kliniki z powodu niedoboru wzrostu.

W wywiadzie 4x operowany z powodu obustronnego wnętrostwa i spodziectwa, niedobór wzrostu od wczesnego
dzieciństwa.
Przy przyjęciu: niedobór wzrostu (hSDS − 3,42), gotyckie podniebienie, nad sercem szmer skurczowy (1/6), jądro
lewe 2 ml w mosznie, prawe niewyczuwalne, cechy dojrzewania P II wg Tannera, stan po operacji spodziectwa,
w okolicy pachwinowej blizny pooperacyjne.
Badania dodatkowe: GH 23,5 ng/ml (w teście po glukagonie), LH 0,42 mIU/ml, FSH 3,6 mIU/ml, TTE <20 ng/dl,
kariotyp 46XY(42)/45X(9).
Orientacja psychoseksualna męska.
Chłopca skierowano do Kliniki Chirurgii Dziecięcej, gdzie podczas laparoskopii jamy brzusznej i miednicy małej
nie wykazano żadnych nieprawidłowości. Usunięto szczątkowe gonady.
Bad. his − pat. gonady prawej: wśród tkanki włóknistej nabłonek kubiczy − przypomina jajowody, Bad. his. − pat.
gonady lewej: utkanie najądrza i nasieniowodu. Obustronnie brak utkania jądra.
Wystawiono wniosek o przydzielenie GH. Wprowadzono substytucję testosteronem.
Wnioski:
1. U każdego pacjenta z nieprawidłowymi narządami moczowo − płciowymi koniecznie należy wykonać badanie
genetyczne zwłaszcza przed leczeniem chirurgicznym.
2. Wynik badania genetycznego decyduje o dalszym postępowaniu.

Dysgenetic gonad and nanosomia in boy with karyotype 46 XY/45X

J. Chrzanowska, A. Noczyńska, B. Salmonowicz

Department of Endocrinology and Diabetes for Children and Adolescents, Medical Academy in Wrocław

Sex organs of individuals with the karyotype 48 XY/45X could be developed in a regular male, ambisexual or fully
shaped female form.
These patients have a much higher risk of the development of neoplasm originating from the dysgenetic gonads.
Anamnesis: a 13 year old boy has been operated on four times because of hypospadiasis and cryptorchism. Short
stature from early childhood.
Physical examination: short stature (hSDS − 3,42),left testis 2 ml in the scrotarum, right testis was unpalpable, puberty
symptoms P II, the state after the hypospadiasis surgery operation.
Additional examinations: GH 23,5 ng/ml (provocative test with glucagons), LH 0,42 mIU/ml, FSH 3,6 mIU/ml,
TTE<20 ng/dl, karyotype 46XY(42)/45X(9).
Male sexual identification. No abnormalities were found in the abdominal cavity and minor pelvis during laparosco−
py. Gonads were removed.
Histopathological examination: right gonad fibrous connective tissue with cubical epithelium (resembles oviduct),
left gonad: tissue of epididymis and spermatic duct.
Lack of texture on both sides of testis. Testosterone therapy was introduced. The patient is qualified for GH therapy.
Conclusions:
1. Genetic examination should be performed on each patient with irregular sex organs, especially before surgical
treatment.
2. The result of genetic examination should determine further treatment.

Streszczenia / Abstracts

P 17

Częstość występowania otyłości i insulinooporności u dzieci z hipertrofią

Częstość występowania otyłości i insulinooporności u dzieci z hipertrofią
urodzeniową matek chorujących na cukrzycę typu 1 i cukrzycę ciążową

urodzeniową matek chorujących na cukrzycę typu 1 i cukrzycę ciążową

M. Zawodniak-Szałapska, R. Stawerska, K. Cypryk, A. Lewiński

Klinika Endokrynologii i Chorób Metabolicznych Instytutu CZMP, Łódź

Wprowadzenie:

Zarówno cukrzyca przedciążowa (DM), jak i cukrzyca ciążową (GDM), wpływają niekorzystnie na przebieg ciąży,

powodując zaburzenia metaboliczne, których jednym ze skutków jest hipertrofia płodu. Konsekwencją patologii prenatalnej może być
rozwój otyłości, insulinooporności (IR) czy cukrzycy typu 2, które mogą ujawnić się już w wieku rozwojowym. Celem pracy było
określenie częstości występowania otyłości oraz IR u dzieci w wieku od 4 do 8 lat z hipertrofią urodzeniową, których matki chorowały
na DM1 lub GDM. Materiał i metody: Do analizy zakwalifikowano 42 dzieci w wieku od 3,6 do 8,4 lat (średnia ± SD: 5,95 ± 1,8 lat)
z hipertrofią urodzeniową (urodzeniowa masa ciała wyższa niż +2,0 SD w stosunku do normy dla wieku płodowego i płci dziecka),
urodzonych przez matki chorujące na DM1 (podgrupa DM1; n=18 dzieci) lub GDM (podgrupa GDM; n=24 dzieci). Na podstawie
wzrostu i masy ciała dziecka obliczono wskaźnik BMI SDS. W przypadku, gdy wartość BMI była wyższa niż +2,0 SD dla wieku
wzrostowego i płci dziecka, rozpoznano otyłość. U każdego dziecka oznaczono stężenie glukozy i insuliny w surowicy krwi na czczo
oraz po jednej i po dwóch godzinach po doustnym podaniu 1,75 g/kg mc glukozy (OGTT). Na podstawie wyniku testu obliczono
wskaźnik IR metodą HOMA, QUICKY oraz wg Belfiore. Do porównania wyników wskaźników insulinooporności posłużono się grupą
kontrolną, którą stanowiło 13 zdrowych, szczupłych dzieci, będących w okresie przeddojrzewaniowym, urodzonych z prawidłową masą
ciała. Wyniki badań: Otyłość rozpoznano u 8 dzieci z grupy DM (44,45%) i u 11 dzieci z grupy GDM (45,8%); pomiędzy częstością
występowania otyłości w obu podgrupach nie było różnicy znamiennej statystycznie (p> 0,05). Nie stwierdzono znamiennych różnic
pomiędzy analizowaną grupą dzieci z hipertrofią urodzeniową a grupą kontrolną w zakresie stężeń glukozy i sekrecji insuliny
w poszczególnych punktach oznaczeń OGTT. Nie stwierdzono znamiennych różnic w zakresie stężeń glukozy i sekrecji insuliny
w poszczególnych punktach oznaczeń OGTT w podgrupach dzieci matek z DM1 i GDM. Insulinooporność określana metodą HOMA
wynosiła 0,75 ± 0,43 w grupie dzieci z hipertrofią (0,79 ± 0,43 dla DM1; 0,71 ± 0,43 dla GDM) oraz 0,78 ± 0,26 w grupie kontrolnej
(p> 0,05). Insulinooporność określana metodą QUICKY wynosiła 0,42 ± 0,04 w grupie dzieci z hipertrofią (0,41 ± 0,04 dla DM1
i 0,42 ± 0,04 dla GDM) oraz 0,40 ± 0,02 w grupie kontrolnej (p>0,05). Insulinooporność określana metodą Belfiore wynosiła 1,00 ± 0,29
w grupie dzieci z hipertrofią (1,02 ± 0,24 dla DM1 i 0,98 ± 0,32 dla GDM) oraz 1,04 ± 0,25 w grupie kontrolnej (p>0,05). Wnioski:
1. U 45,2% dzieci z hipertrofią urodzeniową, których matki w czasie ciąży chorowały na cukrzycę typu 1 lub ciążową, stwierdza się
otyłość już w wieku przedszkolnym i wczesnym szkolnym. 2. U dzieci z hipertrofią urodzeniową, których matki w czasie ciąży
chorowały na cukrzycę typu 1 lub ciężarnych, nie stwierdza się cech insulinooporności w wieku przedszkolnym i wczesnym szkolnym,
mimo dużej częstości występowania otyłości.

The incidence of obesity and insulin resistance in children with perinatal

The incidence of obesity and insulin resistance in children with perinatal
hypertrophy from mothers with type 1 and gestational diabetes mellitus

hypertrophy from mothers with type 1 and gestational diabetes mellitus

M. Zawodniak - Szałapska, R. Stawerska, K. Cypryk, A. Lewiński

Department of Endocrinology and Metabolic Diseases, Institute of Endocrinology, Medical University, Polish Mother’s
Memorial Hospital - Research Institute, Łódź

Introduction.

Both pregestational diabetes mellitus (DM) and gestational diabetes mellitus (GDM) exert unfavourable effects on the

course of pregnancy, causing metabolic disorders, foetal hypertrophy being one of them. The development of obesity, insulin resistance
(IR) or type 2 diabetes mellitus (the symptoms of which may occur already in the developmental age) can be consequences of this prenatal
pathology. The goal of the study was determination of the incidence of obesity and insulin resistance in children at the age from 4 to 8
years with perinatal hypertrophy, from mothers with diabetes mellitus type 1 (DM1) or GDM. Material and methods. Forty two (42)
were qualified to the study in age between 3.6 and 8.4 years (the mean ± SD: 5.95 ± 1.8 years) with perinatal hypertrophy (the perinatal
body weight higher than +2.0 SD vs. the gestational age and sex of the child), born from mothers with DM1 (DM1 subgroup; n=18
children) or GDM (GDM subgroup; n=24 children). Following the height and body weight of each child, BMI SDS were calculated. In
case, when BMI value exceeded +2.0 SD for the height age and sex of the child, obesity was diagnosed. In each child, serum glucose and
insulin concentrations were determined, in fasting condition and after one and two hours from the during OGTT. Following the test
results, the IR index was calculated, using HOMA and QUICKY methods and acc. to Belfiore. The obtained values of IR were juxtaposed
with values in a control group, consisting of 13 normal children in prepubertal age, born with normal body weight. Results of the study
Obesity was diagnosed in 8 children from DM group (44.45%) and in 11 children from GDM group (45.8%); no statistically significant
differences were found between the incidence rates of obesity in both groups (ns). No statistically significant differences were found
between the analyses group of children with perinatal hypertrophy and the control group, with respect to serum glucose concentrations
and insulin secretion in particular time points of OGTT. No statistically significant differences were found with regards to serum glucose
concentrations and insulin secretion in particular time points of OGTT in the subgroups of children from mothers with DM1 and GDM
IR, determined by HOMA, was 0.75 ± 0.43 in the group of children with hypertrophy (0.79 ± 0.43 for DM1; 0.71 ± 0.43 for GDM) and
0.78 ± 0.26 in the control group (ns). IR, determined by QUICKY, was 0.42 ± 0.04 in the group of children with hypertrophy
(0.41 ± 0.04 for DM1 and 0.42 ± 0.04 for GDM) and 0.40 ± 0.02 in the control group (ns). IR, determined by Belfiore’s method, was
1.00 ± 0.29 in the group of children with hypertrophy (1.02 ± 0.24 for DM1 and 0.98 ± 0.32 for GDM) and 1.04 ± 0.25 in the control
group (ns). Conclusions: 1. In 45.2% of children with perinatal hypertrophy, whose mothers suffered from either DM1 or GDM during
pregnancy, obesity is diagnosed already in pre − school and early school age. 2. In children with perinatal hypertrophy, whose mothers
suffered from either DM1 or GDM during pregnancy, no insulin resistance features are observed in either pre − school or early school age.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 18

P 18 Wybrane parametry gospodarki lipidowej u dzieci pochodzących z ciąż

Wybrane parametry gospodarki lipidowej u dzieci pochodzących z ciąż

Wybrane parametry gospodarki lipidowej u dzieci pochodzących z ciąż
powikłanych cukrzycą

powikłanych cukrzycą

A. Gębala,

B. Garanty-Bogacka,

M. Syrenicz,

J. Goral,

M. B. Czeszyńska

Samodzielna Pracownia Propedeutyki Chorób Dzieci Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie,

Klinika Neonatologii

Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie

Cukrzyca u kobiety w ciąży jest dobrze Poznanym czynnikiem ryzyka dla płodu i noworodka. Obecnie coraz więcej
doniesień wskazuje na częstsze występowanie licznych problemów rozwojowych i zaburzeń metabolicznych
u dzieci pochodzących z ciąż powikłanych cukrzycą.
Celem badań była ocena wybranych parametrów gospodarki lipidowej u dzieci matek z cukrzycą.
Badania zostały przeprowadzone u 117 dzieci w wieku 3 − 10 lat. Wszystkie dzieci były w fazie przedpokwitaniowej.
Grupę badaną stanowiło 77 dzieci, w tym 32 dzieci urodzonych przez matki z cukrzycą ciężarnych klasy G1 (GDM
G1) − leczone dietą, 25 dzieci matek z cukrzycą ciężarnych klasy G2 (GDM G2) − leczonych dietą i insuliną i 20 dzieci
matek z cukrzycą typu 1 (PGDM), rozpoznaną przed ciążą. Grupa kontrolna obejmowała 40 dzieci z nieobciążonym
wywiadem w kierunku cukrzycy u matki, dobranych pod względem płci i wieku.
U wszystkich dzieci przeprowadzono badanie podmiotowe i przedmiotowe, ocenę parametrów antropometrycznych
oraz oznaczono profil lipidowy w surowicy krwi w warunkach podstawowych.
Stężenie cholesterolu całkowitego u dzieci matek z GDM G1 wynosiło 4,72 ± 0,87 mmol/l, u dzieci matek z GDM G2
4,24 ± 0,75 mmol/l, natomiast u dzieci matek z PGDM 4,57 ± 0,88 mmol/l i we wszystkich grupach badanych, przy
kontrolowaniu wieku i płci, było istotnie wyższe niż w grupie kontrolnej, w której wynosiło 3,9 ± 0,6 mmol/l (odpo−
wiednio: p<0,00005, p<0,05 i p<0,005). Stężenie frakcji LDL cholesterolu w grupie kontrolnej wynosiło 2,14 ± 0,59
mmol/l i było istotnie niższe niż u dzieci matek z GDM G1 (2,93 ± 0,82 mmol/l; p<0,00005), u dzieci matek z GDM
G2 (2,41 ± 0,52 mmol/l; p=0,08) i u dzieci matek z PGDM (2,56 ± 0,9 mmol/l; p<0,05). Stężenia frakcji HDL chole−
sterolu i triglicerydów w grupach badanych i kontrolnej były zbliżone.
Aterogenny profil lipidowy, obserwowany u potomstwa matek z cukrzycą, już w okresie przedpokwitaniowym, może
predysponować do chorób układu sercowo − naczyniowego w wieku dorosłym.

Selected parameters of lipid metabolism in the offspring of diabetic pregnancy

A. Gębala,

B. Garanty-Bogacka,

M. Syrenicz,

J. Goral,

M. B. Czeszyńska

Independent Laboratory of Propaedeutics in Paediatrics,

Clinic of Neonatology, Pomeranian Medical University, Szczecin

The offspring of diabetic mothers have a high risk of complications in the neonatal period but the long − term outcome
poses several questions. Maternal fuel metabolism may predispose to adult diseases, some of them possible associated
with dyslipoproteinaemia.
The authors present the results of biochemical investigations of lipid metabolism in the offspring of diabetic pregnancy.
The study material consisted of 117 prepubertal children, aged 3 − 10 years, born to diabetic mothers. Maternal
diabetes was classified as gestational diabetes mellitus (GDM), G1 in 32 cases treated only with diet, G2 in 25 cases
treated with diet in combination with insulin or pregestational type 1 diabetes (PGDM) in 20 cases. They were
compared with a group of 40 offspring of non − diabetic mothers of similar age, sex and social class. Physical
examination and anthropometric measurements were performed. Fasting blood was taken for lipids.
Statistical significant differences existed between the offspring of diabetic and non − diabetic pregnancies for total
cholesterol (4,72 ± 0,87 mmol/l in the offspring of mothers with GDM G1; 4,24 ± 0,75 mmol/l in the offspring of
mothers with GDM G2; 4,57 ± 0,88 mmol/l in the offspring of mothers with PGDM vs 3,9 ± 0,6 mmol/l in the control
group; p<0,00005, p<0,05, p<0,005 respectively). LDL cholesterol levels were also statistically greater in the offspring
of diabetic mothers than in the control offspring (2,93 ± 0,82 mmol/l in the offspring of mothers with GDM G1;
2,41 ± 0,52 mmol/l in the offspring of mothers with GDM G2; 2,56 ± 0,9 mmol/l in the offspring of mothers with
PGDM vs 2,14 ± 0,59 mmol/l in the control group; p<0,00005, p=0,08, p<0,05 respectively). HDL cholesterol and
triglyceride concentrations were not statistically different between the two groups.
In conclusion these results indicate that important differences in lipid metabolism exist between children of diabetic
and non − diabetic mothers, even in childhood. These data suggest that offspring of diabetic mothers might be at an
increased risk for the development of cardiovascular disease in later life.

Streszczenia / Abstracts

P 19

Czy wskaźniki insulinooporności korelują ze stężeniami glukozy i insuliny w

Czy wskaźniki insulinooporności korelują ze stężeniami glukozy i insuliny w
teście doustnego obciążenia glukozą u dzieci otyłych?

teście doustnego obciążenia glukozą u dzieci otyłych?

M. Kalina,

Ch. Kelnar,

P. Crofton,

L. Bath,

A. Drake

Katedra i Klinika Pediatrii, Endokrynologii i Diabetologii Dziecięcej, Śląska Akademia Medyczna w Katowicach,

Department of Child Life and Health, Royal Hospital for Sick Children, University of Edinburgh, UK,

Department

of Paediatric Biochemistry, Royal Hospital for Sick Children, University of Edinburgh, UK

W celu określenia insulinooporności, jako głównego ogniwa w zespole metabolicznym, wykorzystuje się badania dynamiczne
obejmujące m.in. test doustnego obciążenia glukozą (OGTT) i klamry glikemiczne. Jednocześnie poszukuje się prostszych metod
przesiewowych pozwalających ocenić stan insulinooporności. Celem pracy było określenie związku pomiędzy parametrami antropo−
metrycznymi oraz stężeniami insuliny i glukozy u otyłych dzieci, jak również stwierdzenie, czy wskaźniki insulinooporności opraco−
wane na podstawie oznaczeń glikemii i insulinemii na czczo korelują ze stężeniami glukozy i insuliny po doustnym obciążeniu glukozą.
Grupa badana obejmowała 47 otyłych dzieci (BMI >97 pc), 16 chłopców i 31 dziewcząt w wieku 11,75 ± 2,92 lata (w tym 10 dzieci
w okresie przedpokwitaniowym). Krew pobierano na czczo w celu oznaczenia insuliny, glukozy i globuliny wiążącej hormony
płciowe (SHBG). Poza tym oznaczano maksymalne stężenia insuliny i glukozy w teście OGTT (0’, 30’, 60’, 90’, 120’), na podstawie
którego określano również równoważniki insulinooporności: HOMA (homeostasis model assessment of insulin resistance), QUICKI
(quantitative insulin sensititvity check index) i I/G (insulinogenic index). Korelacje pomiędzy parametrami były obliczone wg wskaź−
nika Spearmana, a wyniki uważano za znamiennie statystyczne przy p<0,05. Średnie odchylenie standardowe BMI (BMI − SD)
wynosiło 2,99 ± 0,87; średni czas trwania otyłości wynosił 6,87 ± 3,69 lat.
U 38 (80,85%) dzieci stwierdzono hiperinsulinemię na podstawie testu OGTT, w tym 11 (23,40%) dzieci cechowało się upośledzoną
tolerancją glukozy. Stwierdzono dodatnią korelację pomiędzy BMI − SD i insuliną na czczo (r=0,302; p=0,049) oraz maksymalnym
stężeniem glukozy (r=0,315; p=0,40). Nie odnotowano korelacji pomiędzy parametrami gospodarki węglowodanowej i czasem
trwania otyłości. Pośród ocenianych wskaźników, jedynie HOMA i QUICKI korelowały z maksymalnym stężeniem insuliny w teście
OGTT (odpowiednio: p=0,006 i p=0,005). Nie obserwowano natomiast znamiennych korelacji pomiędzy SHBG i I/G a glikemią
i insulinemią w teście OGTT.
Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że wskaźniki HOMA i QUICKI mogą zastępować test OGTT w celu selekcji
pacjentów z hiperinsulinemią. Konieczne są jednak badania na większych grupach w celu zaobserwowania ewentualnych różnic
między płciami i stopniem dojrzewania.

Do indices of insulin resistance correlate with concentrations of insulin and

Do indices of insulin resistance correlate with concentrations of insulin and
glucose derived from oral glucose tolerance test in obese children?

glucose derived from oral glucose tolerance test in obese children?

M. Kalina,

Ch. Kelnar,

P. Crofton,

L. Bath,

A. Drake

Department of Paediatrics, Endocrinology and Diabetes, Medical University of Silesia, Katowice,

Department of Child Life

and Health, Royal Hospital for Sick Children, University of Edinburgh, UK,

Department of Paediatric Biochemistry, Royal

Hospital for Sick Children, University of Edinburgh, UK

Dynamic tests using oral glucose load or clamp studies have been used to assess insulin resistance, which is proposed to be the main
pathomechanism in metabolic syndrome. Different surrogates of insulin resistance are used as simpler screening methods. The aim of
the study was to determine relationship between anthropometric parameters and insulin and glucose concentrations in obese children
in our practice, as well as to determine whether indices of insulin and glucose derived from fasting samples correlate with values after
glucose load.
Examined group consisted of 47 obese children (BMI>97 pc), 16 boys and 31 girls, aged 11,75 ± 2,92 years, 10 subjects being pre
− pubertal. Fasting blood samples were taken to assay insulin, glucose and sex hormone binding globulin (SHBG) and glucose
tolerance test (OGTT 0’, 30’,60’, 90’, 120’) was performed in all cases in order to determine fasting and peak levels of insulin and
glucose. Surrogate estimates of insulin resistance − HOMA (homeostasis model assessment of insulin resistance), QUICKI (quantitative
insulin sensitivity check index) and I/G (insulinogenic index) were calculated. Correlations between parameters were evaluated using
Spearman coefficients. A value of p <0,05 was considered statistically significant. Mean BMI − SDS of the group was 2.99 ± 0,87 and
mean duration of obesity was 6,87 ± 3,69 years.
Thirty eight (80,85%) children were found to be hyperinsulinaemic on the basis of OGTT results, including 11 (23,40%) subjects with
impaired glucose tolerance. BMI − SDS correlated positively with concentration of fasting insulin (r=0,302; p=0,049) and peak
glucose (r=0,315; p=0,040); no correlation was found in terms of duration of obesity and insulin or glucose parameters. Among
evaluated indices, only HOMA and QUICKI correlated with peak insulin level in OGTT (p=0,006 and p=0,005 relatively). No
significant correlations were observed between SHBG, I/G and concentrations of glucose and insulin in OGTT.
On the grounds of these data it can be proposed that indices HOMA and QUICKI derived from fasting samples can substitute OGTT
to select hyperinsulinaemic subjects, however further studies on larger groups should be performed to observe possible gender and
pubertal differences.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 20

P 20 Conicity index - wskaźnik rozkładu tkanki tłuszczowej u dzieci i młodzieży z

Conicity index - wskaźnik rozkładu tkanki tłuszczowej u dzieci i młodzieży z

Conicity index - wskaźnik rozkładu tkanki tłuszczowej u dzieci i młodzieży z
otyłością

otyłością

A. Majcher, I. Rogozińska, B. Rymkiewicz-Kluczyńska

Klinika Pediatrii i Endokrynologii AM, Warszawa

Conicity Index (wskaźnik stożkowatości) jest jednym ze wskaźników rozkładu tkanki tłuszczowej utworzonym
z obwodu talii, masy i wysokości ciała, przy stałej gęstości ciała (0.109) (wg Valdez, 1991). Teoretycznie, wartości
wskaźnika wahają się od 1 do 1,73. Wyższe wartości wskaźnika mają osoby z centralnym typem otłuszczenia. Cel
pracy

: próba określenia przydatności CI do wytypowania wśród dzieci i młodzieży z otyłością prostą osób z central−

nym typem otłuszczenia. Materiał i metody: pomiary antropometryczne wykonano u 302 osób z otyłością prostą
(154 chłopców i 148 dziewcząt) w wieku od 6 do 18 lat (x wiek kal. 12,42 lat). Pomiary obejmowały: wysokość ciała,
masę ciała, obwód talii, obwód bioder, 3 fałdy skórno − tłuszczowe (pod łopatką, nad triceps brachii i na brzuchu).
Wyliczono wskaźnik wagowo − wzrostowy (BMI), wskaźnik talia − biodra (WHR) i wskaźnik stożkowatości (CI).
U każdego pacjenta wyliczono zawartość procentową tłuszczu wg wzoru Slaughtera (1988) z dwu fałd: pod łopatką
i na ramieniu i określono stopień nadwagi wyliczając masę ciała należną do wysokości ciała i stopień odchylenia od
średnich wartości populacyjnych BMI (wg norm IMiDz 2001). Analizowano statystyczne różnice między dziewczę−
tami i chłopcami w badanych parametrach somatycznych i korelacje ze wskaźnikami rozkładu tkanki tłuszczowej.
Wyniki

: u dziewcząt z otyłością stwierdzono średnio 151,9% realizacji należnej masy ciała, u chłopców 149,7%.

Wartości BMI wynosiły średnio 29,13 kg/m

± 4,43 u dziewcząt (+3,74 SDS), u chłopców 28,78 kg/m

± 4,08

(+3,30SDS).Suma 3 fałd skórno − tłuszczowych wynosiła 63,81 mm u dziewcząt i 64,15 mm u chłopców. Średnia
zawartość procentowa tłuszczu wynosiła 33,74% ± 3,61 u dziewcząt i 32,0% ± 3,82 u chłopców. Obwód talii
u dziewcząt 85,66 cm ± 10,0, u chłopców 93,33 cm ± 11,96. Obwód bioder u dziewcząt 102,80cm ± 12,85, u chłop−
ców 100,60cm ± 13,17. WHR odpowiednio 0,84 ± 0,06 i 0,92 ± 0,05. Conicity index u dziewcząt 1,167 ± 0,06,
u chłopców 1,265 ± 0,06. U żadnego z pacjentów wartość CI nie przekroczyła 1,40, nie była też niższa niż 1,01.
Stwierdzono różnice istotne statystycznie między płciami o obwodzie talii, WHR i CI na korzyść chłopców i w
średnim % tłuszczu (na korzyść dziewcząt). Stwierdzono korelację wskaźnika stożkowatości (CI) z procentową
zawartością tłuszczu a nie stwierdzono takiej korelacji między WHR a % tłuszczu całkowitego. Podsumowanie:
1. Wskaźnik stożkowatości (Conicity Index) w badanej grupie dzieci z otyłością nie przekracza wartości przyjętych
za prawidłowe. 2. Ze względu na korelację CI z zawartością procentową tłuszczu wskaźnik stożkowatości może być
przydatny w badaniach długofalowych u osób otyłych.

Conicity index - distribution of fat tissue index in childhood and juvenile obesity

A.Majcher, I.Rogozińska, B. Rymkiewicz-Kluczyńska

Department of Pediatric and Endocrinology, Medical Academy, Warsaw

Conicity Index is a distribution of fat tissue index including waist, body mass and height measurements, with stable body thickness.
In theory, the index value varies from 1 to 1.73 (Valdez, 1991). Higher index values are common in patients with central type obesity.
The aim of the study is to assess the value of CI in diagnosing central type obesity in children and teen − agers with simplex obesity.
Material and method

− anthropometric measurements were performed in 302 patients with simplex obesity (154 boys and 148 girls).

The measurements included height, body mass, waist and hip circumference, 3 fat skinfolds (subscapular, supra triceps brachii and
abdominal). The following indices were established: weight − height index (BMI), waist to hip ratio (WHR) and conicity index (CI).
The percentage of fat content, according to Slaughter formula was calculated in each patient from two skinfolds − subscapular and arm
folds. Then the level of obesity was assessed from body mass to height and variation in mean population values, BMI according to
IMiDz 2001 standards. Statistical somatic differences in girls and boys were analysed as well as the correlation with body fat
distribution index. Results: in girls with obesity an average 151.9% ratio to correct body mass was found. In boys the value was 149.
7%. The mean value BMI amounted to 29.13 kg/m

± 4.43 in girls (+3.74 SDS), in boys 28.78kg/m

± 4.08 (+3.3 SDS). Total 3

subcutaneous fat folds amounted to 63.81 mm in girls and 64.15 mm in boys. The mean fat percentage was 33.74% ± 3.61 in girls and
32,0% ± 3.82 in boys. The waist circumference in girls was 85.66cm ± 10 and in boys 93.33 cm ± 11.96. Hip circumference in girls
was 102.80 cm ± 12.85, in boys 100.60 cm ± 3.17. WHR amounted to 0,84 ± 0,06 and 0,92 ± 0,05 respectively. Conicity index in
girls was 1.167 ± 0.06, in boys 1.265 ± 0.06. The CI value varied between 1,40 and 1,01 in all patients. Important statistical
differences due to the sex of the patients were found − higher waist, WHR and CI values in boys and higher mean fat percentage in girls.
A correlation between the CI with the mean fat content was found. However, there was no correlation between WHR and total fat.
Conclusion:

1. The Conicity Index in examined group of children with obesity does not exceed correct values. 2. Due to the CI

correlation with body fat content, the CI may be useful in long − term examination of obese patients.

Streszczenia / Abstracts

P 21

Częstość występowania zaburzeń lipidowych i hiperinsulinemii u młodzieży

Częstość występowania zaburzeń lipidowych i hiperinsulinemii u młodzieży
akademickiej

akademickiej

A. Wiśniewski, K. Mazurek, M. Wiśniewska

Zakład Fizjologii Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie

Hiperinsulinemia, obniżona wrażliwość tkanek na insulinę i zaburzenia w składzie lipidów osocza są uznawane za czynniki rozwoju cukrzycy
typu 2 (t2DM), choroby niedokrwiennej serca i nadciśnienia tętniczego. Do niedawna choroby te rzadko rozpoznawano w okresie rozwojo−
wym, współcześnie znacznie częściej i u coraz młodszych osób. Podkreśla się rolę odgrywaną przez brak aktywności fizycznej i nadmierne
spożywania żywności wysokokalorycznej, o dużej gęstości energetycznej − szczególnie u osób o predyspozycjach genetycznych. Cel: Ocena
częstości występowania zaburzeń tolerancji glukozy oraz zaburzeń lipidów osocza u osób potencjalnie obarczonych predyspozycjami
genetycznymi do występowania t2DM i chorób układu krążenia. Materiał: Młodzież 18 − 22 lat, nie chorująca na choroby przewlekłe układu
krążenia, nerek, zaburzenia przemiany materii i deklarująca występowanie u więcej niż 2 członków najbliższej rodziny (rodzice, rodzeństwo,
rodzeństwo rodziców, dziadkowie) otyłości i t2DM albo/i nadciśnienia tętniczego (NT) albo/i choroby niedokrwiennej serca (CNS). Osoby
deklarujące takich chorych wśród najbliższej rodziny zaliczono do grupy o podwyższonym ryzyku wystąpienia otyłości i jej skutków:
t2DM, NT, CNS (grupa PRO). Metoda: U osób z grupy PRO oznaczenie stężenia cholesterolu, triglicerydów, HDL − cholesterolu, LDL −
cholesterolu, insuliny i glukozy na czczo oraz po 30’, 60’, 120’ od doustnego obciążenia 75 g glukozy (OGTT). Za prawidłowe stężenia
insuliny przyjęto zakresy od 5 do 15 mj./mL na czczo, a po obciążeniu glukozą w 60’ i 120’ odpowiednio 20 − 60 i 15 − 30 mj./mL. Wyniki:
Informacje o stanie zdrowia członków rodziny uzyskano od 449 osób (studenci 1 roku). 108 (24% wszystkich ankietowanych, grupa PRO)
zadeklarowało, że w ich najbliższej rodzinie więcej niż 2 osoby są otyłe i jednocześnie chorują na t2DM albo/i NT albo/i CNS. Na podstawie
wywiadu oszacowano, że 17% osób z grupy PRO ma wśród najbliższych osoby otyłe z t2DM i NT albo/i CNS. OGTT i badanie lipidów
osocza przeprowadzono u 43 osób z grupy PRO − 28 kobiet (K) i 15 mężczyzn (M). Nieprawidłowe stężenia cholesterolu i jednocześnie
frakcji LDL, stwierdzono u 32.6% badanych (u 32% K i 33.3% M), a u 7% (2 K i 1 M) podwyższone stężenie triglicerydów w osoczu
(> 150 mg/dL). U żadnej z badanych osób nie stwierdzono nieprawidłowych wartości glikemii na czczo i po obciążeniu glukozą. Hiperinsu−
linemię na czczo stwierdzono u 1 osoby (K) oraz 37% badanych w 120’ OGTT, najczęściej występującą także w 60’. Hiperinsulinemia
wystąpiła u 42% kobiet o prawidłowym i u blisko 67% o nieprawidłowym stężeniu lipidów osocza, natomiast wśród mężczyzn u 20%, ale
wyłącznie u tych, u których stężenie lipidów w osoczu było prawidłowe. Omówienie: Częste współistnienie otyłości i cukrzycy typu 2,
nadciśnienia tętniczego albo choroby niedokrwiennej serca stwierdziliśmy w rodzinach

ankietowanych studentów, co wskazuje na

występowanie u nich zwiększonego ryzyka zachorowania na ww. choroby, tym poważniejszego, że u

stwierdziliśmy po doustnym

obciążeniu glukoza podwyższone stężenie insuliny.

Frequencies of lipid disorders and of hyperinsulinaemia in students

A. Wiśniewski, K. Mazurek, M. Wiśniewska

Department of Physiology, Academy of Physical Education, Warsaw, Poland

Introduction

: Hyperinsulinaemia, reduced tissue sensitivity to insulin and plasma lipid disorders are considered the promoting factor

of diabetes Type 2 (t2DM), ischaemic heart disease and arterial hypertension. Until recently, those diseases were rarely detected in the
growth period but presently their incidences increase even in progressively younger subjects. That growing incidence has been
attributed to an insufficient physical activity and to the consumption of high − calorie products of high energy density, especially by the
genetically predisposed people. Aim of study: To evaluate the incidence of impaired glucose tolerance and of plasma lipid disorders
among subjects genetically predisposed to develop t2DM or circulatory diseases. Material: First − grade students (n = 449), aged 18
− 22 years, were studied. None of them suffered from chronic cardiovascular, renal or metabolic diseases and had no more than two
obese family members (siblings, parents and their siblings, grandparents) with t2DM, hypertension (AHT) and/or ischaemic heart
disease (IHD). Those who declared having such relatives (n = 108) were classified as IRO, i.e. having an increased risk of obesity and
its consequences (t2DM, AHT, IHD). Methods: The following assays were carried out in IRO subjects: cholesterol (total, HDL and
LDL), triglycerides, fasting insulin and glucose, and oral glucose tolerance test (75 g; OGTT), the latter with sampling times 30, 60 and
120 min. Insulin concentrations were considered within normal limits when ranged 5 − 15 mg/L in the fasting state, or 20 − 60 and 15
− 30 mg/L 60 or 120 min after glucose load, respectively. Results: Among the 108 IRO subjects, 18 declared having more than 2 close
relatives who were obese and suffered from two out of three diseases (t2DM, AHT, IHD), thus meeting the criteria of metabolic
syndrome. The obese relatives of the remaining subjects suffered from one disease only and could not be classified into the metabolic
syndrome category. Glucose tolerance test and lipid profile were carried out in 43 IRO subjects (15 men and 28 women) who reported
so far. Increased levels of total and of LDL − cholesterol were found in 18 men and 17 women, and plasma triglycerides exceeding 150
mg/dL in one man and 2 women. No subject had abnormal blood glucose either in fasting state or in the OGTT. However, one subject
exhibited hyperinsulinaemia in the fasting state and 40 subjects at 120 min of OGTT (mostly also at 60 min). In the female subjects,
hyperinsulinaemia was found in 42% of those with normal blood lipid profiles, and in 67% of those with abnormal ones. All men with
hyperinsulinaemia (20%) had normal blood lipid profiles. In conclusion, the relatively high incidence of obesity and concomitant Type
2 diabetes, and/or hypertension and/or ischaemic heart disease, reported by about Ľ of students in their families, indicates the students
themselves to be at risk of being afflicted by those diseases. This is further supported by the fact that in about ? of them abnormally high
insulin concentrations were found upon applying the oral glucose tolerance test.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 22

P 22 Zagrożenie zespołem metabolicznym u dzieci - badania wstępne

Zagrożenie zespołem metabolicznym u dzieci - badania wstępne

A. Rudzka-Kocjan, M. Szarras-Czapnik, M. Ginalska-Malinowska, A. Malinowska

Oddział Endokrynologii, Klinika Pediatrii, Instytut - Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka, Warszawa

Wstęp:

Otyłość prosta jest narastającym problemem wśród dzieci. Coraz częściej obserwuje się u dzieci insulinooporność (IR) czy

dyslipidemię. IR oraz podwyższenie trójglicerydów (TG) i obniżenie frakcji HDL cholesterolu są składowymi coraz częściej rozpo−
znawanego u dzieci zespołu metabolicznego. Cel badania: Ocena zagrożenia zespołem metabolicznym poprzez ocenę gospodarki
węglowodanowej i lipidowej u dzieci z otyłością prostą. Materiał i metody: Analizą objęto 45 dzieci (28 dziewcząt i 17 chłopców),
z otyłością prostą (BMI>97 centyla), w wieku od 5,2 do 17,5 lat (12,28 ± 3 lat), wśród nich 10 dzieci (3 chł. i 7 dz.) było w wieku <10
r.ż. BMI wynosiło od 2,42 do 12,58 SDS w odniesieniu do płci i wieku (4,64 ± 2,20 lat). U wszystkich dzieci wykonano test
doustnego obciążenia glukozą (OGTT) z oznaczeniem glukozy i insuliny w 0’, 30’, 60’, 90’ i 120’ testu. Za prawidłowe wyniki
insuliny w OGTT przyjęto: stężenie wyjściowe ?15 ěIU/mL i/lub maksymalny wyrzut w OGTT ?150 ěIU/mL i/lub wyrzut w 120’?75
ěIU/mL. Obliczono wskaźnik Homa oraz wskaźnik FGIR (glukoza w 0’/insulina w 0’). Wskaźnik Homa <2 uznano za prawidłowy,
>3 ciężka IR. Za prawidłowy FGIR przyjęto wynik >6,0. Oznaczono też stężenia cholesterolu całkowitego (ChC), LDL, HDL i TG
i obliczono wskaźniki aterogenności (ChC/HDL, LDL/HDL). Wyniki: U 2 (4,4 %) dzieci rozpoznano cukrzycę typu 2 (T2 DM)
(maks. glikemia w OGTT ?200 mg/dl); u 5 (11,1 %) upośledzenie tolerancji glukozy (IGT) (glikemia w 120’?140 mg/dl). Wszystkie
te dzieci miały >10 lat. Podwyższone wartości insuliny w OGTT stwierdzono u 28 z 45 pacjentów (62,2 %), w tym u 26 z 35 dzieci
>10 r.ż. (74,3 %) i tylko 2 z 10 dzieci <10 roku życia (20 %). U wszystkich dzieci z T2 DM i IGT stwierdzono podwyższone poziomy
insuliny na czczo i/lub w OGTT, szczególnie wysokie u 1 z 2 pacjentów z T2 DM (insulina na czczo 144 ěIU/mL). Na podstawie
wskaźnika Homa ciężką IR rozpoznano u 28 pacjentów (62,2 %), FGIR <6 stwierdzono u 27 dzieci (60 %). Podwyższony poziom
trójglicerydów wykazano u 16 dzieci (35,5 %), obniżone stężenie HDL u 17 dzieci (37,8 %). Nieprawidłowy wynik wskaźnika ChC/
HDL stwierdzono u 10 dzieci (22,2 %), a wskaźnika LDL/HDL − u 16 dzieci (35,5 %). U 5 dzieci (11 %), w tym u 3 pacjentów <10
roku życia, wszystkie wyniki wykonanych badań gospodarki lipidowej i węglowodanowej były całkowicie prawidłowe. Wnioski:
1. W badanym materiale prawie 75 % dzieci z otyłością prostą powyżej 10 roku życia wykazuje różnego stopnia cechy zespołu
metabolicznego, głównie pod postacią zaburzeń gospodarki węglowodanowej. 2 Zaburzeń gospodarki węglowodanowej i lipidowej
prawie nie obserwowano u dzieci otyłych poniżej 10 roku życia, co może być związane z brakiem cech dojrzewania płciowego.
Projekt zrealizowano jako część grantu wewnętrznego I−P CZD, nr S92/2004

Threat of metabolic syndrome in children - preliminary study

A. Rudzka-Kocjan, M. Szarras-Czapnik, M. Ginalska-Malinowska, A. Malinowska

Division of Endocrinology, Department of Paediatrics, The Children’s Memorial Health Institute, Warsaw

Background:

Simple obesity is an increasing problem in children. Insulin resistance (IR) − or abnormal lipid profile − are more often

observed in children. IR and elevated triglicerides (TG) or decreased HDL cholesterol levels are elements of metabolic syndrome more
often diagnosed in children. The aim of the study: To evaluate the threat of metabolic syndrome by estimating carbohydrate
metabolism and lipids profile in children with simple obesity. Material and methods: 45 children (28 girls and 17 boys) with simple
obesity (BMI >97 centile) were included in the study, aged 5,2 − 17,5 yrs (mean 12,28 yrs, ± 3). 10 patients (3 boys, 7 girls) were <10
yrs. BMI varied from 2,42 to 12,58 SDS for gender and age (mean 4,64 ± 2,20). In every child oral glucose tolerance test (OGTT),
with glucose and insulin concentrations in 0’, 30’, 60’, 90’ and 120’ of the test were measured. Insulin levels at 0’?15 ěIU/mL and/or
insulin peak during OGTT ?150 ěIU/mL and/or peak at 120’?75 ěIU/mL were established as normal values. IR was estimated using
Homa and FGIR (glucose 0’/insulin 0’) indexes. Homa index <2 was considered normal, >3 severe IR. FGIR result >6,0 was
estimated normal. Total cholesterol (TCh, LDL, HDL, TG levels were examined and atherogenic indexes (TCh/HDL, LDL/HDL)
were calculated. Results: In 2 (4,4 %) children type 2 diabetes mellitus (T2 DM) (max. glycemia in OGTT ?200 mg/dl); in 5 (11,1 %)
impaired glucose tolerance (IGT) (max. glycemia at 120’?140 mg/dl) were diagnosed. T2 DM and IGT were observed only in patients
>10 yrs. Increased levels of insulin were stated in 28 out of 45 patients (62,2 %), in 25 out 35 children >10 yrs (74,3%) and only in
2 out of 10 children <10 yrs (20 %). In all patients with T2 DM or IGT increased levels of insulin: fasting and/or in OGTT were
noticed, especially high in 1 out of 2 T2 DM patients (fasting insulin144 ěIU/mL). On the base of Homa index severe IR was diagnosed
in 28 patients (62,2 %), FGIR <6 was in 27 children (60 %). Elevated triglicerides levels were noted in 16 patients (35,5 %), decreased
concentration of HDL was in 17 children (37,8 %). Abnormal total cholesterol/HDL and LDL/HDL index was stated in 10 (22,2 %)
and in 16 patients (35,5 %) respectively. Only in 5 patients (11 %), in this in 3 patients <10 yrs, all results of lipids and carbohydrates
metabolism examinations were fully within normal range. Conclusions: 1. In our study almost 75 % children with simple obesity
above 10 years old present some components of metabolic syndrome, mainly abnormalities of glucose metabolism. 2. Carbohydrates
and lipid metabolism disorders are rarely observed in children below 10 years old, what might be caused by their prepubertal status.
The project was supported by the CMHI grant no. S92/2004

Streszczenia / Abstracts

P 23

Samoocena własnej sylwetki u dzieci w wieku przedpokwitaniowym

P. Matusik,

E. Małecka-Tendera,

K. Klimek,

M. Olszanecka-Glinianowicz,

B. Kalina-Faska

Katedra i Klinika Pediatrii, Endokrynologii i Diabetologii Dziecięcej,

Katedra i Zakład Biologii Molekularnej, Biochemii i

Biofarmacji,

Katedra i Zakład Patofizjologii, Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach

Z powodu mody na “szczupłość” liczne badania donoszą o znaczącej tendencji do wprowadzania dużych ograniczeń
dietetycznych przez dziewczęta i chłopców o prawidłowej masie ciała a nawet w przypadku występowania niedowa−
gi. Jest to związane z zaburzoną oceną własnej sylwetki.
Badanie dotyczące występowania otyłości zostało przeprowadzone w 2001 roku w grupie 7 − 9 letnich polskich
dzieci. Badanie przeprowadzono w 8 losowo wybranych okręgach Polski. Dalszy losowy dobór dzieci prowadzony
był metodą klastrów sporządzonych w oparciu o listy uczniów uczęszczających do klas I i II szkół podstawowych.
Pomiary antropometryczne były wykonywane prze centralnie przeszkolone zespoły badawcze wyposażone w zuni−
fikowane przyrządy pomiarowe. Uzyskane dane zostały następnie poddane obróbce komputerowej i analizie staty−
stycznej. Wszystkie dzieci zostały poproszone o zaznaczenie na skali sylwetek tej która najbardziej odpowiada ich
własnej. Przebadano 3370 dzieci (1596 dziewcząt, 1636 chłopców). Po wykluczeniu dzieci ze schorzeniami mogący−
mi mieć wpływ na wzrost i masę ciała u 2957 dzieci (1481 dziewcząt i 1476 chłopców) wyznaczono BMI.
8,4% dziewczynek miało nadwagę a 2,8% było otyłe. U 6,6% chłopców stwierdzono nadwagę a otyłość występowała
w 3,1% przypadków. Stwierdzono znamienną statystycznie korelację pomiędzy BMI a wskazaną przez oceniane
dzieci sylwetką (chłopcy: r=0,53, p<0,001; dziewczynki: r=0,54, p<0,001).
Wniosek

: Polskie dzieci w wieku 7 − 9 lat mają realną ocenę swojej własnej sylwetki.

Badanie finansowane w ramach grantu KBN, No 4P05D06518.

Self - perception of body shape in prepubertal children

P. Matusik,

E. Małecka-Tendera,

K. Klimek,

M. Olszanecka-Glinianowicz,

B. Kalina-Faska

Department of Paediatrics, Endocrinology and Diabetes,

Department of Molecular Biology, Biochemistry and

Biopharmacy,

Department of Pathophysiology, Medical University of Silesia, Katowice, Poland

Due to the fashion of thinness many surveys reported high levels of dietary restraint in significant proportion of
normal or even underweight boys and girls who misclassified their body shape.
Obesity prevalence study was carried out in 2001 in Polish children 7 − 9 years old. The design consisted of cross −
sectional study with probability samples of primary school children and a cluster sampling technique based on
detailed lists of schools with number of pupils by age and sex. Stratification on a geographical basis was performed
to increase precision and 8 regions were randomly selected for the studies. Data on pupils’ weight and height were
collected by the centrally trained medical teams and computerized at the national coordinating center level. All the
children were asked to point out on a scale of seven line drawings of a girl or boy figure which figure was most like
him/her. A total of 3370 pupils (1596 girls and 1636 boys) were examined. After excluding the ones with medical
conditions known to affect weight and height, in 2957 children (1481 girls and 1476 boys) BMI was calculated.
8,4% of girls were found overweight by national standard and 2,8% were obese. 6,6% of boys were found overweight
and 3,1% obese by the same standard. Statistically significant correlation between BMI and figure selected by
children (r=0,53, p<0,001 in boys and r=0,54, p<0,001 in girls) was found.
It is concluded that Polish prepubertal children express realistic self − perception of their body shape.
The study was supported by Grant No 4P05D06518.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 24

P 24 1000 kcal na dobranoc. Czy potrzebujemy prawnych regulacji rynku reklamy

1000 kcal na dobranoc. Czy potrzebujemy prawnych regulacji rynku reklamy

1000 kcal na dobranoc. Czy potrzebujemy prawnych regulacji rynku reklamy
i marketingu produktów żywnościowych dla dzieci?

i marketingu produktów żywnościowych dla dzieci?

M. Libura

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa im. Ryszarda Lazarskiego, Warszawa

Niniejszy referat omawia rolę prawnej regulacji rynku reklamy i strategii marketingowych produktów żywnościo−
wych dla dzieci jako instrumentu przeciwdziałania narastającej epidemii otyłości. Koszty leczenia chorób związa−
nych z otyłością w krajach rozwiniętych sprawiły, że została ona uznana za jedno z czołowych zagrożeń w sektorze
zdrowia publicznego. Na złożoną patogenezę tego zjawiska składają się, obok uwarunkowań natury biologicznej,
determinanty społeczno − kulturowe, wśród których niebagatelną rolę odgrywa kształtujący wybory konsumentów
marketing.
Autor przedstawia propozycje Komisji Europejskiej mające na celu ograniczenie działań marketingowych skierowa−
nych do dzieci, a także strategie wypracowane na forum Unijnej Platformy na Rzecz Działań Promujących Dietę,
Aktywność Fizyczną, i Zdrowie, powołanej przez Komisję i Parlament Europejski. Przytacza też przykłady rozwią−
zań legislacyjnych zakazujących reklamy skierowanej do małych dzieci w krajach takich jak Szwecja i Kanada, oraz
przeprowadzone tam po wprowadzeniu rzeczonych uregulowań badania nad wpływem strategii marketingowych na
wybory konsumenckie. Następnie analizuje sytuację w Polsce przedstawiając stan prawny i stosowane w praktyce
strategie marketingowe.

1000 kcal goodnight. The need for legal regulation of the food advertising and

1000 kcal goodnight. The need for legal regulation of the food advertising and
marketing targeted at children?

marketing targeted at children?

M. Libura

The Ryszard Lazarski University of Commerce and Law, Warsaw

The purpose of the paper is to address the issue of legal regulation in the area of food advertising and marketing
targeted at children, and the role of such regulation as a preventive measure against the increasing levels of childhood
obesity. The financial burden posed by the treatment of obesity co − morbidities in the developed countries proved
serious enough for the problem to be recognized as a main challenge to the public health sector. The pathogenesis of
the obesity epidemic is complex. Apart from biological factors, social and cultural determinants influence food
choices and appetite control, and the role of marketing in shaping consumer preference patterns cannot be
underestimated.
The paper focuses on the recent proposals of the European Commission in this area, as well as on the strategies
developed by the European Union Platform for Action on Diet, Physical Activity and Health. Instances of legislation
banning advertising targeted at young children in countries such as Sweden and Canada are also examined as are the
follow − up studies investigating the influence of marketing strategies on consumer choices. Against this background
the legal situation in Poland is outlined and actual practices on the Polish advertising market are analyzed.

Streszczenia / Abstracts

P 25

Ocena leczenia otyłości u dzieci w Szpitalu Rehabilitacyjno - Leczniczym dla

Ocena leczenia otyłości u dzieci w Szpitalu Rehabilitacyjno - Leczniczym dla
Dzieci I Młodzieży w Osiecznej

Dzieci I Młodzieży w Osiecznej

M. Gawlińska, A. Niedźwiecka

Szpital Rehabilitacyjno - Leczniczy dla Dzieci i Młodzieży w Osiecznej

Celem pracy było przedstawienie problemu otyłości u dzieci i młodzieży, oraz ocena skuteczności leczenia otyłości
w Szpitalu Rehabilitacyjno − Leczniczym dla Dzieci i Młodzieży w Osiecznej.
Badaniami objęto 99 dzieci i młodzieży z otyłością w przedziałach wiekowych: 10 − 12 lat, 13 − 15 lat, 16 − 18 lat
przebywających przez okres sześciu tygodni na leczeniu w naszym szpitalu. W badaniach uwzględniono: wiek, płeć
oraz masę ciała, poziom cholesterolu i ciśnienie tętnicze krwi na początku i na końcu leczenia. Analizy statystycznej
dokonano za pomocą Testu Kołmogorowa − Smirnowa dla jednej próby.
Prowadzone leczenie dietetyczne, systematyczna aktywność fizyczna, psychoterapia oraz edukacja dzieci i ich
rodziców, spowodowała istotne obniżenie masy ciała, poziomu cholesterolu całkowitego oraz ciśnienia tętniczego
krwi.

Estimation of obesity therapy in children in the Rehabilitate - Therapeutic

Estimation of obesity therapy in children in the Rehabilitate - Therapeutic
Hospital for Children and Teenagers in Osieczna

Hospital for Children and Teenagers in Osieczna

M. Gawlińska, A. Niedźwiecka

Therapeutic Hospital for Children and Teenagers in Osieczna

The aim of the study was to present the problem of obesity in children and teenagers as well as the effectiveness of
treatment obesity in the Rehabilitate − Therapeutic Hospital for Children and Teenagers in Osieczna.
The study encompassed 99 obese children and teenagers in age ranges: 10 − 12 years, 13 − 15 years, 16 − 18 years, who
were staying in the hospital for 6 weeks.
In the researches there were included: age, sex and body mass, the level of cholesterol, the blood pressure (at the
beginning and in the end of the therapy).
The statistical analysis was conducted using a Kołomogorow − Smirnow test for one trial.
Diet, physical activity, psychotherapy, education of the children and their parent’s, caused significant decrease body
mass, total cholesterol levels and arterial blood pressure.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 26

P 26 Ocena stanu wysycenia organizmu dzieci otyłych wybranymi witaminami

Ocena stanu wysycenia organizmu dzieci otyłych wybranymi witaminami

Ocena stanu wysycenia organizmu dzieci otyłych wybranymi witaminami
antyoksydacyjnymi

antyoksydacyjnymi

A. K. Hyżyk,

B. Pawlaczyk,

I. Lipiec

Katedra Higieny Żywienia Człowieka, Akademia Rolnicza, Poznań,

Katedra Pielęgniarstwa Pediatrycznego, Akademia

Medyczna, Poznań

Otyłość, problem biomedyczny występujący już w dzieciństwie, szczególnie zwraca uwagę jako jeden z czynników
ryzyka rozwoju choroby niedokrwiennej serca w wieku dorosłym. W profilaktyce schorzeń sercowo − naczyniowych
istotne znaczenie ma prawidłowy stan wysycenia organizmu witaminami antyoksydacyjnymi C i E.
Dlatego też przeprowadzono wśród otyłych dzieci badania, których celem było oznaczenie zawartości witamin C i E
oraz profilu lipidowego we krwi. Do badań zakwalifikowano 100 dzieci, chłopców i dziewcząt w wieku 10 − 12 lat
z BMI > 90 percentyla. Wśród badanych oznaczono stężenie witamin C i E oraz CH − T, HDL, LDL i TG.
Analizując uzyskane wyniki stwierdzono, że średni poziom witaminy E był niedostateczny (0,29 mg/100 ml krwi),
natomiast średnia zawartość witaminy C (0,60 mg/100 ml krwi) kształtowała się w dolnych granicach normy. Zaob−
serwowano także, że niedostateczne stężenie witaminy E we krwi dotyczyło 72%, a witaminy C zaledwie 28%
badanej populacji. Poziom CH − T i jego frakcji oraz TG nie przekraczał górnych granicznych wartości. Z przeprowa−
dzonej analizy statystycznej wynika, że nie stwierdzono istotnych zależności pomiędzy poziomem witamin antyok−
sydacyjnych, a badanymi parametrami lipidowymi.
Uzyskane wyniki wskazują na niedostateczny stan wysycenia organizmu dzieci otyłych witaminami antyoksydacyj−
nymi, co może przyspieszać wystąpienie powikłań otyłości.

Evaluation of the saturation with selected antioxidant vitamins of organisms

Evaluation of the saturation with selected antioxidant vitamins of organisms
of obese children

of obese children

A. K. Hyżyk,

B. Pawlaczyk,

I. Lipiec

Chair of Hygiene of Human Nutrition, Agricultural University in Poznań,

Chair of Paediatric Nursing, Karol Marcinkowski

University of Medical Sciences, Poznań, Poland

Obesity, a biomedical problem occurring already in childhood, is considered as one of the risk factors which may lead
to the development of the coronary artery disease (CAD) in adult life. One of the important elements in the prophylaxis
of heart − vascular diseases is the appropriate saturation of the organism with antioxidant vitamins − C and E.
That is why investigations were carried out among obese children the aim of which was to determine the content of
vitamin C and E and the lipid profile in their blood. The total of 100 children − boys and girls − at the age of 10 − 12
with the BMI> 90 percentile were qualified to take part in the experiment. The following parameters were determined
in the examined subjects: concentrations of vitamin C and E as well as CH − T, HDL, LDL and TG.
The analysis of the obtained results allowed concluding that the mean level of vitamin E was unsatisfactory (0.29 mg/
100 ml blood), while the mean concentration of vitamin C (0.60 mg/100 ml blood) was in the low limit of the
standard. It was found that the unsatisfactory concentration of vitamin E in blood referred to 72% and that of vitamin
C only 29% of the examined population. The level of CH − T and its fractions as well as TG did not exceed upper limit
values. The performed statistical analyses failed to determine significant correlations between the level of antioxidant
vitamins and the examined lipid parameters.
The obtained results indicate unsatisfactory level of saturation of the organisms of obese children with antioxidant
vitamins and this can accelerate occurrence of obesity complications.

Streszczenia / Abstracts

P 27

Ocena stanu wysycenia organizmu rodziców dzieci otyłych witaminami

Ocena stanu wysycenia organizmu rodziców dzieci otyłych witaminami
antyoksydacyjnymi

antyoksydacyjnymi

A. K. Hyżyk,

B. Pawlaczyk,

I. Lipiec

Katedra Higieny Żywienia Człowieka, Akademia Rolnicza, Poznań,

Katedra Pielęgniarstwa Pediatrycznego, Akademia

Medyczna, Poznań

Z przeprowadzanych badań dzieci otyłych i ich rodziców wynikają podobne, nieprawidłowe upodobania żywienio−
we, których konsekwencją jest postępujący rozwój otyłości. A otyłość wpływając na elementy fizyczne, psychiczne
i społeczne zdrowia człowieka jest jednym z czynników ryzyka choroby niedokrwiennej serca.
W związku z tym przeprowadzono badania na grupie 100 osób, co najmniej jednego z rodziców dzieci otyłych,
w wieku 35 − 50 lat, których wskaźniki BMI mieściły się w zakresie 25 − 45. W ramach pracy określono stan wysycenia
ich organizmu witaminami C i E poprzez oznaczenie ich zawartości we krwi, a także oznaczono stężenie CH − T, HDL,
LDL i TG również we krwi.
Uzyskane wyniki pozwoliły stwierdzić, że średnia zawartość witaminy E we krwi była niedostateczna (0,32 mg/100
ml krwi), a witaminy C zbliżona do zalecanych norm (0,66 mg/100 ml krwi). Stwierdzono również, że niedostateczne
stężenie witaminy E we krwi dotyczyło 85%, a witaminy C 15% badanej populacji. Poziom CH − T, jego frakcji i TG
wśród badanych niejednokrotnie przekraczał górne graniczne wartości. Jednak nie stwierdzono statystycznie istot−
nych zależności pomiędzy poziomem witamin antyoksydacyjnych, a badanymi parametrami lipidowymi.
Reasumując można stwierdzić, że uzyskane wyniki wskazują na niezadowalający stan wysycenia organizmu rodzi−
ców dzieci otyłych witaminami antyoksydacyjnymi, co może być jednym z czynników ryzyka rozwoju choroby
niedokrwiennej serca.

Evaluation of the saturation with selected antioxidant vitamins of organisms

Evaluation of the saturation with selected antioxidant vitamins of organisms
of parents of obese children

of parents of obese children

A.K. Hyżyk,

B. Pawlaczyk,

I. Lipiec

Chair of Hygiene of Human Nutrition, Agricultural University in Poznań,

Chair of Paediatric Nursing, Karol Marcinkowski

University of Medical Sciences, Poznań, Poland

Investigations carried out on obese children and their parents revealed similar, improper eating habits which result in
the progressing development of obesity. Obesity, by affecting physical, psychological and social aspects of human
life, constitutes one of the risk factors of the coronary artery disease.
Therefore, investigations were carried out on a group of 100 persons of at least one of the parents of obese children,
aged 35 − 50, whose BMI indices ranged from 25 to 45. The following parameters were determined in their organisms:
blood saturation with vitamin C and E as well as the concentrations of CH − T, HDL, LDL and TG in blood.
The analysis of the obtained results allowed concluding that the mean level of vitamin E in blood was unsatisfactory
(0.32 mg/100 ml blood), while the mean concentration of vitamin C (0.66 mg/100 ml blood) was close to the
recommended standards. It was found that the unsatisfactory concentration of vitamin E in blood referred to 85% and
that of vitamin C only 15% of the examined population. The level of CH − T and its fractions as well as TG in the
examined subjects frequently exceeded the upper limit values. The performed statistical analyses failed to determine
significant correlations between the level of antioxidant vitamins and the examined lipid parameters.
Summing up it should be stated that the obtained results indicate an unsatisfactory saturation of the organisms of the
parents of obese children with antioxidant vitamins and this can be one of the risk factors resulting in the development
of the coronary heart disease.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 28

P 28 Zastosowanie farmakologicznej profilaktyki osteoporozy u dziewcząt

Zastosowanie farmakologicznej profilaktyki osteoporozy u dziewcząt

Zastosowanie farmakologicznej profilaktyki osteoporozy u dziewcząt
z jadłowstrętem psychicznym

z jadłowstrętem psychicznym

D. Roztoczyńska,

H. Dziatkowiak,

J. Starzyk,

E. Czerwiński

Klinika Endokrynologii Dzieci i Młodzieży, Polsko - Amerykański Instytut Pediatrii CM UJ,

Krakowskie Centrum Medyczne

Celem pracy jest ocena wpływu suplementacji preparatów wapnia i witaminy D3 oraz cyklicznej estrogenowo − progesteronowej
terapii zastępczej u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym (J.P.).
Materiał:

analizowano 36 dziewcząt z J.P. w wieku średnio 15,3 lat. W chwili rozpoczęcia obserwacji jedna z dziewcząt miesiączko−

wała, u 8 nie wystąpiła pierwsza miesiączka, u 27 rozpoznano wtórny brak miesiączki trwający średnio 11,14 miesięcy. Wskaźnik
masy ciała (BMI) wynosił średnio 15,95 kg/m

, trzyletni okres obserwacji zakończyło 33 dziewczęta. Wyodrębniono dwie grupy

dziewcząt: grupę I (n − 16), która nie wymagała farmakologicznego leczenia osteoporozy oraz grupę II (n − 20), która otrzymała
farmakologiczne leczenie osteoporozy.
Metody

: U wszystkich chorych przed leczeniem oraz co 6 miesięcy wykonywano badanie przedmiotowe oraz pomiary antropome−

tryczne. Co 12 miesięcy oceniono gęstość mineralną kręgosłupa w odcinku L

− L

, (DEXA, Lunar DPX − IQ). Co 6 miesięcy

pobierano krew w celu wykonania badań hormonalnych i biochemicznych. W surowicy oznaczono stężenie estradiolu, LH, FSH,
PTH, IGF − I oraz kortyzolu, w moczu dobowym stężenie kortyzolu. Badania biochemiczne służyły do oceny przemiany wapniowo
− fosforanowej. Wszystkie dziewczęta były leczone dietetycznie i psychologicznie. U dziewcząt z prawidłową gęstością mineralną
kości nie stosowano farmakologicznego leczenia osteoporozy (grupa I). U dziewcząt z niską gęstością mineralną kości, zastosowano
suplementację preparatów wapnia i witaminy D

, a w przypadku wtórnego braku miesiączki trwającego 12 miesięcy hormonalną

terapię zastępczą (grupa II).
Wyniki:

Dziewczęta, w grupie I były młodsze, miały krótszy czas trwania braku miesiączki i wyższe wartości wskaźnika Z score,

mimo to po zakończeniu leczenia obniżyły gęstość mineralną kości. Natomiast dziewczęta w grupie II były starsze i pomimo niższych
początkowo wartości Z score oraz dłuższego czasu trwania wtórnego braku miesiączki poprawiły gęstość mineralną kości. Analiza
wyników badań u wszystkich chorych wykazała, że czynnikiem decydującym o gęstości mineralnej kości u chorych na J.P. jest czas
trwania braku miesiączki. Wnioski: Skrócenie czasu trwania wtórnego braku miesiączki, suplementacja preparatów wapnia i witami−
ny D

, jak również leczenie hormonalne decydują o poprawie gęstości mineralnej kości u chorych z J.P.

Osteoporosis pharmacological prevention in girls with anorexia nervosa

D. Roztoczyńska,

H. Dziatkowiak,

J. Starzyk,

E. Czerwiński

Department of Pediatric Endocrinology, Polish - American Children Hospital, Jagiellonian University, Collegium Medicum

Cracow,

Medical Center Cracow

The aim

of this study is an analysis of factors determining mineral bone density, such as body mass index (BMI) duration of secondary

amenorrhea, Calcium, Vitamin D

, supplementation and cyclic estrogen − progesterone therapy in girls with anorexia nervosa.

Material:

The analysis included 36 anorectic gigls at the mean age of 15.3 years. The mean body mass index was 15.95 kg/m

. Of this

group, at the beginning of the observation peroid, one patient still menstruated despite her body mass loss, eight girls were pre −
menarche, and the remaining 27 patients has secondary amenorrhea of the mean duration of 11.14 months. The 3 − year observation
peroid was accomplished in 33 girls. All the patients was subjected to dietary treatment and psychotherapy. In 20 patients additional
pharmacotherapy of osteporosis was introduced Calcium and vitamin D

preparations; girls with secondary amenorrhea persisting for

6 − 12 months received cyclic estrogen − progesterone substitution therapy. Those patients were further divided into two subgroups:
Group I (n − 16) − patients without pharmacotherapy of osteoporosis, and group II (n − 20) − patients on pharmacotherapy. Methods:
Physical examination for BMI evaluation, laboratory and hormonal tests was performed every 6 months. Calcium − phosphate and
bone metabolism were assessed in all the patients based on analysis of PTH and alkaline phosphatase levels, serum calcium and
phosphours, 24 − hour calciuria, as well as the values of osteogenesis and bone resorption markers. Hormonal testes included:
estradiol, LH, FSH, IGF − I and cortisol serum levels, and cortisol in 24 hours urine collection. Bone mineral density was determined
in all the girls prior to follow − up and durning the 3 − year therapy. Spine densitometry in the AP projection was performed every 12
months, using Lonar unit. The following indices were assessed: BMD, BMC, BMAD and Z score.
Results:

At the beginning of the follow − up and in subsequent years, no significant differences in biochemical and hormonal

parameters were found between subgroups. On the other hand, differences were noted with respect to treatment. In girls without
pharmacotherapy for osteoporosis (I), which were significantly younger, with a shorter duration of secondary amenorrhea and with
initially higher bone mineral density, the value of Z Score decrased in three consecutive years of therapy. Girls on pharmacotherapy for
osteoporosis (II) were significantly older and − despite their significantly longer duration of secondary amenorrhea and lower Z score
values − an increase in their mineral bone density was noted after three years of treatment.
Conclusion

. Bone density in anorectic patients depends chifly on the duration of secondary amenorrhea. Calcium and vitamin D

supplementation, as well as cyclic estrogen − progesterone therapy are indicated in prevention and treament of osteoporosis in anorectic
patients.

Streszczenia / Abstracts

P 29

Pacjentka z jadłowstrętem psychicznym

G. Jarząbek, E. Sowińska, M. Pawlaczyk, K. Ochmańska, K. Kapczuk, Z. Friebe

Klinika Ginekologii Katedry Perinatologii i Ginekologii Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Pacjentka J.Ś. l. 17 została skierowana do Poradni Ginekologii Dziecięcej z Kliniki Psychiatrii, gdzie była przez
miesiąc leczona z powodu jadłowstrętu psychicznego (spadek masy ciała wskutek diety półrocznej 11 kg − minimal−
na masa ciała 39 kg − wtórny brak miesiączki. Stan psychiczny pacjentki według dokumentacji psychiatrycznej:
przytomna, kontakt dobry, zorientowana w pełni, nastrój i napęd wyrównane, pamięć i uwaga prawidłowe, bez
wyraźnych cech psychotycznych, psychoruchowo spokojna, afekt prezentuje żywo dostosowany do okoliczności,
zachowania adekwatne do kontaktu społecznego.
Dg: Anorexia nervosa − jadłowstręt psychiczny F 50.0. W ocenie psychiatrycznej „w przypadku pacjentki postawy
wobec jedzenia mają − uwarunkowanie kulturowe i są pochodną presji mediów na dyscyplinowanie ciała poprzez
jego wyszczuplanie − stąd domniemywać można, że zreflektowana postawa dziewczynki − oznaczająca korektę
zachowań żywieniowych − jest wystarczającym przyczynkiem dla dobrego rokowania.
W badaniu lekarskim − ginekologicznym oceniono cechy pokwitania według skali Tannera: A

. Krocze, srom −

drobnej budowy. Śluzówka pochwy słabo zestrogenizowana, rozpoznano Vulvovaginitis. Macica typu pokwitanio−
wego, linijne endometrium. W obu jajnikach stwierdzono niewielką ilość drobnych pęcherzków jajnikowych.
W badaniach hormonalnych stwierdzono znacznego stopnia hypoestrogenizm.
W badaniu densytometrycznym rozpoznano znaczny ubytek masy kostnej (jest to typowe u pacjentek z zespołem
bariofobii, jaką jest anorexia nervosa). Po 3 miesięcznej terapii estrogenowo − progesteronowej, suplementacji wap−
nia, witaminy D3, przy zachowaniu zalecanej diety i psychoterapii pojawiły się prawidłowe, regularne cykle mie−
siączkowe, poprawie uległ wynik badania densytometrycznego. Jednak kluczowym momentem w życiu pacjentki
także w aspekcie terapii jadłowstrętu psychicznego zdaje się być akceptacja przez partnera i poprawny układ partner−
ski. Od 19 roku życia pacjentka nie wymaga terapii hormonalnej, wyniki kontroli psychiatrycznej są poprawne.
Przedstawiony przypadek pacjentki z jadłowstrętem psychicznym, potwierdza dane z piśmiennictwa, iż jest to bar−
dzo złożony problem zarówno co do etiologii, diagnostyki i leczenia.
W przedstawionym przypadku postawy wobec jedzenia miały uwarunkowania kulturowe i były pochodną presji
mediów na dyscyplinowanie ciała poprzez jego wyszczuplanie.

The patient with anorexia nervosa

G. Jarząbek, E. Sowińska, M. Pawlaczyk, K. Ochmańska, K. Kapczuk, Z. Friebe

Division of Gynecology, Department of Perinatology and Gynecology, Karol Marcinkowski University of Medical Sciences,
Poznań, Poland

We report on a patient with anorexia nervosa associated with gynecological problems.
A patient J.Ś., aged 17 years, came from a psychiatrical department to a childhood and adolescent gynecology
ambulatory due to secondary amenorrhoea connected with anorexia nervosa. According to Tanner’s scale she was
graded: A

. The patient, like other girls with low body mass index (BMI) and girls with bariophobic syndrome

are the risk group for development of primary osteoporosis. A complete gynecological examination together with
USG, BMD diagnosed hypoestrogenism connected with oligomenorrhoea, osteoporosis, and vulvovaginitis
Further psychological, hormonal and diet therapy was supported with improvement in relations with her life partner,
what seemed to be a crucial point of therapy. The overwhelming mass − media pressure to struggle for slim silhouette
proved to be one of the etiological factors in this case.
As anorexia nervosa is connected with many medical and psychological problems, patients should be provided with
a comprehensive help by professional team including doctors, psychologists and school teachers for proper identifi−
cation and therapy.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 30

P 30 Peroksydacja lipidów jako prawdopodobny mechanizm aktywacji apoptozy

Peroksydacja lipidów jako prawdopodobny mechanizm aktywacji apoptozy

Peroksydacja lipidów jako prawdopodobny mechanizm aktywacji apoptozy
u dzieci z niską masą urodzeniową (poniżej 2500g)

u dzieci z niską masą urodzeniową (poniżej 2500g)

E. Barg,

K. Gąsiorowski,

B. Wikiera,

A. Skoczyńska,

B. Turczyn,

E. Głąb

Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego Akademii Medycznej we Wrocławiu,

Katedra i Zakład

Podstaw Nauk Medycznych Akademii Medycznej we Wrocławiu,

Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Zawodowych

i Nadciśnienia Tętniczego Akademii Medycznej we Wrocławiu

Dzieci urodzone z niską masą urodzeniową(poniżej 2500g) wykazują znacznie częściej zaburzenia rozwoju z niedo−
borem wzrostu, zwiększoną podatność do infekcji, najczęściej dróg oddechowych, a w wieku dojrzałym ryzyko
rozwinięcia zespołu metabolicznego. Jedną z przyczyn może być zaburzona eliminacja komórek w procesach apop−
tozy. Celem pracy była ocena mechanizmów peroksydacji lipidów i aktywności kaspazy 3 u dzieci urodzonych
z niską masą urodzeniową. Badaniami objęto 10 dzieci, w wieku 4 − 9 lat, z niską masą urodzeniową i niedoborem
wzrostu (SDSHV< − 1.8), wykazujących zwiększoną częstość apoptozy w hodowlach limfocytów oraz obecność
fragmentu 50kb w elektroforezie DNA. Grupę kontrolną stanowiło 30 dzieci z masą urodzeniową powyżej 2700g
w podobnym wieku. U wszystkich dzieci oznaczono stężenie cholesterolu, HDL − cholesterolu, LDL − cholesterolu,
LPO w surowicy krwi. Aktywność kaspazy 3 oznaczono w supernatancie komórek krwi. Protokół badania uzyskał
akceptację Komisji Bioetycznej Akademii Medycznej we Wrocławiu. Wyniki: Stężenie HDL HDL

− cholesterolu,

LPO i BCL2 było wyższe u dzieci z LBW, podobnie jak aktywność kaspazy 3, natomiast stężenie HDL

3 −

cholesterolu

było niższe niż w grupie kontrolnej. Nie stwierdzono różnic w stężeniu HDL − cholesterolu i LDL − cholesterolu
pomiędzy badanymi grupami. U dzieci LBW występuje ujemna korelacja pomiędzy stężeniem LPO a HDL

choleste−

rolem (r= − 0.77, p<0.05). Aktywność kaspazy 3 dodatnio koreluje ze stężeniem HDL

− cholesterolu (r=0.91,p<0.05).

Nie stwierdzono istotnych korelacji w grupie kontrolnej. Wnioski: Produkty peroksydacji lipidów aktywują apopto−
zę w hodowlach limfocytów poprzez bezpośrednią stymulację kaspazy 2 i kaspazy 3. Uzyskane wyniki badań −
wzrost aktywności LPO i obniżenie stężenia HDL

3 −

wskazują na zmiany peroksydacji lipidów. Ze względu na istotną

rolę jaką odgrywa HDL

− cholesterol w zapobieganiu nieenzymatycznej peroksydacji Haber − Weiss«a LDL uważa−

my, że dochodzi do nasilenia procesów peroksydacji, zarówno enzymatycznej jak i nieenzymatycznej. Uzyskane
wyniki powiązane są ze wzrostem częstości apoptozy limfocytów krwi obwodowej, którą wykazaliśmy u dzieci
z niską masą urodzeniową.

Lipid peroxidation as possible mechanism of apoptosis activation in low birth

Lipid peroxidation as possible mechanism of apoptosis activation in low birth
weight children

weight children

E. Barg,

K. Gąsiorowski,

B. Wikiera,

A. Skoczyńska,

B. Turczyn,

E. Głąb

Department of Endocrinology and Diabetology for Children and Adolescents, Wroclaw Medical University,

Department of

Basic Medical Sciences, Wroclaw Medical University,

Department of Internal Medicine, Occupational Diseases and

Hypertension

Children born with low birth weight (LBW, below 2500g) exhibit slower development with deficit of height susceptibility to recurrent
infections, especially of respiratory tract and, in adulthood, an increased risk of developing syndrome X. One possible explanation
could be an enhanced elimination of cells by apoptosis. The aim of this study was evaluate of mechanism of lipid peroxidation and
activity of caspase 3 in children with low birth weight. Subjects for study were 10 children with LBW and growth retardation
(SDSHV< − 1.8) and high frequency of apoptotic cells in cultures of lymphocytes and with the 50kb domain on the DNA electrophoretic
profiles, aged 4 − 11. Control group was 30 children with birth weight above 2700g, aged 4 − 11. Plasma total cholesterol, HDL −
cholesterol, HDL

− cholesterol, HDL

− cholesterol, LDL − cholesterol, lipid peroxidase (LPO). Activity of caspase 3 was estimated

in supernatant blood cells. The study protocol was approved by Ethics Committee of Wroclaw Medical University. Results: The levels
of HDL

− cholesterol, LPO and BCL2 were higher in LBW children than in the control group, so that activity of Caspase 3, the level

of HDL

3 −

cholesterol was markedly lower, whereas total HDL and LDL concentrations did not differ between LBW and the control

group. In children with LBW the concentration of LPO negatively correlated with HDL

cholesterol (r= − 0.77, p<0.05). Activity of

Caspase 3 positively correlated with HDL

− cholesterol concentration. (r=0.91, p<0.05). No significant correlations were found in the

control group. Conclusions: It is known that lipid peroxidation products activate apoptosis in human lymphocyte cultures through the
direct stimulation of caspase 2 and caspase 3. Enhanced lipid peroxidation in blood of LBW children could be deduced from our data
which showed the increase of LPO activity in those children, accompanied with the decrease of HDL

− cholesterol level. Since HDL

is efficient in prevention of LDL non − enzymatic, Haber − Weiss peroxidation, we suggested that both enzymatic and non − enzymatic
lipid peroxidation could be elevated in LBW children. These results were in accord with increased frequency of apoptosis, found in
cultures of lymphocytes obtained from venous blood of LBW children.

Streszczenia / Abstracts

P 31

Urodzeniowa masa ciała dziewcząt z zespołem Turnera i współistniejącymi

Urodzeniowa masa ciała dziewcząt z zespołem Turnera i współistniejącymi
wadami wrodzonymi serca albo układu moczowego

wadami wrodzonymi serca albo układu moczowego

A. Wiśniewski,

K. Milde,

R. Stupnicki

Zakład Fizjologii oraz

Zakład Biometrii Akademii Wychowania Fizycznego im. Józefa Piłsudskiego w Warszawie

Wrodzone wady serca oraz wady układu moczowego są często opisywane u chorych na zespół Turnera. Potencjalnie mogą przyczy−
niać się do upośledzenia wzrastania płodu i w konsekwencji prowadzić do zmniejszenia masy i długości ciała noworodków z zespołem
Turnera. Pacjentki: 109 chorych na zespół Turnera, urodzonych o czasie (ł38 tygodni trwania ciąży). Rozpoznanie potwierdzone
oznaczeniem kariotypu. Metoda: U wszystkich dzieci przeprowadzono pełną ocenę kardiologiczną opartą na badaniu fizykalnym oraz
wynikach elektrokardiogramu i echokardiogramu, a także wykonano badanie ultrasonograficzne nerek i narządów miednicy małej,
a w razie potrzeby dodatkowe badania obrazujące przebieg dróg moczowych. Urodzeniową masę (BM) i długość ciała (BL) wyrażono
względem norm opracowanych przez Usher i McLean z uwzględnieniem czasu trwania ciąży (wiek ciążowy). Noworodki o masie
ciała mniejszej niż − 2 SD uznawano za zbyt małe w stosunku do czasu trwania ciąży („small for gestational age” SGA). Wyniki: Wady
serca wykryto u 19% badanych, wady nerek i dróg moczowych u 27.5%, natomiast u blisko 5% stwierdzono łączne występowanie
obu zaburzeń. Średni czas trwania ciąży u matek badanych dziewczynek wynosił 39.7 ± 0.93 tygodnia i był podobny u pacjentek bez,
jak i z obecność wad wrodzonych serca albo układu moczowego. Wyrażona względem wieku ciążowego średnia masa ciała wszyst−
kich badanych noworodków wynosiła − 1.1 ± 1.06 SD w zakresie od − 4.49 do 2.48 SD, a ich długość 0.3 ± 1.6 SD w zakresie od −
4.31 do 4.13 SD. Masę ciała mniejszą od − 2.0 SD stwierdzono u 19% wszystkich noworodków, rzadziej (11%) u dzieci bez obecności
wad wrodzonych, natomiast znamiennie częściej kiedy takie występowały: u 20% w przypadkach izolowanej wady układu moczowe−
go, u 28.6% dzieci z wadami serca i u 40%, kiedy jednocześnie występowały oba rodzaje wad. Jednak średnia wartość masy ciała była
podobna u dziewcząt, u których nie stwierdzonych wad i u tych, u których występowała wada układu moczowego albo wada serca.
Tylko wśród dziewczynek, u których jednocześnie wystąpiła wada układu moczowego i wada serca, urodzeniowa masa ciała była
znamiennie niższa od stwierdzonej w pozostałych grupach. Wnioski: 1. U 19% wszystkich badanych pacjentek stwierdzono niedobór
urodzeniowej masy ciała większy niż − 2.0 odchylenia standardowe względem czasu trwania ciąży, co wskazuje, że dystrofia we−
wnątrzmaciczna zalicza się do typowych objawów zespołu Turnera. 2. U chorych na zespół Turnera występowanie wady serca bądź
wady układu moczowego nie jest decydującym czynnikiem obniżającym masę albo/i długość urodzeniową. Tylko w przypadku
współistnienia wrodzonej wady serca i wady układu moczowego, urodzeniowa masa ciała ulega znamiennemu obniżeniu. 3. Częstość
urodzenia się dziecka ze zbyt małymi wymiarami ciała w stosunku do czasu trwania ciąży (SGA) koreluje w zespole Turnera
z występowaniem określonych wad wrodzonych narządów wewnętrznych i jest największa w przypadku gdy wadzie serca towarzy−
szy wada układu moczowego.

Birth weight in patients with Turner syndrome and congenital cardiovascular

Birth weight in patients with Turner syndrome and congenital cardiovascular
or urinary tract malformations

or urinary tract malformations

A. Wisniewski,

K. Milde,

R. Stupnicki

Department of Physiology,

Department of Biometry Academy of Physical Education in Warsaw

An occurrence of congenital heart disease (CHD), urinary tract and renal abnormalities (RA) are typical for among Turner syndrome
(TS) patients and can deteriorate foetal development. Patients and methods: Presence of CHD or RA in 109 TS patients delivered at
term (ł38 weeks of gestation) were evaluated. Cardiac malformations were proved by electrocardiography and echocardiography,
kidneys and urinary tract defects were confirmed by pelvic ultrasound assessment, and the potential impact on body mass was
examined. The echocardiography included M − mode measurements, two − dimensional evaluation from all standard planes, pulsed and
continuous wave Doppler as well colour flow mapping. Birth weight (BM) and length (BL) were compared with Usher and McLean’s
reference values related to the gestation age (GA). Newborns, whose BM was lower than − 2 SD for GA, were considered as small for
gestational age (SGA). Results: Cardiac malformation was detected in 19%, renal malformation in 27,5% and both cardiac and renal
malformation in about 5% of TS patients. Mean GA of all girls were 39.7 ± 0.93 weeks, despite of health disturbance gestation age was
similar among all patients. A mean BM to the GA was − 1.1 ± 1.06 SD, range from − 4.49 to 2.48 SD and a mean BL to GA were
0.3 ± 1.6 SD, range from − 4.31 to 4.13 SD. BM was lower than − 2 SD for GA in 18% of TS newborns. This significant reduction
of BM was observed in 11% of TS without congenital malformation and more frequent in TS with renal malformation (20%), cardiac
malformation (28,6%), and especially with booth, cardiac end renal congenital disturbance (40%). However, mean BM was similar
among all observed groups: healthy, CHD and RA, only children who presented cardiac and renal malformation have a significant
lower size than other girls. Conclusions: Patients with Turner syndrome have gestation age, birth weight and birth length similar
despite of congenital cardiac and urinary tract disorders. Only girls with double cardiac and renal malformation have a significant lower
size than other Turner’s girls. In 19% of Turner’s newborns body mass was below − 2 SD for gestational age which classified
intrauterine dystrophy as one of the most frequent features of the Turner’s syndrome.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 32

P 32 Wrodzona nadczynność tarczycy - opis przypadku

Wrodzona nadczynność tarczycy - opis przypadku

M. Łaniec,

D. Birkholz,

J. Wierzba,

A. Bąkowska,

M. Korpal-Szczyrska,

H. Kamińska

Klinika Pediatrii, Hematologii, Onkologii i Endokrynologii AM w Gdańsku,

Zakład Immunopatologii AM w Gdańsku

Nadczynność tarczycy u płodu i noworodka jest zwykle związana z autoimmunologiczną chorobą tarczycy u matki.
Najczęściej dotyczy noworodków matek z aktywną chorobą Graves − Basedowa w okresie ciąży, choć może także
wystąpić u noworodków, których matki chorowały na tę chorobę w przeszłości. Rozwój wrodzonej nadczynności
tarczycy jest następstwem przezłożyskowej transmisji przeciwciał stymulujących receptor dla TSH (TSI). Ryzyko
rozwoju wrodzonej hypertyreozy jest proporcjonalne do poziomu przeciwciał TSI u matki i ocenia się je na około 1,5
− 9 %. Pomimo, iż choroba występuje rzadko może mieć poważne następstwa zarówno dla płodu jak i noworodka.
Zdarza się, że obarczona jest wysokim 25% ryzykiem śmiertelności Dostrzegając wagę problemu postanowiliśmy
przedstawić przypadek noworodka, u którego rozpoznano wrodzoną nadczynność tarczycy. Noworodek został przy−
jęty do Kliniki z powodu przedłużającej się żółtaczki w 14 dobie życia, urodzony w 31 tygodniu ciąży, z wagą
urodzeniową 1500 g, obwodem głowy 27,5 cm. U matki dziecka rozpoznano 2 lata wcześniej chorobę Graves −
Basedowa, której w trakcie ciąży nie leczyła. Po porodzie poza wyraźnymi cechami hipotrofii zwracały uwagę
niepokój, nadmierna ruchliwość, szeroko otwarte „gapiące się” oczy, okresowa tachykardia rzędu 160 − 180 / min,
powiększenie wątroby i śledziony. W II dobie życia wystąpiła żółtaczka cholestatyczna z towarzyszącą małopłytko−
wością, od 5 doby życia obserwowano wzrost poziomu transaminaz. W obrazie usg mózgowia stwierdzono cechy
niedojrzałości wynikające z wcześniactwa, w echo serca stwierdzono cechy nadciśnienia płucnego.. Poziom hormo−
nów tarczycy u dziecka wynosił: TSH 0,003 uU/ml, fT

218 pmol/l, fT

18 pmol/l. Poziom przeciwciał przeciwko

receptorom TSH u matki i dziecka wynosił odpowiednio: 54,9 IU/l i 45 IU/l (norma < 1,8 IU/l). Po ustaleniu rozpozna−
nia nadczynności tarczycy włączono leczenie Propycilem i Propranololem. W rtg czaszki stwierdzono przedwczesne
zarośnięcie szwów czaszkowych; na podstawie rtg lewego nadgarstka wiek kostny określono na 3 miesiąc życia.
Badanie ultrasonograficzne tarczycy wykazało jej powiększenie, objętość tarczycy wynosiła 2,3 ml. W toku diagno−
styki różnicowej żółtaczki cholestatycznej wykluczono czynniki infekcyjne, choroby metaboliczne. Poziom hormo−
nów tarczycy po 4 tygodniach terapii był niższy i wynosił: fT

60 pmol/l, fT

11 pmol/l, TSH 0,001 uU/ml, Badania

wykonane u mamy chłopca cztery tygodnie po porodzie wykazały: TSH 0,003 uU/ml, fT

10,9 pmol/l, fT

4,6 pmol/

l; podjęła leczenie tyreostatyczne. Obecnie dziecko ma 3 miesiące, jest w stanie klinicznej i biochemicznej eutyre−
ozy. Otrzymuje Propycil 12,5 mg co 2. dzień. Rozpoznanie nadczynności tarczycy u noworodka jest łatwiejsze
w przypadku rodzinnego występowania chorób autoimmunologicznych tarczycy, zwłaszcza u matki. Znacznie trud−
niej rozpoznać jest tę chorobę u dziecka, u którego wywiad rodzinny jest negatywny, a różnorodność objawów
klinicznych powoduje, że diagnostyka jest często ukierunkowana niewłaściwie.

Congenital hyperthyreoidism - case report

M. Łaniec,

D. Birkholz,

J. Wierzba,

A. Bąkowska,

M. Korpal - Szczyrska,

H. Kamińska

Department of Paediatrics, Haematology, Oncology and Endocrinology, Medical University of Gdańsk, Poland,

Immunopathology Department, Medical University of Gdańsk, Poland

Fetus and neonatal hyperthyroidism results from the transplacental passage of maternal TSH − receptor − stimulating antibodies and
develops only in babies born to mothers with the most potent stimulatory activity in serum, rare in mothers with hyperthyroidism in
past time. The risk of congenital hyperthyroidism is proportional to level of TSH − receptor − stimulating antibodies and is about 1,5 to
9 %. In severe cases the mortality is high (25%). Early recognition of neonatal hyperthyroidism is important because serious
complications may result. Case report. Newborn boy, 31 Hbd, with body mass 1500g, head circumference 27,5 cm was hospitalised
in 14 day of life because of prolonged jaundice, hepatoslenomegaly, thrombocytopenia, poor weight gain, tachycardia (160 − 180/min),
irritability, prominent eyes. Babies mother have not been treated for Graves disease which was recognised 2 years earlier. Bacterial and
viral infection and metabolic disorders of cholestatic hyperbilirubinaemia were excluded. Pulmonary hypertension and immature of
central nervous system were recognised in ultrasonography examination. Patient demonstrated the serum TSH 0,003 uU/ml, fT

218

pmol/l, fT

18 pmol/l The level of TSH − receptor − stimulating antibodies in mother was: 54,9 IU/l and in child was 45 IU/l (norm <

1,8 IU/l). Hyperthyroidism was recognised. Propycil and Propranolol were used to treatment. We also recognised cranial synostosis
and. Bone age was for 3 month. After 4 weeks concentration of thyroid hormones decreased (fT

60 pmol/l, fT

11 pmol/l) and TSH

0,001 uU/ml. Now child is 3 month old, euthyreotic, is treated by dose of Propycil 12,5 mg every second day. Diagnosis of neonatal
hyperthyroidism is easier when mother hyperthyroidism is known. A picture of neonatal hyperthyroidism may be confused when
familiar history is negative.

Streszczenia / Abstracts

P 33

Prognozowanie dorosłej wysokości ciała chłopców. Model własny i analiza

Prognozowanie dorosłej wysokości ciała chłopców. Model własny i analiza
porównawcza innych metod

porównawcza innych metod

R. Żarów

Katedra Antropologii, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

Celem pracy było przedstawienie własnej metody prognozowania dorosłej wysokości ciała chłopców stosowanej
w dłuższym okresie rozwojowym, w wieku od 6.5 do 16 lat, jak i jej ocena poprzez porównanie z innymi metodami,
a także zweryfikowanie proponowanych równań prognozy na innych materiałach ciągłych. Jednocześnie chodziło
o to, aby równania były jak najłatwiejsze do zastosowania praktycznego i oparte na niewielkiej liczbie cech.
Przeprowadzone w latach 1976 − 1994 Krakowskie Badania Ciągłe umożliwiły szczegółową analizę przebiegu
poziomu i tempa wzrastania 138 chłopców w wieku od 6 do 24 lat i stanowiły podstawę do opracowania równań
przewidujących dorosłą wysokość ciała.
W pracy zastosowano liniową regresję wieloraką. Stosowano metodę regresji krokowej, „selekcji w przód” i „metodę
wszystkich podzbiorów”. Przedstawiono równania regresji dla różnych zespołów cech. Stwierdzono m.in. że:
1. Do celów praktycznych do 11 roku życia u chłopców w prognozowaniu dorosłej wysokości ciała wystarczy
uwzględnić wysokość i masę ciała w danym wieku oraz średnią wysokości ciała rodziców (równania Z

), a po 11 roku

życia trafność prognozy zwiększa dodatkowo dodanie oceny dojrzałości płciowej (równania Z

2. W równaniach własnych średni bezwzględny błąd prognozy w wieku 6.5 − 16 lat kształtował się w granicach od
2 cm do 3.2 cm dla równań Z

, a w okresie 11 − 16 lat od 1.4 do 2.8 cm − dla równań w wersji Z

Adult height prediction in polish boys: The Zarow method and comparative

Adult height prediction in polish boys: The Zarow method and comparative
analysis of different methods

analysis of different methods

R. Żarów

Department of Anthropology, University School of Physical Education, Cracow, Poland

The aim of this work was to present the author’s own methods of adult heights prediction of boys which would be
possible to apply over a longer of development period, at ages 6.5 − 16 years, its estimation of accuracy by comparison
with other methods, and also of verifying proposed equalisations of prognosis on other long − term researches.
Simultaneously, as I went about this study, I found that equalisations of former methods were the most easy to use,
they were practical and did not depend on a large number of variables.
Cracow’s Growth Longitudinal Study − data collected over the years of 1976 − 1988 and in again in 1994 − made
possible detailed analysis of course of level and tempo of growing up of 138 boys in age from 6 to 24 years and
determined the base for elaboration of prediction equalisations of adult height.
In this work a multiple linear regression was used for research. A „stepwise method” was used, as well as „forward
selection” and „all regression subsets”. Equalisations of regression for different teams of features were presented. It
was one ascertained that:
1. In practical use up to the 11th year of life at boys in adult height prediction will suffice to take into account height
and mass in given age and average heights of body of parents (Zarow method 1), and after the 11th year of life
correctness of prognosis increases, additionally correct by adding estimations of sexual maturity (Zarow method 2).
2. In own equalisations the mean absolute error of prognosis in age 6. 5 − 16 of years was shaped in borders from 2 cm
to 3. 2 cm for equalisations Z

, and in period 11 − 16 of years from 1. 4 to 2. 8 cm − for equalisations in version Z

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 34

P 34 Czy niscy chłopcy z konstytucjonalnym opóźnieniem wzrastania i dojrzewania

Czy niscy chłopcy z konstytucjonalnym opóźnieniem wzrastania i dojrzewania

Czy niscy chłopcy z konstytucjonalnym opóźnieniem wzrastania i dojrzewania
powinni być kwalifikowani do leczenia rGH zgodnie z zaleceniami FDA?

powinni być kwalifikowani do leczenia rGH zgodnie z zaleceniami FDA?

E. Krajewska-Siuda,

E. Małecka-Tendera,

K. Krajewski-Siuda,

B. Kalina-Faska

Katedra i Klinika Pediatrii, Endokrynologii i Diabetologii Dziecięcej, Śląska Akademia Medyczna, Katowice,

Zakład Polityki

Zdrowotnej, Śląska Akademia Medyczna, Katowice

Wstęp:

Zgodnie z aktualnymi zaleceniami FDA, chłopcy z prognozowanym wzrostem ostatecznym poniżej 160 cm

powinni być kwalifikowani do leczenia rekombinowanym hormonem wzrostu. Celem pracy była ocena czy chłopcy
z KOWD, u których prognozowany wzrost ostateczny jest ekstremalnie niski, są potencjalnymi kandydatami do
terapii rGH.
Metody:

Badaniem objęto 69 chłopców z KOWD w wieku 14,9 ± 1,2 lat, których wzrost był niższy od 3 percentyla.

Do obliczenia wzrostu ostatecznego wykorzystano metody: 1. Bayley − Pinneau (BP), 2. Roche − Wainer − Thissen
(RWT), 3. Tanner − Whitehouse − mark II (TW II), 4. wzrost docelowy oparty na średnim wzroście rodziców (TH). Po
zakończeniu wzrastania w wieku 22,6 ± 3,5 lat dokonano ponownych pomiarów i oceniono zgodność wzrostu prze−
widywanego z rzeczywistym.
Wyniki:

W zależności od wykorzystanej metody prognozowania do leczenia rGH można było zakwalifikować różną

liczbę chłopców z KOWD. Po zastosowaniu metody BP wyodrębniono 8 chłopców ze złą prognozą wzrostu ostatecz−
nego, z których jedynie 3 osiągnęło wzrost poniżej 160cm (czułość 50%, swoistość 92%). Metody RWT i TW II
wyselekcjonowały po jednym kandydacie do leczenia, których wzrost ostateczny był rzeczywiści niższy niż 160 cm
(czułość 17%, swoistość 100%). Po zastosowaniu metody TH żaden z chłopców nie zostałby zakwalifikowany do
leczenia rGH. Łącznie 6 mężczyzn (8,7%) z rozpoznanym KOWD osiągnęło wzrost ostateczny poniżej 160cm. U 3 z
nich żadna z metod nie prognozowała ekstremalnie niskiego wzrostu w wieku 14,9 ± 1,2 lat.
Wnioski:

Niektórzy chłopcy z KOWD mogą stanowić grupę potencjalnych kandydatów do leczenia rGH. Metoda BP

wykazuje większą czułość w porównaniu do RWT i TW II, jednak żadna z metod nie jest odpowiednia do właściwego
kwalifikowania chłopców z ekstremalnie niskim wzrostem ostatecznym.

Are short boys with constitutional delay of growth and puberty candidates for

Are short boys with constitutional delay of growth and puberty candidates for
rGH therapy according to FDA recommendations?

rGH therapy according to FDA recommendations?

E. Krajewska - Siuda,

E. Małecka - Tendera,

K. Krajewski - Siuda,

B. Kalina - Faska

Department of Paediatric Endocrinology and Diabetes,

Department of Health Policy, Faculty of Public Health, Silesian

University School of Medicine, Katowice

Background/Aims:

According to FDA approved guidelines boys whose height prediction falls at or below 160 cm (5

ft 3 in) are considered for treatment with recombinant growth hormone (GH). The study aim was to analyze whether
the boys with constitutional delay of growth and puberty (CDGP) in whom final height (FH) prognosis is extremely
poor could become the candidates for this treatment modality.
Methods:

In 69 boys in the mean age of 14.9 ± 1.2 years, whose height fell below the 3

percentile, CDGP was

diagnosed. Prediction of their FH was calculated by means of Bayley − Pinneau (BP), Roche − Wainer − Tissen (RWT),
Tanner − Whitehouse II (TWII) and target height (TH) methods. At the age of 22.6 ± 3.5 years their height was
remeasured and the accuracy of height prediction was analyzed.
Results:

Depending on the prediction method, different number of boys with CDGP would become the candidates for

GH treatment. The BP method would recruit 8 subjects with only 3 of them having FH below 160 cm (sensitivity −
50%, specificity − 92%). RWT and TW II in only one boy accurately predicted FH below 160 cm (sensitivity − 17%,
specificity − 100%). None of the men with FH < 160 cm would qualify for GH treatment by means of TH method. In six
men (8,7%) FH fell below 160cm. In three boys none of the four methods predicted their final height below 160 cm.
Conclusion:

Some boys with CDGP may be considered the candidates for GH treatment. The BP method has a higher

sensitivity compared to RWT and TW II but no method of prediction is adequate for proper selection of boys with
final height >2.25 SD below the mean.

Streszczenia / Abstracts

P 35

Ocena zgodności przewidywanej szybkości wzrastania z rzeczywistym przyro-

Ocena zgodności przewidywanej szybkości wzrastania z rzeczywistym przyro-
stem wysokości ciała w pierwszym roku leczenia hormonem wzrostu u dzieci

stem wysokości ciała w pierwszym roku leczenia hormonem wzrostu u dzieci

stem wysokości ciała w pierwszym roku leczenia hormonem wzrostu u dzieci
przed okresem dojrzewania

przed okresem dojrzewania

A. Kucharska, A. Majcher, E. Witkowska, B. Rymkiewicz-Kluczyńska

Klinika Pediatrii i Endokrynologii AM, Warszawa

U pacjentów z somatotropinową niedoczynnością przysadki (SNP) największą szybkość wzrastania obserwuje się
w pierwszych miesiącach leczenia hormonem wzrostu (HW). Jest to okres wyrównywania niedoboru (catch up growth),
który w dużej mierze decyduje o końcowym efekcie terapii. U leczonych pacjentów uzyskujemy przyspieszenie
szybkości wzrastania w porównaniu do okresu poprzedzającego leczenia, lecz nie u wszystkich efekt jest zadowala−
jący (zgodny z oczekiwanym).
Celem

pracy była ocena zgodności przewidywanej szybkości wzrastania (psw) z rzeczywistą szybkością wzrastania

(rsw) w 1 roku terapii hormonem wzrostu u dzieci z SNP przed okresem dojrzewania.
Materiał i metoda: Analizie poddano szybkość wzrastania u 20 dzieci spełniających następujące warunki: − brak
objawów dojrzewania płciowego na początku leczenia, − co najmniej 1 rok leczenia hormonem wzrostu, − dawka HW
= 0,5 IU/kg/tydz w 7 iniekcjach. Średni wiek kalendarzowy pacjentów na początku leczenia: 9,79lat ± 2,48, SDS
wysokości ciała − 2,76 ± 0,49, wiek wzrostowy 6,93 lat ± 1,95. Przewidywaną szybkość wzrastania obliczano wg
wzoru Ranke dla pacjentów z SNP przed okresem dojrzewania. Dane somatyczne standaryzowano dla populacji
polskiej.
Wyniki:

Rzeczywista szybkość wzrastania w 1 roku leczenia wynosiła w badanej grupie 8,76cm (zakres: 6,9 − 11,7).

Przewidywana szybkość wzrastania wynosiła 8,3cm (zakres: 6,9 − 9,7cm). 90% (N=18) dzieci zrealizowało przewidy−
waną szybkość wzrastania (psw), przy czym u 65% (N=13) psw i rsw były całkowicie zgodne, a u 25% (N=5) rsw była
wyższa niż psw. 10% (N=2) dzieci nie osiągnęło przewidywanej szybkości wzrastania. Wnioski: 1. Realizacja prze−
widywanej szybkości wzrastania w pierwszym roku leczenia hormonem wzrostu jest obiektywnym potwierdzeniem
trafności rozpoznania somatotropinowej niedoczynności przysadki, a także sprawdzianem prawidłowo prowadzone−
go leczenia. 2. Do właściwej oceny przewidywanej szybkości wzrastania wg Ranke wartości zmiennych należy
standaryzować dla danej populacji.

Prediction of the growth response in comparison to real height increment

Prediction of the growth response in comparison to real height increment
during the first year of growth hormone (GH) treatment in prepubertal

during the first year of growth hormone (GH) treatment in prepubertal

during the first year of growth hormone (GH) treatment in prepubertal
children with idiopathic growth hormone deficiency (IGHD)

children with idiopathic growth hormone deficiency (IGHD)

A. Kucharska, A. Majcher, E. Witkowska, B. Rymkiewicz-Kluczyńska

Department of Pediatric and Endocrinology, Medical Academy, Warsaw

In patients with IGHD the biggest growth velocity is observed in the first months of therapy. This period, called “catch
up the growth” is the most important factor which appoints the final effect of therapy. In the patients treated with GH
we observe increment of growth velocity in comparison to the period before the therapy, but not in all patients the
results are in accordance with expectations. The aim of the study was to evaluate the agreement between predicted
and real growth velocity during the first year of GH therapy in prepubertal children with IGHD.
Material and method

: we evaluated 20 children. They have not any sign of puberty at the start of treatment, and were

treated at least 1 year with GH in the dose: 0,5 IU/kg/week in 7 injections. The mean chronological age in patients at
the start of therapy was 9,79y ± 2,48, SDS of height: − 2,76 ± 0,49, height age: 6,93 y ± 1,95. Predicted growth
velocity was calculated according to Ranke’s formula for prepubertal children with IGHD. Somatic data were
standardised for polish population. Results: The mean real height increment in patients was 8,76cm/year (range: 6,9
− 11,7cm). The predicted height increment was 8,3cm/year (range: 6,9 − 9,7cm). 90% (n=18) children accomplished
the predicted growth velocity. In 65%(n=13) children the predicted and real values were in total agreement and in
25% (n=5) the real growth velocity were better than the predicted. 10% (n=2) children did not achieve the predicted
growth velocity. Conclusions: 1. The realisation of predicted growth velocity in the first year of GH therapy is an
impartial verification of the IGHD diagnosis and a good test for correctness of GH therapy. 2. For the right prediction
of the growth response according to Ranke’s formula, the standardisation of data for the same population is needed.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 36

P 36 Wartość prognostyczna testu z L - Dopą i Klonidyną u pacjentów z endogen-

Wartość prognostyczna testu z L - Dopą i Klonidyną u pacjentów z endogen-

Wartość prognostyczna testu z L - Dopą i Klonidyną u pacjentów z endogen-
nym niedoborem GH oceniana retrospektywnie po zakończeniu leczenia

nym niedoborem GH oceniana retrospektywnie po zakończeniu leczenia

E. Petriczko, J. Szmit-Domagalska, I. Ostrowska, M. Walczak

II Klinika Chorób Dzieci Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie

Cel

: Analizowano znaczenie prognostyczne testów rezerwy przysadkowej w zakresie GH (test z L − Dopą i Klonidyną) u pacjentów

z ciężkim (sGHD) i przejściowym (pGHD) niedoborem hormonu wzrostu (rhGH). Oceniono również efekty leczenia hormonem
wzrostu u (rhGH) pacjentów w obu grupach. Materiał: Grupę stanowiło 41 dzieci (30 chłopców, 11 dziewczynek), po zakończeniu
leczenia rhGH. U dzieci przeprowadzono test insulinowy i podzielono je na pacjentów [sGHD](n=11) i [pGHD](n=30). Śr. wiek
rozpoczęcia leczenia: 13,0 ± 2,3 lat, śr. wiek w chwili zakończenia leczenia: 17,2 ± 1,4 lat. Śr. czas leczenia: 50,8 ± 26,6 miesięcy.
Parametry auksologiczne w chwili rozpoczęcia leczenia: wzrost całej grupy= 137,0 ± 13,1 cm[sGHD=130,9 ± 17,0cm (hSD= −
3,6 ± 1,1) a w grupie pGHD= 139,2 ± 10,9cm (hSD= − 3,2 ± 1,0)]; opóźnienie wieku kostnego= 32,6 ± 20 miesięcy; tempo wzrasta−
nia=4,8 ± 2,4 cm/rok (gvSD= − 1,8 ± 3,3). Szczyt wyrzutu GH w teście z klonidyną wynosił: 3,5 ± 5,2 ng/mL, z L − dopą: 3,7 ± 3,6
ng/mL. Wyniki: Oceniono tempo wzrastania [GV] w pierwszym roku leczenia w całej badanej grupie= 9,0 ± 2,6 cm/rok
(gvSD=4,5 ± 4,0) oraz w grupie sGHD=10,4 ± 3,0cm/rok (gvSD=6,8 ± 3,7) a w grupie pGHD=8,5 ± 2,3 cm/rok (gvSD=3,7 ± 3,8).
Wzrost końcowy pacjentów w całej grupie wynosił: 166,3 ± 8,0 cm (hSD= − 1,2 ± 1,1) w grupie sGHD=169,7 ± 7,3 cm (hSD= −
0,5 ± 0,9) a w grupie pGHD= 165,0 ± 7,9cm(hSD= − 1,5 ± 1,1). Grupy sGHD i pGHD różniły się w sposób istotny statystycznie w
zakresie wartości szczytowych GH w początkowym teście z L − Dopą (sGHD szczyt GH=1,8 ± 3,1 ng/mL, pGHD szczyt GH=4,5 ± 3,6
ng/mL; p=0,005) oraz w teście końcowym z insuliną (sGHD szczyt GH=1,4 ± 1,3ng/mL; pGHD szczyt GH=17,8 ± 11,9 ng/mL;
p=0,000001). Nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic w zakresie wzrostu początkowego i opóźnienia wieku kostnego. W całej
badanej grupie stwierdzono istotną ujemną korelacje pomiędzy szczytem wyrzutu GH w teście z insuliną a GV w pierwszym roku
leczenia (r= − 0,32; p=0,04), oraz wzrostem końcowym pacjentów (r= − 0,35; p=0,02). Istnieje tez silna dodatnia korelacja pomiędzy
szczytem wyrzutu GH w teście z insuliną a szczytem wyrzutu GH w teście z L − Dopą (r= 0,35; p=0,03); brak takiej zależności w teście
z klonidyną. Stwierdzono istotną ujemną korelację pomiędzy szczytem wyrzutu GH w teście z L − Dopą a wzrostem końcowym
pacjentów (r= − 0,41; p=0,01). Wzrost końcowy koreluje w sposób dodatni z GV w pierwszym roku leczenia (r=0,42; p=0,005).
Wnioski:

1. Rezerwę przysadkową w zakresie wydzielania GH lepiej określa test z L − Dopą niż test z Konidyną. 2. Pacjenci z sGHD

lepiej odpowiadają na leczenie rhGH i ich wzrost końcowy jest bliższy normy populacyjnej. 3. Czynnikiem prognostycznym dotyczą−
cym końcowego efektu leczenia jest również GV w pierwszym roku leczenia.

A prognostic value of the GH stimulation tests (L - Dopa and Clonidine) in

A prognostic value of the GH stimulation tests (L - Dopa and Clonidine) in
patients with severe and partial growth hormone deficiency - retrospective

patients with severe and partial growth hormone deficiency - retrospective

patients with severe and partial growth hormone deficiency - retrospective
analysis

analysis

E. Petriczko, J. Szmit - Domagalska, I. Ostrowska, M. Walczak

Department of Pediatrics, Pomeranian Medical University, Szczecin

Aim

: The aim of the study was to estimate a prognostic value of the GH stimulation tests (L − Dopa and Clonidine) in patients with severe

(sGHD) and partial (pGHD) growth hormone deficiency. The results of growth hormone treatment (rhGH) were analyzed in both groups.
Material

: The study group consist of 41 children (30 boys, 11 girls), which used to be treated with rhGH. An insulin test was performed

and according to the results two subgroups were distinguished [sGHD](n=11) and [pGHD](n=30).The mean age at the start of treatment
was: 13,0 ± 2,3y the mean age at the end was: 17,2 ± 1,4y. The mean treatment time: 50,8 ± 26,6 months. Auksologic parameters at the
start of rhGH treatment for the whole study group were: height= 137,0 ± 13,1cm; [sGHD=130,9 ± 17,0cm (hSD= − 3,6 ± 1,1) and
pGHD= 139,2 ± 10,9cm (hSD= − 3,2 ± 1,0)]; bone age [BA] delay = 32,6 ± 20,0 months; growth velocity[GV]=4,8 ± 2,4 cm/y (gvSD=
− 1,8 ± 3,3). Maximal GH peak in clonidine test: 3,5 ± 5,2 ng/mL, in L − Dopa test: 3,7 ± 3,6 ng/mL. Results: Assessment of the GV in
the first year of therapy in the whole study group was= 9,0 ± 2,6 cm/y (GVSD=4,5 ± 4,0) in the group with sGHD=10,4 ± 3,0 cm/y
(GVSD=6,8 ± 3,7) and in the group with pGHD=8,5 ± 2,3 cm/y (GVSD=3,7 ± 3,8). The final height [FH] in the whole group amounted
to166,3 ± 8,0cm (hSD= − 1,2 ± 1,1) in group sGHD=169,7 ± 7,3 cm (hSD= − 0,5 ± 0,9) and in the group pGHD= 165,0 ± 7,9cm(hSD=
− 1,5 ± 1,1). Statistically important difference was found between subgroups in max GH peak in L − Dopa test (sGHD maxGH=1,8 ± 3,1
ng/mL; pGHD maxGH=4,5 ± 3,6 ng/mL; p=0,005) and in insulin test (sGHD maxGH=1,4 ± 1,3ng/mL; pGHD maxGH=17,8 ± 11,9
ng/mL; p=0,000001). No statistically important difference was found between subgroups in height at the start of treatment and BA delay.
In the whole group a statistically important neg. correlation was found between max GH peak in the insulin test and GV during the first
year of treatment (r= − 0,32 p=0,04), and between max GH peak in the insulin test and FHSDS (r= − 0,35; p=0,02). A significant pos.
correlation was detected between max GH peak in the insulin test and max GH peak in the L − Dopa test (r= 0,35; p=0,03). No analogical
correlation was observed in the clonidine test. A statistically important neg. correlation was found between max GH peak in the L − Dopa
test and patient’s final height (r= − 0,41; p=0,011). The FH pos. correlated with GV in the first year of treatment (r=0,42; p=0,005).
Conclusions:

1. L − Dopa test provides better results in determining GH pituitary reserve than the clonidine test. 2. Patients with sGHD

respond better to treatment with rhGH and their FH corresponds more closely to the population norm. 3. A prognostic factor connected
with the final results of treatment is also the rate of GV in the first year of treatment.

Streszczenia / Abstracts

P 37

Stabilność stężenia IGF - I a wydzielanie hormonu wzrostu w testach stymula-

Stabilność stężenia IGF - I a wydzielanie hormonu wzrostu w testach stymula-
cyjnych u dzieci z niedoborem wzrostu

cyjnych u dzieci z niedoborem wzrostu

J. Smyczyńska, M. Hilczer, A. Lewiński

Klinika Endokrynologii i Chorób Metabolicznych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki
w Łodzi

Wprowadzenie

. Klasyczną postać niedoboru hormonu wzrostu (GH) rozpoznaje się na podstawie obniżonego wydzielania GH w

testach stymulacyjnych. Ze względu na niedostateczną wiarygodność wyniku pojedynczego testu (związaną m.in. ze słabą powtarzal−
nością wyników testów), obowiązuje łączna interpretacja dwóch wykonanych testów. Wydzielanie insulinopodobnego czynnika
wzrostowego I (IGF − I) jest regulowane przez GH, a jego ocena nie wymaga wykonywania testów dynamicznych. Pojawiły się
koncepcje, aby oznaczenie stężenia IGF − I traktować jako badanie przesiewowe w diagnostyce niedoboru GH, ale jednocześnie
wykazano istnienie jedynie słabych korelacji między wydzielaniem GH w testach stymulacyjnych a stężeniem IGF − I. Cel pracy.
Ocena stabilności stężenia IGF − I w surowicy względem wydzielania GH w teście z klonidyną u dzieci z niedoborem wzrostu.
Materiał i metody.

Analizą objęto 60 pacjentów (46 chłopców, 14 dziewcząt) z niedoborem wzrostu, u których dwukrotnie oznaczono

stężenie IGF − I w surowicy w odstępie 0,6 ± 0,5 lat (średnia ± SD), maksymalnie 2 lat (ograniczenie to wiąże się z fizjologiczną
zmiennością wydzielania IGF − I). U 37 dzieci jednoczasowo powtórzono test stymulacyjny na wydzielanie GH z zastosowaniem
klonidyny. W okresie pomiędzy badaniami pacjenci nie byli leczeni preparatem GH, nie włączono żadnych innych leków, nie zaistniały
też istotne zmiany w ich stanie zdrowia. Wyniki. Średnie stężenie IGF − I w obu oznaczeniach było podobne (195,6 ± 158,8 ng/mL
vs. 209,5 ± 161,6 ng/mL), stwierdzono również silną, istotną (r=0,91, p<0,05) korelację pomiędzy wartościami oznaczeń IGF − I
u poszczególnych pacjentów. Współczynnik zmienności osobniczej (CV%) wydzielania IGF − I był dość niski (14,2 ± 14,5%).
Średnie maksymalne wydzielanie GH po klonidynie (maxGH) nie różniło się znamiennie (9,5 ± 7,3 ng/mL vs. 10,8 ± 5,6 ng/mL),
jednak − w przeciwieństwie do IGF − I − stwierdzono jedynie słabą korelację pomiędzy wynikami tego samego testu wykonanego
dwukrotnie u tego samego pacjenta (r=0,18, p<0,05) i wysoką zmienność osobniczą maxGH (CV% = 47,3 ± 30,1). Aż u 20 spośród
37 dzieci (54%) uzyskano rozbieżne wyniki dwukrotnie wykonanego testu z klonidyną (maxGH <10 ng/mL w jednym, a >10 ng/mL
w drugim teście). Również w przypadku tak wyodrębnionej grupy pacjentów korelacja pomiędzy wynikami obu oznaczeń stężenia
IGF − I była silna (r=0,89, p<0,05), a zmienność osobnicza IGF − I pozostała niska (CV% = 13,8 ± 14,2). Wnioski. 1. U dzieci
z niedoborem wzrostu, stężenie IGF − I w surowicy wykazuje większą stabilność niż maksymalne wydzielanie GH w teście
z klonidyną. 2. Różnice wydzielania GH w powtarzanym teście z klonidyną nie są związane ze zmianą wydzielania IGF − I. 3. Wydaje
się, że oznaczanie stężenia IGF − I może być badaniem bardziej wiarygodnym niż ocena wydzielania GH w testach stymulacyjnych.

Stability of serum IGF - I concenration as compared to growth hormone se-

Stability of serum IGF - I concenration as compared to growth hormone se-
cretion in stimulating tests in children with short stature

cretion in stimulating tests in children with short stature

J. Smyczyńska, M. Hilczer, A. Lewiński

Department of Endocrinology and Metabolic Diseases, Medical University of Łódź, Polish Mother’s Memorial Hospital -
Research Institute, Łódź, Poland

Introduction

. The diagnosis of the classical form of growth hormone (GH) deficiency (GHD) is based on the decreased GH secretion

in stimulating tests. Due to the unsatisfactory reliability of a result of single test (caused by − among others − a poor reproducibility of
test results), the assessment of maximal GH secretion (maxGH) in 2 tests is obligatory. Insulin − like growth factor I (IGF − I) secretion
is GH − dependent, and for its assessment stimulating tests are not required. Serum IGF − I measurement was proposed as a screening
procedure in diagnosing GHD, but − in the same time − only weak correlations between GH secretion in stimulating tests and IGF − I
concentration were found. Aim. The assessment of the stability of serum IGF − I concentration in comparison with GH peak in the
stimulating test with clonidine in children with short stature. Material and methods. The analysis comprised 60 patients (46 boys, 14
girls) with short stature, who had serum IGF − I concentration measured twice in time interval of 0.6 ± 0.5 years (mean ± SD), not
exceeding 2 years (for the physiological changes in IGF − I secretion in childhood). In 37 of these children, the stimulating test with
clonidine was also repeated simultaneously with IGF − I measurement. Between the two assessments, none of the patients was treated
with either GH or other drugs, any new diseases were observed. Results. The mean IGF − I concentration in both assessments was
similar (195.6 ± 158.8 ng/mL vs. 209.5 ± 161.6 ng/mL). The strong, significant correlation (r=0.91, p<0.05) between the results of
both measurements in particular patients was observed. The within subject coefficient of variability (CV%) of IGF − I secretion was
quite low (14.2 ± 14.5%). The difference in the mean maxGH in both tests with clonidine was insignificant (9.5 ± 7.3 ng/mL vs.
10.8 ± 5.6 ng/mL). Conversely to the results of IGF − I measurement, the correlation between the two results of the test same test,
repeated in the same patient was merely weak (r=0.18, p<0.05), and CV% of maxGH was high (47.3 ± 30.1). In 20 out of 37 children
(54%) the results of the two tests with clonidine led to the divergent conclusions (maxGH <10 ng/mL in one, while >10 ng/mL in the
second test). Even for this group of patients, the correlation between the results of IGF − I measurements was high (r=0.89, p<0.05),
and CV% of IGF − I remained low (13.8 ± 14.2). Conclusions. 1. In children with short stature, serum IGF − I concentration is more
stable than GH peak in stimulating test with clonidine. 2. The differences in GH secretion in the repeated stimulating test with clonidine
are not connected with any changes of IGF − I secretion. 3. It seems that IGF − I measurement may be a more reliable diagnostic tool
than the assessment of GH secretion in stimulating tests.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 38

P 38 Ocena składu ciała u pokwitających dzieci z niedoborem hormonu wzrostu

Ocena składu ciała u pokwitających dzieci z niedoborem hormonu wzrostu

Ocena składu ciała u pokwitających dzieci z niedoborem hormonu wzrostu
(nhw) w trakcie i po zakończeniu leczenia rekombinowanym ludzkim hormo-

(nhw) w trakcie i po zakończeniu leczenia rekombinowanym ludzkim hormo-

(nhw) w trakcie i po zakończeniu leczenia rekombinowanym ludzkim hormo-
nem wzrostu (rhGH)

nem wzrostu (rhGH)

D. Januś, J. Starzyk

Klinika Endokrynologii Dzieci i Młodzieży Katedry Pediatrii, PAIP, CM UJ, Kraków

Hormon wzrostu oraz hormony płciowe działają synergistycznie w procesie wzrastania podczas dojrzewania płcio−
wego. Cel pracy: Ocena zmian składu ciała w różnych częściach ciała u 68 dzieci z NHW leczonych biosyntetycznym
hormonem wzrostu przed, w trakcie spontanicznego lub indukowanego pokwitania oraz po zakończeniu leczenia.
Materiał i metody: U 68 pacjentów z NHW (w śr. wieku 11,4 ± 2,3 lat, 22 dziewcząt w wieku 10,2 ± 2,5 lat i 46
chłopców w wieku 11,8 ± 3,4 lat) procentowa zawartość tkanki tłuszczowej (%fat) oraz beztłuszczowa masa ciała
(LBM, Lean Body Mass) całego ciała oraz % fat i LBM kończyn górnych, dolnych oraz tułowia, zostały ocenione za
pomocą badania densytometrycznego DEXA (DPX − IQ, Lunar) w okresie przedpokwitaniowym przed i po 4 latach
leczenia rhGH (n=43, wiek 8,5 ± 3,2 lat), w II i V stadium pokwitania ocenionym wg skali Tannera (n=40), oraz 12
miesięcy po zakończeniu leczenia rhGH (n=24). Średni wiek indukcji pokwitania u 16 pacjentów z wielohormonalną
niedoczynnością przysadki (WNP) był znacząco starszy (16,2 ± 2,7 lat) niż wiek wystąpienia spontanicznego pokwi−
tania u 24 pacjentów z izolowanym niedoborem hormonu wzrostu (INHW, 13,5 ± 1,6 lat)(p<0,05). Wyniki: Podczas
terapii rhGH istotny statystycznie wzrost LBM, szczególnie w kończynach dolnych i tułowiu (p<0,05) i obniżenie się
%fat (p<0,01), szczególnie w tułowiu i kończynach górnych był obserwowany u przedpokwitaniowych dzieci.
U pacjentów z INHW istotny statystycznie wzrost % fat i LBM był obserwowany w okresie pokwitania i po zakończe−
niu leczenia hormonem wzrostu (p<0,05), podczas gdy u pacjentów z WNP istotne statystycznie obniżenie się % fat
(p<0,001) i wzrost LBM (p<0,05) były obserwowane w okresie pokwitania. Po zakończeniu leczenia rhGH u pacjen−
tów z WNP obserwowano wzrost % fat i obniżenie się LBM. Wnioski: Zakończenie leczenia rhGH u dzieci z WNP
prowadzi do wzrostu %fat i obniżenia się LBM, wzorca zmian obserwowanych u tych pacjentów przed rozpoczęciem
leczenia rhGH, co wskazuje na konieczność kontynuacji leczenia rhGH. Niższe LBM i wyższy %fat u pacjentów
z WNP w porównaniu z pacjentami z INHW, u których spontaniczne pokwitanie wystąpiło wcześniej, może również
sugerować korzystne efekty wcześniejszej indukcji pokwitania u pacjentów z WNP.

The assessment of body composition in pubertal ghd children during and

The assessment of body composition in pubertal ghd children during and
after withdrawal of rhGH therapy

after withdrawal of rhGH therapy

D. Januś, J. Starzyk

Department of Paediatric Endocrinology, Chair of Paediatrics, PAIP, CM UJ, Cracow

Growth hormone and sex hormones may act synergistically on body maturation and composition during the pubertal
stages. Aims: The assessment of body composition in different parts of the body in 68 euthyroid GHD children before,
and during spontaneous or induced puberty and after withdrawal of rhGH treatment. Material and methods: In 68
GHD patients (aged 11,4 ± 2,3 yrs, 22 girls aged 10,2 ± 2,5 yrs and 46 boys aged 11,8 ± 3,4 yrs) the percentage of fat
mass (%fat) and lean body mass (LBM) of total body and % fat and LBM of arms, legs and trunk were assessed with
the use of DEXA (DPX − IQ, Lunar) in the prepubertal period before and after 4 years of rhGH therapy (n=43,aged
8,5 ± 3,2 yrs), in the II and V stage of puberty assessed according to Tanner scale (n=40), and 12 months after
discontinuation of rhGH therapy (n=24). The mean age of the induction of puberty in 16 multiple pituitary hormone
deficient (MPHD) patients was significantly older (16,2 ± 2,7 yrs) than the occurrence of spontaneous puberty in 24
children with isolated GHD (IGHD, 13,5 ± 1,6 yrs)(p<0,05). Results: During rhGH therapy the significant gain of
LBM, especially in the legs and trunk (p<0,05) and decrease of %fat (p<0,01), especially in the trunk and arms were
observed in prepubertal children. In IGHD patients the significant increase in % fat and LBM was observed during
puberty and after withdrawal of rhGH treatment (p<0,05) when in MPHD children the significant decrease of %fat
(p<0,001) and increase in LBM (p<0,05) were observed during puberty with opposite changes of both parameters
after the termination of rhGH therapy. Conclusions: Withdrawal of GH therapy in MPHD children results in increase
of %fat and decrease of LBM, a typical pattern observed in these children before rhGH therapy, what indicates the
necessity for further supplementation. Lower LBM and higher %fat in MPHD patients in comparison with IGHD
patients in whom the spontaneous puberty occurred earlier may also suggests the beneficial effect of earlier puberty
induction in MPHD children.

Streszczenia / Abstracts

P 39

Ocena ekspresji metaloproteinaz 2 i 9 (MMP - 2 i MMP - 9) u dzieci i młodzie-

Ocena ekspresji metaloproteinaz 2 i 9 (MMP - 2 i MMP - 9) u dzieci i młodzie-
ży z niedoborem hormonu wzrostu

ży z niedoborem hormonu wzrostu

J. Szczepańska-Kostro, M. Urban, M. Gardziejczyk

II Klinika Chorób Dzieci, Akademia Medyczna w Białymstoku

Niedobór hormonu wzrostu wiąże się z przedwczesnym rozwojem chorób układu sercowo − naczyniowego i miażdży−
cy w przebiegu której dochodzi do znaczących zaburzeń metabolicznych ze wzrostem min. stężenia metaloprote−
inaz. W literaturze brak jest szerszych doniesień odnośnie wpływu niedoboru hormonu wzrostu na stan macierzy
zewnątrzkomórkowej.
Cel:
Ocena ekspresji metaloproteinaz 2 i 9 (MMP − 2 i MMP − 9) u dzieci i młodzieży z niedoborem hormonu wzrostu
Materiał:
Badaniem objętych zostanie 25 pacjentów ze świeżo rozpoznanym izolowanym niedoborem hormonu wzrostu
i zakwalifikowanych do substytucyjnego leczenia rhGH. Będą to pacjenci II Kliniki Chorób Dzieci oraz podopieczni
Poradni Endokrynologicznej. Grupę kontrolną stanowić będą zdrowe dzieci z wywiadem rodzinnym nieobciążonym
chorobami układu sercowo − naczyniowego.
Metody:
Przed włączeniem leczenia rhGH pacjenci zostaną poddani badaniu fizykalnemu i zostanie pobrana krew w celu
oznaczenia IGF − 1, IL − 6, MMP − 2, MMP − 9. Dodatkowo ocenione zostanie BMI i stosunek talia biodra (WHR).
1. Stężenie MMP − 2 i MMP − 9 ocenione zostanie przy pomocy metody immunoenzymatycznej ELISA.
2. Stężenie IL − 6 ocenione zostanie przy pomocy metody immunoenzymatycznej ELISA.
Przewidywane wyniki:
Wyniki przedstawione zostaną po przebadaniu całej zaplanowanej grupy pacjentów (wrzesień 2005). Uzyskane
wyniki pozwolą na głębsze Poznanie istoty rozwoju procesu miażdżycowego u dzieci z somatotropinową niedo−
czynnością przysadki.

Evaluation of matrix metalloproteinases 2 i 9 (MMP - 2 and MMP - 9)

Evaluation of matrix metalloproteinases 2 i 9 (MMP - 2 and MMP - 9) in

growth hormone deficient children and adolescents

J. Szczepańska-Kostro, M. Urban, M. Gardziejczyk

Department of Paediatrics, University Medical School in Białystok, Poland

Growth hormone deficiency (GHD) is a recognized cause of premature atherosclerosis and cardiovascular diseases.
Premature atherosclerosis is associated with serious metabolic disorders and increased levels of matrix
metalloproteinases There is little know about implications of GH deficiency in children on status of extracellular
matrix.
Aim:

Evaluation of matrix metalloproteinases 2 i 9 (MMP − 2 and MMP − 9) in growth hormone deficient children and

adolescents.
Materials:

25 patients with growth hormone deficiency, qualified for GH replacement treatment will be included into

the study. Twenty five healthy children with no family history of atherosclerosis and cardiovascular disease will
participate in the study as controls.
Methods:

All patients will undergo a standarized medical history and physical examination.

In addition, BMI and waist to hip ratio (WHR) will be documented.
1. Plasma MMP − 2 and MMP − 9 levels will be assesed using Elisa method.
2. Plasma IL − 6 level will be assesed using Elisa method.
Preliminary results:

Results will be presented at the end of the study. (September 2005).

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 40

P 40 Ocena receptora hormonu wzrostu oraz pozareceptorowych wykładników

Ocena receptora hormonu wzrostu oraz pozareceptorowych wykładników

Ocena receptora hormonu wzrostu oraz pozareceptorowych wykładników
jego aktywności u dzieci urodzonych z IUGR

jego aktywności u dzieci urodzonych z IUGR

A. Krysiukiewicz,

M. Walczak,

E. Petriczko,

A. Kędzia,

E. Korman,

C. Cybulski,

J. Lubiński

Klinika Pediatrii, Instytut - Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie,

II Klinika Chorób Dzieci Pomorskiej Akademii

Medycznej w Szczecinie,

Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego Instytutu Pediatrii Akademii Medycznej

im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu,

Zakład Genetyki i Patomorfologii Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie.

Przyjmuje się, że ok. 10 − 15% dzieci urodzonych z hipotrofią wewnątrzmaciczną nie wykazuje zjawiska przyspieszonego wzrastania
w pierwszych 2 latach po urodzeniu (catch − up) i dzieci te pozostają niskie w późniejszych latach. Dlatego też w ostatnich latach coraz
częściej podkreśla się, że hipotrofia wewnątrzmaciczna stanowi stosunkowo częstą przyczynę niskrosłości u osób dojrzałych. W
związku z powyższym podjęto badania zmierzające do określenia sekwencji receptora hormonu wzrostu oraz stężeń zasadniczych
wykładników aktywności hormonu wzrostu u dzieci niskorosłych urodzonych z hipotrofią wewnątrzmaciczną. Badaniami objęto 74
dzieci w wieku przedpokwitaniowym, w tym 37 niskorosłych dzieci (wysokość ciała <3centyla) urodzonych z hipotrofią wewnątrz−
maciczną i 37 dzieci urodzonych z masą ciała stosowną do wieku, z prawidłową wysokością ciała w okresie pourodzeniowego
rozwoju, które stanowiły grupę kontrolną. Stężenia insulinopodobnych czynników wzrostu i ich białek wiążących były mierzone w
surowicy krwi żylnej metodą radioimmunologiczną przy użyciu zestawów Biosource. Amplifikację sekwencji kodującej genu GHR
przeprowadzono standardowymi metodami z użyciem 13 par starterów zaprojektowanych dla poszczególnych exonów. Niskorosłe
dzieci urodzone z hipotrofią cechowały istotnie wyższe stężenia IGF − I (p<0.05), IGF − II (p<0.05), IGFBP − 3 (p<0.001) i wyższe,
choć nieistotnie, stężenia GHBP. U dzieci tych obserwowano także niższe stężenia IGFBP − 1 niż u dzieci urodzonych z masą ciała
adekwatną do wieku ciążowego. W grupie badanej nie stwierdzono żadnej mutacji w obrębie genu receptora hormonu wzrostu (GH
− R). W sekwencji wzorcowej GH − R (GenBank nr: XO6562) w pozycji 504 występuje adenina (A). W badanym przez nas materiale
stwierdziliśmy natomiast w pozycji 504 występowanie wariantu substytucyjnego A/G i G/G. U 10, spośród 37, niskorosłych dzieci
urodzonych z hipotrofią wykazano zmianę: 504 A/G GLY 168 GLY, u 21. 504 G/G GLY 168 GLY oraz u 5, wariant homozygotyczny,
adekwatny do sekwencji wzorcowej. Zmiany te występowały w exonie 6. Zbliżoną częstość tych zmian obserwowano również u 37
dzieci urodzonych z masą ciała odpowiednią do wieku ciążowego. U 1 pacjenta z grupy badanej wykazano ponadto zmianę 45 C/G
PRO 15 PRO w exonie 3. Z przeprowadzonych badań wynika, iż przyczyna niskorosłości u zdecydowanej większości dzieci
urodzonych z hipotrofią prawdopodobnie nie jest spowodowana mutacją receptora GH − R, lecz mutacją lub zaburzeniami przewod−
nictwa sygnału w obrębie receptora IGF − I.
Pracę zrealizowano w ramach projektu finansowanego przez KBN 4 PO5E 027 19.

The assessment of growth hormone receptor gene and selected

The assessment of growth hormone receptor gene and selected
postreceptoral findings of growth hormone activity in short children born with

postreceptoral findings of growth hormone activity in short children born with

postreceptoral findings of growth hormone activity in short children born with
IUGR

IUGR

A. Krysiukiewicz,

M. Walczak,

E. Petriczko,

A. Kędzia,

E. Korman,

C. Cybulski,

J. Lubiński

Department of Pediatrics, Children’s Memorial Health Institute, Warsaw

Department of Pediatrics Pomeranian

Medical University, Szczecin,

Department of Pediatric Endocrinology and Diabetes, Karol Marcinkowski University of

Medical Sciences, Poznań,

Departament of Genetics and Patomorfology Pomeranian Medical University, Szczecin

It is assumed that 10 − 15 % of children born with intrauterine growth retardation (IUGR) do not present the so − called catch − up growth
in the first two years of life, which may impair final growth. Recent literature emphasize this fact as a possible common cause of short
stature in adults, which is reflected by the growing number of studies assessing concentration of growth hormone activity in children born
with IUGR. Therefore we decided to perform a study to assess main exponents of growth hormone activity in children born with
intrauterine growth retardation. Our study assessed 74 children in prepubertal age, 37 short (height below 3

percentile) born with IUGR

(birth weight <10

percentile of normal pregnancy duration) and 37 children born as appropriate for gestational age (AGA) with normal

stature, as a control group. Insuline growth factors and their binding proteins were assessed in children of both groups. Samples were
taken from venous blood, concentration measured by radio immunoassay (RIA) using Biosource kit. Amplification of GH receptor gene
was done by standard method, with use 13 par of starters made for particular exons. In children born with hypotrophy concentrations of
IGF − I (p<0.05), IGF − II (p<0.05), IGFBP − 3 (p<0.001) were significantly higher, and higher although no significant concentration of
GHBP. In the group of IUGR children concentrations of IGFBP − 1 were lower than in the group of AGA children. We also did not find
any mutation in the GH receptor gene (GH − R). In the pattern sequence of GH − R (GenBank nr: XO6562) in position 504 is adenine (A).
In our material in exon 6, we found in the position 504 substitutions variant A/G i G/G. In the 10, among of 37 IUGR children variant 504
A/G GLY 168 GLY was found, in the group of 21 variant 504 G/G GLY 168 GLY, and in the group of 5 the same as pattern sequence.
We observed similar number of changes in the group 37 AGA children. In patient 1 from study group change in exon 3 in position 45 C/
G PRO 15 PRO was found. In conclusion: probably, in most cases short stature in children born with IUGR is not caused by abnormal
structure or function of growth hormone receptor but mutation or disturbances in the structure if IGF − 1 gen.
The study was supported by grant No 4 PO5E 027 19.

Streszczenia / Abstracts

P 41

Ocena wydzielania hormonu wzrostu w testach stymulacyjnych a stężenia IGF

Ocena wydzielania hormonu wzrostu w testach stymulacyjnych a stężenia IGF
- I i IGFBP - 3 u niskorosłych dzieci urodzonych z hipotrofią wewnątrzmaciczną

- I i IGFBP - 3 u niskorosłych dzieci urodzonych z hipotrofią wewnątrzmaciczną

I. Ostrowska, E. Petriczko, J. Szmit-Domagalska, M. Walczak

II Klinika Chorób Dzieci Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie

Spośród dzieci urodzonych z hipotrofią wewnątrzmaciczną (IUGR) około 8 − 20% nie prezentuje przyspieszenia
tempa wzrastania („catch up growth”) i osiąga niższy wzrost niż ich rówieśnicy. Z tej grupy można wyodrębnić
pacjentów, którzy w testach stymulacyjnych ujawniają niedobór hormonu wzrostu (GH). Cel: Porównanie stężeń
insulinopodobnych czynników wzrostu (IGF − I i IGFBP − 3) w grupie niskorosłych dzieci z IUGR i rozpoznanym na
podstawie testów stymulacyjnych niedoborem GH oraz w grupie dzieci z IUGR bez niedoboru GH. Materiał i meto−
dy: Badaniem objęto 44 niskorosłych dzieci (wzrost ? − 2 SD) w okresie przedpokwitaniowym z IUGR, urodzonych
o czasie: w tym 13 dzieci z somatotropinową niedoczynnością przysadki (SNP) oraz 34 dzieci z prawidłowym
wydzielaniem GH (I). U wszystkich oznaczono metodą radioizotopową stężenia IGF − I i IGFBP − 3 oraz stężenia GH
w dwóch testach stymulacyjnych a u części z nich dodatkowo stężenia GH w profilu nocnym. Wyniki: Wzrost dzieci
z IUGR bez niedoboru GH (− 2,87 ± 0,67SD) różnił się istotnie od wzrostu dzieci z obniżonym wydzielaniem hormo−
nu wzrostu (− 3,37 ± 0,66 SD; p=0,02). W obu grupach obserwowano tendencję do niedoboru masy ciała (67,7% vs.
92,3%). Maksymalny poziom GH w testach stymulacyjnych w grupie I (17,4 ± 6,15 ng/ml) był istotnie wyższy niż w
grupie SNP (5,8 ± 2,04 ng/ml; p<0,0001). Obserwowano ponadto nieistotnie statystycznie wyższe stężenia IGF − I
(302,55 ± 150,9ng/ml) i IGFBP − 3 (2875,48 ± 853,78ng/ml) w grupie I w porównaniu do stężeń tych czynników w
grupie SNP (odpowiednio: 228,9 ± 62,79 ng/ml i 2456,3 ± 665,60ng/ml). W grupie dzieci z IUGR bez niedoboru GH,
ok. 25,8% pacjentów wyróżniało się wartościami IGF I przekraczającymi 95 centyl. Obserwowano ponadto zna−
mienną zależność między stężeniami IGF I a wiekiem oraz BMI. Odnotowano dodatnią korelację stężenia IGFBP − 3
z SDS wzrostu. Brak było jednak związku między maksymalną wartością GH w testach stymulacyjnych a poziomem
wymienionych insulinopodobnych czynników wzrostu. Wnioski: 1. Niskorosłe dzieci z IUGR z niedoborem endo−
gennego GH wyróżniają się istotnie niższym wzrostem od dzieci hipotroficznych z prawidłowym wyrzutem hormonu
wzrostu. 2. Obniżone wydzielanie GH ocenione na podstawie testów stymulacyjnych nie koresponduje ze stężeniami
insulinopodobnych czynników wzrostu. 3. Wyższe wartości IGF − I obserwowane w grupie niskorosłych dzieci
urodzonych z hipotrofią wewnątrzmaciczną mogą sugerować oporność na IGF − I jako przyczynę niedoboru wzrostu.

Estimation of growth hormone secretion in provocation tests and

Estimation of growth hormone secretion in provocation tests and
concentration of IGF - I and IFGBP - 3 in short children born with Intrauterine

concentration of IGF - I and IFGBP - 3 in short children born with Intrauterine

concentration of IGF - I and IFGBP - 3 in short children born with Intrauterine
Growth Retardation

Growth Retardation

I. Ostrowska, E. Petriczko, J. Szmit-Domagalska, M. Walczak

Department of Pediatrics Pomeranian Medical University, Szczecin

Among children with intrauterine growth retardation (IUGR) about 8 − 20% do not experience catch − up growth and remain shorter
than children of the same age. Part of those children reveal growth hormone deficiency in provocation tests. The aim: Comparison of
concentrations of IGF − I and IGFBP − 3 in group of short children with IUGR accompanied by growth hormone deficiency (GHD)
and in group of short children with IUGR but without GHD. Material and methods: This study was carried out with the 44 prepubertal
short children born at term with IUGR: 13 GH − deficient children (I+GHD) and 34 children with normal GH secretion (I). Insulin −
like growth factor − I (IGF − I) and IGF − binding protein − 3 (IGFBP − 3) and growth hormone (GH) in two provocation tests were
measured by immunoradiometric assay in all children, and additionally in some of them night profile of GH was assessed. Results:
Height of short IUGR children without GHD (I) (− 2,87 ± 0,67SD) differed significantly from the height of children with GHD (−
3,37 ± 0,66 SD; p=0,02). In two groups tendency to weight deficiency (67,74% vs 92,3%) was observed. Peak of GH in provocation
tests in group I (17,4 ± 6,15 ng/ml) was significantly higher than peak of GH in I+GHD group (5,8 ± 2,04 ng/ml; p<0,0001).
Additionally concentrations of IGF − I (302,55 ± 150,9ng/ml) and IGFBP − 3 (2875,48 ± 853,78ng/ml) in group I in comparison to
group I+GHD (adequately: 228,9 ± 62,79 ng/ml and 2456,3 ± 665,6 ng/ml) were not significantly higher. In group I about 25,8%
children revealed concentrations of IGF − I above 95 percentile. We found positive correlation between IGF − I, age and BMI. Positive
correlation between IGFBP − 3 and height was noticed. No significant correlations were found between insulin − like growth factors
and peak of GH in provocation tests. Summary: 1. Children with IUGR accompanied by GHD are significant shorter than children
with IUGR but without GHD. 2. No significant correlations were found between insulin − like growth factors and peak of GH in
provocation tests. 3. Higher IGF − I concentration in short children with IUGR and without GHD support the hypothesis those children
to be potentially IGF − I resistant.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 42

P 42 Insulinooporność w grupie dzieci z IUGR - porównanie dzieci z „catch up

Insulinooporność w grupie dzieci z IUGR - porównanie dzieci z „catch up

Insulinooporność w grupie dzieci z IUGR - porównanie dzieci z „catch up
growth” i „non catch up growth”

growth” i „non catch up growth”

A. Korpysz, M. Szalecki, E. Moszczyńska, J. Książyk

Oddział Endokrynologii, Klinika Pediatrii, Instytut - Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka, Warszawa

Wstęp: Wiele prac prospektywnych i retrospektywnych wskazuje na znacznie częstsze występowanie insulinoopor−
ności w grupie pacjentów z wewnątrzmacicznym zahamowaniem wzrastania (Intra − Uterine Growth Retardation −
IUGR). Przyczyny tego zjawiska nie są do końca Poznanie. Istnieje wiele hipotez: ”oszczędnego gospodarza”, „
przetrwania” oraz czynniki genetyczne, które mogą być odpowiedzialne za wystąpienie insulinooporności w grupie
dzieci z IUGR. Około 90% dzieci urodzonych z IUGR osiąga prawidłowy wzrost tj. − 2 SDS w czasie pierwszych
dwóch lat życia („catch up growth”). 10% nie „dogania” wzrastania („non catch up growth”).Oporność na insulinę
może wynikać ze wzrostu IGF − 1 w czasie „catch up growth”. Insulinooporność u dziecka urodzonego z IUGR może
być również związana z nieprawidłowym składem ciała − zwiększoną ilością tkanki tłuszczowej w stosunku do
tkanki mięśniowej, pojawiająca się zwłaszcza w okresie postnatalnym „catch up growth”. Objawy związane z IUGR
mogą być zatem bardziej wyrażone u dzieci wyższych, które bardziej wyrównują niedobór wzrostu. Dzieci te mają
większy wskażnik BMI oraz wyższy poziom IGF − 1. Cel pracy: Ocena insulinooporności w grupie dzieci z IUGR,
które osiągnęły prawidłowy wzrost („catch up growth”) oraz dzieci z niedoborem wzrostu („non catch up growth”).
Pacjenci: 77 dzieci urodzonych z IUGR (38 dzieci z „catch up growth” oraz 39 dzieci z „non catch up growth”);
dzieci obojga płci w wieku metrykalnym od 6 do 8 lat. Pacjenci urodzeni miedzy 38Hbd a 42Hbd z masą urodze−
niową 1700g − 2500g. Metoda: U wszystkich dzieci wykonano test doustnego obciążenie glukozą (OGTT). Podano
1,75 g/kg glukozy doustnie, następnie oceniano wartość insuliny (RIA) w czasach: 0’ 30’ 120’. Insulinooporność
obliczono na podstawie wartości pola pod krzywą (Area Under the Curve − AUC). Wyniki oceniono testem Mann −
Whitney. Wyniki: W grupie dzieci z „catch up growth” uzyskano średnie wartości AUC 6107 mU/L; „ non catch up
growth” AUC 5205 mU/L; (p = 0,54). Wnioski: Nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic wartości AUC
w grupie dzieci urodzonych z IUGR z „catch up growth” oraz „non catch up growth”.

Insulin resistance in children born with IUGR - comparison catch up growth

Insulin resistance in children born with IUGR - comparison catch up growth
and non catch up growth

and non catch up growth

A. Korpysz, M. Szalecki, E. Moszczyńska, J. Książyk

Department of Endocrinology, The Children’s Memorial Health Institute, Warsaw

There are a lot of prospectives and retrospectives studies concerning insulin resistance in children born as Intrauterine
Growth Retardation (IUGR). The mechanism underlying the development of the insulin resistance associated with
reduced fetal growth remain unclear. There are a lot of hypotesis points to determinal fetal environment and genetic
susceptibilities responsible for insulin resistance. 90% of children born as IUGR achieved catch up growth (− 2SDS)
during the first 2 years of live. 10% is non catch up. There could be some report between the insulin resistance and IGF
− 1 increase during catch up growth.Insulin resistance in children born as IUGR is related with abnormal body
composition − predominance adipose tissue than muscular tissue, manifest especially during catch up growth. „IUGR
syndrom” can expressed much more in higher children with catch up growth, because of BMI and IGF − 1 increase.
Aim: Insulin resistance estimation in children born as IUGR, comparison catch up and non catch up growth. Patients:
77 patient born with IUGR (38 children with catch up growth and 39 children with non catch up growth); girls and
boys at a chronological age from 6 to 8 years old. Children born between 38Hbd − 42 Hbd with birth weight 1700 −
2500g. Method: The OGTT test was performed in all 77 children. 1,75g/kg glucose was given orally. Insulin (RIA)
was measured at 0’ 30' 120’. Area under the curves was analyzed. Mann − Witney formula was used to statistical
analysis. Results: Insulin response (AUC) in catch up growth children was 610 ± 73 and in non catch up growth was
520 ± 52. (p= 0,54). Conclusions: There were no differences between AUC in children born as IUGR with catch up and
non catch up growth.

Streszczenia / Abstracts

P 43

Optymalizacja wartości diagnostycznej parametrów przysadki mózgowej w

Optymalizacja wartości diagnostycznej parametrów przysadki mózgowej w
obrazach tomografii rezonansu magnetycznego w odniesieniu do parametrów

obrazach tomografii rezonansu magnetycznego w odniesieniu do parametrów

obrazach tomografii rezonansu magnetycznego w odniesieniu do parametrów
klinicznych dzieci z idiopatycznym niedoborem hormonu wzrostu

klinicznych dzieci z idiopatycznym niedoborem hormonu wzrostu

M. Rać,

L. Cyryłowski,

A. Walecka,

E. Petriczko,

M. Walczak

Zakład Diagnostyki Obrazowej i Radiologii Interwencyjnej, Pomorska Akademia Medyczna, Szczecin,

II Klinika Chorób

Dzieci Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie

Celem badań było określenie stopnia korelacji między istniejącymi zmianami morfologicznymi w przysadce mózgo−
wej a występowaniem zaburzeń hormonalnych u dzieci z niskorosłością.
Badaniami objęto dzieci z niskorosłością spełniający całkowicie lub częściowo kryteria niedoczynności somatotro−
pinowej przysadki. U wszystkich 75 pacjentów wykonano tomografię rezonansu magnetycznego mózgowia ze szcze−
gólnym uwzględnieniem przysadki mózgowej. Pomiary wszystkich wymiarów przysadki w badanym materiale zo−
stały odniesione do wartości uznawanych w literaturze za prawidłowe. Mierzono także wzmocnienie przysadki
mózgowej oraz struktur z nią związanych (szypuły i lejka) po podaniu GdDTPA. Przysadkę mózgową oceniano
w sekwencjach strzałkowych i czołowych w obrazach T1 − zależnych. Uzyskane wyniki przeanalizowano statystycz−
nie z użyciem testów nieparametrycznych, co pozwoliło wyciągnąć następujące wnioski:
1. Metoda tomografii rezonansu magnetycznego jest bardzo czułą metodą do wykrywania zmian w obrębie przysadki
mózgowej i mimo niewielkiego odsetka zmian przy jej pomocy wykrywanych wydaje się ona metodą z wybory
w ocenie tego narządu.
2. Dla ograniczenia kosztów badania istnieje możliwość rezygnacji z użycia środka kontrastowego w badaniu przy−
czyn niskorosłości u dzieci z idiopatycznym niedoborem hormonu wzrostu za wyjątkiem przypadków: obecności
hipoplazji bądź aplazji przysadki, w przerwaniu szypuły przysadki, w zespole pustego siodła oraz przy podejrzeniu
procesu rozrostowego OUN.
3. Najlepszymi parametrami oceny przysadki mózgowej są: wysokość oraz objętość przysadki, natomiast szerokość
przysadki wykazuje zmienności związaną z niskorosłością na pograniczu istotności i jedynie w niektórych przypad−
kach może być pomocna w rozpoznaniu. Parametry te najsilniej są związane z parametrami klinicznymi i mogą
okazać się najbardziej pomocne w diagnostyce różnicowej.

Optimization of the diagnostic value of pituitary parameters in MR imaging

Optimization of the diagnostic value of pituitary parameters in MR imaging
according to the clinical parameters in children with idiopathic growth

according to the clinical parameters in children with idiopathic growth

according to the clinical parameters in children with idiopathic growth
hormone deficiency

hormone deficiency

M. Rać,

L. Cyryłowski,

A. Walecka,

E. Petriczko,

M. Walczak

Department of Imaging Diagnostics and Interventional Radiology,

Pomeranian Medical University, Szczecin,

Department of Pediatrics, Pomeranian Medical University, Szczecin

The aim of this study was to determine if the criteria of idiopathic growth hormone deficiency (GHD) meet the
pituitary parameters in MRI. Coincidence of the pathology of the middle line structures with pituitary changes and
some of clinical features were beside assessed. It was undertaken to optimize evaluation methods of pituitary MRI
examination in qualification patients to GH treatment.
87 children with growth deficit meeting completely or partly IGHD criteria was approved. All of them underwent MRI
examination of the brain with use of T1− , and T2− weighted images before and after contrast administration with
emphasizing sella region of the brain (pituitary standard protocol). Following pituitary parameters were assessed:
height, width, length, volume, length and height ratio, appearance of pituitary infundible and stalk with and without
contrast enhancement, shape of upper pituitary surface and localization of the posterior pituitary lobe. The pituitary
height was referred to the normal value presented in the literature formed groups applied for statistical analysis as well
as other parameters and a pituitary volume.
Conclusions:
1. MRI of the brain is very sensitive method to distinct changes in the pituitary and despite of few cases with positive
report it seems to be the method of choice in diagnosis of this gland.
2. Cost − effectiveness of the examination could be increased by limiting contrast utilization to those cases suspected
for neoplasms, hypoplastic or aplastic pituitary, transsection of pituitary stalk or empty sellar syndrome.
3. Some pituitary parameters correlate stronger with clinical features then the others and thay are helpfull in differential
diagnosis. A width, SD of a height and a volume belong to them.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 44

P 44 Ocena wieku i wzrostu dzieci z somatotropinową niedoczynnością przysadki

Ocena wieku i wzrostu dzieci z somatotropinową niedoczynnością przysadki

Ocena wieku i wzrostu dzieci z somatotropinową niedoczynnością przysadki
kwalifikowanych do leczenia hormonem wzrostu - czy uległy one zmianie na

kwalifikowanych do leczenia hormonem wzrostu - czy uległy one zmianie na

kwalifikowanych do leczenia hormonem wzrostu - czy uległy one zmianie na
przestrzeni lat 1994-2004?

przestrzeni lat 1994-2004?

M. Korpal-Szczyrska, D. Birkholz, H. Kamińska, B. Dorant

Klinika Pediatrii, Hematologii, Onkologii i Endokrynologii Akademii Medycznej w Gdańsku

Wczesne rozpoznanie niedoborów wzrostu u dzieci i kierowanie ich do diagnostyki endokrynologicznej jest podstawowym zadaniem
lekarza pediatry. Wyłonienie spośród grupy dzieci niskorosłych pacjentów z niedoborem hormonu wzrostu oraz ich szybka kwalifikacja
do leczenia substytucyjnego zapewnia im prawidłowy rozwój fizyczny i emocjonalny. Celem pracy była ocena wieku i wzrostu dzieci
z somatotropinową niedoczynnością przysadki (SNP) kwalifikowanych do leczenia hormonem wzrostu w latach 1994 – 2004 w oddziale
endokrynologii dziecięcej Akademii Medycznej Gdańsku. Analizą objęto 170 dzieci z somatotropinową niedoczynnością przysadki,
które zostały zakwalifikowane do leczenia hormonem wzrostu na podstawie danych auksologicznych oraz dwóch testów oceny rezerwy
przysadkowej w zakresie hormonu wzrostu po stymulacji farmakologicznej. Wśród badanych było 111 chłopców (65%) oraz 59
dziewcząt. Wiek metrykalny dzieci w chwili rozpoznania SNP wynosił średnio 11,11 ± 3,23 lat, wiek kostny 8,18 ± 3,42 lat, średni
wzrost wyrażony w wartościach standaryzowanych − 3,61 ± 1,03 SDS. Średni wiek metrykalny chłopców (11,53 ± 3,21 lat) w chwili
rozpoznania był istotnie wyższy niż dziewcząt (10,34 ± 3,13 lat, p<0,05), ale ich wzrost nie różnił się istotnie między sobą i wynosił −
3,64 ± 1 SDS dla chłopców oraz − 3,56 ± 1,09 SDS dla dziewcząt (p>0,1). 25% (42/170) pacjentów w momencie rozpoznania SNP
wykazywało cechy pokwitania. Ich średni wzrost wynosił − 3,7 ± 1,02 SDS i nie różnił się istotnie od wzrostu dzieci, które nie
wykazywały cech pokwitania (− 3,38 ± 1,02 SDS, p<0,1). 44% (75/170) badanych mieszkało na wsi, a 56% (95/170) w miastach. Wiek
rozpoznania SNP był podobny w obu grupach i wynosił średnio 10,75 ± 3,48 lat dla dzieci wiejskich i 11,4 ± 3 lat dla dzieci mieszka−
jących w miastach (p>0,1). Dzieci wiejskie były jednak znamiennie niższe (− 3,93 ± 1,13 SDS) w porównaniu z dziećmi mieszkającymi
w miastach (− 3,37 ± 0,88 SDS, p<0,05). U 43 (25,3%) pacjentów leczenie hormonem wzrostu rozpoczęto w okresie pomiędzy1994 a
2000 rokiem, natomiast u 127 (74,7%) po 2000 roku. Dzieci kwalifikowane do leczenia przed 2000 rokiem były młodsze (9,6 ± 3,62
lat) niż rozpoczynające leczenie po 2000 roku (11,63 ± 2,92 lat, p<0,01) i wykazywały znamiennie niższy wzrost (− 4,2 ± 1,13 SDS) w
stosunku do rozpoczynający leczenie po 2000 roku (− 3,42 ± 0,91 SDS, p<0,01). 33% (14/43) pacjentów rozpoczynających leczenie
przed 2000 rokiem wykazywało wzrost powyżej − 3,5 SDS, a aż 67% (29/43) poniżej tej wartości. U kwalifikowanych do leczenia po
2000 roku proporcje te uległy zmianie i 64% (81/127) dzieci wykazywało wzrost powyżej − 3,5 SDS, a tylko 36% (46/127) poniżej tej
wartości. Oceniono, że wśród diagnozowanych po 2000 roku, aż u 52% dzieci SNP jest rozpoznawana dopiero po 12 roku życia, a wzrost
dzieci kierowanych z ośrodków wiejskich jest istotnie niższy niż dzieci z miast. Wnioski: 1. Dzieci z SNP są kierowane do diagnostyki
i leczenia hormonem wzrostu w stosunkowo późnym wieku metrykalnym, który nie uległ obniżeniu na przestrzeni lat 1994−2004.
2. Głęboki niedobór wzrostu u pacjentów ze świeżo rozpoznanym SNP uległ w ostatnich latach zmniejszeniu, ale nadal stanowi problem
głównie wśród dzieci kierowanych przez ośrodki wiejskie.

Trends in age and height at diagnosis of childhood growth hormone

Trends in age and height at diagnosis of childhood growth hormone
deficiency during the period 1994-2004.

deficiency during the period 1994-2004.

M. Korpal - Szczyrska, D. Birkholz, H. Kamińska, B. Dorant

Clinic of Pediatric Hematology, Oncology and Endocrinology, Medical University in Gdańsk

One of the most common problems faced by pediatrician is an early recognizing short stature in children and referring them to
endocrinology diagnostic. Identification of growth hormone (GH) deficient children among patients with growth failure is an indication
for GH treatment what resulted in normalization their growth and well being. The aim of the study was to evaluate age and height at
diagnosis of childhood growth hormone deficiency in group of children who were qualified to GH treatment in pediatric endocrinology
department Medical University in Gdańsk in period 1994 − 2004. We studied 170 GH − deficient children (111 boys (65%) and 59 girls)
in who GH treatment was indicated on the basis of auxological parameters and two independent stimulation tests for GH secretion. At
diagnosis the mean age was 11,11 ± 3,23 yr., bone age 8,18 ± 3,42 yr., mean height − 3,61 ± 1,03 SDS. Mean age males (11, 53 ± 3, 21
yr.) was significantly higher than females (10, 34 ± 3, 13 yr., p<0, 05). There was no statistically important difference in height between
males (− 3, 64 ± 1, 0 SDS) and females (− 3, 56 ± 1, 09 SDS, p>0, 1). At onset of treatment 25% (42/170) of patients were pubertal. Their
mean height was − 3, 7 ± 1, 02 SDS and doesn’t statistically differ from mean height in group of children without any signs of puberty
(− 3, 38 ± 1, 02 SDS, p<0, 1). 44% (75/170) of patients lived in rural area, 56% (95/170) in urban area. The age at diagnosis of GH
deficiency was similar in both groups (10, 75 ± 3,48yr in children from rural and 11, 4 ± 3yr in children from urban area, p>0, 1).
Children from rural area were however significantly shorter (− 3, 93 ± 1, 13 SDS) then those from urban area (− 3, 37 ± 0, 88 SDS, p<0,
05). In 45 (25, 3%) patients growth hormone treatment was administrated in the period between 1994 and 2000 yr., in 127 (74, 7%) of
them after year 2000. Children who were qualified for treatment before year 2000 were younger (9, 6 ± 3, 62 yr.) than those qualified
after year 2000 (11, 63 ± 2, 92 yr., p<0, 01). They were also significantly shorter (− 4, 2 ± 1, 13 SDS) than patients diagnosed after year
2000 (− 3, 42 ± 0, 91 SDS, p<0, 01). Height in only 33% (14/43)of patients diagnosed before year 2000 was above − 3, 5 SDS and in 67%
(29/43) below that value. That proportion changed in group of patients who began treatment after year 2000.Than height in 64% (81/
127) of children was above − 3,5 SDS, and only in 36% (46/127) below that value. In 52% of patients who were diagnosed after year 2000
GH deficiency was first recognized after 12 year of their life. Patients from rural area diagnosed in that period were significantly shorter
than from urban area. Conclusions: 1. Children with GH deficiency were diagnosed in advanced age and it didn’t decrease during the
period 1994 − 2000, 2. Large height deficiency observed in children at diagnosis of GH deficiency decreased in the last years but still
make a problem in children from rural area.

Streszczenia / Abstracts

P 45

Zjawisko nadganiania wzrostu „catch - up growth” u pacjentów z młodzień-

Zjawisko nadganiania wzrostu „catch - up growth” u pacjentów z młodzień-
czym idiopatycznym zapaleniem stawów

czym idiopatycznym zapaleniem stawów

E. Pawlaczyk-Wróblewska, A. Orzeszko-Spaczyńska, M. Obara-Moszyńska, M. Niedziela

Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Fenomen nadganiania wzrostu „catch − up growth” polega na przekraczającym normę przyroście tempa wzrastania.
Jeden z hipotetycznych mechanizmów tego zjawiska zakłada znaczne zwiększenie aktywności osi somatotropino−
wej. W celu określenia podłoża „catch − up growth” przeprowadzono liczne badania auksologiczne i endokrynolo−
giczne u dzieci z młodzieńczym idiomatycznym zapaleniem stawów (MIZS).
Na podstawie danych retrospektywnych oraz aktualnych pomiarów wysokości ciała 81 dzieci (53 dziewczynki, 28
chłopców) chorujących na MIZS i leczonych steroidami od wczesnego dzieciństwa przeanalizowano ich tempo
wzrastania. W ciągu pierwszych lat procesu chorobowego, które znamiennie korelowały z długością prowadzonej
steroidoterapii oraz z aktywnością choroby w badanej grupie stwierdzono znaczny niedobór wzrostu przekraczający
2 SD (X = − 3,32 SD max. = −5,8 SD). W momencie remisji choroby oraz zaprzestania terapii steroidowej u ok. 30 %
badanych stwierdzono zjawisko nadganiania wzrostu (catch − up growth), jednakże u 70 % pacjentów nadal stwier−
dzano niedobór wzrostu. Niskie wartości wzrostu ostatecznego badanej grupy korelowały z czasem (F7,340 = 9,37;
p<0,001) i aktywnym przebiegiem choroby (r=0,58; p<0,001) oraz długością stosowanej steroidoterapii (r = 0,34;
p<0,001) i znacząco różniły się dla grupy pacjentów z naganianiem (X= − 0,55 SD) i grupy pacjentów bez nadgania−
nia wzrostu (X= − 2,6 SD).
Stwierdzany u pacjentów z MIZS model wzrastania i jego zaburzenia powinny wpływać na podjęcie leczenia hormo−
nem wzrostu tej grupy chorych w celu polepszenia prognozy ich wzrostu ostatecznego.

Catch - up growth in a group of patients suffering from juvenile idiopathic

Catch - up growth in a group of patients suffering from juvenile idiopathic
arthritis

arthritis

E. Pawlaczyk - Wróblewska, A. Orzeszko - Spaczyńska, M. Obara - Moszyńska, M. Niedziela

Department of Pediatric Endicrinology and Diabetology, Poznań University of Medical Sciences

Catch − up growth is a remarkable phenomenon characterized by a supranormal height velocity. One of the hypothe−
tical mechanisms of catch − up growth is that an increased activity of the somatotrophic axis is involved. In order to
provide further insight in the physiology of catch − up growth, auxological and endocrine changes were prospectively
studied in children with juvenile idiopathic arthritis (JIA).
We assessed linear growth and height retrospectively in a group of 81 patients (53 girls, 28 boys) suffering from JIA
during childhood who had received steroid therapy. In these patients, there was a significant loss of height of more
than 2 SD standard deviations (X = − 3,32 SD max. = − 5,8 SD) during the first years of the disease, which correlated
positively with the duration of prednisone therapy and active phase of the disease. After remission of the disease and
discontinuation of prednisone treatment, 30% of the patients achieved catch − up growth although 70% showed a
persistent loss of height. Their mean final height was strongly correlated with duration (F7,340 = 9,37; p<0,001) and
active course of the disease (r=0,58; p<0,001) and time end of steroid therapy (r = 0,34; p<0,001) and was significantly
different between the group of patients with catch − up growth (X= − 0,55 SD) and the group without catch − up growth
(X= − 2,6 SD).
This pattern of growth disorders observed in patients with JIA should help us to define strategies of growth hormone
treatment in these patients in order to improve their final height.

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 46

P 46 Niedobór wzrostu - czy tylko problem endokrynologiczny?

Niedobór wzrostu - czy tylko problem endokrynologiczny?

O. Pilecki. M. Żbikowska-Bojko, Z. Boguń-Reszczyńska

Oddział Pediatrii i Endokrynologii, Wojewódzki Szpital Dziecięcy w Bydgoszczy

Rozwój człowieka jest wynikiem wieloetapowego procesu przemian. W okresie postnatalnym największa dynamika
dotyczy 2 lat po urodzeniu i fazy dojrzewania. Poniesione w tym czasie straty wzrostowe mogą nie ulec wyrównaniu
w przyszłości.
Opis przypadku

: Przedstawiamy dziewczynkę 5 − letnią. W pierwszych 2 latach życia obserwowano opóźnienie

rozwoju ruchowego. Diagnostykę niedoboru wzrostu i masy ciała rozpoczęto w 18 miesiącu życia. Wykluczono
wówczas chorobę trzewną. Rozpoznano niedokrwistość niedobarwliwą, wrodzone zwichnięcie lewego stawu biodro−
wego (leczone operacyjnie w wieku 20 miesięcy) oraz zamiany w radiogramach kości długich o charakterze „zagęsz−
czenia i rozpłaszczenia” powierzchni przynasad. Nie dokonano oceny wieku kostnego. Stwierdzonej niedoczynno−
ści tarczycy nie korygowano. W końcu 2 roku życia trafiła do oddziału endokrynologicznego celem dalszej diagno−
styki niedoboru wzrostu (66 cm, SDS − 9,2). Przeprowadzona analiza auksologiczna wykazała stopniowe zwalnianie
szybkości wzrastania i wystąpienie niedoboru wzrostu w 5 miesiącu życia! Wiek kostny w tym czasie był opóźniony
o 1,5 roku. Nasilenie niedokrwistości pozostawało na podobnym poziomie. Z powodu hypotyreozy (fT

: 6,15 pmol/

l) włączono leczenie tyroksyną. Po uzyskaniu eutyreozy przeprowadzono testy, stwierdzając brak rezerwy przysad−
kowej hormonu wzrostu. Obrazowanie mózgowia nie wykazało zmian w okolicy podwzgórzowo − przysadkowej.
Przeanalizowano dotychczasowe efekty leczenia niedokrwistości. Wspólnie z hematologiem zweryfikowano jej
rodzaj, rozpoznając ostatecznie niedokrwistość hipoplastyczną Blackfana − Diamonda. Leczenie hormonem wzrostu
rozpoczęto w wieku 3 lat i 9 miesięcy. W pierwszym roku urosła 18 cm (SDS − 4,5).
Wnioski

: Wzrost jest czułym miernikiem zdrowia. Niedobór wzrostu wymaga każdorazowo analizy jego przebiegu.

Głęboki niedobór wzrostu wymaga pilnej i wielokierunkowej diagnostyki.

Growth deficiency - is it an endocrinological problem only?

O. Pilecki, M. Żbikowska-Bojko, Z. Boguń-Reszczyńska

Pediatric and Endocrinology Department, Children’s Hospital in Bydgoszcz

Individual development of a man is a result of complex process of transformations. The most dynamic period of
human development applies to the one of 2 years after birth and adolescence. Growth deficiency during these periods
of life may not be balanced in the future.
Case report

: We present 5 − year old girl. During the first 2 years of her life the observations showed retardation of

motor development. The diagnosis of growth and body mass deficiency has started in 18 month. Celiac disease was
excluded stating at the same time. There were recognised: the hypochromic anaemia, congenital luxatio of the left hip
joint (treated surgically at the age of 20 month) and radiograms of long bones showed “higher density and flatness”
of metaphysis surfaces. Bone age was not estimated. Hypothyreosis was not improved. At the end of the 2 year of her
life the girl was received to the endocrinology department with the aim of further diagnosis of growth deficiency (66
cm, SDS − 9,2). The auxological analysis revealed the gradual slowing down of her growing up and the growth
deficiency in the 5 month of her life! The bone age at that time has already been retarded for a year and a half. Intensity
of anaemia was on the similar level. Because of the hypothyreosis (fT

: 6, 15pmol/l) the treatment with tyroxin was

included. Tests made after obtaining euthyreosis showed the lack of hypophysis reserve of growth hormone. MRI did
not show changes in hypothalamus − hypophysis area. Effects of anaemia treatment were analysed and co − operation
with haematologist resulted in verifying final diagnose: Blackfan − Diamond’s anaemia. The girl’ s growth hormone
therapy has started at the age of 3 years and 9 months. During the first year of this therapy she gained 18 cm (SDS − 4,5).
Conclusions

: Growth is a significant factor of our health. Growth deficiency needs to be analysed very carefully. Deep

growth deficiency is a matter of urgency and multidirectional diagnosis.

Streszczenia / Abstracts

P 47

Poziom samooceny u dzieci leczonych hormonem wzrostu oraz ocena mecha-

Poziom samooceny u dzieci leczonych hormonem wzrostu oraz ocena mecha-
nizmów radzenia sobie z chorobą u ich rodziców

nizmów radzenia sobie z chorobą u ich rodziców

O. Pilecki, M. Kubica, M. Żbikowska-Bojko, Z. Boguń-Reszczyńska

Oddział Pediatrii i Endokrynologii, Wojewódzki Szpital Dziecięcy w Bydgoszczy

Wzrastanie jest istotną, uwarunkowaną wieloczynnikowo cechą rozwoju osobniczego. Zbyt wolny przebieg procesu
wzrastania i wynikający z tego wyróżniający niedobór wzrostu jest przyczyną szeregu problemów psychologicz−
nych, które powstają w wieku rozwojowym.
Cel pracy:
Określenie poziomu samooceny u dzieci leczonych hormonem wzrostu, a także ocena mechanizmów radzenia sobie
z chorobą dziecka u ich rodziców.
Materiał i metody:
Grupę badaną stanowiło 80 dzieci (45 chłopców, 35 dziewcząt) w wieku od 5 do 18 lat, z rozpoznaną somatotropi−
nową niedoczynnością przysadki (73) i zespołem Turnera (7). Wśród badanych opiekunów było 76 matek i 4 ojców.
W badaniach zastosowano: 1.Test Drzewa (Koha), 2. skalę do badania postaw rodziców 3. obserwacje i wywiad
kliniczny oraz 4. rozmowę psychologiczną.
Wyniki:
Wśród badanych przeważały dzieci z obniżonym bądź wyrównanym poziomem samooceny (59/74%). Znacząco
niską samoocenę zaobserwowano u 31 z nich. 21/80 (26%) ocenianych wykazywało podwyższony poziom samooce−
ny. W trakcie leczenia zaobserwowano wzrost liczby pacjentów z poprawą poziomu samooceny do 45/59.
Wśród mechanizmów radzenia sobie w sytuacji choroby dziecka u ich rodziców dominowały style konstruktywne,
nastawione na rozwiązanie problemu (55 osób − 69%). Styl dezadaptacyjny, niekonstruktywny występował u 25 osób
(31%).
Wnioski:
Dzieci z niedoborem wzrostu, poza fizycznym wyróżnianiem się w grupie rówieśniczej, czują się gorsze, mniej
wartościowe, wykazują mniejszą pewność siebie, są bardziej lękliwe, zamknięte w sobie. Leczenie hormonem wzro−
stu, powoduje u nich większą pewność siebie, wzrasta poziom samooceny, samoakceptacji. Opiekunowie stanowią
pozytywne wsparcie w prowadzonej terapii.

Self - estimation level of children under treatment of growth hormone and the

Self - estimation level of children under treatment of growth hormone and the
estimation of the way their parents cope with that disease

estimation of the way their parents cope with that disease

O. Pilecki, M. Kubica, M. Żbikowska-Bojko, Z. Boguń-Reszczyńska

Pediatric and Endocrinology Department, Children’s Hospital in Bydgoszcz

The process of growing up is an important feature of individual development dependent on many factors. If the
process of growth proceeds to slow it may cause many psychological problems which appear at the age of individual
development.
Aim: Defining self − estimation level of children, who undergo growth hormone therapy (GHT) and the way their
parents cope with that disease.
Material and Methods: We examined the group of 80 children (45 boys and 35 girls) at the age between 5 to 18. 73 of
them were diagnosed with GHD and another 7 with Turner’s Syndrome. We examined 76 mothers and 4 fathers. In the
examinations there were used: 1. The test of the tree (Koh’s test), 2. The scale of examining parents’ attitude to
children’s disease, 3. Observations and clinical interview, 4. Psychological dialogue.
Results: The majority of examined children had lower or even level of self − estimation (59/74%). 31 of examined
children had significantly low level of self − estimation. 21/80 (26%) children had higher level of self − estimation.
Treatment resulted in the increase number of patients with higher level of self − estimation to 45/59.
Among mechanisms of the way parents cope with children’s disease there dominated constructive style set on solving
the problem (55 − 69%). Non − constructive style appeared in the group of 25 parents (31%).
Conclusions: The children with growth deficiency instead of standing out in a physical way among the group of their
peers, felt worse, less valuable, they showed the lack of self − confidence, were more timid and reserved. Parents are an
important factor in their children’s therapy.

100

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 48

P 48 Rozpoznanie somatotropinowej niedoczynności przysadki i idiopatycznego

Rozpoznanie somatotropinowej niedoczynności przysadki i idiopatycznego

Rozpoznanie somatotropinowej niedoczynności przysadki i idiopatycznego
niedoboru wzrostu u rodzeństwa - problemy diagnostyczne i konsekwencje

niedoboru wzrostu u rodzeństwa - problemy diagnostyczne i konsekwencje

niedoboru wzrostu u rodzeństwa - problemy diagnostyczne i konsekwencje
kliniczne (analiza przypadków)

kliniczne (analiza przypadków)

J. Smyczyńska, R. Stawerska, M. Hilczer, A. Lewiński

Klinika Endokrynologii i Chorób Metabolicznych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki
w Łodzi

Wśród rodzeństwa pacjentów z niedoborem hormonu wzrostu (GHD), leczonych preparatem GH, znajdują się dzieci z niedoborem
wzrostu, u których stwierdzono prawidłowe wydzielanie GH w testach stymulacyjnych (idiopatyczny niski wzrost − ISS). Szczególny
problem kliniczny − w aspekcie diagnostycznym i psychologicznym − stanowi sytuacja, gdy u dziecka z ISS niedobór wzrostu jest
głębszy, a tempo wzrastania wolniejsze niż u dziecka z GHD. Przedstawiamy przypadki rodzeństw, w których takie problemy
wystąpiły: 1. Bracia PK i IK. Pacjent PK (GHD): w wieku 15,5 lat SDS wzrostu (hSDS) = − 2,80 − maksymalne wydzielanie GH w
2 testach (maxGH) = 8,5 ng/mL, stężenie IGF − I = 325 ng/mL; leczony GH przez 3 lata; w wieku 19 lat wzrost końcowy
(FH) = 175,5 cm (FHSDS = +0,12), prawidłowe wydzielanie GH po zakończeniu terapii (maxGH = 12,6 ng/mL), IGF − I = 353 ng/
mL. Pacjent IK (ISS): w wieku 14 lat hSDS = − 2,58, max GH = 12,1 ng/mL, IGF − I = 397 ng/mL; FH = 165,2 cm (FHSDS = −
1,42), w wieku 18 lat max GH = 21,8 ng/mL, IGF − I = 281 ng/mL. Niższy od brata o ponad 10 cm. 2. Siostry JM i IM Pacjentka JM
(ISS): w wieku 11 lat hSDS = − 2,99, maxGH = 31,9 ng/mL, IGF − I = 622 ng/mL; w wieku 16 lat maxGH = 31,4 ng/mL, IGF −
I = 378 ng/mL; FH = 147,0 cm (FHSDS = − 2,53). Pacjentka IM (GHD): w wieku 6,5 lat hSDS = − 2,70, maxGH = 12,7 ng/mL,
IGF − I = 308 ng/mL; w wieku 10 lat hSDS = − 2,71 (siostra w wieku 10 lat niższa o 2 cm), weryfikacja rozpoznania − ma−
xGH = 7,6 ng/mL, IGF − I = 230 ng/mL; leczona GH od 2,5 roku; obecnie (13 lat) hSDS = − 2,37 (siostra w tym wieku była niższa
o 5 cm). 3. Bracia PM i IM Pacjent PM (GHD): w wieku 15,5 lat hSDS = − 2,98, wiek kostny (BA) 12 lat, maxGH = 8,6 ng/mL, IGF
− I = 282 ng/mL. Zakwalifikowany do terapii GH. Pacjent ŁM (ISS): w wieku 17 lat hSDS = − 3,49, BA 14 lat, maxGH = 17,1 ng/mL,
IGF − I = 220 ng/mL (w normie). Nie spełnia kryteriów rozpoznania GHD. 4. Bracia PN (bl. I) i PN (bl. II) (ur. ok. 35 tygodnia ciąży)
Pacjent bl. I (GHD)

: ur. z masą ciała 1200 g, dł. 40 cm; w wieku 8,5 lat hSDS = − 2,36, BA 4 ½ lat, maxGH = 10,7 ng/mL, IGF −

I = 76 ng/mL, w wieku 10,5 lat hSDS = − 2,53, BA 7 ½ lat, weryfikacja rozpoznania − maxGH = 6,1 ng/mL, IGF − I = 143 ng/mL.
Spełnia kryteria kwalifikacji do leczenia GH. Pacjent bl. II (ISS): ur. z masą ciała 1100 g, dł. 41 cm; w wieku 8,5 lat hSDS = − 3,02,
BA 4 lata, maxGH = 37,0 ng/mL, IGF − I nie oznaczono; w wieku 10,5 lat hSDS = − 2,91, BA 7 lat, maxGH = 24,2 ng/mL, IGF −
I = 225 ng/mL (w normie). Niższy od brata bliźniaka o 3 cm. Nie spełnia kryteriów rozpoznania GHD. Wnioski: Przedstawione
przypadki wskazują na istnienie rozbieżności pomiędzy przebiegiem wzrastania a wydzielaniem GH u rodzeństwa z niedoborem
wzrostu. Wydaje się celowe indywidualne podejście do kwalifikacji tych pacjentów do terapii GH.

Growth hormone deficiency and idiopathic short stature diagnosed in siblings

Growth hormone deficiency and idiopathic short stature diagnosed in siblings
- diagnostic problems and clinical implications (case reports)

- diagnostic problems and clinical implications (case reports)

J. Smyczyńska, R. Stawerska, M. Hilczer, A. Lewiński

Department of Endocrinology and Metabolic Diseases, Medical University of Łódź, Polish Mother’s Memorial Hospital -
Research Institute, Łódź, Poland

Some of children with growth hormone deficiency (GHD) have their siblings with short stature but with normal GH secretion in
stimulating tests (i.e. with idiopathic short stature − ISS). Both more severe deficit of height and slower height velocity in a child with ISS
than in that with GHD may cause important problems, either in a diagnostic or in a psychological aspect. Some families affected by such
problems are presented below. 1. Brothers PK and IK. Patient PK (GHD): diagnosed at the age of 15.5 years, height SDS (hSDS) = − 2.80,
GH peak in 2 stimulating tests (maxGH) = 8.5 ng/mL, serum IGF − I concentration = 325 ng/mL; treated with GH for 3 years; final height
(FH) at 19 years = 175.5 cm (FHSDS = +0.12), normal GH secretion in retesting (maxGH = 12.6 ng/mL), IGF − I = 353 ng/mL. Patient
IK (ISS): diagnosed at the age of 14 years, hSDS = − 2.58, maxGH = 12.1 ng/mL, IGF − I = 397 ng/mL; FH = 165.2 cm (FHSDS = −
1.42), at 18 years maxGH = 21.8 ng/mL, IGF − I = 281 ng/mL. At FH is shorter than his brother of more than 10 cm. 2. Sisters JM and
IM Patient JM (ISS): at 11 years of age hSDS = − 2.99, maxGH = 31.9 ng/mL, IGF − I = 622 ng/mL; at 16 years maxGH = 31.4 ng/mL,
IGF − I = 378 ng/mL; FH = 147.0 cm (FHSDS = − 2.53). Patient IM (GHD): at 6.5 years hSDS = − 2.70, maxGH = 12.7 ng/mL, IGF −
I = 308 ng/mL; at 10 years hSDS = − 2.71 (her sister at 10 years was 2 cm shorter), the diagnosis verified in this moment − maxGH = 7.6 ng/
mL, IGF − I = 230 ng/mL; she has been treated with GH for 2.5 years; actual (at 13 yeas) hSDS = − 2,37 (her sister at 13 years was 5 cm
shorter). 3. Brothers PM i IM Patient PM (GHD): age 15.5 years, hSDS = − 2.98, bone age (BA) 12 years, maxGH = 8,6 ng/mL, IGF −
I = 282 ng/mL. Qualified to GH therapy. Patient ŁM (ISS): age 17 years, hSDS = − 3.49, BA 14 yers, maxGH = 17.1 ng/mL, IGF −
I = 220 ng/mL (within normal range). Does not meet the criteria of GHD. 4. Brothers PN (twin I) and PN (twin II) (gestational age: 35
weeks) Twin I (GHD): birth weight 1200 g, birth length 40 cm; at 8.5 years hSDS = − 2.36, BA 4 ½ years, maxGH = 10.7 ng/mL, IGF −
I = 76 ng/mL, at 10.5 years hSDS = − 2.53, BA 7 ½ years, the diagnosis verified in this moment − maxGH = 6.1 ng/mL, IGF − I = 143 ng/
mL. Qualified to GH therapy. Twin II (ISS): birth weight 1100 g, birth legth 41 cm; at 8.5 years hSDS = − 3.02, BA 4 years,
maxGH = 37.0 ng/mL, IGF − I missed; at 10.5 years hSDS = − 2.91, BA 7 years, maxGH = 24.2 ng/mL, IGF − I = 225 ng/mL (normal).
Shorter than his brother of 3 cm. Does not meet the criteria of GHD Conclusions: All the presented cases indicate some discrepancies
between growing rate and GH secretion in siblings with shot stature. Individual decisions concerning GH therapy in such cases should be
taken with special attention.

101

Streszczenia / Abstracts

P 49

Haploinsuficjencja genu SHOX współistniejąca z somatotropinową niedoczyn-

Haploinsuficjencja genu SHOX współistniejąca z somatotropinową niedoczyn-
nością przysadki oraz odpowiedź na leczenie rekombinowanym hormonem

nością przysadki oraz odpowiedź na leczenie rekombinowanym hormonem

nością przysadki oraz odpowiedź na leczenie rekombinowanym hormonem
wzrostu - opis przypadku

wzrostu - opis przypadku

M. Obara-Moszyńska,

A. Kędzia,

M. Wiśniewska,

B. Rabska-Pietrzak,

E. Pawlaczyk-Wróblewska,

M. Niedziela

Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego, II Katedra Pediatrii Akademii Medycznej w Poznaniu,

Katedra i Zakład Genetyki Medycznej Akademii Medycznej w Poznaniu

W ubiegłym dziesięcioleciu został odkryty gen o nazwie SHOX (short stature homeobox), który jest zlokalizowany w regionie pseudoau−
tosomalnym chromosomów płciowych X i Y. W przypadku braku lub uszkodzenia jednego z alleli genu SHOX dochodzi do upośledzenia
wzrastania i innych nieprawidłowości układu kostnego. Haploinsuficjencja tego genu jest odpowiedzialna za niedobór wzrostu w zespole
Turnera oraz dyschondrosteozie Leriego i Weilla. Stwierdzono również mutację lub delecję genu SHOX u około 2 % dzieci z niedoborem
wzrostu o nieustalonej etiologii. Utrata materiału genetycznego dystalnej części chromosomu X może prowadzić również do innych
zespołów chorobowych; mutacja lub delecja genu ARSE (locus: Xp22.3) jest odpowiedzialna za jeden z typów dysplazji kostnej −
chondrodysplasia punctata. Celem pracy była prezentacja członków rodziny, u których stwierdzono występowanie niedoboru wzrostu oraz
zaburzonych proporcji ciała uwarunkowanych translokacją (Xp22.3;Yq11.23) między chromosomem X i Y. W sposób szczegółowy
przedstawiono przypadki dwóch dzieci należących do omawianej rodziny − chłopca i dziewczynkę. Na podstawie przeprowadzonej
diagnostyki rozpoznano u tych pacjentów somatotropinową niedoczynność przysadki współistniejącą z haploinsuficjencją genu SHOX.
Pacjent 1: Chłopiec 6 lat i 9 miesięcy, urodził się w 37 t.c. z masą ur. 2450g, wzrost matki=147cm, wzrost ojca=182cm, wzrost chłopca
wynosił 105.2 cm (− 4.2 SD). Pomiar długości kończyn wykazał dysproporcje ciała; długość kończyn górnych: − 4.9 SD, kończyn dolnych:
− 4.3 SD. Tempo wzrastania równało się 3.8 cm/rok. Wiek kostny (WK) był opóźniony w stosunku do wieku metrykalnego (WM) o 15
miesięcy (WK/WM = 0.8). Maksymalne stężenie hormonu wzrostu (GH) po stymulacji glukagonem, klonidyną i w teście po zaśnięciu
wynosiły odpowiednio: 5.8, 16.1 i 9.9 mIU/ml. Stężenie IGF − 1 równało się 206 ng/ml (0/ − 1SD), TSH i fT

mieściły się w granicach normy.

W wieku 7 lat włączono leczenie rekombinowanym GH w dawce 0.54 j./kg m.c./tydz. W pierwszym roku leczenia uzyskano tempo
wzrastania 7,5 cm/rok. Pacjent 2: Dziewczynka − kuzynka powyżej opisanego chłopca, 6 lat i 2 miesiące, urodzona w 38 t.c., z masą
ur. 2800g, wzrost matki=150 cm, wzrost ojca był prawidłowy, wzrost dziewczynki wynosił 102.6 cm (− 3.2 SD). Tempo wzrastania równało
się 2.7 cm/rok. Wskaźnik WK/WM = 0.65. Długość kończyn górnych = − 3.6 SD, kończyn dolnych = − 3.1SD. W oznaczeniach hormonal−
nych uzyskano wyniki: IGF − 1 = 86 ng/ml (− 1,5/ − 2 SD), IGFBP − 3 = 2.7 mg/ml (5 − 50 cent.), max. stężenie GH po insulinie i po klonidynie
odpowiednio 8.8 i 13.4 mIU/ml, prawidłowe stężenia TSH i fT

. W wieku 7 lat włączono leczenie rekombinowanym GH w średniej dawce

0.51 j./kg m.c./tydz. W trakcie pięcioletniej terapii zaobserwowano przyrost wzrostu z − 3.2 SD do − 1.3SD. Tempo wzrastania mieściło się
w granicach od 5.6 do 10.5 cm/rok. Włączone leczenie nie pozwoliło na wyrównanie dysproporcji ciała, zaobserwowano również
w pierwszym roku leczenia dużą akcelerację WK. Obecny WK jest zgodny z WM. Przypadek prezentowanej rodziny podkreśla jak istotne
są badania genetyczne w diagnostyce niskorosłości oraz jak ważne jest branie po uwagę możliwości współistnienia różnych patologii.

Coexistence of SHOX gene haploinsufficiency with growth hormone deficien-

Coexistence of SHOX gene haploinsufficiency with growth hormone deficien-
cy and effect of recombinant growth hormone treatment - case report

cy and effect of recombinant growth hormone treatment - case report

M. Obara-Moszyńska,

A. Kędzia,

M. Wiśniewska,

B. Rabska-Pietrzak,

E. Pawlaczyk-Wróblewska,

M. Niedziela

Department of Pediatric Endocrinology and Diabetes, University of Medical Sciences, Poznań,

Chair and Department of

Medical Genetics, University of Medical Sciences, Poznań

The recent recognition is SHOX (short stature homeobox) gene, located in pseudoautosomal region of X and Y chromosomes. The
haploinsufficiency of this gene is the molecular basis of short stature in Leri − Weill dyschondrosteosis and Turner Syndrome. The
mutation or deletion of SHOX gene was detected in approximately 2% patients with idiopathic short stature. The loss of genetic material
from distal part of X chromosome can lead to other abnormalities − mutation or deletion of ARSE gene (locus: Xp22.3) is responsible for
one of the bone dysplasias − chondrodysplasia punctata. The aim of the study was the presentation of family members with short stature
and body disproportions due to (Xp22.3;Yq11.23) translocation between X and Y chromosomes. The cases of two children − a boy and
a girl from the family have been presented in detail. Due to the diagnostic evaluation SHOX haploinsufficiency coexisting with growth
hormone (GH) deficiency was recognized in this two patients. Patient 1: Boy aged 6 years and 9 months, born in 37 gestational week,
with birth weight 2450g, mothers height=147cm, fathers height=182 cm, boys height was 105.2 cm (− 4.2 SD). The limbs length
measurement showed body disproportions; the length of upper limbs= − 4.9 SD, lower limbs: − 4.3 SD. Height velocity was 3.8 cm/year.
Bone age (BA) was delayed 15 months comparing to chronologic age (CA), BA/CA = 0.8. Max. GH concentration after glucagon,
clonidine and after onset of sleep were respectively: 5.8, 16.1 and 9.9 mIU/ml. IGF − 1 concentration was 206 ng/ml, TSH and fT

were

normal. In the age of 7 years the recombinant GH treatment was started with the dose 0.54 U/kg/week. In the first year the height velocity
was 7.5 cm/year. Patient 2: Girl − cousin of above mentioned boy, aged 6 years and 2 months, born in 38 gestational week, with birth
weight 2800g, mothers height=150 cm, fathers height normal, girls height was 102.6 cm (− 3.2 SD). Height velocity was 2.7 cm/year. BA/
CA ratio =0.65. Length of upper limbs= − 3,6 SD, lower limbs= − 3,1 SD. In hormonal assessment the results were: IGF − 1 86 ng/ml,
IGFBP − 3 2.7 mg/ml, max. GH concentration after insulin and clonidine were respectively 8.8 and 13.4 mIU/ml, normal TSH and fT

In the age of 7 years the recombinant GH treatment was started with the dose 0.51 U/kg/week. During the 5 years therapy the height
changed from − 3.2 SD to − 1.3 SD. Height velocity was between 5,6 to 10,5 cm/year. The treatment didn’t help to achieve normal body
proportions, also rapid acceleration of BA was observed in the first year of treatment. The actual BA is equal with CA. The presented case
of the family shows the importance of genetic evaluation in short stature and the possibility of coexistence of two different pathologies.

102

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 50

P 50 Krańcowo duży deficyt wzrostu uwarunkowany prawdopodobnym defektem

Krańcowo duży deficyt wzrostu uwarunkowany prawdopodobnym defektem

Krańcowo duży deficyt wzrostu uwarunkowany prawdopodobnym defektem
receptora dla insulinopodobnego czynnika wzrostu pierwszego

receptora dla insulinopodobnego czynnika wzrostu pierwszego

A. Kędzia,

M. Szalecki,

A. Goździcka-Józefiak,

M. Obara-Moszyńska

Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego, II Katedra Pediatrii Akademii Medycznej w Poznaniu,

Oddział

Endokrynologii, Wojewódzki Specjalistyczny Szpital Dziecięcy w Kielcach,

Zakład Wirusologii Molekularnej Uniwersytetu

im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Deficyt hormonu wzrostu (GHD) w okresie rozwojowym, powoduje znaczące niedobory wzrostu. Są one tym większe,
im mniejsze jest wydzielanie hormonu wzrostu (GH). W zależności od zachowanego szczątkowego uwalniania GH,
rozpoznawane są różne postacie GHD: całkowita, częściowa i przemijająca. Największe niedobory wzrostu wystę−
pują w postaci całkowitego braku hormonu wzrostu. Podobnie duży niedobór wzrostu, pojawia się w sytuacji gdy
mamy do czynienia z nieprawidłowym przekazem sygnału wzrostowego, spowodowanymi mutacjami czynników
biorących udział w jego transdukcji lub ich receptorów. Krańcowo duże niedobory wzrostu występują w przypadku
uszkodzenia receptora dla IGF. Objawy tej choroby pojawiają się już w okresie życia płodowego, gdzie niewrażli−
wość na IGF, powoduje zaburzenia rozwoju wewnątrzmacicznego z ograniczeniem długości płodu i zmniejszeniem
masy ciała. Podobne wyznaczniki okołoporodowe zostały opisane u naszego chorego.
U chłopca ze szczególnie dużym niedoborem wzrostu (− 8,62 SDS) w trakcie badań diagnostycznych wykluczono
hormonalne i niehormonalne przyczyny niskorosłości. Stwierdzono prawidłowe stężenie hormonu wzrostu (GH).
Stężenie insulinopodobnego czynnika I (IGF I) było nieznacznie obniżone. Uzyskano prawidłowa odpowiedź
w teście generacji somatomedyn. Prowadzone próbnie leczenie hormonem wzrostu nie zmieniło szybkości wzrasta−
nia. Chłopiec zmarł nagle w wieku 16 lat a przyczyny zgonu nie określono.
Molekularna analiza receptora dla hormonu wzrostu (GHR), analiza cząsteczki IGF I nie wykazała nieprawidłowości.
Odkryto mutacje w odcinku promotorowym IGF I ale jak wykazano były one nieistotne z punktu widzenia klinicz−
nego. Uważamy, że powodem nieprawidłowego wzrastania chłopca jest niewrażliwość na IGF I, spowodowana praw−
dopodobnie defektem struktury jego receptora (IGF − IR). Badania nad receptorem są w toku

Extremely large growth deficit caused by a probable defect of the insulin - like

Extremely large growth deficit caused by a probable defect of the insulin - like
growth factor I receptor

growth factor I receptor

A. Kędzia,

M. Szalecki,

A. Goździcka-Józefiak,

M. Obara-Moszyńska

Division of Adolescent Endocrinology and Diabetology II

Departament of Pediatrics, University of Medical Sciences in

Poznań,

Division of Endocrinology, District Children’s Hospital Kielce,

Institute of Molecular Virology Adam Mickiewicz

University, Poznań

Growth hormone deficit (GHD) during adolescent years causes significant growth insufficiency. The larger is the
growth hormone deficiency the larger the growth deficit observed. Based on preserved residual growth hormone
secretion, there are two major forms of GHD: total, partial and transient. The largest growth deficits are observed in
total growth hormone deficiency. Similarly large growth deficit is encountered when there are abnormalities in
growth signal transduction, caused by mutations of factors associated with this transduction or their receptors.
Extremely large growth deficits are encountered in cases of IGF receptor damage. The symptoms of this disease are
noticeable during fetal period, where insensitivity to IGF causes intrauterine growth restriction with decrease of the
fetal length and decreases in body mass. Similar perinatal characteristics were described in one of our patients.
In a boy with particularly large growth deficit (− 8,62 SDS) during diagnostic procedures hormonal and non − hormonal
causes for short stature were excluded. There was normal concentration of growth hormone (GH). The insulin − like
growth factor I (IGF − I) concentration was slightly decreased. Normal response was achieved in the somatomedin
generation test. The test treatment with growth hormone did not change the growth rate. The boy died suddenly at the
age of 16, and the death cause was never found.
Molecular analysis of growth hormone receptor (GHR) and analysis of IGF I showed no abnormalities. There were
mutations in the promoter region of IGF I, but as was proven, they were irrelevant from clinical point of view. We
believe that the cause of aberrant growth in this boy was insensitivity to IGF I, caused by a possible defect in the
structure of its receptor (IGF − IR). The studies regarding this receptor are ongoing.

103

Streszczenia / Abstracts

P 51

Efekt leczenia hormonem wzrostu pacjentki z zespołem Ruvalcaba

M. Szalecki, J. Nawrotek, E. Skotarczyk-Kowalska, B. Mogielska

Oddział Endokrynologiczno - Diabetologiczny Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala Dziecięcego w Kielcach

Zespół Ruvalcaba znany także jako zespół Ruvalcaba − Raichert − Smith charakteryzuje się niskim wzrostem, opóź−
nieniem psychicznym, małogłowiem, cechami dysmorfii twarzy, niedorozwojem narządów płciowych, anomaliami
szkieletu w postaci wąskiej klatki piersiowej, skrzywienia kręgosłupa, małych stóp i rąk. Zespół ten dziedziczy się
autosomalnie dominująco. W dostępnej literaturze nie znaleziono przypadku Zespołu Ruvalcaba leczonego hormo−
nem wzrostu.
Przedstawiamy przypadek dziewczynki, u której w wieku 10 9/12 rozpoczęto w tutejszym oddziale diagnostykę
przyczyn niskorosłości − niedobór wzrostu wyniósł − 5,8 SD. W wywiadzie rodzinnym matka 139 cm wzrostu, cechy
Zespołu Ruvalcaba, ojciec około 162 cm wzrostu.
U pacjentki rozpoznano Zespół Ruvalcaba z częściowym niedoborem hormonu wzrostu. Decyzją Zespołu Koordy−
nacyjnego w wieku 14 5/12 do leczenia włączono hormon wzrostu, uzyskując dobrą odpowiedź (w 1. roku leczenia
9,3 cm/rok, w następnych 8,2 cm/rok, 4,4 cm/rok). Z powodu szybko postępującego dojrzewania płciowego i złej
prognozy wzrostu ostatecznego włączono do leczenia Dipherelinę (od 16 11/12 do 17 11/12). Leczenie HGH prowa−
dzone było przez 3,5 roku, tj. do 17 11/12 lat, przerwano je ze względu na wystąpienie skazy małopłytkowej
powikłanej cukrzycą posterydową, uzyskano ostateczny wzrost 144,8 cm.
Wnioski:
Zastosowanie hormonu wzrostu w leczeniu dziewczynki z Zespołem Ruvalcaba znacząco poprawiło wzrost ostatecz−
ny pacjentki, która przez okres 3,5 lat leczenia urosła 25,3 cm.

The effect of treatment with human growth hormone in a female patient with

The effect of treatment with human growth hormone in a female patient with
Ruvalcaba syndrome

Ruvalcaba syndrome

M. Szalecki, J. Nawrotek, E. Skotarczyk-Kowalska, B. Mogielska

Department of Endocrinology and Diabetology Children’s Hospital, Kielce

Ruvalcaba syndrome also known as Ruvalcaba − Raichert − Smith syndrome is characterised by short stature, mental
retardation, microcephaly, facial dysmorphy features, hypoplastic genitalia, skeletal malformations including
abnormally narrow thoracic, curvature of the spine, unusually small feet and palms. The syndrome is inherited as
autosomal dominant genetic trait. In the literature on the subject no case has been reported to be treated with human
growth hormone.
We present a case of a girl, who at the age of 10 9/12, underwent diagnostics at the ward to reveal growth failure
reasons, Her height was 5.8 SD below the mean. The family history showed: mother’s height − 139cm and features of
Ruvalcaba syndrome, father’s height − approx. 162cm. The patient was diagnosed with Ruvalcaba syndrome with
partial growth hormone deficiency.
On the basis of the decision of the Co − ordination Committee growth hormone was prescribed for the treatment. The
response was good (GV − 9.3cm in the first year of therapy, 8.2 cm and 4.4 cm in the subsequent years).
Due to quickly proceeding sexual maturation and bad prognosis for the final height, Dipheriline was prescribed (from
16 11/12 to17 11/12). Treatment with HGH was administered for 3.5 years, i.e. until the age of 17 11/12, it ceased
because of thrombocytopenia diathesis complicated by post − steroid induced diabetes. The final height reached by
the patient was 144.8cm.
Conclusions:
Human growth hormone therapy in a girl with Ruvalcaba syndrome significantly improved the final height of the
patient, who grew 25.3cm over the 3.5 years of treatment.

104

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 52

P 52 Guz nadsiodłowy (

Guz nadsiodłowy (

Guz nadsiodłowy (craniopharyngioma

craniopharyngioma

craniopharyngioma) i celiakia u bliźniąt - opis przypadku

) i celiakia u bliźniąt - opis przypadku

A. Malinowska,

M. Ginalska-Malinowska,

A. Rudzka-Kocjan,

K. Ziemnicka

Oddział Endokrynologii, Klinika Pediatrii, Instytut, Pomnik - Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie,

Pracownia Endokry-

nologii Molekularnej, Katedra i Klinika Endokrynologii, Przemiany Materii i Chorób Wewnętrznych AM w Poznaniu

Rodzinne występowanie guzów okolicy siodła tureckiego należy do rzadkości i sugeruje wpływ czynników gene−
tycznych mogących odgrywać rolę w ich rozwoju. Celiakia wśród bliźniąt występuje z częstością 70 − 100%, oraz
u 10 − 18% krewnych pierwszego stopnia. Przedstawiamy rzadki przypadek współistnienia guza okolicy nadsiodło−
wej (craniopharyngioma) i celiakii u 19 − letnich sióstr z ciąży bliźniaczej. U pierwszej bliźniaczki zaobserwowano
zwolnienie szybkości wzrastania od 10 r.ż. W 12 r.ż. rozpoznano subkliniczną niedoczynność tarczycy i zalecono
substytucję L − tyroksyną. Oznaczono wówczas także przeciwciała p/endomysium. Z powodu dodatniego wyniku
zalecono dietę bezglutenową, która pacjentka stosowała do 14 r.ż. W wieku 13,5 lat, z powodu pogłębiającego się
niedoboru wzrostu, wykonano badania diagnostyczne, które wykazały hiperprolaktynemię oraz niedoczynność
przysadki w zakresie GH, TSH. W MRI uwidoczniono guz okolicy siodła tureckiego. Pacjentka była operowana w 14
r.ż. (hist − pat.: craniopharyngioma). Z uwagi na niedoczynność przysadki zastosowano substytucję hormonalną, w
tym hormon wzrostu (w wieku 14,5 − 17 lat). Z powodu niedostatecznego tempa wzrastania w początkowym okresie
leczenia hormonem wzrostu w 16 r.ż. wykonano biopsję jelita cienkiego (w trakcie przerwy w stosowaniu diety
bezglutenowej). Stwierdzono zanik kosmków jelitowych IV°. Zalecono ponownie dietę bezglutenową, uzyskując
przyspieszenie szybkości wzrastania. Pacjentka osiągnęła wzrost 152 cm (− 2,2 SDS), rozwój cech płciowych: A

, P

, menarche w 18 r.ż. U drugiej bliźniaczki w wieku 16,5 lat wystąpił wtórny brak miesiączki (menarche: 12 lat).

W badaniach hormonalnych stwierdzono hiperprolaktynemię. W MRI uwidoczniono obecność guza okolicy przy−
sadki, który usunięto w wieku 17,5 lat (hist − pat.: craniopharyngioma). Po operacji wystąpiła wielohormonalna
niedoczynność przysadki. Z uwagi na rozpoznanie celiakii u siostry, pomimo braku objawów klinicznych, u pacjent−
ki w wieku 18 lat wykonano badania diagnostyczne (biopsja jelita cienkiego, przeciwciała p/endomysium), w któ−
rych wykazano cechy celiakii. Pacjentka stosuje dietę bezglutenową oraz substytucję hormonalną. Aktualnie mierzy
159,7 cm (− 0,9 SDS), rozwój cech płciowych: A

, P

, Th

, M(+). U obu pacjentek przeprowadzone badania molekular−

ne nie wykazały obecności mutacji w obrębie eksonu 1 i 2 genu PROP1. Dalszych badań wymaga wyjaśnienie
innych genetycznych przyczyn stwierdzonej u obu sióstr choroby przysadki.

Suprasellar tumor (

Suprasellar tumor (craniopharyngioma

craniopharyngioma

craniopharyngioma) and coeliac disease in twins - case

) and coeliac disease in twins - case

report

A. Malinowska,

M. Ginalska-Malinowska,

A. Rudzka-Kocjan,

K. Ziemnicka

Department of Endocrinology, The Children’s Memorial Health Institute, Warsaw,

Laboratory of Molecular Endocrinology,

Department of Endocrinology, Metabolism and Internal Diseases, University of Medical Sciences, Poznań

Familial occurence of pituitary tumors is very rare and suggests genetic factors’ effect in its development. The prevalence of coeliac
disease is found in 70 − 100% twins and in 10 − 18% first − degree relatives. We present rare case of coexistence of coeliac disease and
sella region tumor (craniopharyngioma) in 19 − year old sisters born from a bigeminal pregnancy. In a first twin sister, since the age
of 10, growth velocity deceleration has been observed. At the age of 12 subclinic hypothyroidism was diagnosed and thyroxin
substitution was prescribed. At that time antibodies against endomysium were assayed too. Due to positive result gluten free diet was
applied. The patient was on it till the age of 14. At the age of 13,5 due to deterioration of short stature diagnostic procedures were
performed and showed hyperprolactinemia and GH, TSH deficiency. Pituitary MRI showed the presence of suprasellar tumor. At the
age of 14 the patient was operated (histopathologically: craniopharyngioma). In view of multiple pituitary hormone deficiency
hormonal replacement therapy including growth hormone (in the age 14,5 − 17) was initiated. At the age of 16 due to decreasing growth
velocity in the initiate time of growth hormone therapy biopsy of jejunum was performed (in break of treatment with gluten free diet).
4 − th grade atrophy of intestinal villi was obtained. Gluten free diet was prescribed again with a height improvement. The girl achieved
a height: 152 cm (− 2,2 SDS), sexual development: A

, P

, B

, menarche at the age of 18. In a second twin sister secondary amenorrhea

was observed at the age of 16,5 (menarche: 12 yr). Hormonal investigations revealed hyperprolactinemia. On the base of pituitary MRI
suprasellar tumor was diagnosed. At the age of 17,5 yr the girl was operated (histopathologically: craniopharyngioma). After the
operation multiple pituitary hormone deficiency appeared. Due to affected sister, despite of lack of symptoms, at the age of 18
diagnostic investigations (biopsy of jejunum and antibodies against endomysium) were done. Coeliac disease was diagnosed. The
patient is on gluten free diet and hormonal replacement therapy. Now her height is: 159,7 cm (− 0,9 SDS), sexual development: A

, P

, M(+). In both patients molecular analysis didn’t reveal any mutations in the exon 1 and 2 of PROP1 gene. Explanation of other

genetic causes of pituitary disease in two sisters’ needs continued investigations.

105

Streszczenia / Abstracts

P 53

Spontaniczne wzrastanie u chłopca z wielohormonalną niedoczynnością przy-

Spontaniczne wzrastanie u chłopca z wielohormonalną niedoczynnością przy-
sadki po usunięciu craniopharyngioma

sadki po usunięciu craniopharyngioma

K. Grela, G. Miszkurka, M. Lange

Katedra i Klinika Pediatrii i Endokrynologii Akademii Medycznej w Warszawie

Przedstawiamy przypadek nietypowych zaburzeń czynności przysadki u 14 − letniego chłopca po operacji cranio−
pharyngioma.
Pacjent zgłosił się do kliniki w 13.r.ż. z powodu niedoboru wzrostu. Zwolnienie szybkości wzrastania widoczne było
od 7.r.ż. W toku diagnostyki stwierdzono somatotropinową niedoczynność przysadki w przebiegu craniopharyngio−
ma. Po zabiegu usunięcia guza wystąpiły objawy moczówki prostej, niedoczynności tarczycy i nadnerczy. W ciągu
roku po zabiegu neurochirurgicznym chłopiec urósł 12 cm oraz nastąpiło awansowanie dojrzewania.
Nietypowość przypadku polega na wystąpieniu w czasie rocznej obserwacji po zabiegu skoku wzrostowego oraz
dalszego postępu dojrzewania przy jednoczesnej niedomodze osi tyreotropowej i kortykotropowej oraz objawach
moczówki prostej.

Spontaneous growth in boy with multihormonal hipopituitarism after removal

Spontaneous growth in boy with multihormonal hipopituitarism after removal
of craniopharyngioma

of craniopharyngioma

K. Grela, G. Miszkurka, M. Lange

Department of Pediatric and Endocrinology, Medical Academy, Warsaw

We describe a case of atypical disorders of pituitary gland’s function in 14 years old boy after removal of
craniopharyngioma.
Patient was admitted to the hospital at 13 years of age because of short stature. Deceleration in growth velocity was
observed since he was 7 years old. Somatotropic hipopituitarism due to craniopharyngioma was diagnosed. Symptoms
of diabetes insipidus, hipothyreoidism and adrenal insufficiency occurred after the removal of tumor. The boy grew
12 cm after the neurosurgery and the sexual development improved.
The most interesting in this case was that symptoms of hipopituitarism such as diabetes insipidus and thyrotrophic
and corticotrophic insufficiency coexisted with growth catch − up and further sexual development during one year of
observation after neurosurgery.

106

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 54

P 54 Hipogonadyzm hipogonadotropowy i niedobór wzrostu u dwóch pacjentów z

Hipogonadyzm hipogonadotropowy i niedobór wzrostu u dwóch pacjentów z

Hipogonadyzm hipogonadotropowy i niedobór wzrostu u dwóch pacjentów z
zespołem Kearns - Sayre’a

zespołem Kearns - Sayre’a

J. Maceluch,

M. Zgorzalewicz,

I. Kulińska-Niedziela,

A. Kostera-Pruszczyk,

A. Nadaj,

Steinborn,

B. Rabska-Pietrzak,

M. Niedziela

Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego, Akademia Medyczna w Poznaniu,

Katedra i Klinika Neurologii

Wieku Rozwojowego, Akademia Medyczna w Poznaniu,

Oddział Okulistyczny

ZOZ Poznań - Nowe Miasto,

Klinika Neurolo-

gii, Akademia Medyczna w Warszawie

Wprowadzenie:

Zespół Kearnsa − Sayre’a (KSS) jest rzadko występującą chorobą wieloukładową o licznych manifestacjach klinicz−

nych: (1) postępująca oftalmoplegia zewnętrzna, (2) zwyrodnienie barwnikowe siatkówki, (3) zaburzenia przewodzenia w mięśniu
sercowym, (4) różne zaburzenie neurologiczne oraz (5) liczne zaburzenia endokrynologiczne Podłożem molekularnym tej choroby są
rearanżacje mitochondrialnego DNA (mtDNA) − w większości przypadków obecne są pojedyncze lub wielokrotne delecje fragmentów
cząsteczki mtDNA. Delecje te dotyczą genów kodujących białka łańcucha oddechowego, co prowadzi do upośledzenia systemu produkcji
energii w mitochondriach. Opis kliniczny: Pacjent 1 − Dziewczynka w wieku 15 lat hospitalizowana z powodu zaburzeń neurologicznych
i okulistycznych (postępujące od dwóch lat obustronne opadanie powiek). U chorej stwierdzono niedobór wzrostu w wyniku somatotro−
pinowej niedoczynności przysadki (od 2 lat leczona hormonem wzrostu) oraz hipogonadyzm hipogonadotropowy. Na podstawie diagno−
zy neurologicznej oraz okulistycznej stwierdzono u chorej zespół Kearns − Sayre’a, potwierdzony w badaniu biopsyjnym mięśni (“ragged
red fibers”). Pacjent 2 − 11 − letni chłopiec przyjęty do kliniki celem diagnostyki niskorosłości. Stwierdzono niedobór wzrostu i masy ciała
(pomimo prawidłowego wydzielania hormonu wzrostu) oraz hiperpigmentację okolicy szyjnej. U chorego występowało opadanie prawej
powieki od ok. 6 rż. Stwierdzono także zaburzenia kardiologiczne oraz zespół złego wchłaniania. Badania molekularne: Analiza
molekularna mtDNA została wykonana na DNA pacjentów wyizolowanym z krwi obwodowej. W celu wykrycia i lokalizacji delecji w
mtDNA wykorzystano technikę PCR, w której 200 ng DNA posłużyło jako matryca do amplifikacji z różnymi parami starterów
specyficznych dla sekwencji mtDNA. Pary starterów zostały zaprojektowane tak, aby zanalizować całą sekwencję genomu mitochon−
drialnego Poza normalnej wielkości produktami amplifikacji obserwowano także dodatkowe, mniejsze produkty reakcji PCR, które
wskazywały na obecność delecji w mtDNA pacjentów. Dokładny rozmiar i lokalizacja delecji zostały określone w wyniku bezpośrednie−
go sekwencjonowania produktów PCR. Obecność u pacjentów zmienionych w wyniku delecji cząsteczek mtDNA została potwierdzona
za pomocą hybrydyzacji typu Southern. Wnioski: 1. Zespół Kearns − Sayre’a jest wykrywany zazwyczaj dopiero po diagnostyce różnych
zaburzeń endokrynologicznych. 2. Kliniczny przebieg choroby jest zróżnicowany, wydaje się, że niedobór wzrostu jest dominujący
w okresie dziecięcym. 3. Ostateczne potwierdzenie diagnozy KSS dają badania molekularne oraz biopsja mięśni szkieletowych.

Hypogonadotropic hypogonadism and growth disturbances present in two

Hypogonadotropic hypogonadism and growth disturbances present in two
patients with Kearns - Sayre syndrome

patients with Kearns - Sayre syndrome

J. Maceluch,

M. Zgorzalewicz,

I. Kulińska - Niedziela,

A. Kostera - Pruszczyk,

A. Nadaj,

Steinborn,

B. Rabska - Pietrzak,

M. Niedziela

Department of Pediatric Endocrinology and Diabetes, 2

Chair of Pediatrics, University of Medical Sciences in Poznań,

Chair and Department of Developmental Neurology, University of Medical Sciences in Poznań,

ZOZ Poznań - Nowe Miasto

Hospital, Ophthalmology Ward,

Department of Neurology, University School of Medicine in Warsaw, Poland

Introduction:

Kearns − Sayre Syndrome is a rare clinical entity manifested by many systemic abnormalities: (1) a progressive external

ophthalmoplegy, (2) pigmented degeneration of the retina, (3) cardiac block, (4) neurological problems and (5) several endocrine
disorders. Mitochondrial DNA (mtDNA) rearrangements are lying at the molecular background of this disease. A variety of deletions in
mtDNA are found in most cases, affecting genes encoding respiratory chain proteins, what causes defects of energy − producing system
of mitochondria. Patients report: Patient 1 − Almost 15 − year − old girl was readmitted to the ward because of neurological and
ophthalmological problems (progressively running bilateral ptosis within the last 2 years). Growth hormone treatment was initiated 2
years earlier after diagnosis of GH deficiency. Since the girl was still prepubertal the LH − RH test was performed and documented the
hypogonadotropic hypogonadism. Based on neurological state (skeletal muscle myopathy, elevated protein level in the cerebrospinal
fluid) and ophthalmological presentation (ptosis and pigmented degeneration of the retina) the diagnosis of Kearns − Sayre syndrome was
postulated. The muscle biopsy confirmed the clinical diagnosis (“ragged red fibers”). Patient 2 − 11 − year − old boy diagnosed in the ward
for growth disturbances. Examination revealed body height and weight deficiency in spite of normal growth hormone secretion. Also
hiperpigmentation of neck and cardiac block were revealed. The boy has right eye ptosis progressing from 6 − th year of life. Molecular
studies:

Molecular analysis of mitochondrial DNA was done with total DNA isolated from patients’ whole blood. To detect and localize

the approximate position of the deletion 200 ng of DNA was used for PCR amplification with various sets of primers. Primers’ positions
were designed to detect every possible deletion in mtDNA. Except normal size amplification products we observed smaller bands in
agarose gel electrophoresis, indicating deletion in patients’ mtDNA. The exact size and breakpoint of the deletion was determined by
direct sequencing of PCR product. The presence of mtDNA molecules with deletions in patients’ blood was confirmed by Southern
blotting experiment. Conclusions: 1. Kearns − Sayre syndrome can be detected with a delay to endocrine disorders. 2. Clinical course of
the disease can vary, however growth disturbances seem to be predominant in childhood period. 3. Muscle biopsy plus mtDNA analysis
diagnosed the true molecular background of the disease.

107

Streszczenia / Abstracts

P 55

Niski wzrost w przebiegu zespołu włosowo - nosowo - palcowego typu III

Niski wzrost w przebiegu zespołu włosowo - nosowo - palcowego typu III
(tricho - rhino - phalangeal syndrome type III)

(tricho - rhino - phalangeal syndrome type III)

M. Gardziejczyk, J. Szczepańska-Kostro, M. Urban, R. Jaworowski

II Klinika Chorób Dzieci, Akademia Medyczna w Białymstoku

8 letnia dziewczynka została skierowana do Poradni Endokrynologicznej z powodu zwolnienia szybkości wzrasta−
nia. Urodzona z ciąży 6 prawidłowej, porodu 6, drogami i siłami natury, z masą ciała 2800 g, długością 52 cm. Do
1 roku życia występowały napady afektywnego bezdechu. Od 1996 roku pozostawała na diecie bezglutenowej − bez
efektu. Tor wzrostu z tendencją do odchylania się krzywej wzrostu.
W badaniu przedmiotowym stwierdzono zespół cech dysmorficznych wskazujących na zespół włosowo − nosowo −
palcowy typu III (TRP III). Badania DNA (wykonane w Essen przez profesora Hermana J. Ludecke) metodą bezpośred−
niego sekwencjonowania DNA po amplifikacji starterem PM65/PM64 potwierdziły obecność mutacji w obrębie
genu TRPS1, kodującego białko R908P. Typ mutacji 273G>C w eksonie 6. Mutacja R908P jest udokumentowaną
przyczyną TRPS typu III. Z uwagi na to, że jest to mutacja o pełnej penetracji można stwierdzić, że u dziewczynki
mutacja wystąpiła de novo. W literaturze brak danych dotyczących skuteczności leczenia hormonem wzrostu. Wy−
kluczono przyczyny hormonalne i gastrologiczne niskiego wzrostu.
Przypadek ten przedstawiamy z uwagi na dobrze udokumentowany zespół genetyczny, w przebiegu którego niski
wzrost, predyspozycja do osteopenii i osteoporozy wymagają współpracy interdyscyplinarnej (endokrynologa, reu−
matologa, ortopedy, genetyka).

Short stature associated with trichorhinophalangeal syndrome type III

M. Gardziejczyk, J. Szczepańska-Kostro, M. Urban, R. Jaworowski

Department of Paediatrics, University Medical School in Białystok

A 8 year old girl was admitted to our department because of delay in growth velocity. Child was born from the six
uneventful pregnancy (birth weight 2800 g, growth 52 cm, Apgar scale 9 p). Breath holding spells were observed
during the first year of life. The child was on gluten free diet since 1996 − with no effect. Analysis of patients growth
curve revealed delay in growth.
Careful clinical examination showed short stature and features typical of trichorhinophalangeal syndrome type III
(TRPS III). Direct sequencing of genomic DNA after amplification with primers PM65/PM64 (prof. Herman J. Ludecke,
Essen) revealed the mutation in a gene TRPS1, encoding R908P protein. Type of gene mutation: 273G>C, exon 6.
The R908 mutation is known to cause the severe TRPS type III. According to common knowledge that it is a full
penetration mutation the patient must have developed it de novo. There is no data in the literature about rhGH
treatment this genetic syndrome. The hormonal and gastrological causes of short stature were excluded.
We present this case because of well documented genetic syndrome. Short stature and predisposition for osteopenia
and osteoporosis may necessitate multidisciplinary care (endocrinologist, rheumatologist, ortopedist and geneticist).

108

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 56

P 56 Dysplazja włóknista kości u 12-letniej dziewczynki

Dysplazja włóknista kości u 12-letniej dziewczynki

A. Maj, J. Bieniasz, A. Noczyńska

Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego AM we Wrocławiu.

Dysplazja włóknista kości jest rzadko występującą, wrodzoną chorobą kości, zwykle ujawniającą się przed 3 dekadą życia. Stanowi
2,5 % wszystkich guzów kości i około 7,5% łagodnych nowotworów kości. Opis przypadku: Chora O.K. lat 12, przyjęta do Kliniki
w dniu 14.08.2003 z podejrzeniem nadczynności przytarczyc. W wywiadzie od około roku wytrzeszcz oka prawego, od pół roku
zawroty głowy, bez dolegliwości bólowych. W maju 2003 hospitalizowana w oddziale okulistycznym. W TK oczodołu: Znaczne
pogrubienie kości czołowej po stronie prawej z nieregularną przebudową jej utkania kostnego z obecnością drobnych ognisk rozrze−
dzenia struktury kostnej oraz w przeważającej części obszarami osteosklerotycznymi. Zmiana obejmowała strop prawego oczodołu
zmniejszając światło oczodołu i przemieszczając gałkę oczną ku dołowi i do przodu, ustawiając ją w wytrzeszczu i przypierając do
dolnego brzegu oczodołu. Widoczne było modelowanie z nieznacznym równomiernym pogrubieniem mięśnia prostego górnego
i przyśrodkowego. Zmiany kostne obejmowały również sitowie, przyśrodkową ścianę oczodołu oraz trzon kości klinowej po stronie
prawej, zmniejszając światło zatoki klinowej oraz powodując pogrubienie wyrostka pochyłego przedniego po stronie prawej. Obraz
TK zmian kostnych odpowiadał przebudowie utkania kostnego o charakterze dysplazji włóknistej. Pacjentkę skierowano do Kliniki
Chirurgii Szczękowej, gdzie stwierdzono podwyższony poziom fosfatazy zasadowej, a w rtg czaszki zmienione utkanie kostne
okolicy czołowej, nadoczodołowej, klinowej po stronie prawej, z wyraźnym sklerotycznym utkaniem i pogrubieniem kości, spłycenie
prawego oczodołu z prawidłowym siodełkiem tureckim. W badaniu MR wykonanym w dniu 11.07.03 wykazano progresję zmian
opisywanych wcześniej w TK. W badaniu scyntygraficznym uwidoczniono zwiększone gromadzenie znacznika jedynie w zakresie
kości czaszki szczególnie po stronie prawej.(m.in. kości sitowych, oczodołu, zatoki klinowej, szczękowej i czołowej). W badaniu
histopatologicznym potwierdzono rozpoznanie dysplazji włóknistej. Włączono leczenie pamidronianem i.v. w dawce 1mg/kg mc przez
3 dni, zalecono powtórzenie dawki za 4 − 6 miesięcy, ewentualnie dalsze leczenie chirurgiczne. Pacjentka została skierowana do Kliniki
Endokrynologii Wieku Rozwojowego celem wykluczenia nadczynności przytarczyc. Przy przyjęciu stan ogólny dobry, w badaniu
fizykalnym wytrzeszcz oka prawego, gałka oczna prawa ustawiona nieco niżej, nieznaczne uwypuklenie kości czołowej po stronie
prawej, narządy wewnętrzne bez odchyleń od stanu prawidłowego. W wykonanych w naszej Klinice badaniach stwierdzono: prawi−
dłowe poziomy wapnia w surowicy (wapń zjonizowany w górnej granicy normy), prawidłowe wydalanie wapnia z moczem, prawi−
dłowa fosfatemia i fosfaturia, fosfataza alkaliczna całkowita w normie, przy podwyższonych wartościach izoenzymu kostnego.
Obserwowane wyjściowo wysokie poziomy parathormonu uległy stopniowej normalizacji, co wiążemy z wtórną nadczynnością
przytarczyc wywołaną przejściowym spadkiem stężenia wapnia po podaniu pamidronianu.

Fibrous dysplasia of bone in 12-year old girl

A. Maj, J. Bieniasz, A. Noczyńska

Department of Endocrinology and Diabetology for Children and Adolescents, Medical University, Wrocław

Fibrous dysplasia of bone is a rare congenital bone disease, usually coming out before the age of 30. It is 2,5% of all bone tumours and
7,5 % of benign tumours of bones. Case description: The patient, 12 − year old O.K. admitted to the Clinic at 14.08.2003 because of
suspicion of hyperparathyroidism. According to anamnesis for about one year exophthalmus of the right eyeball, for half year vertigo,
without a pain. In May of 2003 hospitalized in the Ophthalmological Department In CT of the orbital cavity: significant grow thicker of
the frontal bone on the right side with irregular reconstruction of its texture with presence small centers density reduction of texture and in
major part with osteosclerotic areas. The change covered upper part of the right orbital cavity reducing the orbital cavity space and
dislocating the eyeball down and forward, setting it in exophthalmus and pushing it to the lower edge of the orbital cavity. Modeling and
a small equal thickening of the superior and medial muscles of the eyeball was visible. Osteal changes included also the ethmoid bone,
medial wall of the orbital cavity and the shawt of sphenoid bone on the right side, reducing space of the sphenoid sinus and causing
thickening of the anterior clinoid process on the right side. The image of bone changes most probably pointed at fibrous dysplasia of bone.
The patient was sent to Maxillary Surgery Department, where increased level of alkaline phosphatase was determined. In the scull
roentgenogram changed bone texture of frontal, supraorbital, sphenoid region on the right side, with significant sclerotic texture and
thickening of the bone and shallow right orbital cavity with normal sella turcica was found. In MR (11.07.03) progression of changes
found in previous CT was stated. In the scintigraphy increased density of the marker only in scull bones was found, especially on the right
side (inter alia ethmoid bone, orbital cavity, sphenoid sinus bone, maxillary and frontal bone) In histopathological examination of the bone
fibrous dysplasia was confirmed. Therapy with pamidronic acid was initiated i.v. in dose 1 mg/kg of body weight for 3 days. Next dose
in 4 − 6 months was recommended, optionally surgical intervention. The patient was sent to Department of Endocrinology for Children and
Adolescents to exclude hyperparathyroidism. In admission good general condition. In physical examination: exophtahalmus of the right
eye, the right eyeball set lower then normal, nonsignificant prominence of the frontal bone on the right side, internal organs normal. In
investigations in our Department: normal level of plasma calcium (ionized calcium in upper range of the norm), normal calciuria, normal
phosphataemia and phosphaturia, normal level of total alkaline phosphatase with increased value of bone isoenzyme were found. Initial
high level of parathormone gradually normalized. It was probably connected with secondary hyperparathyroidism, caused by temporary
reduced level of calcium after starting therapy with pamidronic acid.

109

Streszczenia / Abstracts

P 57

Pomoc w problemach współczesnej młodzieży jako cel i zadanie ośrodka

Pomoc w problemach współczesnej młodzieży jako cel i zadanie ośrodka
ginekologii i andrologii wieku rozwojowego

ginekologii i andrologii wieku rozwojowego

E. Grys, Z. Bieś, G. Jarząbek, E. Sowińska-Przepiera, K. Ochmańska, M. Grys, K. Kapczuk,
Z. Friebe, M. Pawlaczyk

Klinika Ginekologii Katedry Perinatologii i Ginekologii Akademii Medycznej w Poznaniu

Cel: Celem pracy było uzyskanie informacji od młodzieży licealnej w wieku 15−18 lat, w rozwiązaniu jakich proble−
mów młodzieży mogą pomóc w jej ocenie działające w Ośrodku Ginekologii i Andrologii Wieku Rozwojowego
Poradnie: ginekologiczna, położnicza, andrologiczna, pedagogiczno − seksuologiczna i pedagogiczno − psycholo−
giczna. Materiał i metoda: Badania przeprowadzono za pomocą opracowanej (załączonej ankiety) wśród dziewcząt
i chłopców szkół średnich województwa wielkopolskiego. Badaniami ankietowymi objęto 400 uczniów w wieku 15−
18 lat (po 100 dziewcząt i chłopców z miast i po 100 dziewcząt i chłopców z wsi) uczęszczających do w/w szkół.
Wyniki: Wyniki badań potwierdziły dane z piśmiennictwa, że środowiskiem wychowawczym, którego oddziaływa−
nia są szczególnie ważne dla rozwoju i kształtowania osobowości człowieka jest rodzina. Tylko 30% ankietowanej
młodzieży wykazało chęć zgłoszenia się ze swoimi problemami do specjalistów − istnieje więc potrzeba edukacji
seksualnej wśród młodzieży oraz edukacji w dziedzinie promocji zdrowia. Wyniki przeprowadzonego badania wska−
zują na występowanie konfliktów z najbliższymi: rodziną i rodzeństwem. Tylko połowa przebadanych może zwrócić
się do rodziców z każdym problemem, przy czym co do sposobu rozwiązywania problemów zarysowała się wyraźna
różnica pomiędzy płciami. Dziewczęta w wyższym stopniu niż chłopcy rozwiązują swoje problemy z rodzicami
i koleżankami. 70% przebadanych najczęściej rozmawia z rodzicami na temat szkoły. Wyniki badań wskazują na
występowanie problemów, na temat których się nie rozmawia i nie próbuje ich rozwiązać. Więcej problemów nieroz−
wiązanych podają dziewczęta 42,5% natomiast chłopcy − 29.5%. Warto zwrócić uwagę na fakt, że aż 24,5% dziewcząt
i 14% chłopców stwierdza, że są to problemy, o których ich zdaniem „nie można mówić”. Wnioski: 1. Istnieje
konieczność tworzenia specjalistycznych − interdyscyplinarnych ośrodków dla młodzieży dla pomocy w rozwiązy−
waniu problemów medycznych, psychologicznych, pedagogicznych okresu dojrzewania. 2. Istnieje potrzeba eduka−
cji seksualnej wśród młodzieży oraz edukacji w dziedzinie promocji zdrowia.

Medical and social aspects of pediatric and adolescent gynacology and

Medical and social aspects of pediatric and adolescent gynacology and
andrology: the childhood and adolescent gynecology and andrology

andrology: the childhood and adolescent gynecology and andrology

andrology: the childhood and adolescent gynecology and andrology
ambulatory for solving problems

ambulatory for solving problems

E. Grys, Z. Bieś, G. Jarząbek, E. Sowińska - Przepiera, K. Ochmańska, M. Grys, K. Kapczuk, Z.
Friebe, M. Pawlaczyk

Division of Gynecology, Department of Perinatology and Gynecology, Karol Marcinkowski University of Medical Sciences in
Poznań, Poland

The aim of the study was to assess the contemporary problems of teenagers in their environment (family, school, peer
groups) and to determine how they try to solve them. Moreover, we wanted to recognize their range of knowledge
about anatomy, physiology and sexual life of a human being. We created the special questionnaire, which was filled
by 400 teenagers. The results revealed that school and studying problems are solved mainly by a family but strong
conflicts exist in 50% of families. The rest of the problems are being solved by and within a peer − group. Despite this,
there are many severe unsolved problems in the opinion of adolescents (42,5% girls; 29,5% boys). Teenagers do not
want to talk about them. Worth − noting is the fact that body image is nowadays created mainly by mass − media. There
is a poor self − confidence and 1 out of 10 young respondents expressed lack of self − acceptance. The knowledge on
anatomy, physiology and sexuality is extremely low. This fact is terrifying because a huge part of this population
starts their sexual activity. Our study confirms the sense of creating centers for adolescent gynecology and andrology
which provide medical, psychological and social information and a comprehensive aid to teenagers.

110

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 58

P 58 Thelarche praecox - kiedy podjąć diagnostykę? Analiza materiału własnego

Thelarche praecox - kiedy podjąć diagnostykę? Analiza materiału własnego

I. Rogozińska,

A. Kucharska,

A. Andrzejak,

M. Suchcicka,

M. Salamonowicz

Katedra i Klinika Pediatrii i Endokrynologii AM w Warszawie,

Studenckie Koło Naukowe przy Klinice Pediatrii i Endokryno-

logii AM w Warszawie

Thelarche jest najczęstszym wariantem przedwczesnego dojrzewania u dziewcząt. Najtrudniejsza jest często decyzja,
u których pacjentek należy podjąć pełną diagnostykę.
Celem pracy była analiza objawów i przebiegu przedwczesnego dojrzewania u dzieci diagnozowanych w poradni
endokrynologicznej oraz ustalenie wskazań do przeprowadzenia rozszerzonej diagnostyki. Analizowano dokumen−
tację 848 pacjentów poradni endokrynologicznej. 75 (8,8%) dzieci zgłosiło się z podejrzeniem przedwczesnego
dojrzewania: 67 dziewczynek i 8 chłopców. Analiza dotyczyła: wieku, rodzaju objawów, wieku kostnego, obrazu
USG narządów miednicy mniejszej u dziewcząt oraz danych auksologicznych.
U 54 dziewcząt (80%) stwierdzono izolowane thelarche. W tej grupie 44 dziewczynki (80%) nie ukończyły 2 roku
życia. Wiek szkieletowy był zgodny z wiekiem metrykalnym. W USG stwierdzano jajniki do 2 ml pojemności,
o budowie pęcherzykowej. Tempo wzrastania było prawidłowe.
U jednej z 13 dziewczynek powyżej 2 roku życia potwierdzono przedwczesne dojrzewanie gonadotropinozależne.
U chłopców powodem zgłoszenia się było przedwczesne pubarche. Średni wiek wystąpienia objawów − 7 lat
7 miesięcy. Różnica między wiekiem szkieletowym i metrykalnym nie była większa niż 1,5 roku. U 2 chłopców
stwierdzono powiększenie jąder. U jednego chłopca, z symetrycznym powiększeniem jąder, rozpoznano idiopatycz−
ne przedwczesne dojrzewanie gonadotropinozależne.U drugiego chłopca, z jednostronnym powiększeniem jądra
stwierdzono hormonalnie czynny guz jądra. Pozostałych 6 pacjentów dojrzewało prawidłowo.
Wnioski: 1. Wyniki naszej analizy potwierdzają, że przedwczesne dojrzewanie gonadotropinozależne występuje rzad−
ko. 2. Najczęstszym wariantem przedwczesnego dojrzewania u dziewcząt było izolowane thelarche, u chłopców pubar−
che. 3. U dziewcząt z izolowanym thelarche przed 2 rokiem życia w badaniu USG jajniki często maja budowę pęcherzy−
kową, fakt ten nie decyduje o podjęciu lub zaniechaniu dalszej diagnostyki. Decyzja powinna być podejmowana na
podstawie obserwacji klinicznej. 4. U dziewcząt z objawami thelarche, które wystąpiło po ukończeniu 2 roku życia
ocena USG jajników jest wartościowym badaniem, które może decydować o konieczności pełnej diagnostyki.

Precocious thelarche - when the diagnostics is needed? The own material

Precocious thelarche - when the diagnostics is needed? The own material
analysis

analysis

I. Rogozińska,

A. Kucharska,

A. Andrzejak,

M. Suchcicka,

M. Salamonowicz

Department of Pediatric and Endocrinology, Medical Academy, Warsaw,

Student Scientific Society by Department of

Pediatric and Endocrinology, Medical Academy, Warsaw

Thelarche is the predominant variation of precocious puberty in girls. The most difficult decision is when a full
diagnostics should be performed. The aim of the study was to analyse the signs and clinical course of precocious
puberty in children diagnosed in our outpatient clinic and to confirm the indication to large diagnostics. 848 cases of
endocrinological outpatient clinic were analysed. 75 children (8,8%) with signs of precocious puberty were admitted:
67 girls and 8 boys. Analysis connected age, kind of symptoms, bone age, ultasonographic imagine and auxological
data. Results: In 80% girls (n=54) we confirmed isolated thelarche, and in that group 80% girls (n=44) were before
2.year of life. Bone age was equal to chronological age. Ultrasonographic examination showed ovaries of size about
2ml with follicular structure. Growth velocity was appropriate to chronological age. 13 girls were older than 2 years
and among them in one case the complete idiopathic precocious puberty was recognised. In boys precocious pubarche
was the most often reason of admission. The mean age of appearance of symptoms was 7 years 7 months. A difference
between chronological and bone age was maximal 1,5 year. Growth velocity was normal. In 2 boys enlarged testes
were find: in first boy, with bilateral enlargement an idiopathic complete precocious puberty was confirmed and in the
second, with unilateral testis enlargement a hormonal active tumour was find. Conclusions: 1. Our analysis confirmed
that complete precocious puberty is a rare disorder. 2. The predominant variation of precocious puberty in girls is
isolated thelarche and in boys isolated pubarche. 3. In girls under 2 year of life with thelarche ovaries often have
follicular structure in ultrasonography and that fact is not a key information to make decision about a large diagnostics.
The decision will be made according to clinical observation. 4. In girls with thelarche appeared after completion the
2 year of life the ultrasonographic imagine of pelvis minor is a valuable examination, which can be helpful in
decision about the full diagnostics.

111

Streszczenia / Abstracts

P 59

Ocena procesu wzrastania u dziewcząt z centralnym przedwczesnym

Ocena procesu wzrastania u dziewcząt z centralnym przedwczesnym
dojrzewaniem leczonych analogiem GnRH

dojrzewaniem leczonych analogiem GnRH

E. Głąb, E. Barg, B. Wikiera, M. Grabowski

Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego AM we Wrocławiu

Celem pracy była ocena wzrastania dziewcząt z centralnym przedwczesnym dojrzewaniem (CPD) leczonych analo−
giem GnRH (GnRHa) i czynników wpływających na auksologiczną odpowiedź na leczenie. Pacjenci i metody:
Przebadano 40 dziewcząt, u których dojrzewanie płciowe rozpoczęło się w wieku 0,6 − 7,5 (średnio 6,0 ± 1,9) lat; 37
z idiopatycznym i 3 z organicznym CPD. Wszystkie pacjentki otrzymywały injekcje Diphereliny Depot 3,75 mg i.m.
co 28 dni. Leczenie rozpoczęto w wieku 7,5 ± 2,2 (1,5 − 10) lat i kontynuowano przez 3,3 ± 2,3 (1 − 11) lat do wieku
11,4 ± 0,9 (10 − 13,5) lat. Oceniano: wzrost stadiometrem Harpendera, SDS wzrostu i wiek wzrostowy na podstawie
siatek centylowych dla dziewcząt warszawskich, stadia dojrzewania wg Tannera, wiek kostny wg Greulich − Pyle’a,
predykcję wzrostu wg Bayley − Pinneau. Wyniki: Odnotowano obniżenie SDS wzrostu z 2,0 ± 1,36 do 1,24 ± 1,0,
p=0,0002 podczas całego okresu leczenia i decelerację wieku kostnego − w pierwszym roku do 1,0 ± 0,29 lat i w
następnych latach do 0,66 ± 0,33 lat w każdym roku chronologicznym (p=0,0008). SDS wzrostu (HtSDS) w momen−
cie zakończenia leczenia było istotnie większe od SDS predykcji wzrostu ostatecznego przed leczeniem (1,33 ± 1,04
vs − 0,07 ± 1,39, p=0,0005) i HtSDS w momencie ostatniej wizyty po zakończeniu leczenia (1,23 ± 1,24, p=0,00005).
Stwierdzono dodatnią korelację pomiędzy wzrostem i HtSDS po zakończeniu leczenia a prognozowanym wzrostem
ostatecznym (PAH) przed leczeniem oraz ujemną korelację ze wskaźnikiem ilorazu wieku kostnego/wieku wzrosto−
wego przed leczeniem (p<0,05). Wykazano ujemną korelację między PAH przed leczeniem i po zakończeniu leczenia
a wskaźnikiem ilorazu wieku kostnego/wieku wzrostowego (p<0,05). Pacjentów analizowano w dwóch grupach
w zależności od wieku rozpoczęcia leczenia: gr. I <7r.ż., gr. II ? 7 r.ż. Stwierdzono istotnie statystyczną różnicę w PAH
SDS przed leczeniem między tymi grupami: gr. I (− ) 1,3 ± 1,8 vs gr. II (− ) 0,14 ± 1,2 oraz brak różnicy w PAH SDS po
zakończeniu leczenia gr. I (−) 0,7 ± 1,1 vs 0,31 ± 1,2. Wynika z tego, że w grupie dziewcząt z CPD, u których rozpoczę−
to leczenie wcześniej przed 7 r.ż., prognoza wzrostu ostatecznego po leczeniu była istotnie lepsza (p<0,05). Wnioski:
1. Wiek w momencie rozpoczęcia leczenia stanowił ważny czynnik prognostyczny wzrostu ostatecznego − wcześniej−
sze leczenie przed 7 r.ż. wpływa na poprawę prognozy wzrostu ostatecznego w czasie leczenia. 2. Prognoza wzrostu
ostatecznego w czasie całego okresu leczenia jest gorsza u dziewcząt z bardziej zaawansowanym wiekiem kostnym
w stosunku do wieku wzrostowego w momencie rozpoczęcia leczenia.

Evaluation of growth process in girls with central precocious puberty treated

Evaluation of growth process in girls with central precocious puberty treated
with GnRH analog

with GnRH analog

E. Głąb, E. Barg, B. Wikiera, M. Grabowski

Department of Endocrinology and Diabetology for Children and Adolescents, Wrocław Medical University.

The aim of the study was to evaluate the changes in height in girls with central precocious puberty (CPP) treated with GnRH analogue
(GnRHa) and to analyze the factors which affect auxological response to this treatment. Patients and methods: 40 girls with onset of
puberty aged 0,6 − 7,5 (mean ± SD) 6,0 ± 1,9 years were included in the study, 37 had idiopathic and 3 organic cpp. All patients were
treated with injections of 3,75mg Dipherelin Depot i.m. every 28 days. The treatment was initiated in the age of 7,5 ± 2,2 (1,5 − 10)
years and was continued for 3,3 ± 2,3 (1 − 11) years until the age of 11,4 ± 0,9 (10 − 13,5) years. The following data were evaluated:
height with a Harpender stadiometer, height SD score and statural age were calculated according to Polish growth standards, pubertal
stage according to Tanner, bone age determined by the Greulich and Pyle method, height prediction was calculated by the Bayley −
Pinneau method. Results: During the entire treatment period we observed decline of height SDS from 2,0 ± 1,36 to 1,24 ± 1,0,
p=0,0002 and deceleration of bone age − in the first year to 1,0 ± 0,29yr and in the following years to 0,66 ± 0,33yr every chronological
year (p=0,0008). Mean height SDS (HtSDS) at the end of treatment was significantly higher than mean pretreatment predicted height
SDS (1,33 ± 1,04 vs − 0,07 ± 1,39, p=0,0005) and mean HtSDS at the time of last visit after treatment (1,23 ± 1,24, p=0,00005).
Height and HtSDS after treatment was positively correlated with predicted height (PAH) before treatment and negatively correlated
with bone age/statural age ratio before treatment (p<0,05). PAH before and after treatment correlated inversely with bone age/statural
age ratio (p<0,05). Patients were analyzed in two subgroups according to the age of therapy introduction: gr.I at the age of < 7 years,
gr.II ?7 years. There was a statistical significant difference in the PAH SDS before treatment between these two subgroups: gr.I (− )
1,3 ± 1,8 vs gr. II (− )0,14 ± 1,2 and there was no difference in PAH SDS after treatment: gr. I (− )0,7 ± 1,1 vs 0,31 ± 1,2. So girls with
CPP treated earlier, before the age of 7 years, benefit from therapy on better height prognosis after treatment. Conclusion: 1. The age
at start of GnRHa therapy was important predictor of height prognosis − earlier therapy before the age of 7 years improves predicted
height during treatment. 2. Height prediction during the entire treatment period is worse in children with more advanced bone age for
statural age at onset of treatment.

112

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 60

P 60 GnRH - zależne przedwczesne pokwitanie - retrospektywna ocena kliniczna

GnRH - zależne przedwczesne pokwitanie - retrospektywna ocena kliniczna

H. Kamińska,

M. Korpal-Szczyrska,

D. Birkholz

Samodzielna Pracownia Pielęgniarstwa Pediatrycznego Akademii Medycznej w Gdańsku

Klinika Pediatrii, Hematologii,

Onkologii i Endokrynologii Akademii Medycznej w Gdańsku

Przedwczesne dojrzewanie płciowe charakteryzuje się pojawieniem się drugorzędowych cech płciowych u dziewczy−
nek poniżej 8 i u chłopców poniżej 9 roku życia. Objawy kliniczne centralnego przedwczesnego pokwitania są spowo−
dowane aktywacją osi podwzgórze − przysadka. Celem pracy była retrospektywna ocena kliniczna dzieci z GnRH −
zależnym przedwczesnym pokwitaniem. Przedstawiono 40 dzieci hospitalizowanych w Oddziale Endokrynologii
Kliniki Pediatrii w okresie od 1997 do 2004 roku z rozpoznaniem przedwczesnego pokwitania. Wśród nich było 36
(90%) dziewczynek i 4 (10%) chłopców w wieku od 11 miesięcy do 8 lat. U wszystkich dzieci wykonano ocenę
auksologiczną, wiek kostny, test stymulacyjny z GnRH. U dziewcząt wykonano badanie ultrasonograficzne miednicy
małej. U wszystkich chłopców i u 16 dziewczynek wykonano tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny
mózgowia. Pierwsze objawy pokwitania wystąpiły średnio wszystkich wieku 5 lat 5 miesięcy. U wszystkich dzieci
stwierdzono przyspieszenie wieku kostnego o ponad 2 SD w porównaniu do wieku metrykalnego, a badanie auksolo−
giczne wykazało wzrost powyżej 97 cc. Średni podstawowy poziom LH wynosił 4,3 U/l, FSH − 3,3 U/l. Po stymulacji
GnRH średni poziom LH wzrósł średnio do 43,0 U/l, a FSH do 22,0 U/l. U wszystkich dziewcząt stwierdzono pokwita−
niowy poziom estradiolu w surowicy, a badanie ultrasonograficzne miednicy małej wykazało obecność dojrzewających
pęcherzyków a u10 linijnego endometrium. Badania obrazowe mózgowia wykonane u chłopców we wszystkich przy−
padkach wykazały zmiany organiczne.U dwojga w okresie niemowlęcym rozpoznano na podstawie tomografii kom−
puterowej torbiel komory III i założono zastawkę Pudenza. U dwóch pozostałych rezonans magnetyczny wykazał
obecność hamartoma w obrębie podwzgórza. Objawy kliniczne pokwitania wystąpiły u nich bardzo wcześnie − w 11
miesiącu i w 2 − gim roku życia, bez towarzyszących objawów neurologicznych. Guzy zostały usunięte. Tomografia
komputerowa wykonana w okresie niemowlęcym u dwóch dziewczynek wykazała torbiel w okolicy komory III. Obie
miały założoną zastawkę Pudenza. U kolejnych dwóch przy pomocy rezonansu magnetycznego rozpoznano chorobę
Recklinghausena. U obu obserwowano na skórze liczne plamy cafe − au − lait, bez zaburzeń widzenia.U pozostałych 12
dziewczynek, u których wykonano badania obrazowe, nie stwierdzono zmian organicznych w obrębie ośrodkowego
układu nerwowego, ale trzy z nich miało obciążający wywiad ciążowy (IUGR), u jednej w okresie niemowlęcym
rozpoznano mózgowe porażenie dziecięce i u jednej zespół Downa. Wszystkie dzieci zostały zakwalifikowane do
leczenia analogiem GnRH o przedłużonym działaniu w dawce 3,75 mg w odstępach 28 dniowych. W chwili rozpoczę−
cia leczenia średni wiek metrykalny wynosił 6 lat 8 miesięcy a wiek kostny 8 lat 9 miesięcy. Szybkość wzrastania przed
leczeniem wynosiła 8,9 cm/rok, a w czasie leczenia 5,4 cm/rok. Średni czas leczenia dzieci, które ukończyły terapię
wynosił 3 lata 4 miesiące. W czasie leczenia nie obserwowano żadnych powikłań.

Central praecocious puberty - a retrospective review

H. Kamińska,

M. Korpal - Szczyrska,

D. Birkholz

Pediatric Nursery Department, Medical University of Gdańsk,

Clinic of Pediatric Hematology, Oncology and Endocrinology,

Medical University in Gdańsk

Praecocious puberty is the premature onset signs of puberty before the age 8 years in girls and 9 years in boys. Signs of central
precocious puberty are due to an activation of gonadotropin − releasing hormone neurons in the hypothalamus. The aim of this study
was a retrospective review a history of children with GnRH praecocious puberty. The authors present 40 children with praecocious
puberty admitted to the Endocrinology Department between 1997 − 2004. There were 36 girls (90%) and 4 boys (10%) aged 11 month
to 8 years. The gonadotropin stimulation test, bone age and auxological data were carried out in all children. There pelvic echography
in all girls and cranial resonance imaging (NMR) in all boys and 16 girls (44,4%) were performed. First signs of puberty appeared at
the age mean 5 years and 5 month All children had advanced bone age (>2 SD) compared chronological age. Their auxological
examination showed high stature (> 97 c). Results revealed mean basal level of LH − 4,3 U/l and FSH 3,3 U/l. They were elevated mean
to LH − 43,0 U/l and FSH to 22,0 U/l after GnRH test. All girls had pubertal level of oestrogen and pelvic echography signs of puberty.
Tomography in two boys revealed cysts near III ventricule treated by Pudenz valve. In other 2 boys hypothalamic hamartoma was
found and totally excised. In both of them signs of praecocius puberty were very early observed without neurological findings (11
month and 2 year of age). Computer tomography in two girls showed cysts near III ventricule. In two other girls NMR demonstrated
the presence of lesion Recklinghausen disease. We observed typical multiple café − au − lait spots without impairment of vision. In
remaining 12 girls examination in NMR was normal, but 3 of them were IUGR and one had cerebral palsy and one Down syndrome.
The GnRH analogues were used in therapy of all children in dosage 3,75 mg im in 28 day intervals. At the start of a treatment the
chronological age was 6 years 8 month with the mean bone age 8 years 9 month. Height velocity before treatment was 8,9 cm/year,
during treatment 5,4 cm/year. Total mean treatment period was 3 years 4 month. No serious adverse events were observed.

113

Streszczenia / Abstracts

P 61

Ocena rozwoju płciowego u dzieci leczonych lekami alkilującymi z powodu

Ocena rozwoju płciowego u dzieci leczonych lekami alkilującymi z powodu
przewlekłych nefropatii

przewlekłych nefropatii

K. Ziora, J. Oświęcimska, E. Rozwadowska, B. Schneiberg, M. Schneiberg, M. Szczepańska,
K. Szprynger, A. Morawiec, G. Geisler, A. Dyduch

Klinika Pediatrii, Nefrologii i Endokrynologii Dziecięcej ŚAM, Zabrze

Cel pracy:

Ocena rozwoju płciowego u dzieci w okresie pokwitania, leczonych lekami alkilującymi z powodu

przewlekłych nefropatii.
Materiał i metody:

Badano 33 dzieci (16 dziewcząt: wiek 9,5 − 18,5 lat i 17 chłopców: wiek 10,5 − 18 lat) po śr. 6

latach od zakończenia leczenia. Średni czasokres podawania leku 3,6 miesięcy. Dokonano oceny rozwoju somatycz−
nego i rozwoju płciowego (wg skali Tannera). U dziewcząt wykonano USG jajników, macicy. U wszystkich oznaczo−
no stężenia LH, FSH; u dziewcząt stężenie estradiolu, u chłopców testosteronu w surowicy krwi. U jednego chłopca
wykonano test LH − RH.
Wyniki:

1. U 22 dzieci (66,7 %) wzrost był prawidłowy, u pozostałych: niski (27,2%) lub wysoki (6,0%). BMI

wynosiło średnio 24,68 kg/m

. 2. Stadia dojrzewania płciowego były zgodne z wiekiem metrykalnym u wszystkich

dzieci, za wyjątkiem jednego badanego (16 − letni chłopiec: I faza wg Tannera). 9 dziewcząt (12 − 17,5 r.ż.) zgłaszało
miesiączki, ale 3 z nich nieregularne. USG jajników wykazało prawidłowe wymiary macicy i prawidłową budowę
jajników u wszystkich badanych. U dziewcząt średnie stężenie LH w surowicy krwi wynosiło 4,24 mIU/ml, FSH 7,51
mIU/ml, estradiolu 81,22pg/ml. U chłopców stężenia hormonów odpowiednio: LH 2,92 mIU/ml, FSH 6,02 mIU/ml,
testosteron 406,85 ng/dl. Test LH − RH potwierdził hipogonadyzm hipogonadotropowy u 16 − letniego chłopca.
Wniosek:

Leczenie lekami alkilującymi z powodu przewlekłych nefropatii we wczesnym okresie życia nie powodu−

je zaburzeń rozwoju płciowego u dzieci w okresie pokwitania.

Evaluation of sexual develpment in children previously treated with alkylating

Evaluation of sexual develpment in children previously treated with alkylating
drugs because of chronic nephropathy

drugs because of chronic nephropathy

K. Ziora, J. Oświęcimska, E. Rozwadowska, B. Schneiberg, M. Schneiberg, M. Szczepańska,
K. Szprynger, A. Morawiec, G. Geisler, A. Dyduch

Department of Paediatric Nephrology and Endocrinology, Silesian Medical University, Zabrze

Objectives:

Evaluation of sexual development during puberty in children previously treated with alkylating drugs

because of chronic nephropathy.
Materials and methods:

33 children were followed − up (16 girls: aged 9,5 − 18,5 years and 17 boys: aged 10,5 − 18

years) during average 6 years after treatment cessation. Mean treatment duration was 3,6 months. Somatic (height,
BMI) and sexual (Tanner stage) development were evaluated. Serum LH, FSH, estradiol (in girls) and testosterone (in
boys) were examined. LH − RH test was performed in one boy. Ultrasonography of ovaries and uterus was performed
in girls.
Results:

1.In 22 children (66,7 %) height was normal, in the rest of the patients low (27,2%) or high (6,0%). Mean BMI

was 24,68 kg/m

. 2. Stages of puberty were consistent with birth age in all children apart from one boy aged 16 (I

Tanner stage). In 9 girls (aged 12 − 17,5years) menses occurred, but cycles were irregular in 3 of them. Ultrasonography
revealed normal uterus dimensions and ovarian structure in all girls. Mean hormone concentrations in girls were: LH
4,24 mIU/ml, FSH 7,51 mIU/ml, estradiol 81,22pg/ml in girls and in boys respectively LH 2,92 mIU/ml, FSH 6,02
mIU/ml, testosterone 406,85 ng/dl. Hypogonadotrophic hypogonadism was established in 16 − year − old boy on the
base of LH − RH test.
Conclusion:

Treatment with alkylating drugs because of nephropathy in early stages of development does not

influence sexual development during puberty

114

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 62

P 62 Wpływ radioterapii i chemioterapii na funkcjonowanie osi podwzgórze - przy-

Wpływ radioterapii i chemioterapii na funkcjonowanie osi podwzgórze - przy-

Wpływ radioterapii i chemioterapii na funkcjonowanie osi podwzgórze - przy-
sadka - gonady u dzieci po przeszczepie szpiku

sadka - gonady u dzieci po przeszczepie szpiku

T. Jackowska,

M. Grajewska,

E. Wagiel,

J. Sołtyski

Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii,

Klinika Pediatrii i Endokrynologii,

Klinika Pediatrii i Nefrologii,

Akademia Medyczna w Warszawie

Przedstawiamy dwoje dzieci po przeszczepie szpiku kostnego (BMT) od dawcy niespokrewnionego. Dziewczynkę
(M.B.), obecnie 16 − letnią, u której 3 lata temu wykonano przeszczep szpiku z powodu zespołu mielodysplastyczne−
go oraz chłopca (K.D.), obecnie 17 − letniego, u którego 9 lat temu wykonano przeszczep szpiku z powodu wznowy
ostrej białaczki limfoblastycznej. Przed przeszczepem szpiku stosowano chemioterapię oraz napromienianie całego
ciała. U dziewczynki (M.B.), która przed przeszczepem szpiku miesiączkowała regularnie, obecnie stwierdzono
wtórny brak miesiączki, zwolnienie tempa wzrastania oraz badaniem densytometrycznym obniżenie gęstości kości
(BMD − 0.89g/cm

). W badaniach hormonalnych stwierdzono podwyższony poziom spoczynkowy gonadotropin

(LH − 39

µIU/ml, FSH − 99 µIU/ml), przy niskim poziomie estradiolu (2.8 ng/dl). W badaniu sonograficznym jajniki

małe, homogenne, endometrium linijne. Rozpoznano hipogonadyzm hipergonadotropowy. Rozpoczęto leczenie
estrogenowo − progesteronowe. Dziewczynka miesiączkuje regularnie. U chłopca (K.D.) tempo wzrastania do okresu
dojrzewania było zadawalające. W okresie spodziewanego skoku wzrostowego nastąpiło zwolnienie tempa wzrasta−
nia. Nie wystąpiły trzeciorzędowe cechy płciowe. Proporcje liniowe ciała pozostawały dziecięce. W badaniu MRI
rozpoznano zespół pustego siodła. Krzywa hormonu wzrostu po stymulacji klonidyną była płaska (maksymalny
poziom hormonu wzrostu wynosił 0.29 ng/ml), a także stwierdzono przedpokwitaniową krzywą po podaniu LH − RH
(poziom LH i FSH poniżej 10 IU/L). Ponadto stwierdzono niski poziom testosteronu (poniżej 0.53 ng/dl) oraz brak
odpowiedzi na stymulację biogonadylem (0.63 ng/dl). Rozpoznano hipogonadyzm hipogonadotropowy. Rozpoczę−
to leczenie biosteronem. Jądra uległy niewielkiemu powiększeniu, pojawiło się owłosienie łonowe.
Wnioski:

U dzieci po przeszczepie szpiku kostnego konieczne jest monitorowanie funkcji osi podwzgórze − przysad−

ka − gonady. W chwili stwierdzenia zwalniania tempa wzrastania i/lub nie wystąpienia objawów dojrzewania płcio−
wego wskazane jest leczenie substytucyjne.

Effect of radiotherapy and chemotherapy on the function of the hypothalamic

Effect of radiotherapy and chemotherapy on the function of the hypothalamic
- hypophyseal - gonad axis in children after bone marrow transplantation

- hypophyseal - gonad axis in children after bone marrow transplantation

T. Jackowska,

M. Grajewska,

E. Wagiel,

J. Sołtyski

Department of Paediatric Haematology and Oncology,

Department of Paediatric Endocrinology,

Department of Paediatric

Nephrology, Medical University, Warsaw

We present two cases of children after unrelated donor − bone marrow transplantation (U − BMT) a 16 − year − old girl
(M.B.) with myelodysplastic syndrome, and a 17 − year − old boy (K.D) with acute lymphoblastic leukaemia. The girl
underwent U − BMT in April 2002 and the boy had U − BMT in July 1996, after a myelo − relapse. Both children were
given chemotherapy and total − body irradiation. Before U − BMT the girl’s (M.B.) periods were regular, but after U −
BMT secondary amenorrhea, significant growth retardation and reduction of bone marrow density were noticed
(BMD − 0.89g/cm

). Results of hormone tests showed an increase in the level of resting gonadotropin (LH − 39

µIU/ml,

FSH − 99

µIU/ml) and a low level of oestradiol (2.8 ng/dl). USG scan showed homogeneous ovaries and linear

endometrium. We diagnosed hypergonadotropic hypogonadism and started oestrogen − progesteron treatment. The
girl now menstruates regularly. The boy’s (K.D.) growth velocity until puberty was satisfactory. However, there was no
expected growth acceleration, no secondary sexual characteristics appeared, and his body proportions did not change.
MRI scan showed empty sella syndrome. There was no expected growth after clonidine and no increase of gonadotropins
after LH − RH. Deficiency of testicular androgens and poor response to chorionic gonadotropin stimulation were
observed. We diagnosed hypogonadotropic hypogonadism and started biosterone therapy. Testes increased slightly
and pubic hair showed.
Conclusions

: In patients after bone marrow transplantations it is important to monitor the function of the hypothalamic

− hypophyseal − gonad axis. If growth retardation and no symptoms of sexual maturity are observed, replacement
treatment is recommended.

115

Streszczenia / Abstracts

P 63

Przedwczesne dojrzewanie GnRH - niezależne u 7 - letniej dziewczynki z ziar-

Przedwczesne dojrzewanie GnRH - niezależne u 7 - letniej dziewczynki z ziar-
niszczakiem jajnika

niszczakiem jajnika

M. Korpal-Szczyrska, H. Kamińska, D. Birkholz, J. Stefanowicz

Klinika Pediatrii, Hematologii, Onkologii i Endokrynologii Akademii Medycznej w Gdańsku.

Ziarniszczak jest rzadkim nowotworem jajnika. Stanowi około 2 % wszystkich guzów jajnika, z czego zaledwie 5% dotyczy pacjentek
w okresie przedpokwitaniowym. Z tej liczby ponad 80% to tzw. postać młodzieńcza ziarniszczaka (juvenile typ), która różni się
budową histologiczną od postaci „dorosłych.” (adult typ). Występowanie postaci „dorosłych” ziarniszczaka u dzieci stanowi nie−
zwykłą rzadkość. Przedstawiamy przypadek 7 − letniej dziewczynki, która została przyjęta do oddziału endokrynologii dziecięcej
Akademii Medycznej w Gdańsku z powodu krwawienia z dróg rodnych oraz powiększenia gruczołów piersiowych. Z wywiadu
wiadomo, że objawy przedwczesnego pokwitania pod postacią powiększenia gruczołów piersiowych pojawiły się u pacjentki w 6
roku życia. Zgłosiła się wówczas do poradni endokrynologicznej, gdzie rozpoczęto diagnostykę stwierdzając: przedpokwitaniowe
wartości podstawowe LH i FSH, poziom estradiolu 85,29 pmol/l, w badaniu ultrasonograficznym jamy brzusznej − jajniki, macica oraz
nadnercza odpowiednie do wieku, bez żadnych nieprawidłowości. Wiek kostny oceniono wówczas na 6,5 lat. Rodzice nie zgłosili się
jednak po wyniki badań laboratoryjnych ani do badań kontrolnych przez 10 kolejnych miesięcy. W tym czasie dziewczynka urosła 12
cm. Przy przyjęciu do kliniki stan ogólny dziecka dobry, wysokoúă ciaůa 132,4 cm (2,1 SDS), BMI 15,1 kg/m

, dojrzewanie płciowe

wg Tannera: P1, Th

, wiek kostny 10,5 lat. Test LH − RH: LH(U/l) max <0,07, FSH (U/l) max <0,05, estradiol 550 pmol/l, progesteron

1,88 nmol/l, prolaktyna 976 mlU/l, hCG <1,2 U/l,

α − fetoproteina 2,59 IU/ml, testosteron 0,27 nmol/l, 17 − hydroksyprogesteron 0,58

ng/ml. Badaniem usg w rzucie jajnika prawego uwidoczniono zmianę lito − płynną o średnicy około 6,5 cm z licznymi przegrodami,
endometrium do 6 mm z wąską bezechową jamą macicy. Badanie MRI potwierdziło obecność dobrze ograniczonej masy torbielowatej
z licznymi cienkimi przegródkami wychodzącą z jajnika prawego, jajnik lewy prawidłowy. Laparoskopowo usunięto torbiel wraz
z jajnikiem prawym, który był całkowicie przez nią zniszczony. Innych zmian patologicznych w jamie brzusznej w trakcie zabiegu
operacyjnego nie stwierdzono. Badanie histopatologiczne: folliculoma cysticum ovarii (granulosa cell tumor adult typ). Kontrolne
badanie ultrasonograficzne i MRI miednicy mniejszej po zabiegu nie wykazało nieprawidłowości. Poziom estradiolu w surowicy krwi
obniżył się poniżej 37 pmol/l i utrzymywał się na tym poziomie w kolejnych badaniach kontrolnych. Krwawienie z dróg rodnych
ustąpiło i nie pojawiło się ponownie. Dziewczynka pozostaje pod stałą opieką onkologiczną i endokrynologiczną ze względu na
niepewny i często nieprzewidywalny przebieg choroby z możliwością nawrotu nawet po 20 latach od rozpoznania. Przedstawiony
przypadek wskazuje na konieczność dogłębnej obserwacji i diagnostyki u dziewczynek z szybko postępującym thelarche praecox,
również w kierunku zmian nowotworowych jajnika.

GnRH - independent precocious puberty in a 7 year - old girl with adult type

GnRH - independent precocious puberty in a 7 year - old girl with adult type
granulosa cell tumor

granulosa cell tumor

M. Korpal-Szczyrska, H. Kamińska, D. Birkholz, J. Stefanowicz

Clinic of Pediatric Hematology, Oncology and Endocrinology Medical University in Gdańsk

Granulosa cell tumors of the ovary are uncommon form of ovarian neoplasm. They account for about 2% of all ovarian malignancies
and only about 5% out of them occur in prepubertal girls. More then 80% granulosa cell tumors that occur in young girls represent so
− called juvenile granulosa cell tumors, which differ histological from those occurring in adults. Adult type granulosa cell tumors are
in childhood extremely rare. We report a 7 year − old girl who presented vaginal bleeding and precocious thelarche due to adult type
granulosa cell tumor. The first signs of breast enlargement were noted at the age of 6 years. She was examined by endocrinologist in
outpatient clinic. Basal LH and FSH levels were prepubertal, estradiol 85,29 pmol, abdomino − pelvic ultrasound revealed any changes
with normal anatomy of uterus and ovaries. Bone age was 6,5 years. Unfortunately parents didn’t call for laboratory tests and didn’t
come to return visit for 10 months. In that period the girl increased her height for 12 cm. On physical examination at the admitting to
the clinic her general condition was good, height 132,4 cm (2,1 SDS), BMI 15,1 kg/m

. Puberty − Tanner stages B3, P1, bone age − 10,5

years. Laboratory investigations showed in LH − RH test: LH (U/l) max <0,07, FSH (U/l) max <0,05, estradiol 550 pmol/l,
progesteron 1,88 nmol/l, prolactine 976 mlU/l, hCG <1,2U/l,

α − fetoprotein 2,59 IU/ml, testosteron 0,27 nmol/l, 17 − hyroxyprogesteron

0,58 ng/ml. Pelvic ultrasound showed in the region of the right ovary tumor of 6,5 cm in diameter with multiple mixed echogenity areas,
endometrium up to 6mm. MRI confirmed the presence of well encapsulated tumor of the right ovary, left ovary was normal. The patient
underwent tumor resection of the right ovary, which was completely destroyed by the tumor. Laparoscopic inspection didn’t show any
other pathological changes. Histopathological examination of the excised tumor revealed: folliculoma cysticum ovarii (granulosa cell
tumor adult type). Follow up pelvic ultrasound and MRI after surgery didn’t show any pathological changes. Serum estradiol level
dropped below 37 pmol/l and remains in the same ranges in follow up. Vaginal bleeding stopped and didn’t occur again. The girl
remains under systematic oncology and endocrinology control nevertheless favorable prognosis because of unpredictable behave of
granulosa cell tumor with propensity to recur even 20 years after initial diagnosis. This case demonstrates that in girls with precocious
thelarche with fast progression should be investigated with special attention paid to tumoral diease.

116

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 64

P 64 Przedwczesne dojrzewanie płciowe w zespole McCune - Albright’a u dziew-

Przedwczesne dojrzewanie płciowe w zespole McCune - Albright’a u dziew-

Przedwczesne dojrzewanie płciowe w zespole McCune - Albright’a u dziew-
czynki w wieku 6 lat 9 miesięcy

czynki w wieku 6 lat 9 miesięcy

B. Wikiera, J. Wawro, A. Noczyńska

Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego AM we Wrocławiu

Zespół McCune − Albrighta charakteryzuje triada objawów: dysplazja włóknista kości, plamy cafe − au − lait na skórze
oraz autonomiczna nadczynność narządów wewnętrznego wydzielania.
Celem pracy jest przedstawienie rzadkiego zespołu chorobowego będącego przyczyną przedwczesnego dojrzewania
płciowego.
Opis pacjentki

: Pacjentka K.G. ur.23.01.1998 (nr hist. chor. 1022/04) z c. I, p. I niepowikłanego, o czasie (40 hbd),

urodzona z masą ciała 3200 g, długością 56 cm, 10 pkt Apgar. W okresie dwóch miesięcy poprzedzających hospita−
lizację w naszej Klinice obserwowano powiększanie się gruczołów sutkowych oraz ciemne upławy. Bezpośrednim
powodem zgłoszenia się było jednodniowe krwawienie z dróg rodnych. W badaniu fizykalnym: wzrost 123 cm (50
− 75 percentyl), masa ciała 25 kg (50 − 75 percentyl), niewielka asymetria twarzy z uwypukleniem w okolicy policzka
lewego, pojedyncza zmiana skórna o typie cafe − au − lait w bruździe międzypośladkowej, ciemne zabarwienie
brodawek sutkowych, gruczoły sutkowe powiększone, o utkaniu gruczołowym (T III), owłosienie płciowe nieobec−
ne. Wiek kostny oceniono na 7,5 roku.
W badaniu ultrasonograficznym miednicy małej: stosunek trzonu do szyjki macicy 2: 1, echo endometrium wyraźnie
zaznaczone o grubości 4mm, w jajniku prawym hypoechogenne ognisko o średnicy 49mm mogące odpowiadać
torbieli, jajnik lewy 21/17 mm z widocznym dominującym pęcherzykiem. Wysoki poziom estrogenów (204 pg/ml)
w surowicy krwi, przy nieoznaczalnym poziomie gonadotropin oraz brak reakcji przysadki na stymulację analogiem
LH − RH wskazywały na autonomiczne wydzielanie hormonów płciowych przez jajniki. Oznaczenia innych hormo−
nów potwierdzały prawidłowe funkcjonowanie pozostałych gruczołów wewnętrznego wydzielania. W oparciu
o całość obrazu u pacjentki rozpoznano zespół McCune − Albrighta.
W scyntygrafii kości (Tc99m − Medronate 120MBq) stwierdzono wzmożone gromadzenie znacznika w kościach
czaszki oraz trzonie kości piszczelowej prawej. W tomografii komputerowej uwidoczniono w obrębie kości twarzo−
czaszki i czaszki zniekształcenia i przebudowę kostną o charakterze dysplazji włóknistej typowej dla opisywanego
zespołu. Po stronie lewej czaszki stwierdzono większe nasilenie zmian, brak zatoki szczękowej, komórek sitowych
oraz komórek powietrznych w wyrostku sutkowatym kości skroniowej. Proces obejmował również zatoki klinowe.
Wniosek:

W celu zapewnienia pacjentom z zespołem McCune − Albrighta optymalnego leczenia konieczna jest

współpraca pomiędzy endokrynologiem, chirurgiem szczękowym, ortopedą, laryngologiem i okulistą.

Precocius puberty caused by McCune - Albright syndrome in 6 year 9 months

Precocius puberty caused by McCune - Albright syndrome in 6 year 9 months
old girl

old girl

B. Wikiera, J. Wawro, A. Noczyńska

Department of Endocrinology and Diabetology for Children and Adolescents, Wrocław

The McCune − Albright syndrome is characterised by polyostotic fibrous dysplasia, cafe − au − lait spots and autonomous
hyperfunction of various endocrine organs. The aim of the study is to present of the rare disease causing precocious
puberty. Case report: The authors describe the case of a girl (K.G., 1022/04) at the age of 6 years 9 months with
precocious puberty (thelarche III, menarche). The child was born at term, from 1st delivery, with weight 3200g, length
56cm, Apgar score 10. Mammal glands enlargement was observed during the period of two months before referral to
our Department Menarche was the reason for investigation. The physical examination revealed: height 123 cm (50 −
75 percentile), weight 25 kg (50 − 75 percentile), subtle face asymmetrywith round − shaped protrusion on the left
cheek, single irregular café − au − lait spot between buttocks, dark nipples, thelarche III, pubarche I, axillarche I
according to Tanner stage. The bone age was 7.5 years. On ultrasound examination the hypoechogenic cyst 49mm in
diameter was found in the left ovary. High estradiol level (204 pg/ml) and low gonadotrophins concentration as well
as their low level after GnRH administration suggested ovarian authonomy. The evaluation of other hormones serum
concentration proved normal functioning of other endocrine glands. Scintigraphy, radiography and computed
tomography scans showed fibrous dysplastic bone in the right tibia and in maxillary and sphenoid sinuses.
Conclusion:

There is a necessity of collaboration among an endocrinologist, a surgeon, a laryngologist and an

ophthalmologist in order to provide patients with McCune − Albright syndrome with optimal treatment.

117

Streszczenia / Abstracts

P 65

Nadmierne owłosienie u 17 letniej dziewczynki a związek z inwersją

Nadmierne owłosienie u 17 letniej dziewczynki a związek z inwersją
pericentryczną chromosomu (8) (p21.1; q22.1)

pericentryczną chromosomu (8) (p21.1; q22.1)

M. Gardziejczyk, E. Iłendo, J. Szczepańska-Kostro, R. Jaworowski, M. Urban

II Klinika Chorób Dzieci, Akademia Medyczna w Białymstoku

Inwersja chromosomu 8 została opisana w różnych podtypach wrodzonego nadmiernego owłosienia ciała. Prawdo−
podobnie gen odpowiedzialny za wrodzone nadmierne owłosienie znajduje się na chromosomie 8 w prążku q 22.
Szczególną przyczyną wrodzonego nadmiernego owłosienia jest zespół Ambras opisany po raz pierwszy przez
Baumeister i wsp. Postać ta różni się od innych form wrodzonego nadmiernego owłosienia charakterystycznym
wzorem włosów na ciele.
17 letnia dziewczynka skierowana do Poradni Endokrynologicznej z powodu nadmiernego owłosienia kończyn
dolnych, przedramion, kresy białej, wzdłuż kręgosłupa. Po urodzeniu obserwowano nadmierne owłosienie typu
lanugo, które przetrwało i uległo nasileniu w okresie dojrzewania. Menarche w 14 roku życia, miesiączki nieregular−
ne, skóra ze skłonnością do łojotoku, trądzik na twarzy. Wywiad i badanie kliniczne sugerowało nadmierne owłosie−
nie zależne od androgenów w przebiegu patologii jajników lub/i nadnerczy. Stężenie testotsteronu, androstendionu,
siarczanu dehydroepiandrosteronu (DHEA), 17 hydroksyprogesteronu (17 OHP) mieściły się w granicach normy.
Badania obrazowe jajników i nadnerczy wypadły prawidłowo.
Wobec danych z literatury o związku charakterystycznego typu nadmiernego owłosienia z inwersją chromosomu 8
diagnostykę poszerzono o badanie cytogenetyczne stwierdzając anomalię strukturalną kariotypu − 46 XX, inv (8)
(p21.1; q22.1). W związku ze stwierdzoną anomalią kariotypu wykonano badanie cytogenetyczne u rodziców:
matka − kariotyp prawidłowy żeński 46 XX, ojciec − 46 XY, inv (8) (p21.1; q22.1) i członków rodziny ojca probanda
− rodowód przedstawiono na rycinie. Potwierdzono rodzinne występowanie nadmiernego owłosienia u członków
rodziny z inwersją chromosomu 8. Nosiciele inwersji (8) mają 6.2% ryzyko posiadania potomstwa z niezrównoważo−
nym kariotypem.

Hypertrichosis universalis in 17 years old girl and association with pericentric

Hypertrichosis universalis in 17 years old girl and association with pericentric
inversion (8) (p21.1; q22.1)

inversion (8) (p21.1; q22.1)

M. Gardziejczyk, E. Iłendo, J. Szczepańska-Kostro, R. Jaworowski, M. Urban

Department of Paediatrics, University Medical School in Białystok, Poland

Balanced pericentric inversion of chromosome 8 was described in a various subtypes of excessive hairiness. The gene
associated with congenital universal hypertrichosis is probably localised in chromosome 8, prążek q 22. Ambras
syndrom (AS) is a special form of congenital universal hypertrichosis described for the first time by Baumeister et al.
This form differs from other forms of congenital hypertrichosis in the pattern of hair distribution.
17 years old girl was referred to our department in order to define the aetiology of the excessive hairiness of legs,
forearms, white line and spinal column area. After birth she was covered with lanugo, which persisted and intensified
in pubertal period. Menarche was in 14 years, and an irregular menses, seborrhoeic skin and acne on the face
were observed. Medical history and medical examination suggested excessive hairiness connected with hyper−
androgenaemia (ovary and/or adrenal gland origin). Laboratory investigations showed normal levels of testosterone,
androstendione, dehyepiandrosterone sulphate and 17 hydroxyprogesterone. Pelvic and arenal gland were normal
during ultrasonography.
Cytogenetic investigation was performed as further step in the diagnosis of hairiness (described associations between
specific pattern of hair distribution with an inversion in chromosome 8) and it showed a structural anomaly of
karyotype − 46 XX, inv (8) (p21.1; q22.1). Cytogenetic investigation was also performed in the patient’s parents and
is showed a normal karyotype in mother, and abnormal in father − 46 XY, inv (8) (p21.1; q22.1). Karyotypes of fathers
(proband) siblings were performed as well (see figure). Familial prevalence of congenital hypertrichosis was confirmed.
The carriers with inversion of (8) have a 6.2% risk of having progeny with unbalanced karyotype.

118

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 66

P 66 Guz wirylizujący jajnika (Sertoli - Leydig cell tumor) - opis przypadku

Guz wirylizujący jajnika (Sertoli - Leydig cell tumor) - opis przypadku

M. Niedziela

Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego, II Katedra Pediatrii, Akademia Medyczna im. Karola
Marcinkowskiego w Poznaniu

Wprowadzenie

: Guzy jajnika [Sertoli − Leydig cell tumors (SLCT)] rzadko występują u młodych kobiet. Guzy te

stanowią ok. 0.5% wszystkich nowotworów jajnika. Większość z tych guzów zlokalizowanych jest po jednej stronie
i oszczędzające leczenie operacyjne jest właściwym leczeniem u młodych kobiet z SLCT. Guzy te prezentują różno−
rodny obraz histologiczny, z czym związana jest określona prognoza życiowa.
Opis przypadku

: 14 − letnia dziewczynka zgłaszała okresowy ból brzucha, obniżenie barwy głosu i brak miesiączki

od ok. 4 miesięcy. Nie obserwowano nadmiernego owłosienia w obszarach androgenozależnych. Z uwagi na jej
wcześniejszy wywiad chorobowy (całkowita tyreoidektomia z powodu rodzinnej postaci wola wieloguzkowego 12
miesięcy wcześniej) była konsultowana laryngologicznie ze względu na chrypkę. Dziewczynka otrzymywała sub−
stytucyjne dawki L − tyroksyny i była w klinicznej eutyreozie. Dwukrotna ocena ultrasonograficzna, przez radiologa
(pierwszy epizod bólu brzucha) i ginekologa (3 miesiące później) nie ujawniła nieprawidłowości w nadnerczach
i jajnikach. Jednakże, w chwili przyjęcia do oddziału endokrynologicznego ujawniono bardzo wysokie stężenia
testosteronu (24.0 nmol/L) i 17a − hydroksyprogesteronu (7.1 ng/mL), które były odpowiedzialne za objawy podmio−
towe i przedmiotowe. Test hamowania deksametazonem (High − Dose DX test) potwierdził autonomiczne wydziela−
nie hormonów a MR uwidocznił lite ognisko w obrębie jajnika lewego (5.1 x 3.9 x 3.7 cm), co wspierało jajnikowe
pochodzenie tychże hormonów. Wykonano operację usunięcia lewego jajnika wraz z jajowodem. Ustalono poopera−
cyjne rozpoznanie histologiczne jako SLCT (T1a). U pacjentki nie obserwuje się wykładników wznowy od 2002
roku.
Wnioski

: Kliniczny przebieg SLCT, nowotworu jajnika o niskim stopniu złośliwości, nie można zawsze przewidzieć

na podstawie morfologii guza lub stadium klinicznego. Istnieje więc konieczność wnikliwego diagnozowania zabu−
rzeń miesiączkowania u młodych dziewcząt i pooperacyjnego monitorowania (klinicznego, hormonalnego i obrazo−
wego) przez całe życie w takich jak ww. przypadkach.

Virilizing ovarian tumor (Sertoli - Leydig cell tumor) - case report

M. Niedziela

Department of Pediatric Endocrinology and Diabetes, 2

Chair of Pediatrics, Poznań University of Medical Sciences

Introduction

: Sertoli − Leydig cell tumors (SLCT) of the ovary are rare diseases that occur primarily in young women.

SLCT constitute only 0.5% of all primary ovarian neoplasms. The majority of these tumors are unilaterally localized,
and conservative surgery is an appropriate treatment for young patients with SLCT. However, these tumors exhibit a
variety of histological patterns, which are significant prognostic factors.
Patient’s report

: A 14 − year − old adolesent girl presented with an intermittent abdominal pain, the deepening of her

voice and amenorrhoea for 4 months. The excessive hair growth in androgen − dependent regions of her skin was not
observed. First, she was consulted by laryngologist because of her previous history of familial multinodular goiter
and subtotal thyroidectomy 12 months before appearing the current complaints. She was receiving a substitution
dose of L − thyroxine and was clinically euthyroid. Pelvic and abdominal ultrasound performed in her twice, first by
radiologist (at first episode of abdominal pain) and secondly by gynaecologist (3 months later) did not show any
abnormalities within adrenal glands and ovaries. However, at the time of admission to the endocrine clinics, the
laboratory tests showed extremely elevated serum testosterone (24.0 nmol/L) and 17a − hydroxyprogesterone levels
(7.1 ng/mL) responsible for clinical signs and symptoms. The High − Dose Dexamethasone suppression test confirmed
the hormonal autonomy and magnetic resonance imaging, by visualisation of the solid tumor (5.1 x 3.9 x 3.7 cm)
within the left ovary, supported the ovarian origin of these hormones. A left salpingo − oophorectomy was performed.
The pathological diagnosis was SLCT (T1a). The patient remains disease − free since 2002.
Conclusions

: The clinical behaviour of Sertoli − Leydig cell tumor, the low − malignancy ovarian neoplasm, cannot

always be predicted from their morphology or clinical stage. Therefore, a careful diagnostic work − up of menstrual
disturbances in adolescent girl and postoperative follow − up (clinical, hormonal and imaging) throughout life of such
abnormalities is mandatory.

119

Streszczenia / Abstracts

P 67

Przedwczesne dojrzewanie płciowe w przebiegu neurofibromatozy typu 1 u 5

Przedwczesne dojrzewanie płciowe w przebiegu neurofibromatozy typu 1 u 5
letniej dziewczynki

letniej dziewczynki

T. Żak,

L. Kostecka,

A. Noczyńska,

R. Wąsikowa

Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego Akademii Medycznej we Wrocławiu,

Akademicki

Szpital Kliniczny im. J. Mikulicza - Radeckiego we Wrocławiu

Obecnie 13 − letnia pacjentka J.B. ur. 25.04.1993r. nr historii choroby 696/04 z C III PIII, rodziców zdrowych, z wagą
ur. 4050 g, dł. 53cm. od okresu niemowlęcego zwracały uwagę cechy makrosomii: wzrost i waga ciała powyżej 97
centyla, pogrubiałe rysy twarzy, duży język, duże dłonie i stopy, ponadto obserwowano wadę postawy i szpotawość
kolan. W wieku 5 lat zaobserwowano pojawienie się cech dojrzewania płciowego w postaci pubarche praecox
z przyspieszeniem wieku kostnego o 2 lata oraz obecność guzków podskórnych w okolicy krzyżowej. Wykonany
MR głowy wykazał guz o wymiarach 2×1,5×1cm w obrębie skrzyżowania nerwu wzrokowego. Na podstawie badań
hormonalnych rozpoznano centralne przedwczesne dojrzewanie płciowe.
Badanie genetyczne potwierdziło rozpoznanie neurofibromatozy typu 1 (delecja 17q11.2). Od lipca 2001 roku
dziewczynka leczona jest analogiem GnRH w iniekcjach co 28 dni. Uzyskano zahamowanie przedwczesnego dojrze−
wania płciowego i akceleracji wieku kostnego (obecnie wiek kostny zgodny jest z wiekiem kalendarzowym, dojrze−
wanie płciowe odpowiada II° wg Tannera). Kontrolne badanie MR głowy nie wykazało cech progresji guza skrzyżo−
wania nn. wzrokowych. W badaniu psychologicznym poza cechami dyslektycznymi − nie stwierdzono istotnych
nieprawidłowości.

Precocius puberty in a 5 years old girl with neurofibromatosis

T. Żak,

L. Kostecka,

A. Noczyńska,

R. Wąsikowa

Department of Endocrinology and Diabetology for Children and Adolescents, UM, Wrocław,

University Hospital, Wrocław

Actually 13 years old girl J.B., birth 25.04.1993 disease history nr 696/04. Gravidity III, delivery III of health parents.
Birth weight 4050gr, length 53cm. Since the infancy period macrosomy: body height and weight over the 97 percentile,
thickened face features, macroglossia, big hands and feet. Additional observed were a defect of the posture and
deformed knees. At five years of age observed were symptoms of precocious puberty like pubarche praecox and the
increasing of two years of the bone age. Present were also subcutaneous nodules in the small of the back region. MR
of the head revealed a tumor 2,0×1,5×1,0cm in the region of the cross of the nervous opticus. On support of the
hormonal examinations diagnosed was central precocious puberty. The genetic examinations confirmed the diagnosis
of neurofibromatosis type 1 (deletion 17q11.2). Since July 2001 the girl is treated with a GnRH analog every 28 days.
Obtained was an inhibition of the progress of precocious puberty and the acceleration of the bone age (actually is the
bone age according to the calendar age of the child). The control MR examination of the head don’t show symptoms
of progression of the tumor in the region of the cross of nervi optici. In the psychological examination beyond
dislection without any other disturbances.

120

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 68

P 68 Incydentaloma u 16 letniej dziewczynki - obserwacja dwuletnia

Incydentaloma u 16 letniej dziewczynki - obserwacja dwuletnia

A. Basiak,

M. Bolanowski,

R. B. Wąsikowa,

A. Noczyńska,

W. Bednorz

Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego AM we Wrocławiu,

Katedra i Klinika Endokrynologii,

Diabetologii i Leczenia Izotopami AM we Wrocławiu

Gruczolaki przysadki stanowią trzecią pod względem częstości występowania grupę guzów OUN prowadzącą do
zaburzenia funkcji przysadki. Rzadko obserwowane są przypadki incydentaloma u dzieci. Opisano przypadek 16 −
letniej pacjentki, która zgłosiła się do Kliniki z powodu pierwotnego braku miesiączki oraz przyspieszonego
w ostatnim roku tempa wzrastania. Badanie MRI przysadki wykazało obecność gruczolaka przysadki. Badania
hormonalne nie wykazały istnienia czynności hormonalnej guza. Pacjentka pozostaje pod obserwacją Kliniki. Pa−
cjentkę przedstawiamy ze względu na wyjątkową rzadkość rozpoznania incydentaloma w tej grupie wiekowej.

Incidentaloma in the 16 years old patient - 2 years observation

A. Basiak,

M. Bolanowski,

R. B. Wąsikowa,

A. Noczyńska,

W. Bednorz

Department of Endocrinology for Children and Adolescents, University of Medicine in Wroclaw,

Department of Endocrino-

logy and Treatment of the Isotops, University of Medicine in Wroclaw

Adenomas of the hypophysis are tumors of the CNS which are on the third place in the frequency of appearance.,
which cause disturbances of hypophyseal function. In children only seldom observed is an incidentaloma. The
authors report about a 16 years old girl who was admitted to the Clinic because of amenorrhoea and an increased
during the last year growth velocity. The MRI examination of the hypophysis proved a hypophyseal adenoma. The
hormonal examinations don’t show any hormonal activity of the observation. The authors presented the girl because
the diagnosis of an incidentaloma is exceptionally rare in this age group.

121

Streszczenia / Abstracts

P 69

Ultrasonografia sutków chłopców w okresie dojrzewania

A. Jakubowska,

M. Grajewska-Ferens,

M. Brzewski,

A. Marciński,

J. Mądzik,

Z. Majkowska

Zakład Radiologii Pediatrycznej Akademii Medycznej w Warszawie,

Klinika Endokrynologii Dziecięcej Akademii

Medycznej w Warszawie

Celem pracy była ocena badań ultrasonograficznych sutków u chłopców w okresie dojrzewania, ocena obrazów
anatomicznych sutka, stopnia rozwoju, zmian patologicznych i ustalenie algorytmu diagnostycznego.
Materiał:

Badania USG sutków wykonano u 200 chłopców od 11 − 18 r.ż., w tym u 150 chłopców bez zaburzeń

hormonalnych i klinicznej patologii sutka (I grupa) oraz u 50 chłopców skierowanych na badania USG sutków
z podejrzeniem ginekomastii, steatomastii, bólów, guza, stanu zapalnego (II grupa).
Metoda:

Badania sutków i jąder wykonano sondą linearną 7 − 12 MHz. U chłopców z ginekomastią wykonywano

również badania USG nadnerczy i jąder.
Wyniki:

W grupie I ginekomastię stwierdzono u 53/150 chłopców w wieku od 11 − 18r.ż., steatomastię u 22/150,

a sutek typu dziecięcego u 75/150 chłopców. W grupie II − 50 chłopców z klinicznym podejrzeniem patologii sutka
ginekomastię stwierdzono u 22 chłopców, steatomasię u 26, u 4 chłopców z ginekomastią stwierdzono zakażone
torbiele, u 2 łagodny guz lity. Średnia wielkość jąder u chłopców w wieku 13 − 14r.ż. wynosiła: u chłopców ze
stwierdzoną w USG ginekomastią − 9,4 ml, u chłopców ze steatomastią − 4 i u chłopców z obrazem tzw. sutka
dziecięcego − 5,3ml.
Wnioski:
1. Stwierdzenie obecności tkanki gruczołowej sutka u chłopców w okresie dojrzewania jest objawem częstym,
w naszym materiale wykryto ją u ok. 50% badanych w wieku od 13 − 14 r.ż. (w grupie I bez klinicznych zmian sutka).
2. Badanie USG sutków jest pomocne w różnicowaniu pomiędzy ginekomastią i steatomastią, jego wynik wpływa na
planowanie dalszych badań diagnostycznych.
3. Stwierdzenie ginekomastii jest wskazaniem do ultrasonograficznej oceny struktury i wielkości jąder i nadnerczy.

Ultrasound examination of breasts in adolescent boys

A. Jakubowska,

M. Grajewska-Ferens,

M. Brzewski,

A. Marciński,

J. Mądzik,

Z. Majkowska

Department of Pediatric Radiology, Medical Academy, Warsaw,

Department of Pediatric and Endocrinology, Medical

Academy, Warsaw

Aim:

Evaluation of ultrasound anatomy and pathology of breasts in adolescent boys and proposal establish diagnostic

algorithm.
Method:

Ultrasound examinations of the breasts were performed using a high frequency linear transducer 7 − 12 MHz.

Additionally, in boys with symptoms of gynecomastia, US examinations of testes and adrenal glands were performed.
Material:

US examinations of breasts were performed in 200 boys, 11 − 18 yrs of age, including 150 boys free from

hormonal disturbances or clinical pathologies of breasts (Group I) and 50 boys referred for examination with suspected
gynecomastia and breast pain, tumor or inflammation (Group II).
Results:

In Group I in 75 /150 boys no glandular tissue was found in breasts; gynecomastia was found in 53/150 boys

and steatomastia in 22/150. In Group II, in 50 boys with suspected breast changes we found gynecomastia in 22,
steatomastia in 26. In 4 boys with advanced gynecomastia infected cysts were found and in another 2 patients benign
solid breasts tumors were disclosed.
Conclusions:
1. Glandular tissue in an adolescent boys’ breast is a frequent finding, and in most cases it proves to be transient
physiological gynecomastia.
2. Finding gynecomastia is an indicaction for US evaluation of the structure and size of testes and adrenal glands.
3. Only US examination makes it possible to find focal changes in the breast and distinguish between a cyst and solid
tumor, which is impotant for choosing the method of treatment.

122

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 70

P 70 Zapadalność na cukrzycę typu 1 dzieci i młodzieży w latach 1987-2003

Zapadalność na cukrzycę typu 1 dzieci i młodzieży w latach 1987-2003

Zapadalność na cukrzycę typu 1 dzieci i młodzieży w latach 1987-2003
zamieszkałych w regionie krakowskim

zamieszkałych w regionie krakowskim

M. Ciechanowska,

H. Dziatkowiak, J. Nazim

Z. Szybiński,

J. Starzyk

Klinika Endokrynologii Dzieci i Młodzieży Katedry Pediatrii, Polsko - Amerykańskiego Instytutu Pediatrii, CM UJ, Kraków,

Klinika Endokrynologii Collegium Medicum UJ, Kraków

Wyniki badań nad zapadalnością na cukrzycę typu 1 w populacji dzieci wskazują na znaczne zróżnicowanie wielko−
ści zapadalności w różnych regionach świata.
Celem pracy była analiza zapadalności na cukrzycę typu 1 dzieci i młodzieży w wieku od 0 do 14 lat w latach 1987−
2003 zamieszkałych w regionie krakowskim.
Materiał i metody:

379 dzieci (201 chłopców, 178 dziewczynek) w wieku od 0 do 14 lat z cukrzycą typu 1 rozpo−

znaną w okresie od 1.01.1987 do 31.12.2003 zamieszkałych w „starych granicach administracyjnych” województwa
krakowskiego. Badania wykonano w oparciu o rejestr chorych prowadzony w ramach programu EURODIAB do
1997r., od 1998 r. w ramach zamawianego programu Ministra Zdrowia, a od 2001r. jako badania własne kliniki.
Badania mają charakter prospektywny.
Wyniki:

Wskaźniki zapadalności na cukrzycę typu 1 dzieci poniżej 15 roku życia w poszczególnych latach kształ−

towały się następująco: w 1987 − 5,3; 1988 − 7,0; 1989 − 4,6; 1990 − 7,2; 1991 − 6,2; 1992 − 7,4; 1993 − 7,9; 1994 − 6,9;
1995 − 6,3; 1996 − 10,6; 1997 − 12,6; 1998 − 13,0; 1999 − 15,2; 2000 − 5,5; 2001 − 15,8; 2002 − 10,3; 2003 − 13,7.
W analizowanym okresie wykazano istotny wzrost zapadalności na cukrzycę, największy wzrost zapadalności stwier−
dzono w grupie wiekowej 5 − 9 lat. Najniższe wskaźniki zapadalności na cukrzycę charakteryzują dzieci poniżej 5
roku, w pozostałych przedziałach wiekowych (5 − 9; 10 − 14) zapadalność jest większa i kształtuje się na podobnym
poziomie. Nie stwierdzono różnic w zapadalności na cukrzycę między dziewczynkami i chłopcami. Wskaźniki
zapadalności dzieci zamieszkujące miasta znacznie przewyższały zapadalność dzieci wiejskich. Trend wzrostowy
był ponad dwukrotnie większy w mieście niż na wsi.
Podsumowanie:

Od 1996 roku region krakowski z współczynnikami zapadalności przekraczającymi 10/100 000

należy zaliczyć do rejonów o wysokim ryzyku zachorowania na cukrzycę typu 1.

The incidence of childhood type 1 diabetes in the Cracow region during

The incidence of childhood type 1 diabetes in the Cracow region during
1987-2003

1987-2003

M. Ciechanowska,

H. Dziatkowiak, J. Nazim

Z. Szybiński,

J. Starzyk

Department of Pediatric and Adolescent Endocrinology, Polish - American Children’s Hospital, Collegium Medicum,

Jagiellonian University, Cracow,

Department of Endocrinology, Collegium Medicum, Jagiellonian University, Cracow

The results of the epidemiological studies reveal a huge variability in the incidence in childhood diabetes mellitus
worldwide.
The aim of the study was to determine the incidence of type 1 diabetes in children aged 0 − 14 years between 1987 and
2003 living in Cracow region. During 17 years of the study period 379 children (201 boys, 178 girls) with newly
diagnosed type 1 diabetes were identified. The study was based on prospective registry as a part of EURODIAB ACE
study and within a project of Ministry of Health from 1998.
Results

: The annual crude incidence rates in children aged 0 − 14 years in both genders in the Cracow region were

following.
In 1987 − 5,3; 1988 − 7,0; 1989 − 4,6; 1990 − 7,2; 1991 − 6,2; 1992 − 7,4; 1993 − 7,9; 1994 − 6,9; 1995 − 6,3; 1996 − 10,6;
1997 − 12,6; 1998 − 13,0; 1999 − 15,2; 2000 − 5,5; 2001 − 15,8; 2002 − 10,3; 2003 − 13,7.
The analysis of the trend showed a significant increase in incidence in children; the greatest increase of incidence was
observed in 5 − 9 years subgroup of children. The lowest incidence rates were noted in children aged 0 − 4 years and
in children aged 5 − 9 and 10 − 14 years the incidence rates were similar. Neither girls nor boys showed a significant
predominance.
The incidence rates for children living in the cities were significantly higher compared to those living in villages. The
rising trend in the incidence was greater in the urban in comparison to rural region.
The incidence rates exceeding 10/100,000 per year observed since 1996 have placed Cracow region to the group of
areas with high risk of type 1 diabetes mellitus.

123

Streszczenia / Abstracts

P 71

Markery genetyczne i immunologiczne u dzieci z rodzin obciążonych mnogimi

Markery genetyczne i immunologiczne u dzieci z rodzin obciążonych mnogimi
przypadkami cukrzycy typu 1

przypadkami cukrzycy typu 1

A. Basiak, R. B. Wąsikowa

Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego AM we Wrocławiu,

W patogenezie cukrzycy typu 1 niewątpliwą rolę odgrywa, predyspozycja genetyczna. Celem badań było oznacze−
nie markerów genetycznych i immunologicznych cukrzycy typu 1 u dzieci z rodzin obciążonych cukrzycą typu 1.
Badania dotyczyły zdrowych dzieci, z rodzin, których cukrzycę typu 1 rozpoznano u ojców, u starszego rodzeństwa,
a ponadto w jednej z rodzin u dalszych krewnych w rodzinie.
U trojga dzieci stwierdzono haplotypy wysokiego ryzyka dla wystąpienia cukrzycy typu 1.
U czwartego dziecka, u którego na cukrzycę typu 1 choruje zarówno ojciec jak i matka, markerów genetycznych
świadczących o predyspozycji do cukrzycy nie stwierdzono. U trójki dzieci z dodatnimi markerami genetycznymi
zawiązanymi z predyspozycją do cukrzycy typu 1 stwierdzono również obecność niskiego miana przeciwciał −
głównie anty − GAD i IA2A. Badania markerów immunologicznych − ICA, IAA, GADA, i IA2A powtórzono po
upływie 2 lat − nie stwierdzono narastania miana przeciwciał. Pragniemy podkreślić, że w przedstawionych rodzinach
na cukrzycę typu 1 chorują ojcowie oraz rodzeństwo, a badane przez nas dzieci mają markery genetyczne związane
z cukrzyca typu 1. Może to potwierdzać hipotezą, że ryzyko zachorowania dziecka jest wyższe jeśli u ojca stwierdzo−
no cukrzycę typu 1.

Genetic and immunological markers in children with plural type 1 diabetes in

Genetic and immunological markers in children with plural type 1 diabetes in
the family

the family

A. Basiak, R. B. Wąsikowa

Department of Endocrinology and Diabetology for Children and Adolescents, University of Medicine, Wroclaw

In the pathogenesis of type 1 diabetes a doubtless role play the genetic predisposition. Aim of the study − to examine
genetic and immunological markers in healthy children from families, in whom more than one relative has diabetes
type 1. In the examinations included were 4 healthy children in whom the fathers and in 3 of them a sibling has
diabetes type 1. In one of the children ascertained were haplotypes of a high risk of diabetes type 1. A surprise was for
us the result from the fourth child, which father and mother has diabetes type 1 − and the genetical risk markers for
diabetes type 1 ascewrtained were also immunological markers in a trace amount − GADA and IA2A. The examinations
of the immunological markers ICA, IAA, GADA and IA2 were repeated after 2 years. Ascertained was a maintance of
the levels of the two autoantibodies. It is interesting, that in the presented families diabetes type 1 was diagnosed in
the fathers and siblings and the examined children was positive genetical markers for diabetes type 1. This may
confirm the hypothesis, that the risk for diabetes type 1 is higher in children from fathers with type 1 diabetes.

124

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 72

P 72 Analiza wczesnych markerów uszkodzenia układu sercowo - naczyniowego w

Analiza wczesnych markerów uszkodzenia układu sercowo - naczyniowego w

Analiza wczesnych markerów uszkodzenia układu sercowo - naczyniowego w
cukrzycy typu 1 u dzieci

cukrzycy typu 1 u dzieci

M. Urban, B. Głowińska, J. Tołwińska, M. Kowalewski, J. Peczyńska, B. Florys

II Klinika Chorób Dzieci Akademii Medycznej w Białymstoku

Cukrzyca jest złożoną ogólnoustrojową chorobą układu sercowo − naczyniowego i wiąże się zarówno z dysfunkcją śródbłonka jak
i powikłaniami mikro i makronaczyniowymi. Choroba ta może wywoływać zmiany w sercu na różnym poziomie − od subklinicznych
objawów kardiomiopatii cukrzycowej do miażdżycy naczyń o różnym nasileniu powikłań. Zmiany miażdżycowe tworzą się w stanie
przedcukrzycowym już w bardzo młodym wieku, dysfunkcja śródbłonka występuje również we wczesnych stadiach choroby. Wykazano,
że w cukrzycy typu 1 istnieje tzw. „toksyczne metabolicznie środowisko” − hyperglikemia, mikroalbuminuria lub/i nadciśnienie tętnicze,
zaburzony układ krzepnięcia i fibrynolizy, insulinooporność, stan zapalny, stres oksydacyjny, dysfunkcja śródbłonka, dyslipidemia, czyn−
niki wzrostu, hiperhomocysteinemia (Hcy), otyłość. Każdy z tych czynników lub/i koegzystencja wielu z nich może powodować wzrost
ryzyka wystąpienia choroby niedokrwiennej serca u ludzi dorosłych, ale nadal nie posiadamy informacji po naturalnej historii tej patologii.
Cel:

Analiza wczesnych markerów uszkodzenia układu sercowo − naczyniowego w cukrzycy typu 1. Materiał i metody: Badaniami objęto

223 dzieci z cukrzycą typu 1 w wieku średnio 12,5, z czasem trwania cukrzy średnio 6,5 lat, poziom HbA

średnio 7,1%. W oparciu

o metody nieinwazyjne oceniono: FMD − rozszerzalność tętnic ramiennych, IMT − tętnic szyjnych, funkcję skurczowo − rozkurczową lewej
komory serca i jej masę (badanie Echo), 24 − godzinne monitorowanie ciśnienia tętniczego krwi i czynności serca, mikroalbuminurię,
kapilaroskopię, zmienność rytmu serca (HRV) oraz oznaczano biochemiczne markery uszkodzenia śródbłonka: ICAM, VCAM, STM,
selektyna, cytokiny prozapalne, homocysteinę metodą immunoenzymatyczną ELISA. Wyniki: U dzieci z cukrzycą stwierdzono istotnie
wyższe stężenie ICAM, sEselektyny, sTM, cytokin prozapalnych i Hcy w porównaniu do grupy dzieci zdrowych (p<0,05) wykazano, że
dzieci z cukrzycą mają niższe wartości wskaźnika FMD, wzrost IMT, a w grupie pacjentów z otyłością i nadciśnieniem tętniczym lub
mikroalbuminurią biofizyczne markery uszkodzenia śródbłonka (FMD) były najniższe. Grubość warstwy wewnętrznej i śródbłonka tętnic
szyjnych (IMT) oraz masa lewej komory serca i parametry funkcji skurczowo − rozkurczowej serca u dzieci z cukrzycą w porównaniu do
dzieci zdrowych różniły się znamiennie (p<0,05). U dzieci po 6 latach trwania cukrzycy wykazano zmniejszenie się wartości parametrów
zmienności rytmu serca (HRV) pod postacią niskich wartości całkowitej mocy widma (TP) oraz obniżenie parametrów składowych
całkowitej mocy widma (ULF, VLF i LF). W kapilaroskopii dynamicznej stwierdzono obniżenie prędkości przepływu krwi w kapilarach
równolegle do wzrostu glikemii oraz obniżenie i opóźnienie reakcji naczyń prekapilarnych na bodźce zewnętrzne. Wnioski: 1. Kumulacja
czynników ryzyka miażdżycy u dzieci z cukrzycą doprowadza do upośledzenia funkcji śródbłonka naczyniowego. 2. U dzieci z cukrzycą
typu 1 rozwijają się subkliniczne powikłania w układzie sercowo − naczyniowym zarówno o charakterze mikro − jak i makroangiopatii.
3. Obecność autonomicznej neuropatii cukrzycowej istotnie wpływa na funkcję regulacyjną mikrokrążenia. 4. Wzrost masy lewej komory
serca i upośledzenie dynamiki czynności skurczowo − rozkurczowej lewej komory serca może być zapowiedzią kardiomiopatii cukrzyco−
wej. 5. W celu prewencji rozwoju chorób sercowo − naczyniowych w latach późniejszych już u dzieci chorych na cukrzycę po 10 roku życia
należy możliwie wcześnie wprowadzić badania skreningowe: kompleksowa ocena układu krążenia, usg tętnic szyjnych mikroalbuminuria,
kapilaroskopia, a w razie określonych wskazań oznaczać biochemiczne markery uszkodzenia śródbłonka.

Evaluation of cardiovascular risk markers in children with diabetes

M. Urban, B. Głowińska, J. Tołwińska, M. Kowalewski, J. Peczyńska, B. Florys

Department of Children’s Diseases, Medical University of Białystok, Poland

Diabetes is a complicated, generalized disease of cardiovascular system, and it is connected both with endothelial dysfunction and with micro
− and macrovascular complications. This disease leads to changes in the heart at different degrees − from subclinical diabetic cardiomyopathy to
overt atherosclerosis of the vessels, with diverse extension of complication. Atherosclerosis changes are formed already in the prediabetic state,
in very young age. Endothelial dysfunction is present in the early stages of diabetes as well. It has been shown, that for diabetes type 1 exists
“toxic − metabolic environment” − hyperglycaemia, microalbuminuria, hypertension, impaired fibrynolysis and thrombosis, insulin resistance,
inflammation state, oxidative stress, dyslipidaemia, endothelial dysfunction, growth factors, hyperhomocysteinaemia, obesity. Each of these
factors or coexistence of many of them can lead to the increased risk of the coronary heart disease in adults. But still we are lacking the
information about natural history of this disease. The aim of the study: Analysis of the early markers of cardiovascular system damage in
diabetes type 1. Material and methods: We studied together 223 children with diabetes type 1, aged mean 12,5 yrs, with diabetes duration mean
6,5 yrs, with mean HBA

level − 7,1%. Using non − invasive ultrasound methods we assessed: FMD (flow mediated dilatation) of the brachial

arteries, IMT (intimal plus medial thickness) of the common carotid arteries, left ventricle systolic − diastolic function and left ventricle mass. 24
hours monitoring of the blood pressure, and heart rate, microalbuminuria, heart rate variability and capillaroscopic studies were also performed.
At least biochemical markers of endothelial damage were evaluated (sICAM − 1, sVCAM − 1, sTM, selectins, inflammatory cytokines,
homocysteine) − with use of ELISA methods. Results: In diabetic children we found significantly higher levels of ICAM − 1, sE − selectin, sTM,
inflammatory cytokines and homocysteine compared to healthy controls (P<0.05). Children with diabetes had lower FMD values. In children
with obesity, hypertension or microalbuminuria biophysical markers of endothelium impairment were even worse. IMT, left ventricle mass and
parameters of systolic − diastolic function of the left heart ventricle in diabetic children were significantly different compared to controls. After
6 years of the disease duration parameters of heart rate variability were significantly decreased, showing low values of total spectrum power, and
lowered its components (ULF, VLF, LF). In dynamic capillaroscopy we found decreased blood flow in capillaries, connected with increased
glycaemia, as well as delayed and decreased precapillary vessels reaction to external stimuli. Conclusions: 1. Accumulation of atherosclerosis
risk factors in diabetic children leads to impairment of their endothelial function. 2. In diabetic children subclinical complications in cardiovascular
system can be found, being characteristics both for micro − and macroangiopathy. 3. Autonomic neuropathy influences on regulatory function
of the microcirculatory system. 4. Increased left ventricle mass and impaired function of left ventricle can be the begin of diabetic cardiomyopathy.
5. In order to prevent cardiovascular diseases in later age, in children with diabetes, after 10 years of age, early screening measurements should
be performed: complex evaluation of circulatory system, ultrasonographic studies of carotid arteries, microalbuminuria, capillaroscopy. In
some cases biochemical markers of endothelial dysfunction should be estimated.

125

Streszczenia / Abstracts

P 73

Leczenie cukrzycy typu 1 ujawniającej się poniżej 6 roku życia

A. Chobot, G. Deja, M. Minkina-Pędras, A. Marcinkowski, P. Jarosz-Chobot

Klinika Pediatrii, Endokrynologii i Diabetologii Dziecięcej Ś.A.M., Katowice

Cukrzyca typu 1 coraz częściej jest rozpoznawana u dzieci w okresie niemowlęcym i przedszkolnym. Celem pracy
była ocena kontroli metabolicznej i insulinoterapii u dzieci z cukrzycą rozpoznaną poniżej 6 roku życia w latach
1998−2003.
Materiał i metodyka:

Grupę badaną stanowiło 57 dzieci, u których przeanalizowano sposób leczenia do 2005 roku.

Średni wiek ujawnienia cukrzycy wynosił 4.0 lata ± 1.6, średnia HbA

przy ujawnieniu cukrzycy wynosiła

10.1 ± 1.9%, a w czasie całej obserwacji − 7.0 ± 0.8%. W okresach co 2 lata oceniono: wyrównanie metaboliczne
(średnia wartość HbA

), dobowe zapotrzebowanie na insulinę (DZI), zapotrzebowanie na insulinę podstawową oraz

wagę dziecka (wartość pc).
Wyniki:

Nie zaobserwowano istotnych statystycznie zmian w poziomie HbA

w analizowanym okresie. Dobowe

zapotrzebowanie na insulinę oraz zapotrzebowanie na insulinę podstawową wzrosło znamiennie statystycznie w
pierwszych dwóch badanych przedziałach: w latach 0 − 2 (p<0.01 dla obu parametrów) oraz w latach 2 − 4 od
rozpoznania (odpowiednio: p<006; p=0.049). Nie zaobserwowano istotnych różnic w późniejszym okresie obserwa−
cji (w latach 4 − 6). Średnia wartość zapotrzebowania na insulinę podstawową (określona jako udział procentowy) nie
uległa istotnej zmianie w obserwowanym okresie (odpowiednio: 55.7 ± 22.1; 51.2 ± 13.4; 44.1 ± 7.0%). Nie znale−
ziono różnic w przyroście masy ciała (wartość percentyla). W chwili rozpoznania spośród 57 dzieci, u 37 (64,9%)
zastosowano dwa wstrzyknięcia mieszanek insulinowych (MIX), u 16 (28,1%) − metodę wielokrotnych wstrzyknięć
(WW), a u 4 (7%) − pompę osobistą. Po 2 latach obserwacji (do analizy włączono 44 dzieci) u 19 dzieci (43,2%)
kontynuowano terapię mieszankami insulinowymi, u 11 (25.0%) metodę wielokrotnych wstrzyknięć, a u 14 (31.8%)
− pompy. Po 4 latach rodzaj insulinoterapii w badanej grupie (23 dzieci) wyglądał następująco: MIX − 4 (17,4%), WW
− 7 (30.4%), pompy − 12 (52.2%) dzieci. Po 6 latach spośród 12 dzieci, troje (25%) leczonych było metodą WW, a u 9
(75%) stosowano terapię pompową. Nie odnotowano istotnych statystycznie zmian wartości HbA

po zmianie

modelu leczenia.
Wniosek:

W grupie dzieci najmłodszych dobry stopień wyrównania metabolicznego może być utrzymany przez

dłuższy czas.

Treatment of type 1 diabetes mellitus revealed below 6 years of age

A. Chobot, G. Deja, M. Minkina-Pedras, A. Marcinkowski, P. Jarosz-Chobot

Department of Paediatrics, Endocrinology and Diabetes, Medical University of Silesia, Katowice

Type 1 Diabetes Mellitus is more and more often diagnosed in preschool children.
Aim:

The aim was to assess metabolic control and insulin therapy methods in children diagnosed with diabetes in the

years 1998 − 2003, aged up to 6 yrs.
Methodology:

Charts of all 57 children, treated in our center were analyzed up to 2005. The mean age at the time of

diagnosis was 4.0 ± 1.6, mean HbA

was 10.1 ± 1.9% and for the time of the study 7.0 ± 0.8%. Metabolic control

(mean HbA

), mean daily insulin requirement (DIR), base insulin, weight were estimated every 2 yrs. Additionally

methods of insulin therapy were assessed.
Results:

HbA

showed no statistic significance in the analyzed periods. DIR significantly raised in the first 2 intervals

[0 − 2 (p<0.01 for both) and 2 − 4 yrs after diagnosis (respectively p<006; p=0.049)], but didn’t in the last one (4 − 6 year
of observation). Mean contain of basal insulin in DIR wasn’t significantly reduced in observed intervals (respectively:
55.7 ± 22.1; 51.2 ± 13.4; 44.1 ± 7.0%). No difference in weight (percentile) was found. At diagnosis there were 57
children out of which 37 (64.9%) used premixed insulin in 2 shots (MIX), 16 (28.1%) multiple daily injections (MDI)
and 4 (7.0%) pumps. The 44 children, who suffered from diabetes for 2 yrs, were treated with MIX − 19 (43.2%), MDI
− 11 (25.0%) and pump − 14 (31.8%). Respectively, the group treated for 4 yrs (23 children) used MIX − 4 (17,4%), MDI
− 7 (30.4%) and pump − 12 (52.2%) and for 6 yrs (12 children) used only MDI 3 (25%) and pump 9 (75%). The HbA

results showed no significant change after switching from MIX to either MDI or pump.
Conclusion:

During the observed intervals metabolic control was good and can be maintained in small children for

a longer period.

126

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 74

P 74 Wartości HbA

Wartości HbA

u dzieci i młodzieży z cukrzycą typu 1 przed i po użyciu syste-

mu ciągłego monitorowania glikemii - doniesienie wstępne

A. Górska, J. Starzyk

Klinika Endokrynologii Dzieci i Młodzieży Katedry Pediatrii, Polsko - Amerykański Instytut Pediatrii, Wydział Lekarski CM UJ,
Kraków

System ciągłego monitorowania glikemii (CGMS) jest nowoczesnym urządzeniem umożliwiającym szczegółowy
wgląd w dobowe profile glikemii pacjentów chorych na cukrzycę. Oczekuje się, iż zastosowanie tego systemu
przyczyni się do poprawy wyników leczenia cukrzycy. Celem pracy była ocena wartości HbA

u dzieci i młodzieży

z cukrzycą typu 1 przed i po wykonaniu u nich ciągłego monitorowania glikemii. Do badania włączono 41 pacjen−
tów (16 dziewcząt i 25 chłopców), w wieku od 3,5 do 18 lat (średnio 11,8 lat) leczonych insuliną średnio 5,5 roku (od
1 do 16 lat). Średnia wartość HbA

w tej grupie wynosiła 7,6% ± 1,2 (7,8% ± 1,5 u dziewcząt i 7,4% ± 0,9 u chłop−

ców). 11 pacjentów było leczonych w modelu funkcjonalnej insulinoterapii, a 30 w modelu intensywnej insulinote−
rapii, w tym 12 chorych ciągłym podskórnym wlewem insuliny. System ciągłego monitorowania glikemii był zakła−
dany w warunkach ambulatoryjnych, po wykonaniu oznaczenia HbA

. Chorzy byli proszeni by na czas badania nie

zmieniali dotychczasowego stylu życia ani stosowanych zasad samokontroli. Po kilku dniach (średni czas monitoro−
wania jednego pacjenta wynosił 90 godzin) dane z CGMS były wgrywane do komputera i analizowane przez tego
samego lekarza przy współpracy pacjenta i jego rodziny. Na podstawie wyników monitorowania wprowadzano
odpowiednie modyfikacje leczenia. Po 3 miesiącach ponownie oznaczano wartość HbA

. Uzyskano znamienne

statystycznie (p=0,02) obniżenie średniej wartości HbA

w badanej grupie w okresie 3 miesięcy do 7,1% ± 1,2

(7,2% ± 1,2 u dziewcząt i 7,1 ± 1,2 u chłopców). Najbardziej znamienne obniżenie HbA

uzyskano w grupie chorych

cały czas leczonych intensywną insulinoterapią, szczególnie ciągłym podskórnym wlewem insuliny (obniżenie
HbA

z 7,4% do 6,8%; p=0,017). Pacjenci leczeni konwencjonalnie na początku badania uzyskali tylko nieznaczną

poprawę wyników (obniżenie HbA

z 7,9% do 7,8%). CGMS był dobrze tolerowany przez wszystkich chorych. W

trakcie badania nie odnotowano incydentów kwasicy ketonowej ani ciężkiej hipoglikemii. Wydaje się, że zmiany
insulinoterapii wprowadzane przez lekarza na podstawie wyników ciągłego monitorowania glikemii przyczyniają
się do uzyskania lepszej kontroli glikemii (mierzonej wartością HbA

) u dzieci i młodzieży z cukrzycą typu 1, bez

zwiększonego ryzyka hipoglikemii.

The HbA

values in children and adolescents with diabetes mellitus type 1

before and after the use of continuous glucose monitoring system - the initial

before and after the use of continuous glucose monitoring system - the initial
results

results

A. Górska, J. Starzyk

Department of Pediatric and Adolescent Endocrinology, Polish - American Pediatric Institute, Collegium Medicum
Jagiellonian University, Kraków

The CGMS is a new device which provides physicians with the detailed insight into glycemic profiles of diabetic patients. It is
anticipated that the CGMS will be helpful in improving the results of metabolic control in those patients. The objective of this study was
to evaluate the changes in HbA

values in children and adolescents with diabetes type 1 before and after the use of continues glucose

monitoring. 41 subjects (16 girls and 25 boys) aged from 3,5 to 18 years (mean 11,8), treated with insulin for 1 to 16 years (mean 5,5)
entered into the study. The mean HbA

in this group was 7,6% ± 1,2 (7,8% ± 1,5 in girls; 7,4% ± 0,9 in boys). 11 patients were

treated with conventional and 30 with intensive insulin therapy (12 patients on the CSII). Once the blood sample for HbA

was

obtained and the glucose sensor was inserted in the outpatient department subjects went back home and were asked to follow their
regular lifestyle. After a few days (mean time of the monitoring was 90 hours per patient) the data from the CGMS was downloaded
to the computer and the results were discussed with the patient and its family. Based on the information from CGMS, the appropriate
modification in insulin therapy were made by the same physician. HbA

was measured again 3 months later. The mean HbA

value

in the studied group decreased significantly (p=0,02) within 3 months to 7,1% ± 1,2 (7,2% ± 1,2 in girls and 7,1% ± 1,2 in boys). The
greatest improvement in HbA

was observed in patients treated throughout the study with intensive therapy, especially those on CSII

(from 7,4% to 6,8%; p=0.017). Subjects treated conventionally at the entry to the study, experienced only slightly decrease in HbA

value (from 7,9% to 7,8%). The CGMS was well tolerated by all patients. There was no incidence of severe hypoglycaemia or diabetic
ketoacidosis during the study. The authors conclude that the changes in insulin therapy made by the physician after the detailed analysis
of glycemic profiles provided by CGMS can lead to improved glycemic control (measured as the decrease in HbA

value) in paediatric

patients with type 1 diabetes without increased risk of hypoglycaemic events.

127

Streszczenia / Abstracts

P 75

Analog długodziałający - glargina w intensywnej insulinoterapii u dzieci z cu-

Analog długodziałający - glargina w intensywnej insulinoterapii u dzieci z cu-
krzycą typu 1

krzycą typu 1

G. Deja, P. Jarosz-Chobot, B. Dobrowolska-Wiciak, M. Minkina-Pędras, A. Czupryniak,
M. Firek-Pędras, E. Otto-Buczkowska

Katedra i Klinika Pediatrii, Endokrynologii i Diabetologii Dziecięcej Śl.A.M w Katowicach

Celem pracy było przedstawienie własnych doświadczeń w leczeniu cukrzycy typu 1 u pacjentów w wieku rozwojo−
wym przy użyciu preparatu Glargina (Lantus).
Materiał i metoda

: Badanie przeprowadzono w Klinice Pediatrii, Endokrynologii i Diabetologii Dziecięcej Śl.A.M.

w Katowicach. Zmianę insulinoterapii − wprowadzenie preparatu Lantus zaproponowano dzieciom dotychczas le−
czonym metodą wielokrotnych wstrzyknięć z insuliną NPH, u których obserwowano: niewystarczające wyrównanie
metaboliczne cukrzycy, nawracające hipoglikemie (w tym nocne), nasilony objaw brzasku lub duże wahania glike−
mii w ciągu doby. Do badania włączono 49 dzieci, w średnim wieku 12,16 lat (SD 2,8), leczonych przy użyciu
Lantusa co najmniej 6 miesięcy (u 29 dzieci okres obserwacji wynosił 12 miesięcy). Przed zmianą leczenia oraz po 6
i 12 miesiącach stosowania preparatu Lantus oceniono następujące parametry: waga, wzrost, glikemię na czczo,
przed snem i o godz. 3.00 dobowe zapotrzebowanie na insulinę (DZI), liczbę hipoglikemii oraz hemoglobinę gliko−
waną (HbA

Wyniki:

Analiza leczenia po 6 miesiącach wykazała statystycznie znamienne obniżenie glikemii przed snem 132

mg% vs 120 mg% (p=0,01) oraz nieistotne statystycznie obniżenie glikemii na czczo 129 mg% vs 124 mg% (p=0,09).
Średnia glikemia o godz. 3.00 uległa podwyższeniu (132 mg% vs 142 mg%, p=NS). Wartość HbA

(6,9% vs 7,0%),

BMI (17,8 vs 17,9) oraz ZDI (0,95 vs 0,8 j/kg/dobę) nie zmieniły się w sposób znaczący. Natomiast porównanie
średnich wartości glikemii po 12 miesiącach obserwacji wykazało istotne obniżenie zarówno glikemii na czczo 131
mg% vs 120 mg% (p=0,01), jak i przed snem 133 mg% vs 117 mg% (p<0,001). Wartości HbA

(6,95 vs 7,0%), BMI

(17,8 vs 17,8) oraz ZDI (1,0 vs 0,8 j/kg/d) utrzymywało się na tym samym poziomie. W trakcie leczenia insuliną
Lantus tylko u jednego pacjenta odnotowano incydent ciężkiej hipoglikemii.
Wnioski:

Insulinowy analog długodziałający − glargina pozwala u dzieci z cukrzycą typu 1 na uzyskanie niższych

glikemii na czczo i dobrej kontroli metabolicznej bez konieczności zwiększania zapotrzebowania dobowego na
insulinę.

Long acting insulin analog - glargine in intensive insulin therapy in children

Long acting insulin analog - glargine in intensive insulin therapy in children
with type 1 diabetes mellitus

with type 1 diabetes mellitus

G. Deja, P. Jarosz-Chobot, B. Dobrowolska-Wiciak, M. Minkina-Pędras, A. Czupryniak,
M. Firek-Pędras, E. Otto-Buczkowska

Department of Paediatrics, Endocrinology and Diabetes, Medical University of Silesia, Katowice

The possibility of treatment of DM with the new long − acting analog glargine builds our hopes on improving efficiency and safety. The
even and paekless acting could bring special profits in children, who have specific difficulties. The aim of the study was presenting own
experiences in treating children with DMT1 using Lantus (glargina). Material and methods: The study was conducted in Department
of Pediatrics, Endocrinology and Diabetes, Silesian University of Medicine in Katowice. The change of insulin with introduction of
Lantus was proposed to children treated with intensive insulin therapy (NPH) with following problems: no sufficient metabolic
control, repeated hypoglycemic episodes (including nocturnal), effect of big fluctuation of glycaemia during the day. We examined 49
children aged 12,16 (SD 2,8), treated with Lantus at least 6 months (in 29 cases observation period was 12 months). Before changing
of treatment and after 6 and 12 months the following parameters were assesed: weight, height, fasting, bedtime and 3am glycaemia (5
last measurements), 24 hour insulin requirement, number of severe hypoglycemic episodes and HbA

level (HPLC). Results: The

analysis of treatment after 6 months showed significant decrease of bedtime glycaemia − 132 mg% vs 120 mg% (p=0,01) and
insignificant decrease of fasting glycaemia − 129 mg% vs 124 mg% (p=0,09). The mean 3am glycaemia increased − 132 mg% vs 142
mg%, (p=NS). Average HbA

(6,9% vs 7,0%), BMI (17,8 vs 17,9) and 24 hour insulin requirement (0,95 vs 0,8 j/kg/24 hours) did

not change significantly. Moreover comparing average glycaemia after 12 months treatment showed significant decrease both fasting
(131 mg% vs 120 mg%, p=0,01) and bedtime glycaemia (133 mg% vs 117 mg%, p<0,001). We also observed no change of the
average HbA

(6,95 vs 7,0%), BMI (17,8 vs 17,8) and 24 hour insulin requirement (1,0 vs 0,8 j/kg/24 hours). During therapy with

Lantus only one patient had an episode of severe hypoglycaemia. Conclusion: Achievement of lower fasting glycemia and a good
metabolic control without increasing daily insulin requirement is possible using Lantus in IIT.

128

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 76

P 76 Ciągły podskórny wlew insuliny w terapii dzieci z cukrzycą typu

Ciągły podskórny wlew insuliny w terapii dzieci z cukrzycą typu

Ciągły podskórny wlew insuliny w terapii dzieci z cukrzycą typu
1 - bezpieczeństwo i korzyści

1 - bezpieczeństwo i korzyści

W. Stankiewicz, P. Fichna, B. Skowrońska, M. Niedziela

Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego, II Katedra Pediatrii, Akademia Medyczna im. K. Marcinkowskiego
w Poznaniu

Wstęp:

Cukrzyca typu 1 u dzieci cechuje się chwiejnym przebiegiem i dużymi trudnościami w osiągnięciu wyrów−

nania metabolicznego. Celem prowadzonego leczenia jest uzyskanie okołonormoglikemii z dobrą tolerancją aktyw−
ności życiowych. Metoda ciągłego podskórnego wlewu insuliny (CSII) jest w chwili obecnej uznaną metodą przy−
wracanie normoglikiemii.
Cel pracy:

Ocena efektów i bezpieczeństwa terapii dzieci z cukrzycą typu 1, u których zastosowano CSII przy użyciu

pomp insulinowych H − Tron Disetronic i Minimed 508.
Materiał:

Analizie poddano 18 dzieci w wieku od 4,6 do 10,8 lat (średni wiek 7,8 ± 1,2) chorujących na cukrzycę od

2,4 do 4,8 lat. Grupa liczyła 10 dziewczynek i 8 chłopców. Przed włączeniem CSII u 12 dzieci stosowano konwencjo−
nalną (grupa I − KIT),a u 6 intensywną insulinoterapię (grupa II − IIT). Powodem zmiany leczenia było głównie nie
zadawalające wyrównanie metaboliczne, zła tolerancja wielokrotnych iniekcji, chwiejny przebieg choroby.
Metody:

W badanej grupie oceniono poziom hemoglobiny glikowanej HbA

, dobowe zapotrzebowanie na insulinę,

występowanie epizodów hypoglikemii przed włączeniem terapii oraz po 6 i 12 miesiącach leczenia CSII, nasilenie
hiperglikemii poposiłkowej.
Wyniki:

Stwierdzono obniżenie HbA

w całej badanej grupie w stosunku do wartości sprzed włączenia leczenia

pompą, silniej zaznaczone w grupie leczonej uprzednio KIT. Wartości wyniosły odpowiednio (początkowa, 6 miesię−
cy, 12 miesięcy): grupa leczona KIT − 8,8%; 7,9%; 7,4% (p< 0,05); grupa leczona IIT − 8,1%; 7,7%; 7,3%. Obserwo−
wano nieznaczny spadek zapotrzebowania na insulinę z 0,92 do 0,81 j/kg/d w grupie I i z 0,87 do 0,79 j/kg/d w grupie
II. W obu grupach nie stwierdzono nadmiernego przyrostu masy ciała. W analizowanym okresie w całej grupie
statystycznie znamiennie zmniejszyła się liczba hypoglikemii poniżej 40 mg% z 4,8 ± 1,2 do 2,02 ± 0,7 (epizod/
osobę /miesiąc) (p<0,05). U 4 dzieci dzięki wprowadzonej terapii pompą udało się wyeliminować objaw brzasku.
Odnotowano również zmniejszenie nasilenia hiperglikemii poposiłkowej.
Wnioski:

Zastosowanie w terapii u dzieci osobistych pomp insulinowych umożliwia poprawę wyrównania metabo−

licznego przy jednoczesnym zmniejszeniu liczny niedocukrzeń oraz poprawę komfortu życia zarówno małych pa−
cjentów jak i ich rodziców.

Continuous subcutaneous insulin infusion in treatment of children with type 1

Continuous subcutaneous insulin infusion in treatment of children with type 1
diabetes - safety and benefits

diabetes - safety and benefits

W. Stankiewicz, P. Fichna, B. Skowrońska M. Niedziela

Department of Pediatric Endocrinology and Diabetes, Poznań University of Medical Sciences, Poland

Introduction:

Diabetes type 1 in children is characterized by lability and difficulties in achieving a good metabolic

control. The aim of the treatment of diabetes are glucose levels close to normal values and good quality of life of the
patients. Continuous subcutaneous insulin infusion (CSII) is a tool that may improve metabolic control. Aim: To
estimate the safety and benefits of the CSII with pumps H − Tron Disetronic and Minimed 508 in children with type 1
diabetes. Methods: The study group included 18 children with type 1 diabetes (10 girls and 8 boys) at age from 4,6
till 10,8 years (mean age 7,8 ± 1,2) with diabetes duration: 2,4 − 4,8 years. Before starting CSII 12 children were treated
with conventional insulin therapy (group I − KIT) and 6 patients with intensive insulin therapy (group II − IIT). We
analysed HbA

levels, daily insulin dose, postprandial hyperglycemia and the frequency of hypoglycemia before

CSII treatment and after 6 and 12 months of pump therapy. Results: HbA

decreased in the whole study group in

comparison to the values before CSII. The values of HbA

were (before CSII; 6 months after pump therapy; 12 months

after pump therapy): I group (KIT) − 8,8%; 7,9%; 7,4% (p< 0,05); II group (IIT) − 8,1%; 7,7%; 7,3%. Daily insulin dose
decreased from 0,92 to 0,81 IU/kg/day in the I group and from 0,87 to 0,79 IU/kg/day in the II group. Body mass
indexes in both groups did not change during the therapy. Events of severe hypoglycemia (<40mg%) were reduced in
whole group from 4,8 ± 1,2 to 2,02 ± 0,7 (episode/person/month) (p<0,05). Also postprandial hyperglycemia decreased.
Conclusions:

Intensive insulin treatment with CSII is effective in improving metabolic control, reducing hypoglycemia

events and improving the quality of life in children with type 1 diabetes.

129

Streszczenia / Abstracts

P 77

Ocena wybranych wskaźników wyrównania metabolicznego u dzieci chorują-

Ocena wybranych wskaźników wyrównania metabolicznego u dzieci chorują-
cych na cukrzycę typu 1 w zależności od stosowanej metody insulinoterapii

cych na cukrzycę typu 1 w zależności od stosowanej metody insulinoterapii

A. Jankowska, A. Horodnicka-Józwa, A. Korlatowicz-Bilar, T. Adamczyk, K. Wójcik, M. Walczak

II Klinika Chorób Dzieci Pomorskiej Akademii Medycznej, Szczecin

Wstęp:

Insulinę po raz pierwszy zastosowano w leczeniu cukrzycy w 1922 roku. Od tego czasu wciąż trwają badania

nad najbardziej fizjologicznym sposobem jej podawania, który nie tylko dawałby możliwość przeżycia pacjentom
z cukrzycą typu 1, ale również pozwoliłby w jak najbardziej fizjologiczny sposób naśladować rytm jej wydzielania
oraz zabezpieczał przed rozwojem przewlekłych powikłań choroby. Stworzenie alternatywnej, w stosunku do mode−
lu intensywnej insulinoterapii, drogi leczenia, która ma zapewnić normalizację wartości glikemii, stała się głównym
zadaniem wielu zespołów badawczych. Prowadzenie insulinoterapii metodą ciągłego podskórnego wlewu insuliny
(CSII − continuous subcutaneous insulin infusion), przy użyciu osobistych pomp insulinowych (OPI), znajduje coraz
szersze zastosowanie w leczeniu cukrzycy zwłaszcza u dzieci i młodzieży.
Cel:

Celem naszej pracy była ocena wybranych wskaźników wyrównania metabolicznego cukrzycy typu 1 u dzieci

(HbA

, fruktozamina, lipidogram) po zmianie leczenia z konwencjonalnej lub intensywnej insulinoterapii na OPI.

Materiał i metody:

Badaniem objęto 37 dzieci chorujących na cukrzycę typu 1 (21 chłopców, 16 dziewczynek),

w wieku od 3,3 do 19,5 lat. U wszystkich pacjentów oceniono wyrównanie metaboliczne choroby, dobowe zapotrze−
bowanie na insulinę, jak również stan odżywienia (BMI), w okresie bezpośrednio poprzedzającym zmianę sposobu
insulinoterapii jak i po zmianie leczenia na OPI.
Wyniki:

Nie stwierdzono istotnych różnic w wartościach parametrów wyrównania metabolicznego, z wyjątkiem

stężenia fruktozaminy, które było istotnie niższe po zmianie leczenia na insulinoterapię przy użyciu OPI. Nie obser−
wowano również istotnych statystycznie różnic w dobowym zapotrzebowaniu na insulinę po zmianie leczenie.
Stwierdzono natomiast istotny wzrost wskaźnika BMI po zmianie leczenia na OPI.
Wnioski:
1. Leczenie cukrzycy typu 1 przy użyciu osobistych pomp insulinowych wyraźnie wpływa na zwiększenie wskaźni−
ka BMI u leczonych tą metodą pacjentów z cukrzycą typu 1.
2. Zastosowanie osobistych pomp insulinowych nie poprawia wyrównania metabolicznego u pacjentów źle wyrów−
nanych od początku leczenia choroby.

Assessment of selected parameters of metabolic control in children with

Assessment of selected parameters of metabolic control in children with
diabetes mellitus type 1 depending on the method of treatment.

diabetes mellitus type 1 depending on the method of treatment.

A. Jankowska, A. Horodnicka-Józwa, A. Korlatowicz-Bilar, T. Adamczyk, K. Wójcik, M. Walczak

Department of Pediatric Pomeranian Medical University, Szczecin, Poland

Introduction:

Insulin was used for the first time in the treatment of diabetes mellitus in 1922. Since that time, the

investigators are still looking for the most physiological way of insulin treatment which would not only give the
possibility of surviving the patients with diabetes mellitus but also imitate the physiological rhythm of insulin
secretion and protect from the development of chronic diabetic complications. Creation of alternative method to
intensive insulinotherapy, which optimize the blood glucose level is now the main aim of many investigators’ team.
The CSII − continuous subcutaneous insulin infusion, using personal insulin pump becomes more common method of
treatment of diabetes mellitus, especially in children and teenagers. Aim: The assessment of selected parameters of
metabolic control (HbA

, fructosamine, lipids) in children with diabetes mellitus type 1 before and after changing the

method of treatment to CSII. Material and methods: The investigation was performed in 37 patients (21 boys, 16
girls), aged 3.3 − 19.5. In the whole group the metabolic control, daily insulin dose as well as body mass index (BMI)
were assessed in the period just before and after changing the method of insulinotherapy to personal insulin pump.
Results:

No significant difference in the value of parameters of metabolic control was found, except the level of

fructosamine which was significantly lower after changing the method of insulinotherapy to CSII. No significant
difference in daily insulin dose was observed after changing the method of treatment. Significant increase of BMI was
observed after changing the method of treatment to CSII. Conclusions: 1. The treatment of diabetes mellitus using
continuous subcutaneous insulin infusion increases the BMI in the patients treated this method. 2. Continuous
subcutaneous insulin infusion does not improve the metabolic control in the patients with bad metabolic control
from the beginning of diabetic treatment.

130

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 78

P 78 Zastosowanie osobistej pompy insulinowej u 7-tygodniowego niemowlęcia

Zastosowanie osobistej pompy insulinowej u 7-tygodniowego niemowlęcia

Zastosowanie osobistej pompy insulinowej u 7-tygodniowego niemowlęcia
z cukrzycą

z cukrzycą

M. Myśliwiec,

A. Balcerska,

K. Zorena,

J. Myśliwska,

J. Nazim,

J. Bautembach-Minkowska,

J. Wierzba

Klinika Pediatrii, Hematologii, Onkologii i Endokrynologii Akademii Medycznej w Gdańsku,

Zakład Immunologii Akademii

Medycznej w Gdańsku,

Klinika Endokrynologii Dzieci i Młodzieży Katedry Pediatrii, Polsko - Amerykański Instytut Pediatrii,

Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie

Etiologia i przebieg cukrzycy rozpoznanej w okresie noworodkowym jest ciągle przedmiotem badań. Natomiast rozpoznanie hipergli−
kemii w tym okresie wymaga natychmiastowego wdrożenia insulinoterapii. Leczenie cukrzycy u noworodków i niemowląt jest trudne
ze względu na konieczność stosowania bardzo małych dawek insuliny, nawet z dokładnością do 0.05 jednostki w celu zmniejszenia
ryzyka wystąpienia hipoglikemii. Opis przypadku: Chłopiec urodzony 01.07.2004 został przekazany z Oddziału Noworodkowego do
Kliniki Pediatrii, Hematologii, Onkologii i Endokrynologii Akademii Medycznej w Gdańsku w ósmej dobie życia z podejrzeniem
cukrzycy (poziomy glikemii wahały się od 350 − 470 mg.%). Już w 1 dobie życia włączono insulinoterapię dożylną. W wywiadzie: matka
lat 27, ojciec lat 30 − zdrowi. Wywiad rodzinny w kierunku cukrzycy i innych chorób o podłożu autoimmunologicznym negatywny.
Przebieg ciąży do 37 tygodnia prawidłowy. Wynik testu po doustnym obciążeniu glukozą wykonany u matki w czasie ciąży prawidłowy.
Poród w 37 tygodniu ciąży, zakończony cesarskim cięciem z powodu wahań tętna płodu. Waga urodzeniowa wynosiła 1900 g., długość
ciała − 47 cm., skala Apgar w 3 min. − 8 punktów. W badaniu klinicznym, laboratoryjnym, bakteriologicznym do 3 tygodnia życia nie
stwierdzono współistniejących infekcji układowych. Zapotrzebowanie na insulinę wynosiło 0.6 − 1j./kg./dobę. Pomimo precyzyjnej
insulinoterapii dożylnej u chłopca utrzymywały się duże wahania poziomów glikemii. Dodatkowo wyrównanie metaboliczne u pacjenta
utrudniały pojawiające się kolejno od 3 tygodnia życia uogólnione zakażenia szczepami szpitalnymi. Pacjent wymagał szerokiej antybio−
tykoterapii dożylnej. Niedostateczne wyrównanie metaboliczne, współistniejące infekcje były powodem słabego przyrostu masy ciała
oraz opóźnionego rozwoju psychomotorycznego chłopca. W 7 tygodniu życia u pacjenta zastosowano leczenie insuliną NovoRapid za
pomocą osobistej pompy insulinowej firmy Medtronic. Dawka dobowa insuliny w już 3 dobie życia po zastosowaniu tej metody leczenia
uległa zmniejszeniu do 0.5j./kg.wagi ciała/dobę, a poziomy glikemii uległy normalizacji. Rodziców wyedukowano w zakresie leczenia
i obsługi osobistej pompy insulinowej. Wypisano pacjenta do domu w 9 tygodniu życia do domu. W trakcie tej terapii pacjent w 6
miesiącu życia ważył 6300g. osiągając jednocześnie rozwój psychomotoryczny nie odbiegający od rozwoju jego rówieśników. Badania
biochemiczne wykazały poziom C − peptydu na czczo i po stymulacji glukagonem <0.5ng/ml. Natomiast badane markery immunolo−
giczne zarówno odpowiedzi humoralnej jak i komórkowej są ujemne. Obecnie trwają badania genetyczne u pacjenta i jego rodziców.
Wnioski

: Prezentowany przypadek wskazuje, że u dzieci z cukrzycą rozpoznaną w okresie noworodkowym włączenie insulinoterapii za

pomocą osobistej pompy insulinowej jest możliwe i jest najlepszą metodą leczenia. Utrzymywanie się objawów cukrzycy u pacjentów bez
tendencji do ustępowania wymaga rewizji wstępnego rozpoznania przejściowej cukrzycy noworodków i rozpoznanie właściwej cukrzy−
cy typu 1, a być może również cukrzycy niezależnej od insuliny.

The usage of the personal insulin pomp in treatment of a 7 week infant with

The usage of the personal insulin pomp in treatment of a 7 week infant with
diabetes mellitus

diabetes mellitus

M. Myśliwiec,

A. Balcerska,

K. Zorena,

J. Myśliwska,

J. Nazim,

J. Bautembach-Minkowska,

J. Wierzba

Instiute of Pediatrics, Hematology, Oncology and Endocrinology, Medical University of Gdańsk,

Departament Immunology,

Medical University of Gdańsk,

Departament of Endocrinology for Children and Adolescents, Polish - American Institute of

Pediatrics, Collegium Medicum, Jagiellonian University, Cracow, Poland.

Etiology and the course of the diabetes mellitus type 1 diagnosed in infancy remains the subject of intensive investigations, nonetheless the
diagnosis of hyperglycemia in this period obliges prompt start of the insulinotherapy. The treatment of newborns and infants is challenging
because of the necessity to use very low doses of insulin with an accuracy down to 0.05 unit in order to decrease the risk of hypoglycemia.
Case report:

A boy born on 01.07.2004 was transferred from the Neonatal Ward on the 8

day of life with the supposition of diabetes

mellitus (the blood glucose levels were 350 − 470 mg.%). The i.v. insulinotherapy was started already in the first day of life. Patient’s history:
born of young (mother: 27, father: 30 years old) healthy parents, with no family history of diabetes or other autoimmune disorders. The
mother’s oral glucose tolerance test done during pregnancy normal. The course of the pregnancy uncomplicated until 37 week of gestation
when due to alterations in the heart rate cesarean section was done. Birth weight 1900g, body length 47cm, APGAR at 3’ − 8 points. In the
clinical, laboratory and bacteriologic examinations no sigh of infection was detected during the first 3 weeks of life. The insulin demand was
0.6 − 1 unit/kg/24hrs. In spite of precise i.v. insulinotherapy fluctuations in glucose levels persisted. Additionally the achievement of the
metabolic compliance was complicated by generalized infections caused by hospital pathogens that required broad − spectrum i.v. antibiotic
therapy. The insufficient metabolic compliance and the concomitant infections were the reasons for poor weight gain and delayed psycho−
motoric development. At the age of 7 weeks personal insulin pomp (Medtronic) for the delivery of NovoRapid insulin was introduced.
Already on the 3

day of such a treatment, the daily insulin dose could be decreased down to 0.5unit/kg/24hrs, and glucose levels

normalized. The parents were trained in handling and treatment of the diabetes using a personal insulin pomp. At the age of 9 weeks the
patient was discharged from the hospital. In the course of this treatment the patient weighed 6300 g. at the age of 6months, and his
psychomotoric development reached the milestones adequate for the age. The biochemical examinations revealed C − peptide levels both
fasting and after glucagon stimulation <0.5ng/ml. Conversely, the analyzed immunologic markers of the both humoral and cellular response
are negative. Presently, genetic testing of the patient and his parents is carried out. Conclusions: The presented case shows that the
insulinotherapy carried out via personal insulin pomp is the best way of treatment in children diagnosed with diabetes mellitus during
infancy. The persistence of the diabetic symptoms in patients with no tendency to withdraw requires reconsideration of preliminary diagnosis
of transient diabetes of newborn and diagnosis proper diabetes mellitus type 1 and perhaps also diabetes independent of insulin.

131

Streszczenia / Abstracts

P 79

Zaburzenia przewodnictwa nerwowego u dzieci i młodzieży z cukrzycą typu 1

M. Wysocka-Mincewicz,

H. Trippenbach-Dulska,

E. Pańkowska

Klinika Pediatrii, Instytut - Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie,

Klinika Diabetologii Dziecięcej, Patologii

Noworodka i Wad Wrodzonych Akademia Medyczna w Warszawie

Postępy insulinoterapii zmniejszyły częstotliwość i nasilenie późnych powikłań cukrzycy, ale nie zapobiegły im całko−
wicie. Doniesienia na temat czasu wystąpienia neuropatii u dzieci i młodzieży z cukrzycą typu 1 są sprzeczne m.in. ze
względu na różne metody jej oceny. Celem badania była ocena przewodnictwa nerwowego u dzieci z cukrzycą typu 1
trwającą co najmniej 3 lata. Materiał: W badaniu wzięło udział 97 dzieci w wieku co najmniej 10 lat (średnio 15,4 ± 2,16
lat) z cukrzycą typu 1 (średnio 8,11 ± 2,9 lat). Średnia HbA

dla całego czasu trwania choroby wynosiła 8,58 ± 1.06%.

Metody. Wykonywano badanie elektroneurograficzne nerwów ruchowych (pośrodkowego, łokciowego, piszczelowe−
go i strzałkowego) oraz czuciowych (pośrodkowego, łokciowego i łydkowego) za pomocą standardowych technik
pobudzania i odbioru. W nerwach ruchowych oznaczano szybkość przewodzenia, amplitudę potencjału, latencję dy−
stalną oraz latencję fali F. W nerwach czuciowym oznaczano czas przewodzenia, amplitudę potencjału czuciowego
i szybkość przewodzenia. Za nieprawidłowe wyniki wszystkich badań przyjmowano wartości wykraczające poza 2
odchylenia standardowe poza normę. Wyniki: U 8,2% pacjentów rozpoznano objawową polineuropatię cukrzycową,
definiowaną jako występowanie nieprawidłowego przewodzenia w co najmniej dwu nerwach oraz objawów klinicz−
nych podmiotowych i/lub przedmiotowych. U 16,5% pacjentów rozpoznano subkliniczną polineuropatię definiowaną
jako występowanie nieprawidłowości w przewodzeniu nerwowym w co najmniej dwu nerwach, bez objawów klinicz−
nych. W badanym materiale u 27,8% dzieci występowało uszkodzenie nerwu strzałkowego, u 22,7% nerwu łydkowego,
u 17,5% czuciowego łokciowego, u 14,4% ruchowego pośrodkowego, 7,2% łokciowego ruchowego, u 6,2% pośrodko−
wego czuciowego oraz u 5,1% piszczelowego. Stwierdzono uszkodzenie 15,5% badanych nerwów czuciowych i 13,7%
badanych nerwów ruchowych, co nie stanowi różnic znamiennych statystycznie. Wyniki badania potwierdzają zna−
miennie częstsze uszkodzenie nerwów kończyn dolnych w porównaniu z nerwami kończyn górnych (odpowiednio
18,6% vs 11,3%, p<0,01). W badanej grupie dzieci z cukrzycą wykazano u 28,9% dzieci nieprawidłowy czas przewo−
dzenia w nerwie łokciowym, bez innych nieprawidłowości, co może wskazywać na neuropatię ze wstecznym obumie−
raniem aksonu. Wnioski: Polineuropatię cukrzycową stwierdzono u jednej czwartej dzieci z grupy badanej. Najczęściej
uszkodzonymi nerwami są nerwy obwodowe kończyn dolnych: strzałkowy oraz łydkowy. W badanym materiale nie
stwierdzono różnic znamiennych statystycznie między częstością uszkodzenia nerwów czuciowych, a ruchowych.
U prawie jednej trzeciej dzieci występuje wydłużenie latencji dystalnej i/lub czasu przewodzenia co może wskazywać
na neuropatię ze wstecznym obumieraniem aksonu.

Nerve conduction abnormalities in children and adolescents with type 1

Nerve conduction abnormalities in children and adolescents with type 1
diabetes

diabetes

M. Wysocka - Mincewicz,

H. Trippenbach - Dulska,

E. Pańkowska

Clinic of Pediatric, Children’s Memorial Health Hospital Warsaw,

Klinika Diabetologii Dziecięcej, Patologii Noworodka i

Wad Wrodzonych, Akademia Medyczna w Warszawie

Improvement of insulinotherapy decreased the frequency and the seriousness of diabetic late complications, but did not prevent them
completely. Reports about the development of neuropathy in children and adolescents with type 1 diabetes varied much, depends on
different methods and criteria’s. Material and Methods: 97 children with type 1 diabetes (55 girls, 42 boys, mean age 15,4 ± 2,16
years, mean duration of diabetes 8,11 ± 2,9 years, mean age in onset 7,16 ± 2,96 years, mean HbA

8,58 ± 1,06%) at least 10 years

old and with at least 3 years duration of diabetes, were included to study. Nerve conduction studies of the median, ulnar, tibial and
peroneal motor nerves, and median, ulnar and sural sensory nerves were performed with standard surface stimulating and recording
techniques. The amplitude, velocity, distal latency, and latency F wave in motor nerves and sensory latencies, amplitude and velocity
in sensory nerves were detected. Results: 8 (8,2%) patients had diabetic polineuropathy as defined by abnormalities in nerve
conduction test in at least two nerves and clinical signs or symptoms. 16 (16,5%) patients had subclinical polineuropathy as defined by
abnormalities in at least two nerves without signs or symptoms. Abnormalities in conduction tests in 27,8% of diabetic children in
peroneal nerves, 22,7% in sural, 17,5% in sensory ulnar, 14,4% in median motor, 7,2% in ulnar motor, 6,2% in median sensory and
5,1% in tibial nerves were detected. Peripheral sensory nerves were abnormal in 15,5% of tested sensory nerves, and motor in 13,7%
of tested motor nerves, which was statistically non significant. Study confirmed that peripheral nerves of legs are more frequent
abnormal in diabetic patients (18,6% nerves of legs vs 11,3% nerves of arms, p<0,01). In studied group of diabetic children 28,9% had
abnormality in sensory ulnar, without any other abnormalities in conduction tests, which may indicate on dying − back neuropathy.
Conclusions

: The diabetic polyneuropathy was diagnosed in a quarter of studied population. Percentage of sensory nerves abnormalities

did not differ from motor nerves. The most frequent impairment were detected in nerves of lower limits sural and peroneal. In studied
population near 30% elongation of latency were detected.

132

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 80

P 80 Współistnienie zmian w obwodowym i ośrodkowym układzie nerwowym u

Współistnienie zmian w obwodowym i ośrodkowym układzie nerwowym u

Współistnienie zmian w obwodowym i ośrodkowym układzie nerwowym u
dzieci i młodzieży z cukrzycą typu 1

dzieci i młodzieży z cukrzycą typu 1

M. Wysocka-Mincewicz,

H. Trippenbach-Dulska,

E. Pańkowska

Klinika Pediatrii, Instytut - Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka, Warszawa,

Klinika Diabetologii Dziecięcej, Patologii

Noworodka i Wad Wrodzonych, Akademia Medyczna w Warszawie

Zmiany w układzie nerwowym u chorych z cukrzycą są dotychczas słabo zbadanym aspektem. Niemniej udowodniono pojawianie się
zmian w obwodowym układzie nerwowym oraz w drodze słuchowej już po kilku latach trwania cukrzycy. Celem badania była ocena
współwystępowania zmian w obwodowym i ośrodkowym układzie nerwowym u dzieci z cukrzycą typu 1. Materiał: W badaniu
wzięło udział 97 dzieci w wieku co najmniej 10 lat (średnio 15,4 ± 2,16 lat) z cukrzycą typu 1 (średnio 8,11 ± 2,9 lat). Średnia HbA

dla całego czasu trwania choroby wynosiła 8,58 ± 1.06%. Metody: Wykonano badanie elektroneurograficzne (ENG), słuchowe
potencjały wywołane (ABR) oraz wzrokowe potencjały wywołane (VEP). Przeprowadzono ENG nerwów ruchowych (pośrodkowe−
go, łokciowego, piszczelowego i strzałkowego) oraz czuciowych (pośrodkowego, łokciowego i łydkowego) za pomocą standardo−
wych technik pobudzania i odbioru. Oceniano amplitudę potencjału, szybkość przewodzenia oraz latencję dystalną i latencję fali F w
nerwach ruchowych, a czas przewodzenia w nerwach czuciowych. W ABR oceniano latencję fali I, III, V oraz interwał I − III, III − V
i I − V. W VEP oceniano latencję oraz amplitudę potencjału P100. Wyniki: W badanej grupie u jednego dziecka stwierdzono
nieprawidłowe zapisy słuchowych i wzrokowych potencjałów wywołanych oraz polineuropatię cukrzycową. U jednego dziecka
wykazano zmiany we wzrokowych potencjałach wywołanych oraz polineuropatię cukrzycową. U 24 dzieci wykazano nieprawidłowy
ABR. U 17 dzieci rozpoznano polineuropatię cukrzycową, a u kolejnych 5 polineuropatii towarzyszyły nieprawidłowe wyniki ABR.
U jednego dziecka występowały nieprawidłowe VEP bez innych odchyleń w badaniach. Grupa dzieci z polineuropatią w porównaniu
z dziećmi bez polineuropatii miała znamiennie wydłużenie latencji fali I (p<0,05). W pozostałych parametrach ABR i VEP nie
stwierdzono znamiennych różnic w grupie dzieci z polineuropatią i bez tego powikłania. Stwierdzono zależność między latencją fali I
w ABR, a czasem przewodzenia we wszystkich nerwach czuciowych i latencją dystalną w nerwie piszczelowym. Latencja fali III
korelowała znamiennie jedynie z czasem przewodzenia w nerwie łokciowym i latencją dystalną w nerwie piszczelowym. Latencja fali
V korelowała z wartościami latencji końcowej w nerwach pośrodkowym i piszczelowym, oraz z latencją fali F we wszystkich
badanych oprócz nerwu piszczelowego, a z nerwów czuciowych z czasem przewodzenia w nerwie łokciowym. Wnioski: Badania
elektrofizjologiczne wykazały zmiany w obwodowym i ośrodkowym układzie nerwowym, które rzadko współistniały u poszczegól−
nych pacjentów. Polineuropatia cukrzycowa i zaburzenia drogi słuchowej występują u około jednej czwartej badanej populacji.
Zaburzenia drogi wzrokowej występowały u 3 % badanej grupy.

Coexistence of abnormalities in peripheral and central nervous systems in

Coexistence of abnormalities in peripheral and central nervous systems in
children and adolescents with type 1 diabetes

children and adolescents with type 1 diabetes

M. Wysocka-Mincewicz,

H. Trippenbach-Dulska,

E. Pańkowska

Clinic of Pediatric Children’s Memorial Health Hospital, Warsaw,

Klinika Diabetologii Dziecięcej, Patologii Noworodka i

Wad Wrodzonych, Akademia Medyczna w Warszawie

Abnormalities in central and peripheral nervous systems in children with type 1 diabetes were not in − depth analysed, in spite of defects
of peripheral nerves conduction and hearing pathway were detected. The aim of the study was the detection and analysis of these
defects coexistence. Material and Methods: 97 children with type 1 diabetes (55 girls, 42 boys, mean age 15,4 ± 2,16 years, mean
duration of diabetes 8,11 ± 2,9 years, mean age in onset 7,16 ± 2,96 years, mean HbA

8,58 ± 1,06%) at least 10 years old and with

at least 3 years duration of diabetes, were included to study. Nerve conduction studies of the median, ulnar, tibial and peroneal motor
nerves, and median, ulnar and sural sensory nerves were performed with standard surface stimulating and recording techniques. The
amplitude, velocity, distal latency, and latency F wave in motor nerves and sensory latencies, amplitude and velocity in sensory nerves
were detected. Auditory brainstem responses (ABR) have been done and latency of wave I, III, V, and intervals I − III, III − V and I −
V were detected. In VEP latency and amplitude of P100 potential were recorded. Results: In studied population in one person diabetic
polyneuropathy and abnormally auditory and visual evoked potentials were detected and in second polyneuropathy and abnormalitries
in VEP. In 24 children abnormal ABR were recorded. In 17 cases diabetic polyneuropathy and in 5 children polyneuropathy with ABR
deficits were diagnosed. In one person abnormal VEP without any other abnormalities were detected. In group with polyneuropathy
in comparison with group without this complication significant prolongation of wave I were recorded (p<0,05). In the other parameters
in ABR and VEP any significant differences were not detected. Correlations between wave I latency of ABR and sensory latency in
all tested nerves and motor latency in peroneal nerve were recorded. Wave III latency significantly correlated with sensory latency in
ulnar nerve and distal latency in tibial nerve. Correlation of wave V latency and distal latency in median and tibial nerve and latency of
wave F in median, ulnar and peroneal nerves, and sensory latency in ulnar nerve were showed. Conclusions: Electrophisiological
studies deficits in peripheral and central nervous system were revealed, but abnormalities in more than one test in one person were
rarely detected. Diabetic polyneuropathy and deficits in auditory pathway in about one fourth of studied population were showed.
Abnormalities in VEP in 3% of children were revealed.

133

Streszczenia / Abstracts

P 81

Rozpuszczalna trombomodulina (sTM) - marker uszkodzenia śródbłonka u

Rozpuszczalna trombomodulina (sTM) - marker uszkodzenia śródbłonka u
dzieci i młodzieży z cukrzycą typu 1

dzieci i młodzieży z cukrzycą typu 1

K. Wojtkielewicz, M. Urban, J. Peczyńska, B. Głowińska

II Klinika Chorób Dzieci AM w Białymstoku

Wstęp:

Miażdżyca staje się coraz powszechniejszą chorobą nawet w populacji dzieci i młodzieży. Rozwija się na tle

dysfunkcji śródbłonka naczyniowego, do której może dochodzić w następstwie narażenia na działanie czynników
ryzyka miażdżycy, do których należy cukrzyca typu 1. Markerem uszkodzenia śródbłonka jest trombomodulina
(TM). Po zadziałaniu czynników aterogennych może dochodzić do odłączania rozpuszczalnej frakcji TM (sTM)
i pojawiania się jej w zwiększonej ilości w surowicy krwi. Cel pracy: Celem tej pracy była próba udzielenia odpowie−
dzi na pytanie, czy u dzieci z cukrzycą typu 1 dochodzi do wzrostu sTM − jednego z biochemicznych markerów
uszkodzenia śródbłonka. Materiał i metody: Badaniem objęto 35 dzieci z cukrzycą typu 1, w tym 19 dziewcząt oraz
16 chłopców, w wieku 9,9 − 20,7 lat. Do badań zakwalifikowano tylko dzieci z dobrym i średnim wyrównaniem
metabolicznym (HbA

w granicach 5,8 − 8%), bez przewlekłych powikłań cukrzycowych. Grupę kontrolną stanowiło

17 dzieci zdrowych, w tym 8 dziewcząt oraz 9 chłopców, w wieku 12 − 17,9 lat, z nieobciążonym wywiadem rodzin−
nym, co do występowania schorzeń sercowo − naczyniowych. Stężenie sTM oznaczano metodą ELISA. Stężenie
cholesterolu całkowitego, HDL i triglicerydów oceniano wykorzystując rutynowe zestawy laboratoryjne, stężenie
LDL obliczano na podstawie reguły Friedewalda. U wszystkich badanych określono BMI. Oznaczono również śred−
nie ciśnienie tętnicze krwi na podstawie 24 godzinnego monitorowania RR (ABPM). Z uwagi na wydalanie sTM
przez nerki badano dodatkowo stężenie kreatyniny w surowicy krwi oraz obliczano klirens kreatyniny. Wyniki:
W analizowanej grupie dzieci i młodzieży z cukrzycą typu 1, stwierdzono znamienne statystycznie wyższe stężenie
rozpuszczalnej frakcji trombomoduliny (sTM), w stosunku do stężenia u dzieci i młodzieży z grupy kontrolnej
(4,06 ± 0,92 vs 3,43 ± 0,4 p<0,05). Stwierdzono również istotnie wyższe stężenie HDL − cholesterolu w grupie bada−
nej. Zauważono dodatnią korelację sTM z cholesterolem całkowitym i frakcją LDL. Nie stwierdzono istotnych różnic
między grupami w odniesieniu do wartości ciśnienia tętniczego, BMI oraz parametrów funkcji nerek. Nie znaleziono
również związku sTM z płcią i wiekiem. Wnioski: 1. U dzieci z cukrzycą typu 1, w porównaniu do dzieci zdrowych,
stwierdzono podwyższony poziom sTM w surowicy krwi. 2. Podwyższone stężenie sTM w grupie dzieci chorych na
cukrzycę może sugerować niedomogę komórek śródbłonka, co skłania do podjęcia działań profilaktycznych, w celu
zapobieżenia ewentualnym zdarzeniom sercowo − naczyniowym w III − IV dekadzie życia.

Soluble thrombomodulin (sTM) - a molecular marker of endothelial cell injury

Soluble thrombomodulin (sTM) - a molecular marker of endothelial cell injury
in children and adolescents with type 1 diabetes

in children and adolescents with type 1 diabetes

K. Wojtkielewicz, M. Urban, J. Peczyńska, B. Głowińska

Department of Children’s Diseases, Medical University of Białystok, Poland

Introduction:

Endothelial damage is an early step in the pathogenesis of atherosclerosis which begins in early childhood after exposure

to atherogenic risk factors such as diabetes mellitus. Its progression may lead to very severe cardiovascular complications. TM − a specific
marker of endothelial cell damage, is a transmembranous glycoprotein with anti − coagulant properties. It has a large, extra − cellular region
comprising a thrombin binding site. TM − thrombin complex becomes an activator of protein C which inactivates factor Va and VIIIa and
thereby inhibits the blood coagulation cascade. Aim: The aim of the present study was to investigate if plasma concentration of sTM is
higher in children and adolescents with type 1 diabetes. Materials and methods: We studied 35 diabetic children, 19 girls and 16 boys,
(age range 9,9 − 20,7 years), with good metabolic control, without chronic diabetic complications and 17 normal weight healthy controls,
(age range 12 − 17,9 years) without family history of cardiovascular diseases. The concentration of sTM was measured by the methods of
ELISA. The concentration of total cholesterol, HDL, triglicerydes were assessed using routine laboratory kits. The concentration of LDL
was calculated by means of Friedewald«s formula. We also calculated body mass index (BMI) and measured average blood pressure using
ABPM (Arterial Blood Pressure Monitoring). As sTM is excreted by the kidney we also measured plasma level of creatynine and its
clearance. Results: Plasma concentration of sTM in the group with type 1 diabetes mellitus was significantly higher than that in the control
group (4,06 ± 0,92 vs 3,43 ± 0,4 p<0,05). Compared with non − diabetic patients, diabetic children had higher plasma concentration of
total cholesterol and significantly lower level of HDL − c. In addition statistically significant correlation between sTM and total cholesterol
and LDL was observed in the diabetic group. We did not notice differences in blood pressure, BMI and parameters of renal function in
study groups. There were no significant associations between sTM and age or sex. Conclusion: 1. The increased level of sTM was
reported in children with type 1 diabetic. 2. Higher level of sTM in children with diabetes makes us sure that endothelium cells may be
damaged in this group. These results constitute an additional signal that a lot of effort should be put into the endeavors to eliminate
atherogenes risk factors in children population in order to prevent cardiovascular events.

134

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 82

P 82 Związek przeciwciał anty - GAD

Związek przeciwciał anty - GAD

oraz IA - 2 z cytokinami u dzieci z przewlekłą

cukrzycą typu 1

K. Zorena,

J. Myśliwska,

M. Myśliwiec,

A. Balcerska,

Ż. Sibińska

Zakład Immunologii;

Klinika Pediatrii, Hematologii, Onkologii i Endokrynologii Dziecięcej Akademii Medycznej w Gdańsku

Wprowadzenie

: Cukrzyca typu 1 jest chorobą autoimmunizacyjną charakteryzująca się destrukcją komórek

β trzustki.

Wiadomo, iż przeciwciała przeciw dekarboksylazie kwasu glutaminowego (anty − GAD

) oraz przeciwciała przeciw

fosfatazie tyrozynowej (IA − 2) ukazujące się w surowicy krwi są związane z destrukcją komórek

β i rozwojem

cukrzycy. Istnieje też coraz więcej dowodów że produkcja cytokin odgrywa kluczową rolę w patogenezie zaburzeń
autoimmunologicznych. Dlatego też celem naszym było zbadanie zależności między obecnością przeciwciał
a cytokinami pro − i anty − zapalnymi.
Materiał i metody

: 56 dzieci z przewlekłą cukrzycą typu 1 w wieku 13.6 ± 3.74 lat będących pod stałą opieką

Diabetologicznej Przychodni dla Dzieci i Młodzieży w Gdańsku. U tych dzieci wykonano badania kliniczne. Grupę
kontrolą stanowiło dobranych wiekowo 20 zdrowych dzieci. U wszystkich badanych dzieci zbadano poziom cyto−
kin; Tumor Necrosis Factor alpha (TNFá), Interleukiny 2 (IL2), Interleukiny 6 (IL6), Interleukiny 12 (IL12) and
Interleukiny 10 (IL10) w surowicy krwi wysoko czułym immoenzymatycznym testem ELISA firmy R&D Natomiast
obecność przeciwciał any − GAD

oraz IA − 2A była mierzona zestawem RIA firmy (EUROIMMUN GmbH, Lubeck −

Germany) według protokołu producenta.
Wyniki

: Dzieci z przewlekłą cukrzycą typu 1 podzielono na 2 grupy: GAD

(+), GAD

(− ). Trzecią grupę stanowiły

dzieci zdrowe. U dzieci u których wykryto przeciwciała anty − GAD

były grupą statystycznie znamiennie starszą

z dłuższym czasem trwania choroby z wyższym poziomem HbA

oraz wyższym poziomem TNFa w surowicy krwi

w porównaniu do grupy u których nie wykryto anty − GAD

oraz grupą dzieci zdrowych. Ponadto wykazano staty−

stycznie znamienną różnicę między obecnością IA − 2 a poziomem HbA

Podsumowanie

: Na podstawie przeprowadzonych badań u dzieci z przewlekłą cukrzycą typu 1 wykazano związek

przeciwciał anty − GAD

i IA − 2 z poziomem HbA

oraz związek TNFa z anty − GAD

co może mieć związek

z rozwojem i postępem choroby.

An association of anti - GAD

and IA - 2 antibodies with cytokines in children

type 1 diabetes mellitus

K. Zorena,

J. Myśliwska,

M. Myśliwiec,

A. Balcerska,

Ż. Sibińska

Department of Immunology;

Clinic of Pediatrics, Hematology, Oncology and Endocrinology, Medical University of Gdańsk,

Poland

Introduction:

Type 1 diabetes is an autoimmune disease characterized by destruction of the insulin producing

β cells

in the islets of Langerhans. Glutamic acid decarboxylase (GAD

) and tyrosinphosphatase (IA − 2) are one of several

autoantigens associated with the destruction of the

β cells and the development of type 1 diabetes. Since an increasing

evidence exists that cytokine production plays a key role in the pathogenesis of a number of autoimmune disorders
including IDDM, we decided to investigate the association between anti − GAD

and IA − 2 antibodies and levels of

circulating cytokines.
Patients and methods:

Fifty six children (36 girls and 20 boys, age 13.6 ± 3.74 years) with type 1 DM were recruited

from The Outpatient Diabetic Department Medical University of Gdańsk. A group of 20 healthy children, of similar
age, volunteered as a control group. They were apparently healthy as based on medical examination. Basic laboratory
data were obtained for all the patients. Moreover, we measured levels of Tumor Necrosis Factor alpha (TNFá), Interleukin
2 (IL2), Interleukin 6 (IL6), Interleukin 12 (IL12) and Interleukin 10 (IL10) in serum by ELISA method (Quantikine
Human by R&D Systems, Minneapolis, Minn., USA). Anti − GAD

and IA − 2A antibodies were measured by RIA tests

(EUROIMMUN GmbH, Lubeck − Germany) according to manufacturer protocol.
Results:

Children with long standing diabetes mellitus were divided into groups: with anti − GAD

(+) and without

anti − GAD

(− ). Children with anti − GAD

had significantly longer duration of the disease, higher HbA

and higher

TNFa levels. However there were no significant differences the levels of IL2, IL6, IL12 and IL10 between groups.
Conclusion:

These data suggest a close association of islet antibody status with TNFa level what may lead to the

progress of disease.

135

Streszczenia / Abstracts

P 83

Grelina, hormon wzrostu i IGF - 1 u dzieci z cukrzycą typu 1

M. Szalecki,

E. Pańkowska,

P. Jarosz-Chobot,

E. Piontek,

R. Janas

Klinika Pediatrii, I-P CZD,Warszawa,

Oddział Endokrynologiczno - Diabetologiczny WSSD, Kielce,

Klinika Diabetologii i

Wad Wrodzonych, AM, Warszawa,

Klinika Pediatrii,Endokrynologii i Diabetologii AM, Katowice,

Zakład Radioimmunolo-

gii, I-P CZD, Warszawa.

Zaburzenia osi hormonu wzrostu odgrywają wielką rolę u pacjentów z cukrzyca typu 1 − w patogenezie powikłań
póżnych, insulinooporności i zaburzeniach lipidowych.
Celem pracy była ocena zachowania się stężeń greliny i IGF − 1 (w surowicy) i hormonu wzrostu (w moczu) u dzieci
z cukrzycą typu 1 w porównaniu ze zdrowymi rówieśnikami i ocena wpływu stosowanej metody leczenia na zacho−
wanie się powyższych parametrów.
Do badania włączono 67 dzieci z cukrzycą typu 1 w okresie prepubertalnym (T<2), bez współistniejących chorób,
czas trwania cukrzycy minimum 2 lata.U 22 dzieci stosowano insuline krótkodziałającą i o średnio długim czasie
działania podawane dwukrotnie w ciągu dnia (CIT), u 21 metodą wielokrotnych wstrzyknięć (MII) a u 24 analog
insuliny krótkodziałającej podawany w ciągłym podskórnym wlewie za pomocą indywidualnych pomp insulino−
wych (CSII). Grupę kontrolną stanowiło 15 zdrowych rówieśników. Próbki krwi i moczu do badań pobierano rano na
czczo w warunkach szpitalnych po nocy bez epizodów hipo i hiperglikemii. Analizy wykonywano w Zakładzie
Radioimmunologii I−P CZD z użyciem komercyjnych zestawów.
Wyniki

: Stężenia greliny były niższe u dzieci z cukrzycą typu 1 (najniższe w grupie CSII, wyższe w MII i najwyższe

w CIT − wyższe nawet niż w grupie kontrolnej). Stężenie hormonu wzrostu w mocz u dzieci chorych niż u zdrowych
niezależnie od metody leczenia. Stężenia IGF − 1 były wyższe u dzieci chorych (najwyższe w grupie MII).
Wnioski

: 1. Poziomy greliny w surowicy i hormonu wzrostu w moczu były niższe a IGF − 1 wyższe u dzieci z cukrzycą

typu 1 niż u zdrowych. 2. Rodzaj leczenia wydaje się mieć wpływ na stężenia greliny i IGF − 1 a nie ma na stężenie
hormonu wzrostu. 3. Konieczna jest ocena wpływu wieku, płci, czasu trwania choroby, wyrównania metabolicznego,
ilości podawanej insuliny, wzrostu, masy ciała, BMI i korelacje badanych parametrów.
Praca finansowana z grantu KBN, PB 378/PO5/2002/23

Ghrelin, growth hormone and IGF - 1 in children with IDDM

M. Szalecki,

E. Pańkowska,

P. Jarosz-Chobot,

E. Piontek,

R. Janas

Clinic of Pediatric Children’s Memorial Health Hospital Warsaw,

Clinic of Diabetology Medical Academy Warsaw,

Clinic

of Pediatric Endocrinology and Diabetology medical Academy Katowice,

Department of Radioimmunology Children’s

Memorial Health Hospital, Warsaw

Abnormalities of growth hormone axis play a great role in patients with IDDM in: diabetes complications, insulin
resistance, fat disorders and dawn phenomen. The aim of the study was the evaluation of ghrelin and IGF − 1 in blood
and growth hormone in urine of pre − pubertal children with IDDM and estimates of the influence of different
therapeutic modalities.
Sixty seven patients and 15 age matched, healthy children were included into the study. All children were pre
pubertal, diagnosed for IDDM for more than two years and without any coexisting diseases. All patients were divided
into groups according to the kind of therapy: 22 children were treated with conventional insulin therapy (CIT), 21
received multiple insulin injections (MII) and 24 were treated with continuous subcutaneus insulin infusion (CSII).
Blood and urine samples were obtained between 7: 30 and 8: 30 am. From children with normoglycamia (after a night
without episodes of hyperglycemia or hypoglycemia). All analysis were made by enzyme − linked immunoadsorbent
assay (ELISA) commercial kits.
Ghrelin levels were lower in children with IDDM. The lowest levels were in CSII treatment group, higher in MII group
and the highest in CIT treatment group (higher even than in control group). Growth hormone levels in urine were
lower in children with IDDM than in healthy children, regardless of the kind of therapy. IGF − 1 levels were higher in
children with IDDM (the highest in the MII treatment group).
Conclussion:

1. Ghrelin levels in blood and growth hormone levels in urine were lower and IGF − 1 levels in blood

were higher in IDDM than in healthy children. 2. The kind of therapy appears to have an influence on ghrelin and IGF
− 1 levels but not on growth hormone levels. 3. It is necessary to estimate the influence of age, sex, height and weight,
BMI, duration of ilness, quantity of insulin.
Supported by grant No 378/PO5/2002/23

136

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 84

P 84 Stężenie TNF - alfa, rozpuszczalnej formy receptora TNF - alfa i VEGF u dzieci z

Stężenie TNF - alfa, rozpuszczalnej formy receptora TNF - alfa i VEGF u dzieci z

Stężenie TNF - alfa, rozpuszczalnej formy receptora TNF - alfa i VEGF u dzieci z
cukrzycą typu 1

cukrzycą typu 1

M. Szalecki,

E. Pańkowska,

P. Jarosz-Chobot,

E. Piontek,

R. Janas

Klinika Pediatri I - P CZD, Warszawa,

Oddział Endokrynologiczno - Diabetologiczny WSSD, Kielce,

Klinika Diabetologii

i Wad Wrodzonych AM, Warszawa,

Klinika Pediatrii, Endokrynologii i Diabetologii, ŚAM, Katowice,

Zakład

Radioimmunologii I - P CZD, Warszawa

Zmiany stężeń TNF − alfa, rozpuszczalnej formy receptora TNF − alfa i VEGF odgrywają ogromną rolę nie tylko
w otyłości i cukrzycy typu 2, ale również w etiopatogenezie powikłań późnych u chorych z cukrzycą typu 1.
Celem pracy była ocena zachowania się stężeń powyższych parametrów u dzieci z cukrzyca typu 1 w porównaniu ze
zdrowymi rówieśnikami i ocena wpływu stosowanej metody leczenia. Do badania włączono 67 dzieci z cukrzycą
typu 1 w okresie prepubertalnym (T<2), bez współistniejących chorób, czas trwania choroby minimum 2 lata. U 22
dzieci stosowano insulinę krótkodziałającą i o średnio długim okresie działania podawane dwukrotnie w ciągu dnia,
u 21 metodą wielokrotnych wstrzyknięć a u 24 analog insuliny krótkodziałającej podawany w ciągłym podskórnym
wlewie przy pomocy indywidualnych pomp insulinowych. Grupę kontrolną stanowiło 15 zdrowych rówieśników.
Krew do badań pobierano rano na czczo w warunkach szpitalnych po nocy bez epizodów hipo i hiperglikemii.
Analizy wykonywano w Pracowni Radioimmunologii IPCZD z użyciem komercyjnych zestawów.
Wyniki

: stężenia TNF − alfa i rozpuszczalnej formy jego receptora były niższe (ale tylko TNF − alfa w sposób

statystycznie istotny) a stężenie VEGF wyższe w sposób statystycznie istotny u dzieci z cukrzycą typu 1 niż
u zdrowych rówieśników.
Wnioski:

1. Stężenia badanych parametrów różniły się u dzieci chorych i zdrowych (ale tylko TNF − alfa i VEGF

w sposób statystycznie istotny). 2. Rodzaj terapii wydaje się mieć wpływ na stężenia badanych parametrów.
3. Konieczna jest ocena wpływu wieku, płci, czasu trwania choroby, wyrównania metabolicznego, ilości stosowanej
insuliny,wzrostu, masy ciała, BMI i ocena korelacji badanych parametrów.
Praca finansowana z grantu KBN PB378/PO5/2003/23.

Evaluation of TNF - alpha, soluble TNF - alpha receptor and VEGF in children

Evaluation of TNF - alpha, soluble TNF - alpha receptor and VEGF in children
with IDDM

with IDDM

M. Szalecki,

E. Pańkowska,

P. Jarosz-Chobot,

E. Piontek,

R. Janas

Clinic of Pediatric Children’s Memorial Health Hospital, Warsaw,

Department of Endocrinology and Diabetology Children’s

Hospital, Kielce,

Clinic of Pediatric Diabetology Medical Academy, Warsaw,

Clinic of Pediatric, Endocrinology and

Diabetology, Medical Academy, Katowice.

Department of Radioimmunology, Children’s Memorial Health Hospital,

Warsaw

TNF − alpha,soluble TNF − alpha receptor and VEGF may play a great role not only in obesity and/or type 2 diabetes
but also in pathogenesis nad complications in type 1 diabetes.The aim of the study was the evaluation of TNF − alfa,
soluble TNF − alpha receptor and VEGF in pre − pubertal children with IDDM and estimates of the influence of
different kinds of therapy.
Sixty seven patients and 15 age − matched, healthy children were included into the study. All children were pre −
pubertal, diagnosed with IDDM for more than two years, without any coexisting diseases.All patients were divided
into groups according to the kind of therapy: 22 children were treated with conventional insulin therapy (CIT), 21
received multiple insulin injections (MII) and 24 were treated with continuous subcutaneus insulin infusion (CSII).
Blood samples were obtained between 7:30 a.m. and 8:30 a.m. from children in normoglycamia (after a night without
episodes of hyperglycemia or hypoglycemia). All analyses were made by enzyme − linked immunosorbent assay
(ELISA) commercial kits.
TNF − alpha and soluble TNF − alpha receptor levels were lower in children with IDDM than in healthy children but
only TNF − alpha in a statistically significant way. VEGF levels were higher in children with IDDM: the higher in CSII
lower in both CIT and MII groups (lower even than in control groups).
Conclussion:

1. Levels of all measured parameters were different in children with IDDM but only TNF − alpha and VEGF in

a statistically significant way. 2. The kind of therapy appears to have had an influance on the TNF − alpha and VEGF levels.
3. It is necessary to estimate the influence of age, sex, height and weight, BMI, uration of ilness, guantity of insulin.
Supported by grant KBN, 378/PO5/2003/23.

137

Streszczenia / Abstracts

P 85

Współwystępowanie cukrzycy typu 1 i choroby trzewnej

M. Czerwionka-Szaflarska,

M. Żbikowska-Bojko,

O. Pilecki,

A. Szaflarska-Popławska,

K. Robak-Kontna

B. Iwaniszewska,

D. Charemska,

I. Nowak

Katedra i Klinika Pediatrii, Alergologii i Gastroenterologii Uniwersytetu w Toruniu,

Oddział Pediatrii i Endokrynologii,

Wojewódzki Szpital Dziecięcy w Bydgoszczy,

Wojewódzki Szpital Dziecięcy w Toruniu,

Wojewódzki Specjalistyczny

Szpital dla Dzieci w Olsztynie,

Szpital Wielospecjalistyczny w Grudziądzu

Pacjenci chorujący na cukrzycę typu 1 (DM t.1) stanowią grupę zagrożoną częstszym występowaniem choroby trzewnej (CD). Cel
pracy

: Ocena częstości występowania oraz analiza obrazu klinicznego celiakii u dzieci i młodzieży z cukrzycą typu 1. Materiał

i metody

: Badaniami objęto 446 pacjentów (219>, 227 +), w wieku od 1,3 do 21 lat, chorujących na cukrzycę typu 1 średnio 3,67 lat,

pochodzących z 4 Ośrodków: Bydgoszczy, Torunia, Olsztyna i Grudziądza. U wszystkich oznaczano przeciwciała antyendomyzjalne
(anty EMA)w klasie IgA i IgG metodą immunofluorescencji pośredniej. Dla potwierdzenia celiakii, u pacjentów z obecnymi antyEMA
w mianie >10 IF, wykonywano biopsję jelita cienkiego, z oceną histopatologiczną (skala Marsha).Analizy obrazu klinicznego doko−
nano w oparciu o dane uzyskane z przygotowanych, własnych ankiet oraz z dokumentacji medycznej odpowiednich Poradni. Wyniki:
Częstość występowania postaci klasycznej i niemej celiakii u badanych określono na poziomie 5,16%. Chorobę trzewną rozpoznawa−
no z jednakową częstością u obu płci (43,5%> vs 56,5%+). Średni wiek zachorowania na DM t.1 był niższy u dzieci z celiakią.
Częstość występowania CD była wyższa u dzieci, które zachorowały na DM t.1 w młodszym wieku (

≤ 4 r.ż). Czas trwania DM t.1

nie wpływał na częstość występowania CD. Celiakię rozpoznawano u 70% badanych w pierwszych 4 latach trwania cukrzycy.
Najczęstszymi symptomami były: niedobór masy ciała (50,0%), niedobór wzrostu (41,7%) i zaburzenia w oddawaniu stolca (41,7%).
Dzieci z rozpoznaną CD były dłużej karmione piersią w porównaniu do dzieci z ujemnym wynikiem badania przesiewowego (7,03 vs
5,1 mies.), nie stwierdzono różnic w zakresie czasu wprowadzenia glutenu do diety między powyższymi grupami dzieci. Wnioski:
1. Wysoka częstość występowania celiakii u pacjentów z cukrzycą typu 1 i jej skąpoobjawowy i bezobjawowy przebieg wskazują na
konieczność wykonywania badań przesiewowych w tej grupie pacjentów. 2. Ze względu na wyższą częstość występowania celiakii u
dzieci

≤ 4 roku życia i częstsze jej występowanie w pierwszych 4 latach od rozpoznania cukrzycy typu 1, konieczne jest coroczne

wykonywanie badań przesiewowych w kierunku celiakii w okresie pierwszych 4 lat od zachorowania na cukrzycę typu 1 u dzieci
poniżej 4 roku życia. 3. Zaburzenia dotyczące odżywiania i wzrastania w postaci niedoboru masy ciała i wzrostu u dziecka chorującego
na cukrzycę typu 1 mogą być jedynymi objawami celiakii wskazując na możliwość jej występowania jako przyczyny obserwowanych
zaburzeń.

Coexisting of celiac disease and diabetes mellitus type 1

M. Czerwionka-Szaflarska,

M. Żbikowska-Bojko,

O. Pilecki,

A. Szaflarska-Popławska,

K. Robak-Kontna

B. Iwaniszewska,

D. Charemska,

I. Nowak

Departament and Clinic of Paediatrics, Allergology and Gastroenterology, University in Toruń,

Departament of Pediatric

and Endocrinology, Children’s Hospital in Bydgoszcz,

Children’s Hospital in Toruń,

Children’s Hospital in Olsztyn,

Hospital in Grudziądz

Patients suffer from diabetes mellitus (DM t.1) are the risk group of the more frequent incidence of celiac disease (CD). The aim of
the study

: The evaluation of the prevalence and the clinical picture of celiac disease in children with diabetes mellitus type 1. Material

and methods

: The examination covered 446 patients (219>, 227 +), at the age from 1,3 to 21 years, suffering from diabetes melittus

t.1 on average 3,67 years, from 4 centers: Bydgoszcz, Toruń, Olsztyn and Grudziądz. The IgA and IgG antiendomisial antibodies
(antyEMA) were measured in all patients by indirect immunofluorescence. To confirm celiac disease a jejunal biopsy with histopato−
logical examination by Marsh’s scale was performed in patients with antyEMA > 10IF.The analysis of clinic picture was taken using
the data from own’s questionnaires and the medical documentation from appropriate out − patient clinics. Results: The prevalence of
classical and silent celiac disease in children with DM t.1 was 5,16%. CD was found with the same frequency in both sexes (43,5%
> vs 56,5% +). The CD − affected patients were younger at diabetes onset. The prevalence of CD was higher in children, who fell ill
diabetes at younger age (

≤ 4). The duration time of DM t.1 didn’t influence the prevalence of CD. Celiac disease was diagnosed in 70%

patients in the first four years of diabetes mellitus. The most common symptoms were: body mass deficiency (50,0%), short stature
(41,7%) and disturbances of defecation (41,7%). Children with CD were longer breast − fed in comparison with those of antyEMA
negative (7,03 vs 5,1 months). There were no differences in range of gluten introduction between such groups. Conclusions: 1. The
high prevalence of celiac disease in patients with diabetes mellitus type 1 and oligosymptomatic or symtomless course of CD shows
the necessity of serological screening in this group of patients. 2. For the sake of the higher prevalence of CD in children

≤ 4 years and

the more frequently occurrence of this disease in the first four years after diagnosis of DM t.1, it is recommended to perform annual
screening for CD in the first four years from the diagnosis of DM t. 1 in children below 4 years. 3. The nutrition and growing
disturbances such as body mass deficiency and short stature in children with DM t.1 may be the only symptoms of CD indicating for
this disease as the cause of observed disorders.

138

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 86

P 86 Ocena częstości występowania Choroby Hashimoto oraz celiakii u dzieci i

Ocena częstości występowania Choroby Hashimoto oraz celiakii u dzieci i

Ocena częstości występowania Choroby Hashimoto oraz celiakii u dzieci i
młodzieży ze świeżo rozpoznaną cukrzycą typu 1 - badanie prospektywne

młodzieży ze świeżo rozpoznaną cukrzycą typu 1 - badanie prospektywne

A. Górska,

J. Nazim,

J. Starzyk,

M. Ciechanowska,

Z. Grzenda-Adamek

Klinika Endokrynologii Dzieci i Młodzieży Katedry Pediatrii, Polsko - Amerykański Instytut Pediatrii, Wydział Lekarski UJ,

Kraków,

Klinika Pediatrii, Gastroenterologii i Żywienia, Polsko - Amerykański Instytut Pediatrii, Wydział Lekarski UJ, Kraków

Wstęp

: Częstość występowania Choroby Hashimoto oraz celiakii wśród chorych z cukrzycą typu 1 jest wyższa niż w populacji

ogólnej. Chorobę Hashimoto stwierdza się u 7 − 40% pacjentów z cukrzycą typu 1, a celiakię u 1,1 − 10,4% tych chorych. Cel pracy:
Prospektywna ocena częstości występowania choroby Hashimoto i celiakii u dzieci i młodzieży ze świeżo rozpoznaną cukrzycą typu
1 oraz próba określenia celowości rutynowego oznaczania obecności przeciwciał p/peroksydazie tarczycowej [TPO Ab] i p/endomy−
sium [EmAb] w tej grupie chorych. Materiał i metody: Analizie poddano wszystkich 130 pacjentów [58 dziewczynek i 72 chłop−
ców], w wieku od 9 miesięcy do 17 lat i 3 miesięcy (średnio 5 lat i 8 miesięcy), którzy byli hospitalizowani z powodu świeżo
rozpoznanej cukrzycy typu 1 w okresie od 1 stycznia 2003 do 1 sierpnia 2004 r w Klinice Endokrynologii. U wszystkich chorych
oznaczono stężenie TPO Ab, TSH i fT

oraz zbadano obecność EmAb. Chorobę Hashiomto rozpoznawano na podstawie podwyższo−

nego stężenia TPO Ab (wartość powyżej 60 IU/ml). Rozpoznanie subklinicznej niedoczynność tarczycy stawiano gdy stężenie TSH
było podwyższone (> 4,0

µIU/ml) a stężenie fT

pozostawało w normie (10,0 − 25,0 pmol/L). Postać celiakii, u których stwierdzono

obecność EmAb, określano na podstawie obrazu klinicznego i wyniku badania histopatologicznego bioptatu jelita cienkiego. Wyniki:
Wartości TPO Ab powyżej górnej granicy normy (od 60,9 IU/ml do 3159,2 IU/ml, średnia 885 IU/ml) stwierdzono u 19 chorych
(14,6%): 8 dziewcząt i 11 chłopców. U trojga spośród nich (15,7%) rozpoznano subkliniczną niedoczynność tarczycy. Pozostałych 16
pacjentów pozostawało w eutyreozie. Obecność EmAb stwierdzono u 6 pacjentów (4 dziewczynek i 2 chłopców), co stanowiło 4,6%
badanej grupy. U 3 chorych na podstawie wyniku badania histopatologicznego rozpoznano celiakię ukrytą, u 3 celiakię latentną. U
jednego z pacjentów, u którego cukrzycę rozpoznano w 14 roku życia, w pierwszym roku życia rozpoznano postać klasyczną celiakii.
W badanej grupie nie stwierdzono jednoczesnego występowania choroby Hashimoto i celiakii u jednego pacjenta. Żaden z pacjentów,
u których rozpoznano chorobę Hashimoto lub celiakię, nie prezentował podmiotowych ani przedmiotowych objawów typowych dla
tych schorzeń. W pracy zostaną również przedstawione wyniki oceny funkcji tarczycy oraz EmAb w omawianej grupie chorych po
roku oraz po dwóch latach obserwacji od momentu rozpoznania cukrzycy. Wnioski: Stwierdzenie w badanej grupie chorych
z cukrzycą typu 1 bezobjawowego klinicznego przebiegu choroby Hashimoto i celiakii, przy zwiększonej częstości występowania
tych chorób, upoważnia do przesiewowego wykonywania oznaczeń TPO Ab i EmAb u dzieci i młodzieży ze świeżo rozpoznaną
cukrzycą typu 1. Postępowanie takie umożliwia wczesne wdrożenie odpowiedniego leczenia i/lub monitorowania.

Prevalence of Hashimoto’s thyroiditis and celiac disease in children and

Prevalence of Hashimoto’s thyroiditis and celiac disease in children and
adolescents with the resent onset type 1 diabetes - a prospective study

adolescents with the resent onset type 1 diabetes - a prospective study

A. Górska,

J. Nazim,

J. Starzyk,

M. Ciechanowska,

Z. Grzenda-Adamek

Department of Pediatric and Adolescent Endocrinology, Polish - American Pediatric Institute, Collegium Medicum,

Jagiellonian University, Kraków,

Department of Pediatrics, Gastroenterology and Nutrition, Polish - American Pediatric

Institute, Collegium Medicum, Jagiellonian University, Kraków

Background.

The prevalence of Hashimoto«s thyroiditis (HT) and celiac disease (CD) is higher among patients with diabetes mellitus

type 1 (T1D) than in the general population. 7 to 40% of patient with T1D develop HT and 1.1 to 10.4% have CD. Purpose of the study:
The purpose of this prospective study was to evaluate the prevalence of HT and CD in children and adolescent with newly diagnosed T1D
and the attempt to assess purposefulness of investigation of antibodies against thyroid peroxidase and antiendomysial antibodies among
those patients. Methods. All 130 children and adolescents: 58 girls (44%) and 72 boys (56%) aged from 9 months to 17 years and 3
months, who were admitted to our department with a newly diagnosed T1D from the 1st of Jan 2003 to the 1st of Aug 2004 were
examined. Titers of serum antibodies against peroxidase (TPO Ab), as well as TSH and fT

levels were measured, and the presence of

serum antiendomysial in IgA class (IgA − EmAb) was determined. The diagnosis of HT was made when the elevated titers of TPO Ab
were found (higher than 60 IU/ml). Subclinical hypothyroidism was diagnosed if TSH level was elevated (> 4.0

µIU/ml) and fT

was

within normal ranges (10.0 − 25.0 pmo/L). To confirm the diagnosis of CD a small intestine biopsy was performed in all patients with
positive result for IgA − EmAb. Results. Elevated TPO Ab titers (from 60.9 IU/ml to 3159.2 IU/ml, mean 885 IU/ml) were found in 19
cases (14,6%); in 8 girls and 11 boys. 3 of them (15,7%) had subclinical hypothyroidism. The remaining 16 patients had normal thyroid
function. Among 130 studied patients IgA − EmAb were present in 6 cases (4.6%), in 4 girls and 2 boys. Based on the biopsy results and
the clinical features the diagnosis of silent CD was made in 3 cases. The other 3 patient were diagnosed to have latent CD. In case of one
patient, who developed T1D at the age of 14 years, CD was diagnosed before the onset of T1D (in the first year of life). None of the studied
patients had both CD and HT. None of the affected children with HT or CD had subjective complaints related to those disorders. The
authors will also present the results of thyroid function and EmAb in the studied group after two years of treatment or follow − up.
Conclusions.

As the prevalence of HT and CD in the studied group was higher and the course of the disease was subclinical, screening

tests for TPO Ab and IgA − EmAb in children and adolescent at the time of diagnosis of T1D should be the routine procedure. It allows
us to detect asymptomatic Hashimoto«s thyroiditis or celiac disease and to introduce the appropriate treatment and/or follow − up.

139

Streszczenia / Abstracts

P 87

Apoptoza limfocytów a stres oksydacyjny w cukrzycy typu 1 u dzieci

Apoptoza limfocytów a stres oksydacyjny w cukrzycy typu 1 u dzieci
i młodzieży

i młodzieży

P. Fichna,

J. Zachwieja,

W. Stankiewicz,

B. Skowrońska,

K. Majewska,

M. Zaniew

Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego,

Klinika Kardiologii i Nefrologii Dziecięcej, Akademia Medyczna

im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Proces autoimmunologiczny przy rozpoznaniu cukrzycy typu 1 jest inaczej ukierunkowany, niż w późniejszej fazie
choroby. Limfocyty subpopulacji CD3

CD4

nie potrafią zapobiec destrukcji komórek B wysp trzustkowych na po−

czątku tego procesu i w jego przebiegu, jednakże ostatecznie cel tego autoimmunologicznego ataku zostaje zniszczo−
ny. Wysunięto przypuszczenie, że stres oksydacyjny może wpływać na funkcję limfocytów T w cukrzycy. Celem badań
była ocena apoptozy limfocytów CD3

i subpopulacji CD3

CD4

oraz stresu oksydacyjnego w limfocytach CD3

CD3

CD4

i CD3

CD8

w różnym czasie od diagnozy cukrzycy typu 1, także po dłuższej insulinoterapii.

Metody

: Limfocyty CD3

i CD3

CD4

rozpoznawano dzięki przeciwciałom znakowanym fluoresceiną lub fikoery−

tryną a te z nich, które ulegały apoptozie przyłączały też anneksynę V do błony komórkowej, co następnie było
zliczane przez trójkanałowy cytometr przepływowy. Ocena stresu oksydacyjnego polegała na utlenianiu w limfocy−
tach dihydrorodaminy do rodaminy (pomiar w arbitralnych jednostkach fluorescencji) przez wolne rodniki tlenowe.
Dzieci i młodzież z cukrzycą typu 1: 22 dziewczynki i 12 chłopców, w wieku (średnia ± SD) 12,7 ± 3,4 lat i o różnym
czasie trwania choroby (4,0 ± 1,7 lat), były porównane (test t) z ich 20 zdrowymi rówieśnikami oraz oceniane poprzez
korelacje wewnątrz grupy.
Wyniki

: Apoptoza limfocytów CD3

CD4

(7,5 ± 3,6% vs. 4,6 ± 1,1%; p< 0,017) i CD3

(8,9 ± 4,2% vs. 6,0 ± 2,9%;

p< 0,043) była bardziej nasilona u pacjentów z cukrzycą, niż w grupie kontrolnej. Czas trwania cukrzycy krótszy, niż
6 miesięcy manifestował się większym nasileniem apoptozy limfocytów CD3

CD4

(9,4 ± 2,5% vs. 6,5 ± 3,8%; p<

0,042), niż po dłuższym przebiegu choroby. Apoptozy limfocytów CD3

CD4

i CD3

ujawniły bardzo wysoką,

dodatnią korelację (r +0,972; p<0,0001), a obie z nich korelowały też z wiekiem pacjentów, aczkolwiek w sposób
negatywny (odpowiednio: r − 0,676; p<0,016 oraz r − 0,648; p<0,023). Stres oksydacyjny natomiast, był nieoczekiwa−
nie większy wśród pacjentów zdrowych, niż w przypadkach cukrzycy i wynosił dla: CD3

16,0 ± 7,6 vs. 7,5 ± 4,1 (p<

0,0001); CD3

CD4

19,9 ± 4,2 vs. 14,7 ± 8,4 (p< 0,03) i CD3

CD8

16,5 ± 9,7 vs. 4,2 ± 0,7 (p< 0,0001).

Wnioski

: Dzieci z cukrzycą typu 1 demonstrują wzmożoną apoptozę limfocytów CD3

, co zależy od zmiany

w subpopulacji CD3

CD4

w czasie bliskim diagnozie, ale nie zależy od stresu oksydatywnego.

Apoptosis of lymphocytes and oxidative stress in children suffered from type

Apoptosis of lymphocytes and oxidative stress in children suffered from type
1 diabetes

1 diabetes

P. Fichna,

J. Zachwieja,

W. Stankiewicz,

B. Skowrońska,

K. Majewska,

M. Zaniew

Department of Pediatric Endocrinology and Diabetes,

Department of Pediatric Nephrology, Poznań University of Medical

Sciences, Poland

Objective

: Autoimmune process in onset of type 1 diabetes is different than in its later phase. CD3

CD4

lymphocytes cannot to stop

destruction of beta cells at beginning, however autoimmune process is loosing its target finally. An oxidative stress was suspected to
influence T − lymphocyte functions in diabetes.
The aim

: To evaluate CD3

and CD3

CD4

lymphocytes’ apoptosis and oxidative stress in CD3

, CD3

CD4

, CD3

CD8

cells at

start and after longer insulin therapy.
Methods

: CD3

and CD3

CD4

lymphocytes were labeled with antibodies and fluorescein or ficoerithrin and by annexin V bound to

apoptotic cellular membrane, what was counted by flow cytometry. The oxidative stress measure based on oxidation of dihydrorhodamin
to rhodamin by free oxygen radices in lymphocytes. Children with type 1 diabetes (22girls & 12boys; age: 12.7 ± 3.4yrs; disease
duration: 4.0 ± 1.7yrs) were compared (t − test) to 20 healthy coevals and evaluated inside the group (correlations).
Results

: Apoptosis of CD3

CD4

(7.5 ± 3.6% vs. 4.6 ± 1.1%; p< 0.017) and CD3

(8.9 ± 4.2% vs. 6.0 ± 2.9%; p< 0.043) was

higher in children with diabetes than in controls. Diabetes duration less than 6mo. made higher (9.4 ± 2.5 vs. 6.5 ± 3.8%) rate of
apoptosis for CD3

CD4

(p< 0.042) than after longer disease history. Apoptosis of CD3

CD4

and CD3

revealed high correlation

(r+0.972; p< 0.0001) and both of them correlated with age of diabetic patients (r − 0.676; p< 0.016 and r − 0.648; p< 0.023 respectively).
Oxidative stress was unexpectedly higher (arbitrary units of fluorescence) in healthy than in diabetic cases for: CD3

16.0 ± 7.6

vs.7.5 ± 4.1 (p< 0.0001); CD3

CD4

19.9 ± 4.2 vs.14.7 ± 8.4 (p< 0.03) and CD3

CD8

16.5 ± 9.7 vs. 4.2 ± 0.7 (p< 0.0001).

Conclusion

: Children with type 1 diabetes demonstrate enhanced apoptosis of CD3

lymphocytes, which depends on changes in

CD3

CD4

subpopulation at diagnosis but not on oxidative stress.

140

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 88

P 88 Termograficzna ocena mikrokrążenia u dzieci z cukrzycą typu 1 w zależności

Termograficzna ocena mikrokrążenia u dzieci z cukrzycą typu 1 w zależności

Termograficzna ocena mikrokrążenia u dzieci z cukrzycą typu 1 w zależności
od wyrównania metabolicznego choroby

od wyrównania metabolicznego choroby

Jankowska,

A. Kempińska,

Ł. Szydłowski,

M. Parafiniuk,

M. Walczak

II Klinika Chorób Dzieci Pomorskiej Akademii Medycznej, Szczecin,

Zakład Medycyny Sądowej Pomorskiej Akademii

Medycznej, Szczecin

Wstęp

: Cukrzyca, zaliczana obecnie do chorób cywilizacyjnych, wciąż pozostaje schorzeniem przewlekłym i nie−

uleczalnym. W ostatnich latach obserwuje znaczny wzrost zachorowalności na cukrzycę, w tym również cukrzycę
typu 1. Osoby chorujące na cukrzycę mają zwiększone ryzyko rozwoju późnych powikłań naczyniowych: retinopa−
tii, nefropatii i neuropatii, a także makroangiopatii. Do istotnych czynników ryzyka mających wpływ na dynamikę
rozwoju mikro − i makroangiopatii zalicza się przede wszystkim czas trwania choroby jak i jakość kontroli metabo−
licznej. Jedną z metod umożliwiającą ocenę naczyń mikrokrążenia jest termowizja. Ta nieinwazyjna, bezkontaktowa
metoda polega na przetwarzaniu promieniowania podczerwonego w promieniowanie widzialne, jego pomiarze oraz
odpowiedniej interpretacji. W efekcie otrzymujemy obraz „mapę” rozkładu temperatury na powierzchni skóry −
termogram. Cel: Celem pracy była termograficzna ocena mikrokrążenia u dzieci z cukrzycą typu 1 w zależności od
wyrównania metabolicznego choroby. Materiał i metody: Badaniem objęto 87 pacjentów, w tym 38 chłopców i 49
dziewczynek w wieku od 5,3 do 22,3 lat, chorujących na cukrzycę typu 1 średnio 5,7 ± 3,7 lat. U wszystkich pacjen−
tów wykonano badanie przy użyciu kamery termowizyjnej ThermaCAM

SC500, oceniając ucieplenie skóry dłoni

po 15 minutach adaptacji do temperatury otoczenia, jak również po ochłodzeniu rąk (próba oziębieniowa), w wodzie
o temperaturze 4°C przez 15 minut w sekwencjach 1 − minutowych. Otrzymane wyniki − termogramy, porównano
z wybranymi parametrami oceniającymi stan wyrównania metabolicznego choroby pacjentów z cukrzycą typu 1,
(HbA

, fruktozaminy, cholesterol, triglicerydy). Wyniki: Stwierdzono, że po wykonaniu próby oziębieniowej, wraz

ze wzrostem odsetka glikowanej hemoglobiny, cholesterolu i triglicerydów wzrasta temperatura badanych powierzchni
dłoni. Pomimo braku istotnych różnic w uciepleniu skóry dłoni, w próbie spoczynkowej najniższą temperaturę
uzyskali pacjenci ze złym wyrównaniem cukrzycy. Po ochłodzeniu rąk, temperatura skóry badanych obszarów była
w tej grupie najwyższa. Wnioski: 1. W próbie spoczynkowej temperatura skóry dłoni pacjentów ze złym wyrówna−
niem metabolicznym cukrzycy jest zawsze niższa. 2. Po wykonaniu próby oziębieniowej temperatura skóry dłoni jest
najniższa u pacjentów z wyrównanie metabolicznym cukrzycy określonym jako dobre. 3. Reakcja naczyń mikrokrą−
żenia na bodziec termiczny jest „gorsza” u pacjentów z niezadowalającym i złym wyrównaniem cukrzycy.

Thermographic assessment of microcirculation in children with diabetes

Thermographic assessment of microcirculation in children with diabetes
mellitus type 1 depending on metabolic control

mellitus type 1 depending on metabolic control

Jankowska,

A. Kempińska,

Ł. Szydłowski,

M. Parafiniuk,

M. Walczak

Department of Pediatrics, Pomeranian Medical University, Szczecin, Poland,

Department of Forensic Medicine,

Pomeranian Medical University, Szczecin, Poland

Introduction

: Diabetes, which at present belongs to civilization − related diseases, is still chronic and untreatable illness. Significant

increase of incidence of diabetes type 2 as well as type 1 is observed lately. The patients with diabetes have increase risk of development
of chronic diabetes complications: retinopathy, nephropathy, neuropathy and also macroangiopathy. To the main risk factors which
influence and progress the development of micro − and macroangiopathies belong the duration of the disease and metabolic control of
diabetes. One of the method which allows to assess the microcirculation is thermography. This non − invasive, non − contact method
uses the emission of infra − red radiation from the skin which are captured by the imaging camera and displayed as digital image. After
computer transformation a map of skin temperature distribution − thermogram is graphically presented. Aim of the study: Thermographic
assessment of microcirculation in children with diabetes type 1 depending on metabolic control. Material and methods: The study
was performed in 87 patients, 38 boys and 49 girls, aged 5.3 − 22.3years, suffering from diabetes mellitus type 1 for 5.7 ± 3.7 years.
Thermography was performed in all patients using thermographic camera ThermaCAM

SC500. The temperature of the hand surface

was assessed st first after 15 minutes of adaptation to the room temperature and then after cooling the hands in the 4°C water (dynamic
test) in one minute sequences. The results − thermograms were compared to the selected parameters of metabolic control of the patients
with diabetes mellitus type 1 (HbA

, fructosamine, cholesterol, triglycerides). Results: After the dynamic test the temperature of the

hand was increasing together with the level of HbA

, cholesterol and triglycerides. Even though there was no significant difference in

the skin temperature before dynamic test, the lowest temperature was observed in the patients with bad metabolic control. After
dynamic test the temperature of the hand was the highest in this group. Conclusions: 1. Before the dynamic test the temperature of the
hand is always the lowest in the group of diabetic patients with bad metabolic control. 2. After the dynamic test the temperature of the
hand is the lowest in the group of diabetic patients well controlled. 3. The vasoreaction to the cold stimulus is worse in the patients with
non − satisfactory and bad metabolic control.

141

Streszczenia / Abstracts

P 89

Ocena densytometryczna dzieci i młodzieży z cukrzyca typu 1 w wojewódz-

Ocena densytometryczna dzieci i młodzieży z cukrzyca typu 1 w wojewódz-
twie świętokrzyskim

twie świętokrzyskim

E. Skotarczyk-Kowalska, M. Szalecki

Oddział Endokrynologiczno - Diabetologiczny W.S.S.D. w Kielcach.

Osteoporoza to zaburzenie metabolizmu kostnego prowadzące do ubytku masy kostnej i uszkodzenia jej mikroarchitektury. Następ−
stwem jest zmniejszenie odporności mechanicznej i zwiększone ryzyko złamań. W fazie przedklinicznej obserwujemy osteopenie. W
każdej chorobie przewlekłej trwającej dłużej niż 6 tygodni może wystąpić osteoporoza (osteopenia) wtórna. Celem pracy była ocena
densytometryczna dzieci i młodzieży z cukrzyca typu 1 na terenie woj. Świętokrzyskiego. Badanie przeprowadzono u 92 pacjentów
(51 dziewcząt i 41 chłopców). Ocenę gęstości mineralnej kości przeprowadzono metodą absorpcjometrii dwóch wiązek promieni
rentgenowskich DXA odcinka lędźwiowego kręgosłupa L2 − L4 w projekcji przednio − tylnej. Badanie wykonano aparatem Lunar
DPX − L wyniki oceniano w stosunku do wieku kostnego. Analizowano wpływ wyrównania metabolicznego (HbA

), czasu trwania

choroby, płci, miejsca zamieszkania, obecności wola Hashimoto. Analizę wartości średnich HbA

i czasu trwania choroby

w badanych grupach przeprowadzono za pomocą testu Studenta. Analizę zależności badanej grupy od płci, miejsca zamieszkania,
występowania wola Hashimoto przeprowadzono za pomocą tablic kontygnacji (test chi − kwadrat). Wyodrębniono 3 grupy: gr. 1
stanowiły dzieci bez zmian kostnych, gr. 2 stanowiły dzieci z osteopenią, gr. 3 stanowiły dzieci z osteoporozą. Wyniki badań: Zmian
kostnych nie stwierdzono u 46 dzieci (50%), osteopenię stwierdzono u 33 dzieci (35,9%), a osteoporozę u 13 dzieci (14,1%). Wartości
śr. HbA

gr. 1=8,75, gr. 2=8,75, gr. 3=9,04. Wartości śr. czasu trwania choroby gr. 1=4.24, gr. 2=5.12, gr. 3=5.54. Wszystkich

dziewcząt było 51 (55.4%) w tym: gr.1: 18(35.3%) gr. 2: 24 (47.1%); gr. 3: 9 (17.6%); chłopców − 41 (44,6%) w tym: gr. 1: 28
(68.3%); gr. 2: 9 (22.0%); gr. 3: 4 (9,8%). Miejsce zamieszkania: miasto 47 (51,1%); gr. 1: 21 (44,7%); gr. 2: 20 (42,6%); gr. 3: 6
(12.8%); wieś 45 (48,9%) dzieci: gr. 1: 25 (55.6%); gr. 2: 13 (28.9%); gr. 3: 7 (15.6%). Występowanie wola Hashimoto: nie
występowało u 68 dzieci (73.9%): gr. 1: 34 (50%); gr 2: 27 (39.7%); gr. 3: 7 (10.3%); występowało u 24 dzieci: gr 1: 12 (50%); gr.
2: 6 (25.0%); gr. 3: 6 (25.0%). Wnioski: Przeprowadzona analiza statystyczna wykazała, że przynależność do badanej grupy zależy
w sposób statystycznie istotny od płci (współczynnik istotności p = 0.0069), nie zależy od miejsca zamieszkania (płci (współczynnik
istotności p = 0.39) oraz od występowania wola Hashimoto (współczynnik istotności p = 0.15). Również wartości średnie czasu
trwania choroby, wyrównania metabolicznego (HbA

) w grupach nie różniły się istotnie statystycznie.

Densitometric evaluation of children and adolescents with diabetes mellitus

Densitometric evaluation of children and adolescents with diabetes mellitus
type 1 in Świętokrzyskie province

type 1 in Świętokrzyskie province

E. Skotarczyk-Kowalska, M. Szalecki

Department of Endocrinology and Diabetology Children’s Hospital, Kielce

Osteoporosis cause the disturbances of bone metabolism, low bone mass and damage of bone microarchitectonics. As a consequence
of such changes, the decrease of mechanic resistance and increased risk of breakage might be occurred. Before the clinical stage of
osteoporosis, an osteopenia is observed. The occurrence of an incidental osteoporosis (osteopenia) may be accompanied with each
lingering disease persisted outlast 6 weeks. In this work we presented the densitometric estimation in children and adolescents with
diabetes mellitus type 1 in Świętokrzyskie province. We have investigated 92 patients (51 girls and 41 boys). The bone mineral density
testing was done with dual − energy X − ray absorptiometry DXA of spine (L2 − L4) in superior/posterior projection. The mineral
density was measured using the Lunar DPX − L. The obtained results were estimated in relation to the bony age. We have analysed the
influence of matabolitic balance (HbA

), time of illness, gender, the place of live and the Hashimoto’s thyroiditis. An average values

of HbA

and time of illnes was determined with Student’s test. Chi − Square test was used for qualifying the dependency of analysed

group on gender, the place of live and the presence of Hashimoto’s thyroiditis. All patients were divided into three groups, where the
first group were children without bone changes, the second were children with osteopenia and the third were children possessed
osteoporosis. Results: We have identified osteopenia in 33 children (35.9%) and osteoporosis in 13 children (14,1%). The bone
changes were not observed in 46 children (50 %). An average values of HbA

were 8.75 in the 1 and 2 group, while in the 3, was 9.04.

An average values of the time of illness were: 4.24 (1 group), 5.12 (2 group) and 5.54 (3 group). The girls were 51 (55.4%) where of
1 group numbered 18(35.3%), 2 group 24 (47.1%) and 3 group 9 (17.6%). The boys were 41 (44,6%), therein 28 (68.3%) were in the
1 group, 9 (22.0%) in the 2 group and 4 (9,8%) in the third group. The place of living: children from towns were 47 (51,1%) and
respectively, in distinct group were: 1 − 21 (44,7%), 2 − 20 (42,6%) and 3 − 6 (12.8%); children from village were 45 (48,9%), and in
1 group 25 (55.6%), in 2 group 13 (28.9%), in 3 group 7 (15.6%). The appearance of Hashimoto’s thyroiditis was identified in 24
children (1 group12 (50%), 2 group 6 (25.0%) and 3 group 6 (25.0%)) and its missing in 68 children (73.9%) (1 group 34 (50%), 2
group 27 (39.7%) and 3 group 7 (10.3%)). Conclusions: The above data indicated that attachment to the particular group is statistically
significant way in dependence on gender only (ratio 0.0069). In the case of place of living and the presence of Hashimoto’s thyroiditis,
ratio rise 0.39 and 0.15, respectively. An average values of the time of illness and matabolitical balance (HbA

), are not statistically

significant way in an analysed groups.

142

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 90

P 90 Czynniki ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2 u dzieci matek z cukrzycą ciążową i

Czynniki ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2 u dzieci matek z cukrzycą ciążową i

Czynniki ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2 u dzieci matek z cukrzycą ciążową i
przedciążową

przedciążową

K. Wróblewska-Seniuk,

E. Wender-Ożegowska,

J. Szczapa

Klinika Zakażeń Noworodków, Katedra Neonatologii,

Klinika Położnictwa i Chorób Kobiecych, Akademia Medyczna im.

Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Celem pracy była ocena zaburzeń wzrastania oraz metabolizmu węglowodanów i lipidów u dzieci matek z cukrzycą ciążową (GDM)
i przedciążową (PGDM). Materiał i metody: Badaniem objęto 63 dzieci (4,5 − 10 lat), urodzonych przez matki z GDM (n=32)
i PGDM (n=31). Grupę kontrolną stanowiło 145 dzieci urodzonych przez matki nie chorujące na cukrzycę, dobrane pod względem
płci i wieku. U wszystkich dzieci wykonano pomiary antropometryczne ciała, wyznaczono wskaźnik masy ciała (BMI), wskaźnik
symetrii (SI) oraz odsetek masy należnej ciała w stosunku do wieku i płci. Otyłość rozpoznawano, jeżeli spełnione było co najmniej
jedno z następujących kryteriów: BMI > 95 centyla dla płci i wieku, SI > 1,2 lub odsetek masy należnej > 120%, a nadwagę
odpowiednio, jeżeli: BMI w zakresie 90 − 95 centyl, SI 1,1 − 1,2, odsetek masy należnej 115 − 120%. U dzieci w grupie badanej
oznaczono stężenie glukozy, insuliny, cholesterolu i trójglicerydów na czczo oraz wykonano doustny test tolerancji glukozy z oznacze−
niem glikemii i insulinemii w czasie 0, 30, 60 i 120 min. i określono wskaźnik insulinooporności. Wyniki: Najwyższe średnie wartości
masy ciała, BMI, SI oraz odsetka masy należnej ciała stwierdzono w grupie dzieci matek z GDM, a najniższe w grupie dzieci matek
z PGDM: (25,1 vs. 23,0 vs. 20,6 kg, p<0,05), BMI (17,2 vs. 16,2 vs. 15,7, p<0,05 dla GDM vs. kontrola oraz GDM vs. PGDM),
SI (1,12 vs. 1,06 vs. 1,00, p<0,05), odsetek masy należnej ciała (115,1% vs. 108,8% vs. 100,8%, p<0,05 dla PGDM vs. kontrola oraz
GDM vs. PGDM). Otyłość rozpoznano u 10 (31,3%) dzieci matek z GDM, 33 (22,8%) dzieci matek zdrowych oraz u 4 (12,9%)
dzieci matek z PGDM (p=NS), a nadwagę odpowiednio u 1 (3,1%), 14 (9,7%) i 2 (6,5%) dzieci (p=NS). Nieprawidłową wartość
glikemii na czczo stwierdzono u 4 dzieci w obu grupach badanych (12,9% vs. 12,5%, NS), a nieprawidłową tolerancję glukozy u 2
(6,25%) dzieci matek z GDM (NS). Średnie stężenia glukozy, insuliny i lipidów oraz wskaźniki insulinooporności na czczo były
zbliżone w grupie dzieci matek z GDM i dzieci matek z PGDM. W 120 min. testu, średnie stężenia glukozy były zbliżone w obu
grupach, natomiast średnie stężenie insuliny było istotnie statystycznie wyższe u dzieci matek z GDM (24,04 vs. 16,16 IU/ml,
p<0,05). Wskaźnik insulinooporności w 120 min. testu był również istotnie statystycznie wyższy w grupie dzieci matek z GDM (0,22
vs. 0,15, p<0,05). Wnioski: Otyłość występuje u znacznego odsetka dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Dzieci
matek z GDM, wydają się być grupą zwiększonego ryzyka rozwoju otyłości i nieprawidłowej tolerancji glukozy oraz w konsekwencji
cukrzycy. Występujące u tych dzieci zaburzenia wzrastania o charakterze nadwagi i otyłości oraz zaburzenia gospodarki węglowoda−
nowej przemawiają za koniecznością prowadzenia w tej grupie wczesnych działań profilaktyczno − leczniczych.

Risk factors of type 2 diabetes mellitus in offspring of mothers with

Risk factors of type 2 diabetes mellitus in offspring of mothers with
gestational and pregestational diabetes

gestational and pregestational diabetes

K. Wróblewska-Seniuk,

E. Wender-Ożegowska,

J. Szczapa

Departament of Neonatal Infectious Diseases, Chair of Neonatology,

Chair of Obstetrics and Gynecology, Poznań

University of Medical Sciences, Poland

Aim

: The aim of the study was to assess the developmental and metabolic parameters in children mothers with gestational (GDM) and

pregestational (PGDM) diabetes. Material and methods: A total of 31 offspring of mothers with PGDM and 32 offspring of mothers
with GDM were examined at 4.5 − 10 years of age. The control group consisted of 145 children born to healthy mothers. In all children
basic body measurements were taken and BMI, symmetry index (SI) and percentage of normal weight were calculated. Obesity was
diagnosed if at least one criteria was met: BMI > 95 percentile for sex and age, SI > 1.2 or percentage of normal body weight >120%,
and overweight respectively if: BMI 90 − 95 percentile, SI 1.1 − 1.2 or percentage of normal body weight 115 − 120%. In children of
the study group an oral glucose tolerance test (OGTT) was performed, with glucose and insulin measured at 0, 30, 60 and 120 min after
loading. Lipids levels were measured in fasting plasma. Results: The highest body weight, BMI, SI and percentage of normal body
weight was observed in offspring of mothers with GDM and the lowest in offspring of mothers with PGDM: (25.1 vs. 23.0 vs. 20.6
kg, p<0.05), (17.2 vs. 16.2 vs. 15.7, p<0.05 for GDM vs. control group and GDM vs. PGDM), SI (1.12 vs. 1.06 vs. 1.00, p<0.05)
and percentage of normal body weight (115.1% vs. 108.8% vs. 100.8%, p<0,05 for PGDM vs. control group and GDM vs. PGDM).
Obesity was diagnosed in 10 (31.3%) children of mothers with GDM, 33 (22.8%) children of healthy mothers and 4 (12.9%) children
of mothers with PGDM (p=NS), and overweight respectively in 1 (3.1%), 14 (9.7%) and 2 (6.5%) children (p=NS). Impaired fasting
glucose was diagnosed in 4 children in each study group (12.5% vs. 12.9%, NS), and impaired glucose tolerance in 2 (6.25%) children
of mothers with GDM (NS). Mean fasting glucose, insulin and lipids levels as well as insulin resistance were not significantly different
between study groups. In 120 min. after loading, mean glucose levels were similar in both groups, but mean insulin levels were
significantly higher in children of mothers with GDM (24.04 vs. 16.16 IU/ml, p<0.05). Insulin resistance index was also significantly
higher in children of mothers with GDM (0.22 vs. 0.15, p<0.05). Discussion: Prevalence of obesity and overweight is relatively high
in children. Children of mothers with GDM seem to be the group of higher risk of obesity, impaired glucose tolerance and diabetes. The
developmental and metabolic disturbances observed in these children suggest the necessity of early prophylaxis and treatment.

143

Streszczenia / Abstracts

P 91

Cukrzyca insulinozależna u 14-letniej dziewczynki w przebiegu jadłowstrętu

Cukrzyca insulinozależna u 14-letniej dziewczynki w przebiegu jadłowstrętu
psychicznego

psychicznego

A. Karlik, A. Smorawińska, M. Niedziela

Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego, II Katedra Pediatrii, Akademia Medyczna im. K. Marcinkowskiego
w Poznaniu

W literaturze medycznej wiele uwagi poświęca się występowaniu zaburzeń odżywiania w przebiegu cukrzycy typu
1. Istnieje pogląd, że cukrzyca insulinozależna stanowi swoisty czynnik ryzyka pojawienia się nieprawidłowych
zachowań związanych z odżywianiem, co ma związek z postępowaniem terapeutycznym w cukrzycy. Zdecydowanie
rzadziej dochodzi natomiast do rozpoznania cukrzycy w przebiegu istniejących już zaburzeń odżywiania. W poniż−
szej pracy autorzy przedstawiają opis dziewczynki z jadłowstrętem psychicznym, w przebiegu którego doszło do
ujawnienia się cukrzycy typu 1.
14 − letnia dziewczynka została przyjęta do oddziału dziecięcego z powodu utrzymującego się od około dwóch
tygodni osłabienia, nadmiernej senności, gorszego samopoczucia. Powyższe objawy wiązane były ze stosowanymi
od trzech tygodni lekami psychotropowymi włączonymi w wyniku rozpoznania jadłowstrętu psychicznego. W
oparciu o badanie podmiotowe stwierdzono znaczną utratę masy ciała (około 10 kg) w przebiegu siedmiu miesięcy
(Body Mass Index 18

→ 12 kg/m

) oraz zanik miesiączki od trzech miesięcy (menarche wystąpiła w wieku 11 lat).

Ponadto dziewczynka zaprzeczała istnieniu u niej niedowagi i towarzyszył jej silny lęk przed przybraniem na wadze.
W trakcie przeprowadzonych w oddziale badań stwierdzono znacznie podwyższony poziom glikemii. Oprócz po−
wyższych objawów u dziewczynki utrzymywały się od około miesiąca objawy wzmożonego pragnienia oraz poliu−
rii. Dziewczynkę przekazano z rozpoznaniem cukrzycy insulinozależnej do ośrodka endokrynologicznego.
Przy przyjęciu stan ogólny dziewczynki był dość ciężki. W badaniu przedmiotowym i badaniach laboratoryjnych
cechy kwasicy ketonowej. W wyniku zastosowanego leczenia stan kliniczny pacjentki uległ poprawie. Rozpoczęto
terapię insuliną podskórną oraz edukację diabetologiczną ze szczególnym uwzględnieniem konieczności przestrze−
gania zasad dietetycznych, a zwłaszcza regularnego spożywania posiłków. W trakcie pobytu w szpitalu samopoczu−
cie dziewczynki było dobre, posiłki przyjmowała bez istotnych ograniczeń. Masa ciała wzrosła o 7 kg (30

→ 37 kg,

BMI 12

→ 15 kg/m

). W wykonanych badaniach laboratoryjnych, jak i obrazowych nie zaobserwowano istotnych

odchyleń od normy. Stwierdzono ujemny wywiad rodzinny dotyczący występowania cukrzycy oraz chorób psy−
chicznych. Dziewczynka od miesiąca pozostaje pod ambulatoryjną opieką psychiatryczną i diabetologiczną.

Type 1 diabetes mellitus in a 14-years - old girl with anorexia nervosa

A. Karlik, A. Smorawińska, M. Niedziela

Department of Pediatric Endocrinology and Diabetes, 2

Chair of Pediatrics, University of Medical Sciences, Poznań

An increased number of children with type 1 diabetes mellitus followed by the development of eating disorders have
been reported. It is suspected that insulin − dependent diabetes mellitus may be viewed as a risk factor in the development
of inappropriate eating behavior, as a result of the medical management. The opposite situation occurs rather rare. In
this report the authors present a child with a prior anorexia nervosa in whom the insulin − dependent diabetes mellitus
developed.
14 − years − old girl was admitted to the pediatric ward because of weakness, excessive sleepiness and malaise, which
lasted for about two weeks. It was suspected that those symptoms were the result of use of the psychotropic medications,
which were prescribed after giving the diagnosis of anorexia nervosa. She had a history of loosing much of her weight
(about 10 kilograms) in seven months (Body Mass Index 18

→ 12 kg/m

) and loss of menses for three months

(menarche occurred at 11 years of age). Moreover, the girl denied the current low body weight and she had an intense
fear of gaining weight.
High blood level of glycemia was found in performed lab tests. Apart from the symptoms above there were also
present such signs as polydipsia and polyuria. The girl was referred to the endocrinological ward.
On admission the patient was in a severe general state. Diabetic ketoacidosis was seen in the physical examination
and lab tests. After treatment the general state of the patient improved significantly. Subcutaneous insulin therapy
and diabetic education were started. The emphasis was put mostly on eating regularly. During hospitalization the girl
was in a good mood, she ate regular meals. She put on weight about 7 kilograms (30

→ 37 kg, BMI 12 → 15 kg/m

No abnormalities were observed in performed diagnostic tests. Family history including diabetes mellitus and
psychiatric disorders was negative. From about one month the girl is under psychiatric and diabetic outpatient care.

144

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 92

P 92 Cukrzyca typu 2 u 16 - letniego chłopca z zespołem metabolicznym

Cukrzyca typu 2 u 16 - letniego chłopca z zespołem metabolicznym

B. Skowrońska, P. Fichna, K. Majewska, W. Stankiewicz, M. Niedziela

Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego, II Katedra Pediatrii, Akademia Medyczna im. K. Marcinkowskiego
w Poznaniu

Wstęp

: Zespół metaboliczny (ZM) jest silnym determinantem cukrzycy typu 2 oraz czynnikiem ryzyka powikłań

sercowo − naczyniowych. Podstawowe kryteria rozpoznawania ZM u dorosłych obejmują: otyłość brzuszną, cukrzy−
cę typu 2 lub nieprawidłową tolerancję węglowodanów, dyslipidemię i nadciśnienie tętnicze. Epidemia otyłości
wśród dzieci w większości krajów świata wzmogła zainteresowanie badaniami nad zespołem metabolicznym
w pediatrii. Poszczególne wyniki badań epidemiologicznych wskazują, że 14 − 30% dzieci otyłych spełnia kryteria
zespołu metabolicznego, a 85% ma dodatni wywiad rodzinny w kierunku elementów ZM. Obecność zwiększonej
masy tkanki tłuszczowej, szczególnie brzusznej, u dzieci i nastolatków z otyłością może przyspieszać rozwój cukrzy−
cy typu 2, bowiem wczesna i utrzymująca się w czasie insulinooporność prowadzi do upośledzenia czynności
sekrecyjnej komórek

β trzustki.

Opis przypadku:

Autorzy opisują przypadek 16,5 − letniego chłopca przyjętego do szpitala z powodu stwierdzonej

przypadkowo ambulatoryjnie nieprawidłowej glikemii na czczo (226mg/dcl). Wywiad rodzinny od dwóch pokoleń
(babcia i mama pacjenta) dodatni pod względem otyłości, cukrzycy typu 2, nadciśnienia tętniczego, dyslipidemii
i choroby niedokrwiennej mięśnia sercowego. Przy przyjęciu chłopiec czuł się dobrze, nie zgłaszał żadnych dolegliwo−
ści. W badaniu przedmiotowym stwierdzono otyłość brzuszną (BMI − 32,9; WHR>1), acanthosis nigricans na skórze
szyi i pod pachami, podwyższone wartości ciśnienia tętniczego krwi (przeciętne poranne wartości 145/95mmHg). W
badaniach dodatkowych: glikemie 156 − 296mg/dcl; HbA

− 10,7%; insulina na czczo − 8,3 − 14,0

µIU/ml; insulinemia

poposiłkowa od 2,2

µIU/ml (30min) do 40,4µIU/ml (90min); cholesterol − 273mg/dcl; HDL − cholesterol − 42mg/dcl;

LDL − cholesterol − 174mg/dcl; triglicerydy − 284,0mg/dcl; CRP − 0,56mg/dcl; fibrynogen − 472mg/dcl, podwyższone
wartości aminotransferaz: ALAT − 195U/l, AspAT − 136U/l. W badaniu ultrasonograficznym: znacznie wzmożona echo−
geniczność wątroby − cechy stłuszczenia. U chłopca włączono insulinoterapię (0,25IU/kg/dobę), bloker ACI, leki
osłaniające wątrobę, ustalono zmiany w stylu życia. Chłopiec pozostaje pod opieką Poradni Diabetologicznej.
Wnioski:

Zespół metaboliczny należy rozpoznawać jak najwcześniej, gdy istnieje możliwość prewencji i leczenia,

by zapobiec cukrzycy typu 2 i chorobie niedokrwiennej serca. Objawy podmiotowe w ZM są niewielkie, co może być
przyczyną opóźnionego rozpoznania i rozwoju powikłań. Wskazane jest prowadzenie badań przesiewowych w
kierunku elementów zespołu metabolicznego u dzieci z nadwagą i otyłością, szczególnie jeśli swierdzamy obecność
tego zespołu w najbliższej rodzinie pacjentów.

Diabetes type 2 in 16 years old boy with metabolic syndrome

B. Skowrońska, P. Fichna, K. Majewska, W. Stankiewicz, M. Niedziela

Department of Pediatric Endocrinology and Diabetes, University of Medical Sciences, Poznań

The metabolic syndrome (MS) is associated with an increased risk of diabetes mellitus type 2 and atherosclerotic
cardiovascular disease. About 14 − 30% of obese children fullfils the criteria of MS, while 85% has positive family
history of MS elements.
Case report:

Authors describe the case of 16,5 years old boy admitted to the hospital because of accidently diagnosed

impaired fasting glucose (226 mg/dl). Family history was positive of obesity, diabetes mellitus type 2, hypertension,
dislipidemia and ischemic heart disease. On admission the boy felt well and had no complaints. Physical examination
revealed abdominal obesity (BMI − 32,9; WHR>1), acanthosis nigricans on the neck and armpits, elevated blood
pressure. Laboratory findings were as following: blood glucose levels 156 − 296 mg/dl; HbA

− 10,7%, fasting insulin −

8,3 − 14

µIU/ml; insulinemia after meal from 2,2 µIU/ml (30 min) to 40,4 µIU/ml (90 min); anti − insulin antibodies 5,6%,

cholesterol − 273 mg/dl; HDL − cholesterol − 42 mg/dl; fibrinogen − 472 mg/dl, liver enzymes: ALAT − 195 U/l, AspAT −
136 U/l. Ultrasound of the abdominal cavity revealed signs of liver steatosis. Pharmacological treatment (ACI − blocker,
liver − protecting drugs, low − fat diet) was started including insulin − therapy (0,25 units/kg/24hr), changes in lifestyle
were settled. The boy remains under care of outpatient clinic for diabetics.
Conclusions:

MS should be diagnosed early, when effective treatment may prevent the development of diabetes

mellitus type 2 and ischemic heart disease. Symptoms of MS noticed by patient are not relevant and this may be a
reason of delayed diagnosis and evolution of complications. It is advisable to perform screening tests for elements of
MS in overweight and obese children, especially when we find a positive family history.

145

Streszczenia / Abstracts

P 93

Ocena gospodarki węglowodanowej u dzieci z zespołem Downa

E. Wójcik,

M. Gromkowska,

E. Barg,

E. Masłowska,

B. Wikiera

Katedra i Klinika Pediatrii, Alergologii i Kardiologii Akademii Medycznej we Wrocławiu,

Katedra i Klinika Endokrynologii

Wieku Rozwojowego Akademii Medycznej we Wrocławiu

Dzieci z trisomią 21 są zagrożone częstym występowaniem wad narządów wewnętrznych oraz licznymi zaburzeniami
metabolicznymi, w tym zaburzeniami gospodarki węglowodanowej, nietolerancją glukozy i zwiększonym ryzykiem
cukrzycy.
Celem pracy była ocena gospodarki węglowodanowej u dzieci z zespołem Downa. Badania wykonano u 39 dzieci
z zespołem Downa w wieku od 2 mies. życia do 16 roku życia; śr. wiek 6,5 lat. U wszystkich dzieci oznaczono stężenia
glukozy w krzywej po obciążeniu standardowym posiłkiem, cholesterolu, HDL, LDL, TG oraz hormonów tarczycy.
Z analizy statystycznej wyłączono 7 dzieci, u których stwierdzono zaburzenia tolerancji glukozy oraz 1 dziecko
z rozpoznaną cukrzycą typu 1. Pozostałe dzieci podzielono na dwie grupy wiekowe: do 2rż. (ZD − 1; n= 12) i powyżej
2rż. (ZD − 2; n= 19). Protokół badania uzyskał akceptację Komisji Bioetycznej przy AM we Wrocławiu.
Wyniki

: W obydwu grupach obserwowano płaskie krzywe glukozy po obciążeniu posiłkiem, nie stwierdzono różnic

istotnych statystycznie w stężeniach glukozy w grupach ZD − 1 i ZD − 2.
Średnie wartości glukozy w mg% (0', 30', 60', 90', 120') wynosiły w grupie ZD − 1: 82,83; 82,58; 88,58; 81,33; 85,71;
81,79; a w grupie ZD − 2: 83,79; 89,91; 94,83; 93,16; 92,26; 89,90.
W obydwu grupach stwierdzono: ujemną korelację pomiędzy stężeniem glukozy na czczo (0') a stężeniem TSH (w
ZD − 1: r= − 0,58; w ZD − 2: r= − 0,30) oraz dodatnią korelację między stężeniem glukozy a stężeniem TG (w ZD − 1
w 30': r= 0,53; w ZD − 2 w 120': r=0,31). W grupie 7 dzieci uzyskane wyniki glikemii pozwoliły rozpoznać nietole−
rancje glukozy, u jednego dziecka − cukrzycę typu I.
Wnioski:
Stwierdzane zaburzenia gospodarki węglowodanowej u dzieci z zespołem Downa wymagają systematycznego moni−
torowania.

Carbohydrate metabolism in children with Down syndrome

E. Wójcik,

M. Gromkowska,

E. Barg,

E. Masłowska,

B. Wikiera

Department of Paediatrics, Allergology and Cardiology; Wroclaw Medical University,

Department of Endocrinology for

Children and Adolescents; Wroclaw Medical University

Trisomy 21 is often associated with congenital malformation and metabolic abnormalities such as glucose intolerance
and an increased risk of developing diabetes mellitus.
Aim:

The aim of this study was to assess carbohydrate metabolism in children with Down syndrome.

Material and methods: Thirty nine children with Down syndrome, aged between 2 months and 16 years (mean 6.5
years), took part in the study. Glycaemia before and after a standard meal, cholesterol, HDL − cholesterol, LDL −
cholesterol, triglycerides and thyroid hormones were measured. The children were divided into two groups: below
and above 2 years of age (ZD − 1; n=12, ZD − 2; n= 19 respectively). We excluded 7 children with glucose intolerance
and 1 child with diabetes mellitus type I from statistical analysis.
The Ethics Committee of Wroclaw Medical University approved of the study protocol.
Results:

In both groups flat glucose curves after meal ingestion were observed. No significant differences were found

in glucose concentration levels between the two groups. The mean glucose levels measured in mg% (0', 30', 60', 90',
120') in ZD − 1 group were: 82,83; 82,58; 88,58; 81,33; 85,71; 81,79; and in ZD − 2 group: 83,79; 89,91; 94,83; 93,16;
92,26; 89,90. In both groups a negative correlation was found between fasting glucose concentration and TSH
concentration (ZD − 1: r= − 0,58, ZD − 2: r= − 0,30) and a positive correlation between glucose and TG concentration
(ZD − 1: in 30' r= 0,53; ZD − 2: in 120': r=0,31). The results enabled to make the diagnosis of glucose intolerance in
seven children and of diabetes mellitus in one child.
Conclusion:

Due to the apparent abnormalities, carbohydrate metabolism should be closely and regularly monitored

in children with Down syndrome.

146

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 94

P 94 Autoimmunologiczny zespół wielogruczołowy typu 2 u 14 - letniego chłopca z

Autoimmunologiczny zespół wielogruczołowy typu 2 u 14 - letniego chłopca z

Autoimmunologiczny zespół wielogruczołowy typu 2 u 14 - letniego chłopca z
cukrzycą typu 1 leczonego pompą insulinową

cukrzycą typu 1 leczonego pompą insulinową

D. Witkowski,

A. Krysiukiewicz,

J. Brett-Chruściel,

E. Piontek,

R. Janas

Oddział Diabetologii Kliniki Pediatrii I - P CZD,

Zakład Radioimmunologii I - P CZD, Warszawa

Autoimmunologiczny zespół wielogruczołowy typu 2 (Zespół Schmidta) to rzadkie, szczególnie w okresie wieku
dziecięcego, schorzenie endokrynologiczne charakteryzujące się współwystępowaniem kilku autoimmunologicz−
nych schorzeń endokrynnych. 14 − letni pacjent chorujący na cukrzycę typu 1 od około 2 lat, leczony od roku
ciągłym podskórnym wlewem insuliny (CPWI) został przyjęty do szpitala z powodu występujących okresowo od
około 3 miesięcy nudności i bólów brzucha. Stwierdzono utratę masy ciała. W badaniu fizykalnym poza tendencją
do hipotonii (RR − 92/57) nie stwierdzono żadnych nieprawidłowości. Dzienne zapotrzebowanie na insulinę było
znacznie obniżone − wynosiło około 0,33 j./kg (ze stężeniem insuliny w przepływie bazalnym − 3,4j/24h). Poziom
HbA

wynosił 5%. Kilka dni później stan kliniczny pacjenta pogorszył się − pojawiło się znaczne osłabienie oraz

wymioty. Stwierdzano okołonormoglikemię. Obserwowano tendencję do hiponatremii, przy prawidłowym stężeniu
K. Wykonano test z Synacthenem, oznaczono stężenie ACTH i aldosteronu w surowicy krwi. Oceniono także hormo−
nalną i immunologiczną funkcję tarczycy (oznaczając stężenia: hTSH, fT

, fT

, miana TSH − R Ab, TPO Ab i TG Ab).

Na podstawie objawów klinicznych oraz wykonanych badań dodatkowych rozpoznano chorobę Addisona oraz subkli−
niczną niedoczynność tarczycy. Wdrożono leczenie substytucyjne HC, Cortineffem oraz L − tyroksyną uzyskują popra−
wę stanu ogólnego dziecka. Leczenie za pomocą CPWI było szczególnie pomocne w trakcie ustalania nowego, zwięk−
szonego zapotrzebowania na insulinę po wprowadzeniu leczenia substytucyjnego. Wykluczono celiakię. Oznaczono
stężenie p/ciał p/tkankowych stwierdzając obecność ASMA Ab (p/ciał przeciwko mięśniom gładkim).
Wnioski: Pacjenci z cukrzycą typu 1 wymagają obserwacji w kierunku innych schorzeń z autoagresji − szczególnie
w przypadku nieoczekiwanych zmian zapotrzebowania na insulinę, trudności w uzyskaniu dobrego wyrównania
metabolicznego, obciążeń rodzinnych. Leczenie pompą insulinową jest bardzo pomocne u pacjentów z towarzyszą−
cymi schorzeniami o podłożu autoimmunologicznym.

Autoimmune polyglandular syndrome type 2 in 14-years old boy with

Autoimmune polyglandular syndrome type 2 in 14-years old boy with
diabetes mellitus type 1 cured by personal insulin pump

diabetes mellitus type 1 cured by personal insulin pump

D. Witkowski,

A. Krysiukiewicz,

J. Brett-Chruściel,

E. Piontek,

R. Janas

Division of Diabetology, Department of Pediatrics,

Department of Radioimmunology, The Children’s Memorial Health

Institute, Warsaw

The autoimmune polyglandular syndrome (APS) type 2 (Schmidt syndrome) is rare, especially in children,
endocrinological disorder characterized by co − occurrence of several autoimmune endocrine diseases. The most frequent
are: autoimmune thyroid disease, primary adrenal insufficiency and type 1 diabetes mellitus. We describe 14 − years old
patient who had been suffering from type 1 diabetes mellitus for 2 years. The intensive insulinotherapy by continuos
subcutaneous insulin infusion (CSII) was applied during last year. He was admitted to the hospital because of mild
nausea and periodically occurred abdominal pains observed for app. 6 months. The physical examination revealed
hypotension (92/57 mmHg) and weight loss without any other abnormalities. HbA

level was 5% (N: <6,3%). The total

daily insulin requirement in CSII was also decreased up to 0,33 U/kg/day (with basal insulin rate − 3,4 U/day). Several
days later his clinical state become worse − vomiting and weakness had appeared. Further biochemical and hormonal
determination led to the proper diagnosis of APS. Thyroid hormonal levels: hTSH − 5,74

µIU/mL (N: 0,3 − 4,7), fT

− 0,74

ng/dl (N: 0,7 − 1,9), fT

− 3,14 pg/mL (N: 1,64 − 3,45) indicated hypothyroidism. Thyroid antibodies were also detected.

Serum sodium level was slightly decreased (132mmol/L) and potassium concentration was normal.. Synacthen stimulation
test revealed baseline and 30 minute stimulated serum cortisol values: 0’ − 1,8

µg/dL, 30’ − 0,4 µg/dL (normal stimulated

value > 18

µg/dL), serum ACTH level was 1821 pg/mL (N: 10 − 60) and serum aldosterone level was less than 7,0 pg/mL

(N: 42 − 201). Hipogonadism and celiac disease were ruled out. ASMA Ab − against smooth muscle antibodies − were
determined. He was started to be treat with hydrocortison, fluorocortisone and L − thyroxine. All symptoms disappeared
quickly. CSII was very helpful to adjust correct insulin doses to increased insulin requirements.
In conclusion

: The diabetic patients with unexplained changes in insulin requirements and glyceamic control,

particularly with a family history of thyroid and/or Addison’s disease, need careful follow − up.

147

Streszczenia / Abstracts

P 95

Zespół fenyloketonurii matczynej, jako złożony problem interdyscyplinarny

M. Giżewska,

O. Sipak-Szmigiel,

E. Szynaka,

B. Nestorowicz,

A. Bilar,

G. Hnatyszyn,

A. Nurczyńska,

I. Ostrowska

II Klinika Chorób Dzieci,

Klinika Medycyny Matczyno-Płodowej,

Klinika Neonatologii, Pomorska Akademia Medyczna, Szczecin

Fenyloketonuria (PKU) (McKusik 261600) jest wrodzonym defektem w metaboliźmie fenyloalaniny (FA). W postaci klasycznej wynika
z obniżonej aktywności hydroksylazy fenyloalaninowej (PAH), w postaci nietypowej − z deficytu kofaktora reakcji, czyli BH

. W grupie

ciężarnych z PKU mogą znaleźć się pacjentki z wysokimi stężeniami FA, które na skutek teratogennego wpływu hiperfenyloalaninemii
zagrożone są ryzykiem urodzenia dziecka z objawami zespołu PKU matczynej (MPKU). Do objawów MPKU należą: małogłowie, wady
serca, hipotrofia wewnątrzmaciczna, wady układu kostnego, samoistne poronienia i inne. Dziecko w przyszłości może demonstrować
objawy ciężkiej niepełnosprawności intelektualnej i/lub złożonych zaburzeń emocjonalnych. Jedynie restrykcyjne przestrzeganie zasad
diety niskofenyloalaninowej i osiągnięcie stanu wyrównania metabolicznego (optymalnie przed koncepcją), ze stężeniami FA między 2
− 6 mg% stwarzają szanse na urodzenie zdrowego dziecka. Celem pracy była ocena przebiegu PKU, stanu metabolicznego matek przed
ciążą, przebiegu i powikłań ciąży i porodu oraz pierwszych lat życia 7 dzieci pochodzących od 5 ciężarnych z PKU. Grupę badaną
stanowiło 5 ciężarnych: 3 z klasyczną postacią PKU, 1 z łagodną PKU, 1 z atypową PKU − deficyt syntetazy 6 − pirogronylotetrahydrop−
teryny (PTPS), w wieku od 18 − 24 lat. U 3 matek PKU rozpoznano w okresie noworodkowym. Jedna z pacjentek (z łagodną PKU)
stosowała dietę do 17 r.ż., dwie kolejne (z klasyczną PKU), jedynie w pierwszych latach po urodzeniu. U czwartej pacjentki rozpoznanie
klasycznej postaci PKU ustalono w 18 r.ż. i nie stosowała ona leczenia dietetycznego przed zajściem w ciążę. Pacjentka z deficytem PTPS
na 6 m − cy przed pierwszą ciążą rozpoczęła leczenie L − Dopą, 5 − hydroksytryptofanem oraz BH

i kontynuowała je także w drugiej

ciąży. Jako chore z PKU, pacjentki zgłosiły się do specjalistycznej opieki położniczej i metabolicznej w 9 − 33 tyg. ciąży, w tym
1 pacjentka − w 11 tyg. ciąży bliźniaczej. Wszystkie z analizowanych ciąż były ciążami nieplanowanymi. Wyjściowe stężenia FA były
podwyższone u 4 z 5 pacjentek. Wszystkie ciąże powikłane były trudnościami w przestrzeganiu reżimu dietetycznego. U 5 płodów
stwierdzano cechy IUGR, u 1 małogłowie. W 4 przypadkach ciąże zakończyły się porodami drogami natury w 31 − 40 tyg. ciąży, ciąża
bliźniacza została rozwiązana w 35 tyg. poprzez cięcie cesarskie. 4 dzieci urodziło się w stanie ogólnym dobrym, 3 − w średnim, jeden
z noworodków matki z atypową PKU wymagał wsparcia oddechowego i otrzymał surfaktant. Masa urodzeniowa noworodków wynosiła
od 1200 do 3450g. U dwóch noworodków rozpoznano małogłowie z hipoplazją ciała modzelowatego. Jedno z dzieci matki z atypową
PKU urodziło się z wadą rozwojowa mózgowia (prawostronna, otwarta schizencefalia) oraz wadą serca (ASDII) i wymagało rehabilitacji
z powodu lewostronnego niedowładu połowiczego. Dwoje dzieci (w wieku 6 i 1,5 lat) demonstruje cechy opóźnionego rozwoju psycho
− motorycznego, jedno dodatkowo zaburzenia emocjonalne i deficyty koncentracji. Kobiety z PKU w okresie prokreacji zagrożone są
ryzykiem urodzenia dziecka z objawami zespołu MPKU, stąd konieczne są działania zmierzające do wczesnej identyfikacji tych
pacjentek oraz propagowanie zachodzenia w ciąże w sposób świadomy, w stanie pełnego wyrównania metabolicznego.

Maternal phenylketonuria syndrome as a complex interdisciplinary issue

M. Giżewska,

O. Sipak - Szmigiel,

E. Szynaka,

B. Nestorowicz,

A. Bilar,

G. Hnatyszyn,

A. Nurczyńska,

I. Ostrowska

Department of Pediatrics,

Department of Fetomaternal Medicine, Department of Neonatology, Pomeranian Medical

University, Szczecin

Phenylketonuria (PKU) (McKusik 261600) is a congenital, autosomal recessive defect of phenylalanine (FA) metabolism. In classic form it is
the result of decrease activity of phenylalanine − hydroxylase (PAH). Deficiency of BH

which acts as a PAH cofactor results in atypical form of

the disease. Because of teratogenic influence of hyperphenylalaninemia, pregnant women with high levels of FA are at the high risk of giving
birth to a child with maternal PKU syndrome (MPKU). The main symptoms of MPKU syndrome are: microcephaly, organic heart disease,
intrauterine growth retardation (IUGR), skeletal system anomalies, spontaneous miscarriage etc. In further development child may demonstrate
severe intellectual disability with possible complex emotional disorder. Only restrictive following the rules of low phenylalanine diet and proper
metabolic compensation (optimally before the conception), with FA concentrations between 2 − 6 mg% may be a chance for a future mother of
having a healthy child. The aim of the study was to evaluate the course of PKU and metabolic control of mother before pregnancy, course and
complications of pregnancy and birth together with evaluation of the first years of life of 7 children coming from 5 PKU mothers. Studied group
consisted of 5 pregnant women: 3 with classic PKU, 1 with mild form of the disease, 1 with atypical form (deficiency of 6 −
pirogronyltetrahydropteryne syntetaze − PTPS), in age 18 to 24 years. 3 of our patients were diagnosed in neonatal period. 1 with mild form of
PKU quit the diet when she was 17 years old, next 2 with classic form were using diet only during their first few years of life. Fourth patient was
diagnosed when she was 18 years old and did not use the diet before getting pregnant. Patient with PTPS deficiency started the treatment with
L − Dopa, 5 − hydroxytryptophane and BH

6 months before first pregnancy and was continuously receiving medication during second

pregnancy. They reported to the obstetrician and metabolic doctor starting from 9 − th to 33 − rd week of pregnancy, including 1 mother from
11

week of twin pregnancy. All of analyzed pregnancies were not planned. Initial FA concentration were elevated in 4 from 5 patients. All of

the patients had difficulties in obeying the rules of diet regime. 5 fetuses were diagnosed as IUGR, 1 as having microcephaly. In 4 cases
pregnancies were delivered naturally in Hbd 31 − 40, twin pregnancy was delivered in Hbd 35 by caesarean section. 4 children were born in a
good condition, 3 in a moderate condition, 1 from mother with atypical PKU form required breathing support (nCPAP) and surfactant. Birth
weight of newborns was 1200 − 3450 g. In 2 cases microcephaly with hypoplasia of corpus callosum was diagnosed. One of the child from
mother with atypical PKU form was born with cerebral anomaly (right − sided, open schizencephaly), congenital heart disease(ASDII) and
required rehabilitation due to the left − sided hemiparesis. 2 children (in age of 6 and 1,5 years) demonstrate symptoms of psychomotoric
retardation, accompanied by emotional disorder and concentration defects in one case. Women with PKU, during procreation period, are at the
high risk of giving birth to a child with MPKU, therefore intensive actions planned for an early identification of such patients, family planning
education, first of all getting pregnant at right metabolic compensation, are essential.

148

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 96

P 96 Stan tkanki kostnej u dzieci z fenyloketonurią w zależności od stosowanego

Stan tkanki kostnej u dzieci z fenyloketonurią w zależności od stosowanego

Stan tkanki kostnej u dzieci z fenyloketonurią w zależności od stosowanego
leczenia dietetycznego

leczenia dietetycznego

A. Lange,

E. Starostecka,

G. Heleniak,

J. Lukamowicz,

A. Kudra

Poradnia Zaburzeń Metabolicznych,

Samodzielna Sekcja Dietetyki,

Zakład Diagnostyki Laboratoryjnej, Instytut Centrum

Zdrowia Matki Polki w Łodzi

Leczenie fenyloketonurii (PKU) polega na stosowaniu ścisłej diety niskofenyloalaninowej w oparciu o substytuty
białka pozbawione fenyloalaniny. Dieta ta poza okresem niemowlęcym jest pozbawiona produktów mlecznych jako
naturalnych źródeł wapnia potrzebnych do prawidłowej budowy kośćca. Podstawowe źródło wapnia w diecie PKU
stanowią preparaty będące mieszaniną aminokwasów pozbawionych fenyloalaniny.
Celem badania była ocena stanu tkanki kostnej w zależności od stosowanego żywienia u dzieci z PKU.
Badaniem objęto 21 dzieci z PKU w wieku 6 − 8 lat z dobrą kontrolą diety. Wyłoniono 2 grupy: I − (badaną) n=11
leczoną preparatami Milupa PKU 2 mix (o zawartości wapnia 35 mg/g białka) i PKU 2 (20 mg wapnia/g białka) (3: 1)
oraz II (kontrolną) n = 10, suplementowaną wyłącznie Milupą PKU − 2. Czas obserwacji wynosił 6 miesięcy. Oceniono
stan odżywienia, podaż wybranych składników pokarmowych u analizowanych dzieci. Dwukrotnie tj. przed włącze−
niem do badania oraz po 6 miesiącach obserwacji zbadano w obydwu grupach podstawowe wskaźniki gospodarki
wapniowo − fosforanowej, wybrane markery obrotu kostnego (fosfataza alkaliczna, OC, Cross − Laps) oraz gęstość
mineralną kości (BMD) metodą DEXA.
U 38% badanych stwierdzono osteopenię (Z − score < − 1). Wyjściowe niższe średnie wartości wskaźnika Z − score dla
total body (− 0,397) oraz spine (L2 − L4) (− 0,973) poprawiły się po 6 miesiącach obserwacji. Zaobserwowano istotny
wzrost wartości BMD − total body w grupie badanej w porównaniu do kontrolnej (p=0,02). Nie stwierdzono
u badanych dzieci zaburzeń w zakresie parametrów gospodarki wapniowo − fosforanowej. Średnie stężenia markerów
obrotu kostnego (OC i CrossLaps) wzrosły istotnie w grupie I w porównaniu do grupy II.
Wnioski:
1. Pacjenci z fenyloketonurią stanowią grupę ryzyka obniżonej gęstości mineralnej kości.
2. Zastosowanie w okresie 6 miesięcznym suplementacji preparatem PKU 2 mix dodatkowo wzbogaconym w wapń
miało pozytywny wpływ na stan tkanki kostnej zarówno w zakresie tempa przyrostu masy kostnej jak i obrotu
kostnego.
Praca częściowo finansowana przez Nutricia Research Foundation

Bone status in relation to dietary treatment in phenylketonuric (PKU) children

A. Lange,

E. Starostecka,

G. Heleniak,

J. Lukamowicz,

A. Kudra

Metabolic Department,

Department of Dietetics,

Biochemical Laboratory, Polish Mother’s Health Memorial Institute, Łódź,

Treatment of PKU is based on phenylalanine restricted diet combined with the phenyl − free substitutes of protein. The
diet is deficient in natural source of calcium and other nutritional components necessary for normal bone structure.
The aim of the study was the evaluation of the skeletal status in PKU children in relation to dietary treatment.
The prospective, intervention, open study was conducted among 21 PKU children aged 6 − 8 years with good
metabolic control. They were divided into 2 groups: I (investigated) n=11 treated both with Milupa PKU 2 mix (35
mg of calcium/g of protein) and PKU 2 (20 mg calcium /g of protein) (3: 1), II (control) n=10 who received PKU 2 for
6 months. Nutritional status was analysed using anthropometric parameters. Mean dietary intake of chosen nutrients
was assessed. Calcium − phosphorus metabolism indices, bone turnover markers activity: serum bone alkaline pho−
sphatase, osteocalcin (OC), terminal telopeptide of collagen type I (CrossLaps), Bone mineral density (DEXA) were
performed initially and after six − month intervention period. Osteopenia (Z − score < − 1) was found in 38% of analysed
children. Initial lower mean values of Z − score for total body (− 0,397) and for spine (− 0,973) have improved.
Significant increase of total body BMD (g/cm

) was found compared to controls (p=0,02). Calcium phosphorus

metabolism evaluation revealed no disturbances in both groups. Bone markers activity (OC and CrossLaps) increased
in investigated group compared to control after 6 months.
Conclusions:
1. Phenylketonuric children are at risk of osteopenia.
2. Diet supplemented with PKU 2 mix formula had positive influence on bone status.
Supported by Nutricia Research Foundation

149

Streszczenia / Abstracts

P 97

Charakterystyka i znaczenie kliniczne zmian hiperintensywnych istoty białej w

Charakterystyka i znaczenie kliniczne zmian hiperintensywnych istoty białej w
badaniu MRI mózgowia u chorych z fenyloketonurią

badaniu MRI mózgowia u chorych z fenyloketonurią

M. Giżewska,

L. Cyryłowski,

D. Koziarska,

I. Jóźwiak,

T. Korwin-Piotrowska,

H. Grzelec,

P. Nowacki,

M. Walczak

II Klinika Chorób Dzieci,

Zakład Diagnostyki Obrazowej i Radiologii Interwencyjnej,

Klinika Neurologii,

Pomorska Akademia Medyczna, Szczecin

U pacjentów z fenyloketonurią (PKU) (MIM 261600), jednymi z morfologicznych wykładników neurotoksycznego wpływu hiper−
fenyloalaninemii na OUN są ogniska zaburzonej mielinizacji istoty białej mózgowia, zlokalizowane typowo w obrębie płatów poty−
licznych i ciemieniowych, rzadziej w płatach czołowych i skroniowych. W badaniu MRI mózgowia, w obrazach T2 − zależnych
prezentują się one, jako zmiany hiperintensywne. U 52 pacjentów (wiek 8 − 24 lat, śr. 13,7) z klasyczną i łagodną PKU rozpoznaną w
okresie noworodkowym, badano związek pomiędzy obecnością, zaawansowaniem (w skali punktowej wg. Cleary) i lokalizacją zmian
hiperintensywnych w MRI mózgowia, a stopniem wyrównania metabolicznego, stanem neurologicznym, badaniem EEG oraz IQ.
Zmiany w MRI występowały u 35 (67,3%) pacjentów badanej grupy. Ich obecność oraz natężenie korelowało z medianami stężeń
fenyloalaniny (Fa) w dniu badania, w okresie 1, 3 i 5 lat poprzedzających badanie oraz z wiekiem chorych (p<0,05). Statystycznie
częściej pojawiały się u chorych z klasyczną postacią PKU, w tym u 100% osób, u których w okresie 3 i 5 lat poprzedzających badanie
mediany stężeń Fa były>15 mg%. Najczęstszą lokalizacją były okolice okołokomorowe płatów ciemieniowych i potylicznych (odpo−
wiednio u 82,9% i 80% chorych ze zmianami w MRI); w 45,7% występowały też w płatach czołowych. W grupie pacjentów ze
zmianami w MRI, w 91% ich zaawansowanie nie przekraczało 10 punktów w skali wg. Cleary, a w 71,4% stwierdzano je w więcej
niż jednej okolicy anatomicznej mózgowia. Ogólnie, obecność zmian nie korelowała z wartościami IQ w skali pełnej, słownej
i bezsłownej, chociaż już w odniesieniu do zmian w płatach potylicznych taką zależność stwierdzono. Zmiany w płatach czołowych
wykazywały tendencję do częstszego występowania u osób z niepełnosprawnością intelektualną i wartościami IQ<69 (p=0,05).
Zmiany w MRI nie wiązały się z ogólną częstością występowania patologii w zapisie EEG (p>0,05), chociaż zmiany ogólnomózgowe
pojawiały się głównie u pacjentów z najwyższą punktacją zmian radiologicznych (p<0,05), szczególnie jeżeli zaburzenia mielinizacji
dotyczyły płatów ciemieniowych (p=0,05). Nieprawidłowości w badaniu neurologicznym pojawiały się częściej u chorych z natęże−
niem zmian w MRI > 6 punktów (p<0,05) i wykazywały tendencję do korelacji ze zmianami w płatach potylicznych (p<0,05).
Znaczenie kliniczne zmian dysmielinizacyjnych istoty białej mózgowia u chorych z PKU leczonych od urodzenia nie jest ostatecznie
jasne. Wydaje się jednak, że ich obecność oraz natężenie związane są ze stanem długotrwałego niewyrównania metabolicznego
choroby, który postępuje wraz z wiekiem pacjentów.

Profile and clinical significance of hyperintensive changes of the white matter

Profile and clinical significance of hyperintensive changes of the white matter
in brain MRI examination in patients with phenylketonuria

in brain MRI examination in patients with phenylketonuria

M. Giżewska,

L. Cyryłowski,

D. Koziarska,

I. Jóźwiak,

T. Korwin - Piotrowska,

H. Grzelec,

Nowacki,

M. Walczak

Department of Pediatrics,

Department of Imaging Diagnostics and Interventional Radiology,

Department of Neurology,

Pomeranian Medical University, Szczecin,

In patients with phenylketonuria (PKU) (OMIM 261600), foci of dysmyelination in brain white matter are morphological indications of
neurotoxic influence of hyperphenylalaninemia. Most of them are localized in the occipital − parietal regions and, in the most severe
cases, also in the frontal and temporal lobes. In the brain MRI examination they are present as hyperintensive changes on T2 images. In
52 patients with classical and mild PKU (age 8 − 24 y, mean 13.7 y), diagnosed in the neonatal period, the correlations between the extend
of white matter changes found on MRI (acc. to Cleary’s scale), degree of metabolic control, results of neurological examinations, EEG
and IQ values were estimated. MRI changes were found in 35 (67,3%) patients. The intensity of these changes was correlated with the
median of phenylalanine (FA) concentration on the day of MRI examination, during 1, 3 and 5 years before it as well as with the patients’
age (p<0,05). The changes were present in patients with classical type of PKU significantly more often, including 100% of subjects with
FA concentration > 15mg% in the period of 3 and 5 years preceding the day of MRI examination. The most common localization were
periventricular areas of parietal and occipital lobes (82,9% i 80% patients with MRI changes respectively); 45,7% of all changes were also
presented in frontal lobes. In the group of patients with MRI changes, in 91% of them, the intensity of abnormalities have not exceeded
10 points acc. to Cleary’s scale, in 71,4% they were presented in more than one anatomical area. Generally, the presence of MRI changes
was not correlated with IQ values (full, verbal and nonverbal scale), however in respect to the MRI abnormalities found in occipital lobes
this correlation was positive. The changes in the frontal lobes had the tendency to appeared more often among the persons with
intellectual disability and IQ values < 69 (p=0,05). MRI changes were not correlated to the pathological findings on EEG examination
(p>0,05), however generalized paroxysmal discharges tended to appear in patients with the most severe MRI changes (p<0,05),
especially when they were present in the parietal lobes (p=0,05). Pathological findings in neurological examination were significantly
more often in patients with the intensity of MRI changes > 6 points acc. to Cleary’s scale (p<0,05) and correlated with MRI changes in
occipital lobes (p=0,05). In early treated patients with PKU, the exact clinical relevance of dysmielinisation changes in the brain white
matter remains still unclear. However it seems that their presence and intensity seems to be correlated with long − term poor metabolic
control which is more common among the older patients.

150

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 98

P 98 Niskorosłość w przebiegu somatotropinowej niedoczynności przysadki

Niskorosłość w przebiegu somatotropinowej niedoczynności przysadki

Niskorosłość w przebiegu somatotropinowej niedoczynności przysadki
u pacjenta z fenyloketonurią - opis przypadku

u pacjenta z fenyloketonurią - opis przypadku

M. Giżewska, A. Korlatowicz-Bilar, E. Petriczko, A. Bieleninik, M. Walczak

II Klinika Chorób Dzieci PAM, Szczecin

Fenyloketonuria (PKU) (MIM 261600) jest najczęstszym wrodzonym defektem w metabolizmie aminokwasów. Isto−
ta choroby polega na braku lub obniżeniu aktywności hydroksylazy fenyloalaninowej (PAH), która odpowiada za
przemianę fenyloalaniny (Phe) w tyrozynę. Leczenie PKU polega na odpowiednio wczesnym i systematycznym
stosowaniu diety niskofenyloalaninowej. Niskorosłość u pacjentów z PKU, szczególnie dobrze wyrównanych meta−
bolicznie, jest podstawą do rozważenia diagnostyki w kierunku innych, w tym hormonalnych, przyczyn niedoboru
wysokości ciała. Autorzy przedstawiają rzadką koincydencję PKU i somamtotorpinowej niedoczynności przysadki.
Chłopiec 15 − letni z łagodną postacią PKU (A395P/R243Q), leczony dietą niskofenyloalaninową od okresu nowo−
rodkowego, z prawidłowymi dla wieku stężeniami Phe, choć rodzice dość rzadko zgłaszali się do Poradni Chorób
Metabolicznych. Parametry wzrostowe u rodziców i rodzeństwa wskazywały na niskorosłość u matki (wzrost matki −
poniżej 3 centyla). Okres noworodkowy pacjenta niepowikłany. Według matki, od 3 roku życia znacznie niższy od
rówieśników. Diagnostykę niskorosłości rozpoczęto w 10 roku życia. Stwierdzono wówczas: wzrost − 2,1 SD, wolne
tempo wzrastania 4cm/rok, maksymalny wyrzut hormonu wzrostu (GH) w testach stymulacyjnych (Klonidyna, L −
Dopa) poniżej 10ng/ml, wiek kostny opóźniony o 3 lata, pokwitanie − II stopień według Tannera. Wyniki te upoważ−
niały do uznania somatotropinowej niedoczynności przysadki, jako przyczyny niskorosłości. Leczenie ludzkim
rekombinowanym GH (rhGH) rozpoczęto w wieku 13,5 lat. W pierwszych dwóch latach terapii obserwowano znaczne
przyspieszenie tempa wzrastania (pierwszy rok: 11,6cm/rok, drugim: 12,2cm/rok). Równocześnie z uwagi na towa−
rzyszące leczeniu GH nasilenie procesów anabolicznych stwierdzono wyraźny wzrost tolerancji Phe w diecie (z 350
na 500mg/dobę). W trzecim roku leczenia chłopiec znacznie zwolnił wzrastanie, urósł 5,3cm. W wieku 16

lat,

z uwagi na zwolnienie tempa wzrostu, wiek kostny adekwatny do wieku metrykalnego oraz znaczne zaawansowanie
pokwitania, po trzech latach stosowania hormonu wzrostu zakończono terapię. Wzrost pacjenta w chwili obecnej
znajduje się na wysokości 10 centyla, co jest zgodne z jego potencjałem genetycznym.

Short stature due to growth hormone deficiency in a child with

Short stature due to growth hormone deficiency in a child with
phenylketonuria - a case report

phenylketonuria - a case report

M.Giżewska, A. Korlatowicz-Bilar, E. Petriczko, A. Bieleninik, M. Walczak

Departament of Pediatrics, Pomeranian Medical University, Szczecin

Phenylketonuria (PKU) (MIM 261600) in the most common inborn error in aminoacids metabolism. The main reason
of the disease is lack or deficiency of phenylalanine hydroxylase (PAH) activity, which is responsible for proper
conversion of phenylalanine (Phe) to tyrosine. Treatment of PKU consists of early and systematic use of low −
phenylalanine diet. Short stature of PKU patients, especially those with good metabolic compensation, is the basic
reason for considering other, including hormonal, causes of growth deficiency. Authors report rare coincidence of
PKU and somatotropin hypopituitary deficiency. 15 year old boy with mild form of PKU (A395P/R243Q), staying on
low − phenylalanine diet treatment from newborn period, with appropriate for age Phe concentration (inspite of rare
contact with Metabolic Outpatient Clinic). Growth parameters of parents and siblings showed mother’s short stature
(below 3 percentile). Neonatal period of the patient uneventful. According to boy’s mother, he had been significantly
shorter than other peer age children since the age of 3 years. Diagnostic procedures were initiated from 10

year of age.

In that time he presented: short stature with height − 2,1 SD, low growth velocity − 4cm/year, maximum growth
hormone (GH) output in stimulation tests (Klonidine, L − Dopamine) below 10 ng/ml, bone age delayed for 3 years,
pubarche − II

degree according to Tanner’s scale. These results were supporting the diagnosis of somatotropin

hypopituitary deficiency as the reason of short stature. Treatment with human recombined growth hormone (rhGH)
was initiated at the age of 13,5 years. First 2 years of therapy were showing rapid increase of growth velocity (first
year: 11,6 cm/year, second: 12,2 cm/year). Because of anabolic processes enhancement as the consequence of GH
therapy significant increase of Phe tolerance in the diet (from 350 to 500 mg/day) was observed. During the 3 − rd year
of treatment evident decrease of growth velocity was noticed (5,3 cm/year). At the age of 16

years, with the respect

of significant growth velocity decrease, proper bone age, and advanced pubarche, after 3 years of GH administration,
therapy was terminated. Patient’s height is actually on 10

percentile which is corresponding to his genetic potential.

151

Streszczenia / Abstracts

P 99

Zaburzenia endokrynologiczne u pacjenta z cytopatią mitochondrialną

A. Krysiukiewicz,

E. Pronicka

Klinika Pediatrii Instytutu - Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka,

Oddział Chorób Metabolicznych, Klinika Pediatrii, Instytut -

Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka, Warszawa

O.M. ur. 19.02.1990r
Jedyne dziecko, zdrowych, niespokrewnionych rodziców. Nieobciążony wywiad rodzinny. Urodzony z ciąży I, prawidłowej, o czasie,
z masą 2800g, dł. 51 cm., Agar 9 pkt. Okres noworodkowy i niemowlęcy nieobciążony. W wieku 5 hospitalizowany w Oddziale
Okulistyki z powodu atrophii n.II, zwyrodnienia barwnikowego siatkówki, oczopląsu. Od 2 do 6 rż progresja wzrastania z 3 − 75c,
szybkość wzrastania 10cm/rok bez uchwytnej przyczyny. W wieku 6 lat hospitalizowany z powodu osłabienia, apatii, hipotonii mięśnio−
wej, hyperpigmentacji brodawek sutkowych i skóry, laboratoryjnie stwierdzono: hyponatremia, niedobór kortyzolu, barak reakcji kory
nadnerczy na stymulację ACTH, podwyższone poziomy: ACTH, 17 − OHP, 17 − KS, przyspieszony wiek kostny (12 lat). Po wyrówna−
niu zaburzeń elektrolitowych, włączeniu do leczenia hydrocortisonu i fludricortisonu stan chłopca poprawił się. Wysunięto podejrzenie
wrodzonego przerostu nadnerczy z zespołem utraty soli; wykluczony go jednak na podstawie prawidłowego profilu steroidowego, w
którym ponadto stwierdzono: podwyższone w stosunku do normy wiekowej wartości metabolitów androgenów, brak metabolitów
kortyzonu. W rozpoznaniu różnicowym ponadto brano pod uwagę: adenoleukodystrofię wykluczoną po wykonaniu profilu kwasów
tłuszczowych i TK mózgu, oraz dysplazję przegrodowo − wzrokową, guzy, stany zapalne i krwawienie do OUN, wykluczone na
podstawie TK. Rozpoznano niewydolność kory nadnerczy, nie znaleziono przeciwciał potwierdzających chorobę Adissona, nie stwier−
dzono przyczyny zaawansowania wieku kostnego. Od chwili ujawnienia objawów niedoczynności kory nadnerczy nastąpiło zwolnienia
szybkości wzrastania. Pomiędzy 6 − 8 rż. nie rósł w ogóle, pomiędzy 8 a 11 rż, urósł 3 cm, szybkość wzrastania wynosiła 3cm/rok, w 11
lat niedobór wzrostu wynosił (− 3.7SD), stwierdzano prawidłową budowę ciała, brak cech pokwitania. Podczas kolejnej hospitalizacji
stwierdzono: hiponatremię i hipokaliemię, prawidłową odpowiedź testosteronu po stymulacji hCG, niskie stężenia androgenów, niewzra−
stające po podaniu hCG, wysokie wartości ACTH, brak rezerwy nadnerczowej w teście z Synactenem, niskie wartośći GH w 2 testach
stymulacyjnych, prawidłowe MRI mózgowia. Wykluczono defekt genu DAX − 1. Chłopiec wymagał zwiększenia dawek hydrokoryzo−
nu, fludrykortyzony, włączenia do leczenia Kalium Chloratum. W 12 rż. rozpoczęto terapię GH. Wysunięto podejrzenie cytopatii mito−
chondrialnej, szczególnie zespołu Kearns − Sayre. Wykonana diagnostyka metaboliczna wykazała: prawidłowy profil kwasów organicz−
nych w moczu met. GCMS, obniżoną aktywność wszystkich kompleksów enzymów łańcucha oddechowego, mozaikowy deficyt Cox,
nasilone gromadzenia lipidów, zmienność rozmiarów włókien mięśniowych, obecność pojedynczych włókien o morfologii RRF, stwier−
dzone na podstawie biopsji mięśnia szkieletowego. Aktualnie obserwuje się odpowiedź na leczenia hormonem wzrostu: tempo wzrastania
4.8 − 6.4 cm/ rok, wysokie wartości IGF − I. Do 15 rż. bez cech dojrzewania, obecnie leczony Cortefem, Coftineffem, Genotropin.

Endocrinological disorders in patient with mitochondrial cytopathy

A. Krysiukiewicz,

E. Pronicka

Department of Pediatrics, Children’s Memorial Health Institute,

Division of Metabolic Disorders, Department of

Pediatrics, Children’s Memorial Health Institute, Warsaw

M.O. born 19.02.1990
The first and only child of healthy, unrelated parents. Negative family history. Born after normal pregnancy and delivery with birth weight
2800g, length 51, Apgar score 10. Uncomplicated neonatal and infantile period. Psychomotor development proper to the age. In the age of 5
the boy was hospitalized in Ophthalmological Clinic because of nystagmus, pigmentary degenerations of retina and atrophia of optic nerve
was recognized at the same time. Between 2

and 6

year of life height velocity was 10 cm/yr, progression of the growth was from 3

to 75

percentile/4 yrs., without any other symptoms of pathology. First symptoms appeared in the age of 6 years: weakness, apathy, muscular
hypotonia, hyperpigmentation of nipples and skin. Laboratory data showed: hyponatremia, lack of cortisol, no reactions after stimulations of
ACTH, high serum levels of ACTH, 17 − OHP, 17 − KS, increased values of androgen metabolites and lack of cortisol metabolites in urine
24h − steroid profile, advanced bone age − 12 yrs in the age of 6 yrs. After sodium supplementation, hydrocortisone and fludricortison
treatment we achieved improvement of his condition. As a differential diagnosis: congenital adrenal hyperplasia which was excluded on the
basis of urine 24h − steroid profile, adrenoleukodystrophy excluded because of normal CT, lack of specific fatty acids, tumour, haemorrhage,
septo − optic dysplasia and infections of central nervous system, were excluded on the base of CT of adrenal glands and brain, were considered.
Adrenal insufficiency was recognized; Adison’s disease or other polyglandular syndromes were excluded because lack of immunological
markers. In the moment of disclosure adrenal insufficiency symptoms his high velocity was slow down, between 6

− 8

year of life no

growth at all, between 8

− 11

year of life growth 3 cm, height velocity = 1 cm/y, in the age of 11

SD was − 3.7. He had proper proportions

of the body, no signs of puberty. Re − examination of adrenal function revealed: hyponatremia, hypokaliemia, proper response of testosteron
after hCG stimulation, low levels of androgens after hCG stimulation, high serum level of ACTH, lack of cortisol reserve after Synacten test,
low values of GH after Glucagon and Clonidine test, normal MRI. We increased doses of hydrocortison, fludrocortison, kalium chloratum
and GH therapy were started. Mitochondrial cytopathy particulary Kearns − Sayre Syndrome was suspected. Metabological investigation
revealed; negative urine profile of organics acides (GC/MS), incresed activity of all complex of respiratory chain enzymes, mosaic COX −
deficiency, cumulation of lipids, different size of muscular fibers, red ragged fibers (RRF) in material from muscular biopsy and no mutations
of mitochondrial DNA. At that moment we observe good response for GH treatment − high velocity 4.8 − 6.4/y, high values of IGF (531, 591,
719 ng/mL). His actual treatment is: Cotreff, Cortineff, Kalium Chloratum and Genotropin terapy.

152

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 100

P 100 Mukolipidoza typu II (choroba wtrętów komórkowych) u 12-miesięcznego

Mukolipidoza typu II (choroba wtrętów komórkowych) u 12-miesięcznego

Mukolipidoza typu II (choroba wtrętów komórkowych) u 12-miesięcznego
chłopca

chłopca

E. Szynaka,

M. Giżewska,

B. Czartoryska,

P. Wysiecki,

E. Krzywińska-Zdeb,

M. Walczak

II Klinika Chorób Dzieci, Pomorska Akademia Medyczna, Szczecin,

Zakład Genetyki - Pracownia Metaboliczna Instytutu Psy-

chiatrii i Neurologii, Warszawa,

Zakład Higieny, Epidemiologii i Zdrowia Publicznego, Pomorska Akademia Medyczna, Szczecin

Mukolipidoza typu II, zwana również chorobą wtrętów komórkowych (ang. I − cell disease) (MIM − 252500), to schorzenie z kręgu
chorób spichrzeniowych. Dziedziczy się w sposób autosomalny recesywny. Istotą choroby jest brak aktywności N − acetyloglukoza−
mino − 1 − fosfotransferazy, która odpowiada za fosforylację reszt mannozowych − grup składowych enzymów lizosomalnych. Grupy
mannozowe są specyficznym markerem rozpoznawczym dla receptorów błon lizosomalnych i są niezbędne do sprawnego przenikania
enzymów lizosomalnych z retikulum endoplazmatycznego do wnętrza lizosomów. Skutkiem tego enzymy są wydzielane do przestrze−
ni pozakomórkowej, osiągając wysokie stężenia w surowicy i w moczu. Częstość choroby szacuje się na 1: 640 tys. Do typowych cech
mukolipidozy t. II należą: wczesna manifestacja kliniczna, opóźnienie rozwoju, niedobór masy ciała i wzrostu, gargoidalne rysy
twarzy. Wśród zmian kostnych opisywano: pogrubienie przynasad kości długich, poszerzenie żeber, podokostnowe niszczenie kości.
Typowe jest nieharmonijne dojrzewanie kośćca, przedwczesne zarastanie szwów czaszkowych, kurza klatka piersiowa, pogłębienie
kifozy piersiowej lub skolioza, przemieszczenia w obrębie stawów biodrowych, stopa końsko − szpotawa. Choroba rozpoznawana jest
na podstawie podwyższonych wartości enzymów lizosomalnych w surowicy krwi, obecności ciałek wtrętowych w hodowlach
fibroblastów lub bezpośredniej oceny aktywności N − acetyloglukozamino − 1 − fosfotransferazy. Leczenie sprowadza się do postępo−
wania objawowego. Choroba ma charakter postępujący, a rokowanie jest złe. Pacjenci giną w pierwszej dekadzie życia, wśród
objawów niewydolności krążenia lub w przebiegu zapalenia płuc. Prezentujemy przypadek 12 − miesięcznego chłopca z ciąży III,
urodzonego o czasie, w stanie ogólnym dobrym, z cechami hipotrofii wewnątrzmacicznej. W okresie okołoporodowym u dziecka
stwierdzono końsko − szpotawe ułożenie stóp oraz spodziectwo. W 4 m.ż. wysunięto podejrzenie przedwczesnego zarastania szwów
czaszkowych. Od tego czasu obserwowano opóźnienie rozwoju psycho − ruchowego, typowe dla chorób spichrzeniowych cechy
dysmorfii twarzy (rysy gargoidalne), a w badaniu radiologicznym: nieharmonijny rozwój kośćca, skrócenie obu kości ramiennych
z poszerzeniem ich przynasad, poszerzenie przednich odcinków żeber i obojczyków. Podczas kilkumiesięcznej obserwacji stwierdza−
no narastanie deformacji kostnych. Na podstawie całości obrazu klinicznego wysunięto podejrzenie mukolipidozy t. II. Diagnoza
potwierdzona została badaniem aktywności enzymów lizosomalnych w surowicy krwi (wysokie stężenia beta − galaktozydozy,
całkowitej beta − glukozaminidazy i alfa − mannozydazy) oraz dodatkowo w oparciu o typowy obraz chromatografii cienkowarstwowej
oligosacharydów w moczu. Aktualnie chłopiec ma 12 miesięcy, jego rozwój psychoruchowy jest opóźniony.

Mucolipidosis type II (I - cell disease) in 12 month - old boy

E. Szynaka,

M. Giżewska,

B. Czartoryska,

P. Wysiecki,

E. Krzywińska-Zdeb,

M. Walczak

Department of Pediatrics, Pomeranian Medical University, Szczecin,

Department of Genetics - Metabolic Laboratory

of Psychiatry and Neurology Institute, Warsaw,

Department of Hygiene, Epidemiology and Public Health, Pomeranian

Medical University, Szczecin

Mucolipidosis type II (I − cell disease, MIM − 252500) is a lysosomal storage disorder, inherited as an autosomal recessive trait. The
biochemical defect is the deficiency of uridine diphospho (UDP) − N − acetylglucosamine: N − acetylglucosaminyl − 1 − phosphotransferase,
which is responsible for phosphorylation of mannose residues − elements of lysosomal enzymes. That biochemical marker signal is
required for proper trafficking of the lysosomal enzyme, from the site of its production, in the endoplasmic reticulum, to the lysosome
itself. In patients with mucolipidosis type II defect enzymes are found in excess in tissue culture media and in extracellular fluids, such as
serum and urine. The prevalence of the disease is approximately 1 in 640,000 live births. A typical manifestation of this disease is: early
clinical onset, psychomotor retardation, birth length less than normal, deceleration of linear growth during first year, coarse facial features:
puffy eyelids, progressive alveolar ridge hypertrophy, macroglossia, anteverted nostrils, long philtrum and hypotonia. The classic findings
in skeletal system are dysostosis multiplex, with a cloaking appearance of the long tubular bones, anterior beaking and wedging of the
vertebral bodies, widening of the ribs, proximal pointing of the metacarpals, and bullet − shaped phalanges. Majority of the patients present
unequal, irregular bone age, premature closing of cranial sutures, lumbar gibbus, talipes equinovarus and hip dislocations. The diagnosis
can be made by assesing lysosomal enzyme activities in serum and in cultured fibroblasts. The activities of enzymes is deficient in cultured
fibroblasts but 10 − 20 times higher than normal in serum. In fibroblast of the patient dense intracytoplasmatic inclusions are present.
Available treatment for I − cell disease remains limited. The disease is progressive and prognosis is poor. Characteristic is progressive
psychomotor retardation and death in the first decade of life, often secondary to pneumonia or congestive heart failure. We present 12
month − old boy from the III pregnancy (preterm uterine contractions, I spontaneous miscarriage, family history uneventful), born at term
(Hbd 39) with features of intrauterine hypotrophy. At physical examination at birth talipes equinovarus and hypospadiasis were observed.
At the age of 4 months premature closure of cranial sutures as well as typical for lysosomal storage disease dysmorphic features were
presented. In further observation he demonstrated progressive developmental delay with gradual intensification of characteristic for
mucolipidosis type II coarse facial features and skeletal system abnormalities. The typical clinical signs and laboratory studies (extremely
high serum levels of lysosomal enzyms: beta − galactosidase, total beta − glukosaminidase, alfa − mannosidase and typical for mucolipidosis
t. II picture of thin − layer chromatography of urine oligosaccharides) confirmed the diagnosis of I cell − disease.

153

Streszczenia / Abstracts

P 101

Mukopolisacharydoza typ III - opis przypadku

T. Adamczyk,

A. Korlatowicz-Bilar,

M. Giżewska,

B. Czartoryska,

M. Walczak

II Klinika Chorób Dzieci Pomorskiej Akademii Medycznej, Szczecin,

Zakład Genetyki, Pracownia Metaboliczna, Instytut

Psychiatrii i Neurologii, Warszawa

Mukopolisacharydoza typ III A (zespół Sanfilippo) jest chorobą spichrzeniową, dziedziczącą się w sposób autosomalny
recesywny, polegającą na deficycie aktywności N − sulfatazy siarczanu heparanu. Choroba charakteryzuje się typowymi
dla mukopolisacharydoz cechami dysmorfii, postępującą degeneracją układu nerwowego, zmianami w obrębie układu
kostnego − stawowego o typie dysostosis multiplex oraz hepatosplenomegalią. Częstość występowania schorzenia
wynosi 1: 24 000 żywo urodzonych noworodków. Chłopiec 6

− letni z opóźnionym rozwojem psychoruchowym,

nadpobudliwy, z wielkogłowiem, z cechami fenotypowymi mukopolisacharydozy (pogrubiałe rysy twarzy, szeroka
nasada nosa, zmarszczka nakątna, wysokie podniebienie, wada zgryzu, duży język, szerokie dłonie i stopy, z krótkimi
palcami, duży brzuch), z hepatosplenomegalią. Pacjent z ciąży pierwszej, urodzony o czasie, w stanie ogólnym dobrym,
oceniony w skali Apar na 9/10 punktów. Masa urodzeniowa − 3700g, długość ciała − 56 cm. W relacji rodziców rozwój
motoryczny w pierwszym roku życia przebiegał prawidłowo (zaczął siadać w 8 m.ż., chodzić i wymawiać pierwsze słowa
w 12 m.ż.). Nigdy nie zgłaszał potrzeb fizjologicznych. Od 2 roku życia rodzice obserwowali zahamowanie rozwoju,
utrudniony kontakt słowny, nadpobudliwość. W trzecim roku życia był operowany z powodu przepukliny pępkowej. W
oparciu o cechy fenotypowe i dane z wywiadu wysunięto podejrzenie mukopolisacharydozy. Rozpoznanie choroby
potwierdzono badaniem moczu, w którym stwierdzono zwiększone wydalanie siarczanu heparanu. W leukocytach krwi
wykazano natomiast zmniejszoną aktywność sulfatazy siarczanu heparanu − 1,5 nmoli/mg białka/18 godz (norma −
4,1 ± 1,4 nmoli/mg białka/18 godz.). Wyniki tych badań, w połączeniu z danymi z wywiadu oraz danymi klinicznymi,
pozwoliły na ostateczne rozpoznanie mukopolisacharydozy typ III A, czyli choroby Sanfilippo. Rokowanie w chorobie
Sanfilippo jest niekorzystne. Większość pacjentów umiera średnio w 14 roku życia, choć opisywane są również łagod−
niejsze odmiany, gdzie chorzy żyli do 30, a nawet 40 lat. Postępująca zaburzenia neurologiczne oraz narastające
patologie w układzie kostnym prowadzą w konsekwencji do unieruchomienia w łóżku, znacznego utrudnienia kontak−
tu werbalnego z dzieckiem, zaburzeń snu i napadów padaczkowych.

Mucopolisaccharidosis type III - a case report

T. Adamczyk,

A. Korlatowicz-Bilar,

M. Giżewska,

B. Czartoryska,

M. Walczak

Department of Pediatrics, Pomeranian Medical University, Szczecin,

Department of Genetics, Metabolic Laboratory of

Psychiatry and Neurology Institute, Warsaw

Mucopolisaccharidosis type III A (Sanfilippo’s syndrome) is an autosomal recessive storage disease caused by deficiency
in proper activity of heparan sulfate N − sulphatase. The disease is characterized by the typical dysmorfic features, progressive
degeneration of nervous system, changes in osteoarticular system in the form of dysostosis multiplex and hepatosplenomegaly.
The occurrence rate of Sanfilippo’s syndrome is one case among 24 000 live born newborns. We present a boy at the age of
6 and

years, hyperexcitable with delayed psychomotor development, megalocephaly, phenotypic features of

mucopolisaccharidosis (thickened facial features, wide root of the nose, epicanthal fold, high palate, malocclusion, large
tongue, wide palms and feet with short fingers and toes, large abdomen) and hepatosplenomegaly. The patient came from
the first pregnancy, was delivered at term, in a general good condition, accessed at 9 points in Apgar score, with birth weight
3700 grams and body length 56 centimetres. According to his parents’ description the motoric development in the first year
of the boy’s life was normal (sitting − 8

month of life, walking and first words − 12

month of life), however he never showed

any physiological needs. Since the second year of life his parents have been observing a development retardation, difficulties
in verbal contact and hyperexcitability. In the third year of life he was operated because of umbilical hernia. The
mucopolisaccharidosis phenotype has been confirmed by the urine examination which showed an increased excretion of
heparan sulpate. In blood leucocytes a decrease activity of N − sulphatase of heparan sulphate has been detected (1,5 nmol/
mg of protein/18 hours − normal value: 4,1 ± 1,4 nmol/mg protein/18 hours). Based on the data from patient’s history
together with clinical findings and the results of biochemical tests, final diagnosis of mucopolisaccharidosis type III A
(Sanfilippo’s syndrome) was established. The prognosis in Sanfilippo’s syndrome is unfavourable. Most patients die at the
average age of 14 years, although some mild cases in which patients achieved the age of 30, or even 40 years have been
observed. The progressive central nervous system degradation as well as increasing pathology in osteoarticular system lead
as a consequence to necessity of permanent staying in bed, significant difficulties in verbal contact, sleeping disturbances
and epileptic attacks.

154

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 102

P 102 Wrodzony przerost nadnerczy (postać klasyczna z utratą soli), jadłowstręt

Wrodzony przerost nadnerczy (postać klasyczna z utratą soli), jadłowstręt

Wrodzony przerost nadnerczy (postać klasyczna z utratą soli), jadłowstręt
psychiczny i przedwczesne dojrzewanie jako przyczyny zaburzeń wzrastania

psychiczny i przedwczesne dojrzewanie jako przyczyny zaburzeń wzrastania

psychiczny i przedwczesne dojrzewanie jako przyczyny zaburzeń wzrastania
u chłopca

u chłopca

M. Niedziela

Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego, II Katedra Pediatrii, Akademia Medyczna im. Karola Marcinkow-
skiego w Poznaniu

Wprowadzenie

: Leczenie wrodzonego przerostu nadnerczy, postaci z utratą soli (CAH − SW), fizjologicznymi dawkami glikokortyko−

idów i mineralokortykoidów powinno prowadzić do prawidłowego wzrastania, dojrzewania i ostatecznie uzyskania wzrostu ostateczne−
go w przedziale rodzicielskim. Jednak indywidualne zapotrzebowanie na te leki, dla pełnej normalizacji profilu hormonalnego
i osiągnięcia harmonijnego wzrastania, może być trudne. Co więcej, czas wystąpienia objawów dojrzewania jest także trudny do
przewidzenia gdyż przebieg choroby może predysponować do przedwczesnego dojrzewania. Opis przypadku: Chłopiec z CAH − SW
był leczony od okresu noworodkowego hydrokortyzonem (następowo także preparatem Encorton) i preparatem Cortineff. Otrzymał
także leczenie analogiem LHRH (między 11,5 i 12,8 r.ż.) i deksametazonem (0.25 mg przed snem) w połączeniu z poranną dawką
hydrokortyzonu i Cortineffu między 13,0 i 14,8 r.ż. Dane auksologiczne naniesione zostały na siatkę centylową i analizowane w korelacji
ze stężeniami hormonów i wiekiem kostnym. Wiek kostny, pierwotnie zaawansowany, zrównał się z wiekiem metrykalnym w 12.5 r.ż
i był to bardzo obiecujący parametr dla oceny jego wzrostu ostatecznego (170 cm) w porównaniu do MPH (176.5). Celem pracy była
analiza niespodziewanego zatrzymania procesu wzrastania u chłopca z CAH − SW w trakcie jego dojrzewania i próba oceny jego wzrostu
końcowego. Szczegółowa analiza danych auksologicznych ujawniła 2 okresy z zaburzonym tempem wzrastania, pierwszy, między 9
a 11 r.ż. i drugi, między 15 rokiem i 3/12 (WK=14.75) a 17.8 r.ż, gdzie obserwowano całkowite zatrzymanie wzrostu na poziomie 162
cm. W obu okresach obserwowano towarzyszący spadek masy ciała. Przyczyna pierwszego jest trudna do ustalenia retrospektywnie,
podczas gdy w drugim epizodzie zanotowano kliniczne i hormonalne cechy hipogonadyzmu hipogonadotropowego. Stężenia hormonu
wzrostu (nocne wydzielanie i stymulowane klonidyną) były prawidłowe. Stan tyreometaboliczny i MR głowy były prawidłowe. Na
podstawie wywiadu, stanu przedmiotowego ustalono rozpoznanie jadłowstrętu psychicznego, co wspierały dodatkowo kłopoty rodzin−
ne. Wzrost u chłopca był zatrzymany przez okres 2 lat i 6 miesięcy (między 15,25 a 17,8 r.ż) po czym zaobserwowano wzrost o 2 cm,
gdy oś podwzgórze − przysadka − gonady powróciła do normy. Ostatecznie chłopiec zakończył wzrastanie na poziomie 164 cm. Wnioski:
Główną przyczyną zatrzymania wzrostu był powrót do stanu przedpokwitaniowego w odniesieniu do stężeń gonadotropin i testosteronu.
Zakłócenie skoku pokwitaniowego i ostatecznie, zredukowanie wzrostu końcowego u chłopca z CAH − SW było raczej wieloczynnikowe
i spowodowane: (1) wczesnym wariantem dojrzewania i następowym leczeniem analogiem LHRH, (2) jadłowstrętem psychicznym
podczas dojrzewania (ustalony retrospektywnie) z głębokim obniżeniem stężeń hormonów płciowych i (3) długotrwałym leczeniem
glikokortykoidami z okresowo wysokimi dawkami leku (Hydrokortyzon, Encorton, Deksametazon). Rozpoznanie jadłowstrętu psy−
chicznego, zaburzenie rzadko obserwowane u chłopców, wydaje się być najważniejszym czynnikiem, który zawsze należy uwzględnić
w diagnostyce różnicowej u dzieci z CAH − SW i upośledzonym wzrastaniem.

Congenital adrenal hyperplasia (salt wasting form), anorexia nervosa and

Congenital adrenal hyperplasia (salt wasting form), anorexia nervosa and
precocious puberty as the reasons of growth impairment in a boy

precocious puberty as the reasons of growth impairment in a boy

M. Niedziela

Department of Pediatric Endocrinology and Diabetes, 2

Chair of Pediatrics, Poznań University of Medical Sciences

Introduction

: The treatment of congenital adrenal hyperplasia, a salt − vaisting form (CAH − SW) with physiological doses of glucocorticoids

and mineralocorticoids should promote growth, puberty and final height in a pattern similar to parental. However, the individual
requirements for these drugs to normalize the hormonal profile and to achieve the harmonic growth may differ. Moreover, the time of
the onset of puberty is also unpredictable since the course of a disease may predispose for precocity. Patient’s report: A boy with CAH
− SW was treated since neonatal period with Hydrocortisone (subsequently with Prednisone) and Cortineff. He also received treatment
with LHRH analog (between years 11,5 and 12,8) and with 0.25 mg DX (at bedtime) combined with morning doses of HCR and Cortineff
between years 13,0 and 14,8. The auxological data were plotted on a growth chart and analysed together with available hormonal data
and bone age. Bone age, primarily advanced, reached the chronological age at 12,5 and this was a very promising parameter in
calculation his predicted adult height (170 cm) compared to 176.5 cm of MPH. The aim of the study was to search the unexpected arrest
of the growth in a boy with CAH − SW during puberty period and to analyse the final height. A careful long − term follow − up reflected
2 periods with impaired growth velocity, first with a decrease between 9 and 11 years and second with an arrest of growth from 15 yrs
and 3 months (BA 14.75) till 17.8 years of age, at his height 162 cm. In both periods, the accompanied weight loss was also observed.
The reason of the 1

decline is difficult to prove retrospectively but during the 2

episode the clinical and hormonal features of

hypogonadotrophic hypogonadism were noticed. Serum levels of GH (night − time secretion or stimulated with clonidine) were normal.
MRI of the head was normal as well as thyroid state. Based on patient’s history and clinical state the anorexia nervosa was diagnosed and
it was supported by the family problems. This boy did not grow at all for 2 years and 6 months (15,25 till 17,8) followed by a rise of 2
cm, after recovery of hypothalamic − pituitary − gonadal axis. He completed his growth reaching a final height 164 cm. Conclusions: The
main reason for arrested growth was the reversal of his puberty to prepubertal stage registered as a decline in gonadotropins and
testosterone secretion. Discontinued growth spurt and finally, reduced final height in a boy with CAH − SW was of multifactorial reasons:
(1) early variant of puberty and subsequent treatment with LHRH analog, (2) anorexia nervosa during puberty period (set up retrospectively)
with a severe decline in sex steroids levels and (3) long − term treatment with periodically high doses of glucocorticoids (Hydrocortisone,
Prednisone, Dexamethasone). The diagnosis of anorexia nervosa, a disorder quite rare in boys, seems to be the most important
influencing factor and should be considered in the differential diagnosis in CAH − SW children with with impaired growth.

155

Streszczenia / Abstracts

P 103

Rzadki przypadek współistnienia neurofibromatozy typu 1 i wrodzonego prze-

Rzadki przypadek współistnienia neurofibromatozy typu 1 i wrodzonego prze-
rostu kory nadnerczy u 8 - letniej dziewczynki

rostu kory nadnerczy u 8 - letniej dziewczynki

M. Giżewska,

H. Romanowska,

E. Krzywińska-Zdeb,

St. Zajączek,

P. Wysiecki,

M. Walczak

II Klinika Chorób Dzieci,

Zakład Genetyki i Patomorfologii,

Zakład Higieny, Epidemiologii i Zdrowia Publicznego, Pomorska

Akademia Medyczna, Szczecin

Najczęstszą przyczyną nieprawidłowego rozwoju zewnętrznych narządów płciowych u dziewczynek jest wrodzony przerost kory
nadnerczy (WPN). W biosyntezie kortyzolu bierze udział 5 enzymów. Brak lub znaczne ograniczenie w aktywności jednego z nich
powoduje wystąpienie jednej z kilku postaci WPN. Najczęstszą jest deficyt 21 − hydroksylazy stanowiący przyczynę około 95%
przypadków WPN. Nerwiakowłókniakowatość (neurofibromatosis − NF) jest chorobą z grupy zespołów nerwowo − skórnych
(fakomatoz). Istnieją dwa typy tej choroby: NF1 (choroba Recklinghausena) występująca w populacji ogólnej z częstością 1: 3000 do
1: 4000 oraz NF2 stanowiąca 10% zachorowań. Przedstawiamy niezwykle rzadki przypadek nie opisywanej dotąd koincydencji tych
dwóch genetycznie uwarunkowanych schorzeń. Opis przypadku: Dziewczynka z ciąży V, porodu III (dwa poronienia samoistne),
urodzona o czasie, siłami natury, w stanie dobrym (Apg 7/8/9).W wywiadzie rodzinnym: matka, brat matki oraz babcia ze strony matki
chorują na NF1. Po urodzeniu stwierdzono powiększenie łechtaczki. W badaniu przedmiotowym w 9 − tym miesiącu życia: niedobór
wzrostu i masy ciała, wirylizacja zewnętrznych narządów płciowych (III stopień w/g skali Pradera), obecność około 10 plam typu
„cafe au lait”, kariotyp 46XX. Ostatecznie, w oparciu o obraz kliniczny i wyniki badań hormonalnych, u dziecka z NF 1 rozpoznano
WPN w przebiegu deficytu 21 − hydroksylazy. Leczenie substytucyjne wpn włączono w 11 miesiącu życia, w 2 roku życia wykonano
operację plastyczną krocza. Dziewczynka jest monitorowana pod kątem wyrównania WPN oraz powikłań NF1. W wieku 8 lat i 7
miesięcy rozwój psychoruchowy pacjentki jest prawidłowy. Na skórze całego ciała obserwuje się bardzo dużą progresję w zakresie
liczby i wielkości zmian o charakterze plam typu „cafe au lait”. W kontrolnym NMR głowy, w torebkach wewnętrznych, gałce bladej
lewej i w konarach mózgu, wykazano obecność zmian odpowiadających dysplazji komórek glejowych o charakterze hamartoma.
U przedstawianej pacjentki wirylizacja zewnętrznych narządów płciowych przy prawidłowym kariotypie żeńskim, braku gonad w
fałdach mosznowo − wargowych oraz prawidłowej żeńskiej budowie narządów płciowych wewnętrznych przemawiały za obojnac−
twem rzekomym żeńskim. Wśród przyczyn zaburzeń, które są wywołane ekspozycją płodu żeńskiego na nadmierne działanie andro−
genów, najczęściej wymieniany jest WPN, rzadziej matczyne guzy maskulinizujące oraz podawanie matce w ciąży androgenów. Po
wykluczeniu dwóch ostatnich przyczyn nasza diagnostyka skierowana była w stronę WPN. W związku z rozpoznaniem neurofibro−
matozy w poszukiwaniu przyczyn rzekomego obojnactwa żeńskiego należało pamiętać o możliwości wystąpienia nerwiakowłókniaka
w okolicy zewnętrznych narządów płciowych. Pacjentka wymaga systematycznej kontroli lekarskiej. Monitorowanie leczenia WPN
ma na celu uzyskanie prawidłowego wzrostu końcowego oraz właściwego rozwoju gonad, dojrzałości płciowej i płodności. Stała
kontrola w NF1 jest konieczna z uwagi na postępujący przebieg schorzenia i zagrożenie rozwojem nowotworów złośliwych.

Rare case of neurofibromatosis type I coexisting with congenital adrenal

Rare case of neurofibromatosis type I coexisting with congenital adrenal
hyperplasia in 8 year old girl

hyperplasia in 8 year old girl

M. Giżewska,

H. Romanowska,

E. Krzywińska-Zdeb,

St. Zajączek,

P. Wysiecki,

M. Walczak

Department of Pediatrics,

Department of Genetics and Patomorphology,

Department of Hygiene, Epidemiology and

Public Health, Pomeranian Medical University, Szczecin

The most common reason for abnormal development of external genitals in girls is congenital adrenal hyperplasia (CAH). 5 enzymes take
part in cortisol biosynthesis. Lack or major activity impairment of one of them causes the development of one of CAH form. Mostly, it
is the deficiency of 21 − hydroxylase, which is responsible for 95% of all cases. Neurofibromatosis is a disease from the group of neuro
− skin syndromes (phacomatosis). There are two types of the disease: NF1 (Recklinghausen disease) occurring in general population with
1: 3000 to 1: 4000 prevalence, and NF2 at the level of 10% of all cases. We present extremely rare, meanwhile unreported, coincidence
of these two genetically determined diseases. Case report: Girl from V pregnancy, III − rd physiological labour (two spontaneous
abortions), born at term in a good condition (Apg 7/8/9). Family history: mother, mother’s brother and grandmother suffer from NF1.
In a child, the enlargement of clitoris was observed from the birth. During physical examination in 9 − th month of age both growth and
body mass deficit, virilization of external genitals (III grade in Prader scale) and the presence of approximately 10 „cafe au lait” stains
were detected. Karyotype 46XX. Finally, clinical picture and hormonal test supported the diagnosis of CAH due to 21 − hydroxylase
deficiency. Substitutional treatment was introduced in 11 − th month of live, perineoplasty was performed in her 2 − nd year of life. Girl
is monitored with respect of CAH compensation and possible complications of NF1. In the age of 8 years and 7 months her psychomotoric
developement is appropriate. Significant progress of „cafe au lait” stains on whole skin in the aspect of their size and number is observed.
Control MRI shows displastic, hamartoma like changes of glial cells in the region of internal capsule, pale globe and cerebral peduncles.
In our patient, virilization of external genitals in a subject with normal female karyotype, lack of gonades in labio − scrotal fold and
normal structure of internal genitals were supporting the suspicion of female pseudohermaphroditism. Among reasons of dysfunctions
caused by female fetus exposition to excessive activity of androgens, CAH is most commonly reported, less often are maternal
masculinization tumors and administration of androgenes during pregnancy. After excluding two last mentioned reasons our diagnostic
was directed towards CAH. Because of neurofibromatosis, search for reasons of pseudohermaphroditism was done with the respect of
possible occurrence of neurofibroma in the region of external genitals. Patient requires systematic control. Monitoring of CAH treatment
is designed to reach normal final growth, proper development of gonads, sexual maturity and fertility. Constant control of NF1 is
essential, because of disease progression and possibility of malignant changes development.

156

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 104

P 104 Zespół Cushinga w okresie niemowlęcym - prezentacja przypadku

Zespół Cushinga w okresie niemowlęcym - prezentacja przypadku

K. Doleżal-Ołtarzewska,

J. Starzyk,

M. Kumorowicz-Kopiec,

P. Kruczek,

A. Bysiek,

J. Pietrzyk,

G. Drabik

Klinika Endokrynologii Dzieci i Młodzieży,

Katedra Pediatrii, Klinika Chorób Dzieci,

Katedra Chirurgii Pediatrycznej,

Zakład

Patomorfologii, Polsko - Amerykański Instytut Pediatrii, Collegium Medicum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków

Guz kory nadnerczy w postaci raka lub gruczolaka rzadko występuje u dzieci, 3 razy częściej u dziewczynek niż
u chłopców. Chłopiec w wieku 6 miesięcy w stanie ogólnym średnim, z narastającą od 2 miesięcy otyłością, zwolnie−
niem szybkości wzrastania oraz objawami androgenizacji, został przyjęty do Kliniki Chorób Dzieci z podejrzeniem
guza nadnercza prawego. Badaniem fizykalnym stwierdzono cushingoidalną budowa ciała, nasilony trądzik, grzybi−
cę jamy ustnej, pubarche II stopnia wg. Skali Tannera, utrwalone nadciśnienie tętnicze (maksymalnie 200/140mmHg,
w echo serca przerost lewej komory). Wykazano podwyższony poziom kortyzolu w surowicy krwi z zaburzeniem
rytmu dobowego (kortyzol godz.8 − 298ng/ml, godz.20 − 357ng/ml), zwiększone wydalanie kortyzolu w moczu
(>40

µg/55ml/12 godz.), podwyższone wartości leukocytozy oraz nadmiar androgenów (testosteron − 1,8ng/ml, DHEA

− S − 915

µg/dl, wydalanie 17 KS w moczu − 3,13mg/12godz.), a także nadmiar mineralokortykoidów (aldosteron −

327.0pg/ml, K − min.2,5mmol/l). Zahamowanie wydzielania ACTH (1,3pg/ml) przy nadmiernym wydzielaniu hor−
monów kory nadnerczy, w tym 17 − OHP (14,20ng/ml) wraz z wynikiem USG i CT jamy brzusznej wskazały na
obecność hormonalnie czynnego guza nadnercza prawego. Wielkość guza, niejednorodne wzmocnienie po kontra−
ście oraz wzmożone, niejednorodne pochłanianie sugerowały rozpoznanie raka nadnercza. W przygotowaniu przed−
operacyjnym zastosowano leczenie hipotensyjne oraz hamujące steroidogenezę: Ketokonazol a następnie Mitotan
wraz z leczeniem uzupełniającym Hydrocortizonem. W badaniu histopatologicznym usuniętego guza o średnicy
4 cm rozpoznano adrenocortical carcinoma. Utrzymano leczenie Mitotanem oraz Hydrocortizonem pod kontrolą
kortizolemii uzyskując stopniową poprawę stanu ogólnego, rozwoju somatycznego zgodnie z normalizacją parame−
trów hormonalnych i biochemicznych. W drugim tygodniu po zabiegu operacyjnym chłopiec nie wymagał leczenia
hipotensyjnego. Po 6 miesiącach od zabiegu w kontrolnych badaniach USG brzucha i scyntygrafii nadnerczy nie
stwierdzono objawów wznowy ani przerzutów.

Cushing’s syndrome in infancy - a case presentation

K. Doleżal-Ołtarzewska,

J. Starzyk,

M. Kumorowicz-Kopiec,

P. Kruczek,

A. Bysiek,

J. Pietrzyk,

G. Drabik

Department of Pediatric and Adolescent Endocrinology,

Department of Pediatry,

Department of Surgery,

Department of

Pathomorphology, Polish - American Pediatric Institute, Collegium Medicum, Jagiellonian University, Kraków

Adrenocortical tumor in the form of a carcinoma or adenoma is rare in children, three times more frequent in girls than
in boys. The mortality rate is still high, but lover than in adults. The mitotane treatment in infant adrenal carcinoma
is still discussed. A 6 − month old boy in poor general state with progressing obesity, growth rate retardation and
androgenization since 2 months was admitted to our hospital with suspicion of a right − side adrenal tumor in
abdominal ultrasonography. Physical examination showed Cushing − like body structure, intense acne, plethora, oral
candidiasis, II

pubarche according to Tanner, fixed hypertension (max. 200/140mmHg, LV hypertrophy in

echocardiography). Serum cortisol level was elevated with revers morning/evening ratio (8 a.m. − 298ng/ml, 8 p.m. −
357ng/ml). Twelve hours urine free cortisol excretion was also increased (>40

µg/55ml), similarly as androgen levels

(testosterone − 1.8ng/ml, DHEA − S − 915

µg/dl, urine 17KS − 3.13mg/12h), its precursor 17OHP (14.20ng/ml) as well

as aldosterone level (327.0pg/ml). These results combined with inhibited ACTH (1.3pg/ml), abdominal ultrasound
and CT indicated a hormonally active tumor of the right adrenal gland. Its size (5.5x4.5x4.0cm), diversified ultrasound
hypoechogenity, intensified, not uniform contrast uptake (pre − contrast 30 − 35HU and post − contrast 33 − 131HU) in
CT suggested an adenocortical carcinoma, what was confirmed by histopatology. Preoperatively the child received
hypotensive drugs and steroidogenesis − inhibiting agents (ketoconazole, followed by mitotane combined with
hydrocortisone supplementation). Mitotane was continued for 7 months, hydrocortisone for 11 months depending on
cortisol level. With the improvement of biochemical and hormonal parameters, the boy’s somatic development
gradually improved. Hypotensive drugs were discontinued 7 days postoperatively. During postoperatively follow up
abdominal ultrasound (at 6

and at 9

month) and scintiscan (at 9

month) showed no recurrent or metastatic disease.

Underwent analysis of the type of mutation responsible for carcinoma development may be valid for the prognosis.

157

Streszczenia / Abstracts

P 105

Cykliczna hiperkortyzolemia u 7 - letniej dziewczynki

M. Kumorowicz-Kopiec,

J. Starzyk,

K. Doleżal-Ołtarzewska,

E. Chrupek,

G. Drabik

Klinika Endokrynologii Dzieci i Młodzieży Katedry Pediatrii, Polsko - Amerykański Instytut Pediatrii, Collegium Medicum,

Uniwersytet Jagielloński, Kraków,

Katedra i Klinika Chirurgii Dziecięcej, Szpital Uniwersytecki im. A. Jurasza, Bydgoszcz,

Zakład Patomorfologii, Polsko - Amerykański Instytut Pediatrii, Collegium Medicum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków

Endogenna hiperkortyzolemia u dzieci występuje rzadko i może mieć przebieg cykliczny. Przedstawiamy przypadek 7
− letniej dziewczynki z klinicznymi cechami hiperkortyzolemii: cushingoidalną budową ciała, zwolnieniem szybkości
wzrastania i przyrostem masy ciała w okresie dwóch lat. W badaniu fizykalnym stwierdzono podwyższone wartości
ciśnienia tętniczego krwi, thelarche II

wg. skali Tannera, brak cech wirylizacji. Hiperkortyzolemia została potwierdzo−

na podwyższonym stężeniem kortyzolu w dobowej zbiórce moczu (max.184

µg/650ml) oraz brakiem spadku stężenia

kortyzolu w godzinach wieczornych (godz. 8 − 150, godz. 20 − 153ng/ml). Badanie GCMS wykazało zwiększone
wydalanie kortyzolu oraz metabolitów adrogenów w moczu. W okresie 2 miesięcy obserwacji dwukrotnie stwierdzono
prawidłowe stężenie kortyzolu w moczu. Zahamowane stężenie ACTH w wielokrotnych oznaczeniach oraz w teście
CRH wykluczyło ACTH − zależną hiperkortyzolemię. Zarówno w krótkim, jak i długim teście z dexamethazonem
wykazano brak hamowania kortyzolu w surowicy (152ng/ml przed, 153ng/ml po 1mg, 128ng/ml po 8mg dexa) wraz
z nieoczekiwanym zahamowaniem wydalania kortyzolu w moczu po 6 dniach podaży dexamethazonu (od 183

µg/

650ml do 20

µg/700ml). Nadnercza w badaniu usg, TK oraz MRI były prawidłowe. Badaniem scyntygraficznym przy

użyciu jodu znakowanego cholesterolem, wykazano słaby wychwyt znacznika w rzucie obu nadnerczy, nieco wyraź−
niejszy w zakresie lewego nadnercza. Po zastosowaniu leczenia hipotensyjnego, wykonano lewostronną adrenalekto−
mię uzyskując normalizację ciśnienia tętniczego krwi, szybkości wzrastania oraz budowy ciała dziewczynki. Badaniem
histopatologicznym wykazano mikroguzkowy przerost nadnerczy. W okresie dwóch miesięcy obserwacji czynność
nadnerczy była prawidłowa. W czasie infekcji u dziewczynki wystąpił przełom nadnerczowy będący wynikiem braku
rezerwy nadnerczowej (stężenie ACTH w surowicy − 100pg/ml). Włączono leczenie HC (100mg/m

p.c.) z następową

suplementacją HC (14mg/m

p.c.). Wnioski: Leczenie pacjenta z mikroguzkowym przerostem nadnerczy powinno

polegać na obustronnej adrenalektomii z powodu braku ACTH − zależnej rezerwy nadnerczowej i ryzyka przełomu
nadnerczowego. Podjęta analiza mutacji genowej genu PRKAR1A lub GNAS może być pomocna w różnicowaniu
mikroguzkowego przerostu nadnerczy z klasyczną postacią pigmentacyjnej guzkowej choroby nadnerczy (ang. prima−
ry pigmented nodular adrenocortical disease), kompleksem Carney’a oraz zespołem Mc − Cune Albrighta.

Cyclic hypercortisolemia in a 7 - year old girl

M. Kumorowicz-Kopiec,

J. Starzyk,

K. Doleżal-Ołtarzewska,

E. Chrupek,

G. Drabik

Department of Pediatric and Adolescent Endocrinology, Polish - American Pediatric Institute, Collegium Medicum,

Jagiellonian University, Kraków,

Department of Pediatric Surgery, University Hospital, Bydgoszcz,

Department of

Pathomorphology, Polish - American Pediatric Institute, Collegium Medicum, Jagiellonian University, Kraków

Endogenous hypercortisolemia is uncommon in childhood and in some instances may have cyclic pattern. We report a 7 − year old girl
presented with clinical signs of decelerated growth rate, an increase of weight and Cushing like body structure during last 2 years. At
the admission fixed hypertension, II

thelarche according to Tanner was presented, without sings of virilization. Hypercortisolemia

was confirmed by elevated diurnal cortisol excretion in repeated examinations (max.184

µg/650ml) and no evening decreasing of

serum cortisol (8 a.m. − 150 and 8 p.m. − 153ng/ml). Urinary cortisol and androgen metabolite excretions in GCMS were elevated. The
normal serum cortisol level or normal diurnal cortisol excretion was detected twice during two months follow up. ACTH was inhibited
in repeated examinations and throughout the CRH test (<1.2pg/ml) what excluded ACTH − dependent hypercortisolemia. Both, short
and long dexamethason (dexa) tests resulted in no inhibition of serum cortisol (152ng/ml before, 153ng/ml after 1mg, 128ng/ml after
8mg dexa) while diurnal cortisol excretion after 6 days dexa administration was unexpectedly inhibited (from 183

µg/650ml to 20µg/

700ml). In ultrasound, CT and MRI the adrenal glands were normal. J

131

labeled cholesterol scintiscan showed weak but slightly more

expressed contrast uptake in the left adrenal gland. After hypothensive pretreatment, left adrenalectomy was performed resulted in
normalization of blood pressure, Cushing fenotype and growth rate. Histopathology showed micronodular adrenocortical hyperplasia.
During two months follow up corticoadrenal function was normal, but in the course of infection, due to absent of adrenal reserve, she
felt into corticoadrenal crisis with eleveted ACTH (100pg/ml). Treatment with HC (100mg/m

)

followed by HC supplementation

(14mg/m

) was introduced. In summary, patients with micronodular adrenal hyperplasia must have bilaterally adrenalectomy due to

lack of ACTH − dependent adrenal reserve and risk of crisis. Underwent analysis of the PRKAR1A or GNAS genes mutation may
differentiates this case from classic primary pigmented nodular adrenocortical disease, Carney complex or McCune − Albright
syndrome.

158

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 106

P 106 Guzy kory nadnerczy u dzieci - obserwacja choroby u 22 pacjentów

Guzy kory nadnerczy u dzieci - obserwacja choroby u 22 pacjentów

A. Lecka, M. Ginalska-Malinowska, A. Rudzka-Kocjan

Oddział Endokrynologii, Klinika Pediatrii, Instytut - Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka, Warszawa

Cel pracy:

Retrospektywna analiza 22 przypadków guzów kory nadnerczy u dzieci pozostających w długofalowej

obserwacji w jednym ośrodku.
Pacjenci/wyniki:

Badaniem objęto 19 dziewcząt i 3 chłopców leczonych operacyjnie w latach 1983 − 2005 rokiem.

Średni wiek pacjentów w momencie rozpoznania wynosił 5,5 lat (od 0,6 do 16,7 lat). Objawy dominujące: wirylizacja
u 13 pacjentów, hiperkortyzolemia u 4 dzieci, wirylizacja łącznie z hiperkortyzolemią u kolejnych 4 pacjentów,
u jednego dziecka brak objawów nadczynności kory nadnerczy. Średni czas pomiędzy wystąpieniem objawów
choroby a ustaleniem rozpoznania wynosił 0,9 roku (od 0,1 do 4 lat). We wszystkich przypadkach obecność guza
nadnercza została wykazana badaniem USG i/lub tomografii komputerowej, a badaniami hormonalnymi potwierdzo−
no objawy kliniczne (hiperandrogenizm, hiperkortyzolemia).
Guzy były usunięte całkowicie u 21 pacjentów (adrenolektomia jednostronna), w jednym przypadku pozostawiono
resztki guza z powodu znacznego naciekania żyły nadnerczowej. Średnica guzów wynosiła od 2 do 14 cm.
Na podstawie wyników badań histopatologicznych u 7 pacjentów rozpoznano raka kory nadnerczy, a u 15 chorych
gruczolaka kory nadnerczy. Wśród tych ostatnich, u 9 stwierdzono również pewne histologiczne cechy złośliwości.
W 3 przypadkach w preparatach wykazano także cechy guza chromochłonnego (pheochromocytoma). Średnia dłu−
gość obserwacji 3,9 lat (od 0,1 do 16,2 lat). U 6 pacjentów, u których stwierdzono obecność histopatologicznych cech
złośliwości, zastosowano leczenie farmakologiczne (mitotan i/lub chemioterapię). Pięcioro dzieci z guzem o średni−
cy od 5 do 14 cm było leczonych mitotanem przez okres od 0,6 do 4,6 lat po operacji. Z powodu podejrzenia
miejscowej wznowy u jednej pacjentki zastosowano chemioterapię (bez mitotanu) z dobrym efektem. W analizowa−
nej grupie dwoje pacjentów z rakiem nadnerczy zmarło w okresie 11 miesięcy i 13 miesięcy od operacji.
Wnioski:
1. Rokowanie w guzach kory nadnerczy w badanej grupie pacjentów było względnie dobre (dwoje spośród 22 dzieci
zmarło).
2. Przebieg choroby po zastosowanym leczeniu wydaje się być niezależny od wielkości guza kory nadnercza czy
histopatologicznego stopnia złośliwości.

Childhood adrenocortical tumours: the course of the disease in 22 patients

A. Lecka, M. Ginalska-Malinowska, A. Rudzka-Kocjan

Department of Endocrinology, The Children’s Memorial Health Institute, Warsaw, Poland

Aim:

Retrospective analysis of 22 patients with adrenocortical tumours (ACT) surgically treated in one centre.

Patients/results:

Twenty − two patients (19 girls and 3 boys), treated because of ACT between 1983 and 2005. The

median age at diagnosis was 5.5 yr (range: 0.6 − 16.7 yr). Clinical symptoms included virilization in 13 pts,
hypercortisolism in 4 pts and both (virilization and hypercortisolism) in 4 children; one child had no clinical signs of
ACT. The median time between the first clinical symptoms and diagnosis was 0.9 yr (0.1 − 4.0 yr).
In all the cases ACT was confirmed by USG and/or CT. Hormonal evaluation revealed hyperandrogenism and
hypercortisolism adequately to the clinical signs. ACT was totally resected in 21 patients, in one case there was an
uncompleted resection because of a massive infiltration of an adrenal vein. Size of ACT varied from 2 to 14 cm in
diameter (median: 4.5 cm). Tumour specimens were classified as carcinoma in 7 pts and as adenoma in 15 pts, 9 of
whom had also some histological signs of malignancy. In 3 cases some histopathological features of pheochromocytoma
were found.
The median time of follow up was 3.9 yrs (range: 0.1 − 16.2 yrs). Six patients who had histopathological features of
ACT malignancy were treated pharmacologically with mitotane and/or chemotherapy. Five patients with tumors 5 −
14 cm were treated with mitotane for 0.6 to 4.6 yr postoperatively. One patient was successfully treated with
chemotherapy (with no mitotane) because of a suspected local recurrence. Two patients had eventually died from
metastatic disease 11 and 13 months postoperatively.
Conclusions:
1. The prognosis of adrenocortical tumours in our group of patients was relatively good (two children out of 22 died).
2. The outcome of the disease seems to be independent of tumour size or histological criteria of malignancy.

159

Streszczenia / Abstracts

P 107

Pozanadnerczowy guz chromochłonny u 13 - letniego chłopca

M. Kumorowicz-Kopiec,

J. Starzyk,

K. Doleżal-Ołtarzewska,

W. Balwierz,

E. Juraszewska,

A. Bysiek,

G. Drabik

Klinika Endokrynologii Dzieci i Młodzieży Katedry Pediatrii,

Klinika Onkologii i Hematologii,

Klinika Chirurgii Pediatrycznej,

Zakład Patomorfologii, Polsko - Amerykański Instytut Pediatrii, Collegium Medicum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków

Guz chromochłonny (pheochromocytoma) rzadko występuje u dzieci. Szczyt zachorowań przypada na 9 − 12 rok
życia, częściej chorują chłopcy niż dziewczynki (2:1). U dzieci postać wieloogniskowa, obustronna oraz pozanad−
nerczową występuje częściej niż u dorosłych. Lokalizacja pozanadnerczowa dotyczy najczęściej okolicy przyaortal−
nej. Przedstawiamy przypadek 13 − letniego chłopca z przypadkowo stwierdzonym nadciśnieniem tętniczym krwi
(RR: 215/170 mmHg), bólami głowy, napadowymi bólami brzucha, blednięciem, poceniem się oraz utratą masy
ciała. Badania laboratoryjne wykazały znamiennie podwyższone wydalanie katecholamin (noradrenaliny), ich me−
tabolitów (kwasu wanilinomigdałowego) oraz metanefryn (normetanefryny i 3 − metanefryny) w dobowej zbiórce
moczu. USG, TK oraz angio MRI wykazały prawidłowe nadnercza, oraz obecność guza wielkości 4x4x5.5 cm w
okolicy aorty brzusznej na wysokości odejścia naczyń nerkowych lewych. Scyntrygrafia całego ciała (

131

I MIBG)

wykazała ogniskową akumulację znacznika w rzucie lewego nadnercza oraz tuż obok w rzucie zwojów nerwowych.
W przygotowaniu przedoperacyjnym zastosowano fenoksybenzaminę oraz propranolol. Wykonano lewostronną
adrenalektomię oraz częściową resekcję guza powikłane krwotokiem wewnętrznym oraz nadciśnieniem tętniczym.
Po intensywnym leczeniu hipotensyjnym oraz transfuzji wykonano lewostronną nefrektomię i usunięto pozostałą
część guza. Badaniem histopatologicznym wykazano paraganglioma, natomiast nadnercza oraz węzły chłonne były
prawidłowe. Po zabiegu operacyjnym stosowano Propranolol przez okres 4 miesięcy (w stopniowo zmniejszanych
dawkach), aż do uzyskania prawidłowych wartości ciśnienia tętniczego. Oceniane co 6 miesięcy wydalanie katecho−
lamin, ich metabolitów i metanefryn z moczem, a także czynność nadnerczy były prawidłowe. Badanie scyntygrafii
całego ciała 5 miesięcy oraz 2 lata po operacji wykazało brak patologicznego wychwytu znacznika.
Wnioski

: W diagnostyce nadciśnienia tętniczego u dzieci należy brać pod uwagę pheochromocytoma także o loka−

lizacji pozanadnerczowej, które powinno być operowane w ośrodkach wysokospecjalistycznych.

Extraadrenal pheochromocytoma in a 13 - year old boy

M. Kumorowicz-Kopiec,

J. Starzyk,

K. Doleżal-Ołtarzewska,

W. Balwierz,

E. Juraszewska,

A. Bysiek,

G. Drabik

Department of Pediatric and Adolescent Endocrinology,

Department of Oncology and Hematology,

Department of

Surgery,

Department of Pathomorphology, Polish - American Pediatric Institute, Collegium Medicum, Jagiellonian

University, Kraków

Pheochromocytoma, a catecholamine secreting tumor, rarely occurs among children, with the incidence peak at the age of 9 to 12 years,
being seen more often in boys than in girls (2: 1). Multiple, bilateral and extraadrenal tumors are more frequent among children than
adults, with the most common site of extraadrenal involvement being the superior paraaortic region. A 13 − year old boy with
accidentally detected arterial hypertension (215/170 mmHg) reported headaches, paroxysmal abdominal pain, and episodes of paleness,
profuse sweating, and weight loss. No drugs usage and contact with toxic substances were reported. Diurnal excretion of catecholamines
(NA: 0.5, 2 µg/mgK, normal range: 0.004 − 0.11), their metabolite (VMA: 10.5, 14.7 µg/mgK, normal level < 8) and metanephrines
(NMN: 8.3, 11.1 µg/mgK, normal range: 0.1 − 0.4 and 3MN: 0.6; 0.6 µg/mgK, normal range: 0.05 − 0.3) was significantly elevated.
Ultrasound, CT and angioMRI showed normal adrenal glands and a periaortic tumor (4x4.5x5.5cm). Total body scintiscan (

131

MIBG) showed focal accumulation of the marker at the site of the left adrenal gland and close by, at the site of neural ganglia. After
pretreatment with phenoxybenzamine (0.4 mg/kg/day p.o.) and propranolol (0.5 mg/day p.o.), a left adrenectomy and a partial
tumorectomy were performed. Internal hemorrhage and arterial hypertension complicated the postoperative course. After intensive
hypotensive therapy and a transfusion, a left nephrectomy and total tumorectomy were performed. Histopathology showed a
paraganglioma; the adrenal gland and local lymph nodes were normal. Propranolol in gradually decreasing doses was continued for 4
months until normal BP was achieved. Diurnal catecholamines, their metabolites and metanephrines and assessment of adrenocortical
function repeated every 6 months were normal. Total body scintiscan (

131

I MIBG 5 months and 2 years postoperatively reveled no

pathological marker uptake. In summary, while diagnosing arterial hypertension in children, one should consider pheochromocytoma,
also located extraadrenally, which should be diagnosed and operatively treated in centers with the highest possible experience in this
field.

160

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

P 108

P 108 Insulinooporność u dzieci z wewnątrzmacicznym zaburzeniem wzrastania –

Insulinooporność u dzieci z wewnątrzmacicznym zaburzeniem wzrastania –

Insulinooporność u dzieci z wewnątrzmacicznym zaburzeniem wzrastania –
porównanie grupy dzieci w wieku przedpokwitaniowym i pokwitaniowym

porównanie grupy dzieci w wieku przedpokwitaniowym i pokwitaniowym

A. Korpysz, M. Szalecki, E. Moszczyńska, J. Książyk

Oddział Endokrynologii, Klinika Pediatrii, Instytut - Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka, Warszawa

Insulinooporność w grupie dzieci urodzonych z wewnątrzmacicznym zahamowaniem wzrastania (Inta − Uterine
Growth Retardation − IUGR) może być związana z okresem płodowym oraz z okresem postnatalnym (hipoteza
„oszczędnego gospodarza”; wpływ czynników genetycznych; „hipoteza przetrwania”; nieprawidłowy skład ciała −
zwiększona ilość tkanki tłuszczowej w stosunku do tkanki mięśniowej, zwłaszcza w okresie „doganiania” wzrasta−
nia; wzrost IGF − 1).Okres dojrzewania, z uwagi na zwiększone stężenie IGF − 1, uruchomioną oś przysadkowo
− nadnerczową (wzrost stężenia androgenów) może predysponować do ujawnienia bądź nasilenia już istniejącej
insulinooporności. Insulinooporność związana z IUGR może być zatem bardziej wyrażona u dzieci w okresie pokwi−
taniowym niż w grupie przedpokwitaniowej.
Cel pracy:
Ocena insulinooporności u dzieci z IUGR − porównanie grupy przedpokwitaniowej (GPP) oraz pokwitaniowej.(GP).
Pacjenci:
Grupa badana składała się ze 114 dzieci urodzonych z IUGR (91 dzieci GPP było w wieku metrykalnym od 6 do 8 lat
oraz 23 dzieci GP w wieku od 9 do 13 lat). Wiek kostny pacjentów GPP wynosił od 5 do7 lat, pacjentów GP od 10 do
13 lat. Pacjenci byli urodzeni między 38Hbd a 42 Hbd z masą 1700 − 2500g.
Metoda:
U wszystkich dzieci wykonano test doustnego obciążenia glukozą (OGTT). Podano 1,75 g/kg glukozy doustnie,
następnie oceniono wartość insuliny (mU/mL − RIA) oraz glukozy (mmol/L) w czasie 0’. Insulinooporność obliczono
posługując się metodą HOMA (Homeostasis Model Assssment). Wyniki oceniono testem Mann − Whitney.
Wyniki:
Wartości wskaźnika HOMA w grupie dzieci GPP wynosiły: mediana: 1,46 (zakres: 7,77 – 0,04); a grupie GP mediana:
2,73 (zakres: 7,03 – 1,09) (p<0,0001).
Wnioski:
U dzieci z IUGR w okresie pokwitaniowym stwierdza się istotny wzrost wartości wskaźnika insulinooporności wobec
dzieci z IUGR w okresie przdpokwitaniowym.

Insulin resistance in children born with iugr – comparison of children in

Insulin resistance in children born with iugr – comparison of children in
pubertal and prepubertal age.

pubertal and prepubertal age.

A. Korpysz, M. Szalecki, E. Moszczyńska, J. Książyk

Division of Endocrinology, Department of Pediatrics, The Children’s Memorial Health Institute, Warsaw

Insulin resistance in children born with Intra − Uterine Growth Retardation (IUGR) can be associated with fetal period
and postnatal period („thrifty phenotype”; genetic susceptibilities; „last hypothesis”; abnormal body composition –
predominance of adipose tissue over muscular during catch up growth; IGF − 1 increase). Puberty period may
predispose for insulin resistance because of IGF − 1 increase and adrenal axis stimulation (increase of androgens
secretion). That is why, in children with the history of IUGR, insulin resistance can develop more likely in pubertal
than non pubertal group. Aim: Insulin resistance was assessed in children born with IUGR, in prepubertal (GPP) and
pubertal period (GP) of life. Patients: The studied group consisted of 114 children born with IUGR (91 GPP children
aged from 6 to 8 years old; 23 GP aged from 9 to 13 years old). Bone age in GPP group was 5 to 7 years, in GP – 10 to
13 years. Children were born between 38 Hbd – 42 Hbd with birth weight 1700 – 2500g. Method: Oral glucose
tolerance test (OGTT) was performed in all 114 children. 1,75g/kg glucose was given orally. Insulin (mU/mL − RIA)
and glucose (mmol/L) were measured at 0’. HOMA (Homeostasis Model Assessment) was calculated. Mann − Witney
formula was used to statistical analysis. Results: Insulin resistance (HOMA) in GPP was: median: 1,46 (range: 7,77 –
0,04), in GP was: median: 2,73 (range: 7,03 – 1,09), (p<0,0001). Conclusions: In children with history of IUGR during
pubertal period of life significant increase of insulin resistance was observed in comparison to children in prepubertal
period of life.

161

Streszczenia / Abstracts

Indeks nazwisk

Adamczyk T. 4, 129, 153
Almgren P. 13
Amilkiewicz J. 48
Andrzejak A. 110

Baker G. R. C. 59
Balcerska A. 44, 130, 134
Balwierz W. 159
Banerjee K. 53
Bańkowska M. 47
Bardadin K. 26
Barg E. 31, 60, 62, 82, 111, 145
Basiak A. 62, 120, 123
Bath L. 71
Bautembach-Minkowska J. 130
Bąkowska A. 84
Bednorz W. 120
Beń-Skowronek I. 32
Bich W. 48
Biczysko-Mokosa A. 43
Bieleninik A. 4, 150
Bieniasz J. 108
Bieś Z. 109
Bilar A. 147
Birkholz D. 84, 96, 112, 115
Bittner-Kowalczyk A. 45
Blachowski W. 4
Blair J. 53
Bodalski J. 4
Boguń-Reszczyńska Z. 98, 99
Bolanowski M. 120
Bossowski A. 26, 53, 54
Brett-Chruściel J. 146
Brzewski M. 121
Brzezińska-Rajszys G. 51
Brzosko M. 4
Bysiek A. 28, 156, 159

Charemska D. 137
Chobot A. 125
Chrupek E. 157
Chrzanowska J. 27, 65, 68
Chrzanowska K. 52
Ciechanowska M. 46, 122, 138
Crofton P. 71
Cybulski C. 92
Cypryk K. 42, 69
Cyryłowski L. 95, 149
Czarnocka B. 26
Czarnywojtek A. 56, 57, 63
Czartoryska B. 152, 153

Czerwińska J. 26
Czerwiński E. 80
Czerwionka-Szaflarska M. 137
Czeszyńska M. B. 70
Czupryniak A. 127

Dadan J. 26
Dawid G. 4
Deja G. 21, 125, 127
Didycz B. 48
Dobrowolska-Wiciak B. 127
Dobrzańska . 4
Doleżal-Ołtarzewska K. 156, 157, 159
Dorant B. 96
Drabik G. 28, 156, 157, 159
Drake A. 71
Dudek A. 36
Dyduch A. 113
Dziatkowiak H. 4, 28, 80, 122

FFFFF

Fiałka R. 4
Fichna P. 4, 20, 128, 139, 144
Firek-Pędras M. 127
Florys B. 124
Friebe Z. 81, 109
Fuhrer D. 59

Gajewska M. 51
Garanty-Bogacka B. 4, 33, 70
Gardziejczyk M. 91, 107, 117
Gawlińska M. 77
Gawrych E. 35, 64
Gawrysiak W. 58
Gąsiorowski K. 82
Geisler G. 113
Gębala A. 70
Ginalska-Malinowska M. 24, 51, 74, 104, 158
Giżewska M. 4, 48, 147, 149, 150, 152, 153, 155
Głąb E. 60, 62, 82, 111
Głowińska B. 34, 124, 133
Goldstein B. J. 45
Golenko A. 27
Goral J. 70
Goździcka-Józefiak A. 102
Górska A. 126, 138
Grabowski M. 111
Grajewska M. 114
Grajewska-Ferens M. 66, 121
Grela K. 105
Grochowski J. 28
Gromkowska M. 145

162

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

Grys E. 109
Grys M. 109
Grzelec H. 149
Grzenda-Adamek Z. 138

Harasymczuk J. 29
Heleniak G. 148
Hickey A. 54
Hilczer M. 38, 89, 100
Hnatyszyn G. 147
Horodnicka-Józwa A. 4, 129
Hyżyk A. K. 78, 79

IIIII

Iłendo E. 117
Iwaniszewska B. 137

Jackowska T. 114
Jakubowska A. 121
Janas R. 135, 136, 146
Janczarska D. 66
Jankowska 140
Jankowska A. 4, 129
Jankowski A. 29
Janus D. 59
Januszek-Trzciąkowska A. 41
Januś D. 50, 90
Jarosz-Chobot P. 4, 21, 125, 127, 135, 136
Jarząbek G. 81, 109
Jaworowski R. 107, 117
Johansson J. 13
Johnston L. 53
Jóźwiak I. 149
Juraszewska E. 159
Juroszek M. 36
Juszczak P. 29
Juszkiewicz P. 64

Kalicka-Kasperczyk A. 28
Kalina M. 71
Kalina-Faska B. 75, 86
Kamińska H. 84, 96, 112, 115
Kapczuk K. 81, 109
Karlik A. 143
Kelnar Ch. 71
Kelnar Ch. J. H. 15
Kempińska A. 140
Kędzia A. 40, 57, 92, 101, 102
Klimek K. 75
Klupa T. 46
Koehler B. 4
Konieczna A. 60
Korlatowicz-Bilar A. 4, 129, 150, 153
Korman E. 4, 9, 40, 92

Korpal-Szczyrska M. 84, 96, 112, 115
Korpysz A. 51, 94, 160
Korwin-Piotrowska T. 149
Kostecka L. 119
Kostera-Pruszczyk A. 106
Kowalewski M. 124
Koziarska D. 149
Krajewska-Siuda E. 86
Krajewski-Siuda K. 86
Krasnow A. 48
Krawczyński M. 4
Kruczek P. 156
Krysiukiewicz A. 92, 146, 151
Krzywińska-Zdeb E. 4, 152, 155
Książyk J. 94, 160
Kubica M. 99
Kucharska A. 39, 87, 110
Kudra A. 148
Kulińska-Niedziela I. 106
Kumorowicz-Kopiec M. 36, 156, 157, 159
Kwas A. 35, 64

LLLLL

Lange A. 48, 148
Lange M. 105
Latawiec-Mazurkiewicz I. 64
Lecka A. 158
Lewiński A. 4, 10, 38, 42, 69, 89, 100
Libura M. 76
Lipiec I. 78, 79
Lipowski P. 44
Longhurst H. 54
Lubiński J. 92
Ludgate M. 59
Lukamowicz J. 148
Lulka D. 33

ŁŁŁŁŁ

Łaniec M. 84
Łukaszyk A. 11
Łyczkowska A. 26

Maceluch J. 106
Maciejewska J. 39
Maj A. 108
Majcher A. 72, 87
Majewska K. 139, 144
Majkowska Z. 121
Malendowicz L.K. 14
Malinowska A. 74, 104
Małecka-Tendera E. 4, 19, 41, 75, 86
Małecki M. 46
Małunowicz E. 4
Małunowicz E. M. 25, 52
Mańkowski P. 29
Marcinkowski A. 125

163

Streszczenia / Abstracts

Marciński A. 121
Marcus C. 13
Masłowska E. 145
Matusik P. 75
Mazurek K. 73
Mazurkiewicz I. 35
Mądzik J. 121
Mieżyński W. 28
Mikołuć B. 48
Milde K. 37, 61, 83
Minkina-Pędras M. 125, 127
Miszkurka G. 105
Mogielska B. 103
Morawiec A. 113
Moszczyńska E. 51, 94, 160
Moszyńska-Obara M. 63
Motkowski R. 48
Mulak M. 31
Myśliwiec M. 44, 130, 134
Myśliwska J. 44, 130, 134

Nadaj A. 106
Nauman A. 12
Nauman J. 12
Nawrotek J. 103
Nazim J. 46, 122, 130, 138
Nestorowicz B. 147
Niedziela M. 4, 18, 56, 57, 58, 97, 101, 106, 118,

128, 143, 144, 154

Niedźwiecka A. 77
Noczyńska A. 4, 27, 65, 67, 68, 108, 116, 119, 120
Nowacka M. 48
Nowacki P. 149
Nowak I. 137
Nurczyńska A. 4, 43, 147

Obara-Moszyńska M. 40, 56, 57, 97, 101, 102
Ochmańska K. 81, 109
Olszanecka-Glinianowicz M. 75
Ołtarzewski M. 47
Orho – Melander M. 13
Orzeszko-Spaczyńska A. 40, 97
Ostrowska I. 4, 88, 93, 147
Oświęcimska J. 30, 113
Otto-Buczkowska E. 127

Pańkowska E. 131, 132, 135, 136
Paradysz A. 30
Parafiniuk M. 140
Pawlaczyk B. 4, 45, 78, 79
Pawlaczyk M. 81, 109
Pawlaczyk-Wróblewska E. 97, 101
Peczyńska J. 124, 133
Perry L. 53

Petriczko E. 4, 43, 88, 92, 93, 95, 150
Pędich M. 51
Piątkowska E. 36, 55
Pietroń-Grzyb M. 32
Pietrzyk J. 156
Pilecki O. 98, 99, 137
Piontek E. 4, 135, 136, 146
Piotrowska-Jastrzębska J. 48
Plewik I. 41
Pronicka E. 4, 22, 151

Rabska-Pietrzak B. 40, 56, 57, 63, 101, 106
Raczyńska K. 44
Rać M. 95
Radomyska B. 47
Reddy V. 53
Remigolska M. 43
Reniewska B. 31
Ridderstråle M 13
Robak-Kontna K. 137
Rogozińska I. 72, 110
Rokicki D. 49
Romanowska H. 4, 155
Romer T. E. 4, 8
Roztoczyńska D. 80
Rozwadowska E. 113
Rólski M. 29
Rudzka-Kocjan A. 74, 104, 158
Rybakowa M. 4, 28
Rymkiewicz-Kluczyńska B. 4, 72, 87

Salamonowicz M. 110
Salmonowicz B. 65, 68
Savage M. 54
Savage M. O. 53
Schneiberg B. 48, 113
Schneiberg M. 113
Sibińska Ż. 134
Sieradzki J. 46
Sipak-Szmigiel O. 147
Sjögren M. 13
Skirpan J. 28
Skoczyńska A. 82
Skotarczyk-Kowalska E. 103, 141
Skowrońska B. 20, 128, 139, 144
Słuszniak A. 36
Smorawińska A. 143
Smyczyńska J. 38, 89, 100
Sołtyski J. 66, 114
Sowińska E. 81
Sowińska-Przepiera E. 109
Sowiński J. 63
Stankiewicz W. 128, 139, 144
Starostecka E. 48, 148

164

Endokrynol. Ped., vol. 4/2005, Suplement nr 4

Starzyk J. 4, 17, 28, 36, 46, 50, 80, 90, 122, 126,

138, 156, 157, 159

Stasiak-Barmuta A. 26
Stawerska R. 42, 69, 100
Stefanowicz J. 115
Steinborn 106
Stupnicki R. 37, 61, 83
Suchcicka M. 110
Syrenicz M. 4, 33, 70
Szaflarska-Popławska A. 137
Szalecki M. 46, 52, 55, 94, 102, 103, 135, 136,

141, 160

Szarras-Czapnik M. 52, 74
Szczapa J. 4, 6, 142
Szczepańska M. 113
Szczepańska-Kostro J. 91, 107, 117
Szewczyk L. 4, 32
Szmit-Domagalska J. 4, 88, 93
Szprynger K. 113
Szybiński Z. 122
Szydłowski Ł. 140
Szynaka E. 4, 147, 152

Ślęzak R. 67

TTTTT

Tarnawski A. 28
Tołwińska J. 124
Trippenbach-Dulska H. 131, 132
Turczyn B. 82
Tylek-Lemańska D. 36

Uklejewski R. 40
Urban M 54
Urban M. 4, 26, 34, 54, 91, 107, 117, 124, 133

Wagiel E. 114
Walczak M. 4, 5, 16, 33, 43, 88, 92, 93, 95, 129,

140, 149, 150, 152, 153, 155

Walecka A. 95
Warmuz-Stangierska I. 63
Wawro J. 116
Wąsikowa R. 4, 27, 119
Wąsikowa R. B. 120, 123
Welc-Dobies L. 39
Wendel U. 23
Wender-Ożegowska E. 142
Węgrzynowski J. 35
Wieczorek w. 33
Wierzba J. 84, 130
Wikiera B. 31, 60, 62, 67, 82, 111, 116, 145
Wiśniewska M. 73, 101
Wiśniewski A. 37, 61, 73, 83
Witkowska E. 87
Witkowski D. 146
Wojtkielewicz K. 34, 133
Wojtkowska A. 32
Wollmann H. A. 7
Wójcik E. 145
Wójcik K. 4, 129
Wright D. 54
Wróblewska-Seniuk K. 142
Wysiecki P. 4, 152, 155
Wysocka-Mincewicz M. 131, 132

Zachurzok-Buczyńska A. 41
Zachwieja J. 139
Zajączek St. 155
Zaniew M. 139
Zawodniak-Szałapska M. 42, 69
Zgorzalewicz M. 106
Ziemnicka K. 104
Ziora K. 30, 113
Zorena K. 44, 130, 134

ŻŻ

Żak T. 27, 119
Żarów R. 85
Żbikowska-Bojko M. 98, 99, 137
Życzkowski M. 30

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:

więcej podobnych podstron