10
Promotor 3/12
Temat numeru – Promieniowanie optyczne
P
romieniowanie optyczne stanowi część widma
elektromagnetycznego o długościach fali z prze-
działu od 10
-7
m do 10
-3
m (od 10 nm do 1 mm). Pro-
mieniowanie optyczne dzieli się na promieniowanie
widzialne (zakres od 380 nm do 780 nm), promie-
niowanie nadfi oletowe (od 100 nm do 380 nm) oraz
podczerwone (od 780 nm do 1 mm). Promieniowa-
nie optyczne jest ważnym czynnikiem środowiska,
niezbędnym do prawidłowego rozwoju i działalności
człowieka. Jednak jego nadmiar powoduje wiele
niekorzystnych skutków biologicznych, których
mechanizmy powstawania i rozwoju nie są jeszcze
do końca wyjaśnione. Skutek biologiczny oddzia-
ływania promieniowania optycznego na człowieka
zależy przede wszystkim od rozkładu widmowego
i ilości pochłoniętego promieniowania, czasu i czę-
stości ekspozycji oraz rodzaju narażonej tkanki [1].
Promieniowanie optyczne może być przyczyną bardzo
poważnych zmian chorobowych skóry i oczu.
Do podstawowych źródeł nielaserowego promienio-
wania optycznego zalicza się promieniowanie słonecz-
ne, które zawiera nadfi olet w zakresie 290-400 nm
(czyli w jego składzie nie ma nadfi oletu dalekiego –
UVC), promieniowanie widzialne oraz podczerwone.
Ponadto jest szereg źródeł sztucznych: elektrycznych
(promienniki elektryczne) oraz technologicznych, któ-
re są skutkiem ubocznym procesów technologicznych
(np. łuk spawalniczy, piec hutniczy).
Z
AGROŻENIA
PROMIENIOWANIEM
NADFIOLETOWYM
Biologiczne oddziaływanie może wywoływać jedynie
promieniowanie pochłonięte. Z uwagi na fakt, że ener-
gia fotonu promieniowania z zakresu nadfi oletu wy-
nosi od 3,4 eV do 124 eV, promieniowanie to po po-
chłonięciu przez eksponowaną tkankę inicjuje w niej
reakcje fotochemiczne, przy czym wraz ze wzrostem
długości fali prawdopodobieństwo, że energia fotonu
będzie wystarczająca do zainicjowania tej reakcji,
maleje. Nadmierna ekspozycja na to promieniowanie
może prowadzić do skutków szkodliwych w odnie-
sieniu do oczu i skóry. W zależności od długości fali
promieniowania zagrożone są różne elementy oka.
Nadfi olet z zakresu 180-315 (UVB + UVC) pochłania-
ny jest prawie całkowicie przez rogówkę i spojówkę,
stąd promieniowanie to jest odpowiedzialne przede
Promieniowanie optyczne jest ważnym czynnikiem środowiska, niezbędnym do prawidło-
wego rozwoju i działalności człowieka. Jednak jego nadmiar powoduje wiele niekorzystnych
skutków biologicznych, których mechanizmy powstawania i rozwoju nie są jeszcze do końca
wyjaśnione.
dr inż. Adam
Pościk,
dr inż. Grzegorz
Owczarek,
dr inż. Agnieszka
Wolska
Centralny Instytut
Ochrony Pracy –
Państwowy Instytut
Badawczy
Środki
Środki
ochrony
ochrony
indywidualnej
indywidualnej
chroniące przed nielaserowym
promieniowaniem optycznym
www.promotor.elamed.pl
11
Temat numeru – Promieniowanie optyczne
wszystkim za stany zapalne rogówki i spojówki (skutek ostry)
oraz nowotwory oka (skutek chroniczny). Natomiast promienio-
wanie z zakresu UVA jest pochłaniane głównie przez soczewkę
i w przypadku chronicznej ekspozycji na to promieniowanie może
skutkować zaćmą fotochemiczną oraz skrzydlikiem. Najczęściej
spotykanym ostrym objawem narażenia oka na nadfi olet jest
stan zapalny rogówki i spojówek. Zagrożenie promieniowaniem
nadfi oletowym skóry dotyczy przede wszystkim odsłoniętych
części ciała, czyli rąk, głowy, szyi i karku. Szkodliwe skutki
ekspozycji tkanki skóry zależą od natężenia napromienienia,
absorpcji przez tkanki skóry, długości fali promieniowania, cza-
su trwania ekspozycji. Do skutków szkodliwych oddziaływania
nadfi oletu na skórę zalicza się: erytemę, oparzenie słoneczne,
fotostarzenie, przednowotworowe zmiany skórne i nowotwory
skóry, w tym nowotwory złośliwe, jak czerniak skóry.
W świetle najnowszych wymagań obowiązujących w Polsce
i świecie jako kryterium oceny zagrożenia promieniowaniem
nadfi oletowym uznano niedopuszczenie do powstania rumienia
skóry, zapalenia rogówki i spojówki oka, rozwoju zmian nowo-
tworowych skóry i zaćmy. W celu niedopuszczenia do powstania
rumienia skóry, zapalenia rogówki i spojówki oka oraz zmian
nowotworowych skóry najwyższe dopuszczalne napromieniowa-
nie skuteczne HS promieniowaniem nadfi oletowym oka i skóry
w ciągu zmiany roboczej wynosi 30 J/m
2
. Natomiast w celu
niedopuszczenia do powstania zaćmy najwyższe dopuszczalne
napromieniowanie oka promieniowaniem z pasma 315-400 nm
(H
UVA
) w ciągu zmiany roboczej wynosi 10 000 J/m
2
.
Jeśli zostanie stwierdzone przekroczenie ww. wartości maksy-
malnych dopuszczalnych ekspozycji (MDE), konieczne jest prze-
prowadzenie natychmiastowych działań ograniczających ekspo-
zycję pracownika. Jeśli nie można tego osiągnąć poprzez środki
techniczne (np. zmianę lub osłonięcie źródła promieniowania)
i organizacyjne (np. ograniczenie czasu ekspozycji, zwiększenie
odległości przebywania pracownika), wówczas należy zastosować
odpowiednie środki ochrony indywidualnej oczu i skóry.
Typowe źródła promieniowania nadfi oletowego to:
• łuki spawalnicze;
• lampy ksenonowe;
• lampy rtęciowe wysoko-, średnio- i niskoprężne;
• lampy deuterowe;
• żarówki halogenowe;
• lampy Wooda (tzw. czarne światło);
• lampy bakteriobójcze;
• świetlówki UVA i UVB (aktyniczne, superaktyniczne, solaryj-
ne itp.);
• palniki plazmowe i gazowe.
Z
AGROŻENIA
WYWOŁANE
PROMIENIOWANIEM
WIDZIALNYM
I
PODCZERWONYM
Promieniowanie widzialne i podczerwone rozpatruje się łącznie
przy analizie zagrożenia dla zdrowia człowieka, gdyż część skut-
ków szkodliwych wywołują oba zakresy tego promieniowania.
Promieniowanie widzialne w całości dociera do siatkówki
oka, wobec czego może wywoływać skutki szkodliwe głównie
w odniesieniu do siatkówki. Promieniowanie widzialne, zwłasz-
cza z zakresu poniżej 700 nm (energia fotonu 1,6 eV – 3,4 eV),
może inicjować jeszcze reakcje fotochemiczne w tkankach,
reklama
12
Promotor 3/12
Temat numeru – Promieniowanie optyczne
a równocześnie już od długości fali 380 nm zaczyna
inicjować reakcje termiczne. Dlatego uwzględniane
jest zarówno przy ocenie zagrożenia termicznego,
jak i fotochemicznego siatkówki oka. W przypadku
ekspozycji skóry promieniowanie widzialne to wni-
ka dość głęboko w obszar skóry (zwłaszcza w za-
kresie powyżej 500 nm, kiedy dociera do tkanki
podskórnej) i z tego względu jest brane pod uwagę
przy ocenie zagrożenia termicznego skóry.
Z uwagi na fakt, że energia fotonu promienio-
wania z zakresu podczerwieni jest dużo niższa niż
w przypadku nadfi oletu i promieniowania widzialne-
go i wynosi od 1,24 eV do 1,6 eV, promieniowanie
to po pochłonięciu przez eksponowaną tkankę
inicjuje w niej reakcje termiczne. Podczerwień
o długościach fal powyżej 1400 nm jest pochłaniane
głównie przez rogówkę, natomiast promieniowanie
widzialne i bliska podczerwień (380-1400 nm)
dochodzi do siatkówki oka. Łączne rozpatrywanie
promieniowania podczerwonego i widzialnego w wy-
woływaniu zagrożeń termicznych dotyczy przede
wszystkim oceny zagrożenia termicznego skóry oraz
zagrożenia termicznego siatkówki oka. Natomiast
zagrożenie termiczne rogówki i soczewki oka rozpa-
truje się tylko dla promieniowania IRA i IRB.
Jeżeli parametry promieniowania optycznego (od-
powiednio do rozpatrywanego zagrożenia: natężenie
napromienienia rogówki i soczewki oka promieniowa-
niem podczerwonym, skuteczne natężenie napromie-
nienia lub skuteczna luminancja energetycznego źró-
dła promieniowania przy zagrożeniu fotochemicznym
siatkówki oka, skuteczna luminancja energetycznego
źródła promieniowania przy zagrożeniu termicznym
siatkówki oka lub napromienie skóry promieniowa-
niem widzialnym i podczerwonym), na które ekspo-
nowany jest pracownik na stanowisku pracy, prze-
kraczają wartości MDE, należy natychmiast podjąć
działania ograniczające ekspozycję pracownika. Jeśli
nie można tego osiągnąć poprzez środki techniczne
(np. zmianę lub osłonięcie źródła promieniowania)
i organizacyjne (zwiększenie odległości przebywania
pracownika), wówczas należy zastosować odpowied-
nie środki ochrony indywidualnej oczu i skóry.
Typowymi źródłami promieniowania widzialnego
i podczerwonego są:
• wszystkie źródła światła;
• łuk elektryczny;
• otwory ścian pieców popielnych, grzewczych,
hartowniczych, ceramicznych lub szklarskich;
• roztopione metale lub szkło;
• elementy metalowe rozgrzane do wysokich tem-
peratur;
• lampowe promienniki podczerwieni (m.in. uży-
wane w hodowli zwierząt, do suszenia przędzy,
wypalania ziarna itp.);
• paleniska parowe, elektryczne, węglowe lub
gazowe.
Z
AGROŻENIA
WYWOŁANE
PROMIENIOWANIEM
PODCZAS
SPAWANIA
Do typowych źródeł emitujących szkodliwe promie-
niowanie optyczne można zaliczyć łuki spawalnicze
oraz płomień palników gazowych. Podczas obsługi
urządzeń spawalniczych pracownicy są narażeni
na intensywne promieniowanie widzialne oraz pro-
mieniowanie nadfi oletowe. Szczególnie szkodliwym
źródłem promieniowania optycznego są łuki spawal-
nicze. Emitują one intensywne światło niebieskie
i promieniowanie nadfi oletowe (UV), w tym nadfi olet
krótkofalowy. Natężenie napromienienia w zakresie
UV w odległości od 0,7 m do 1 m od łuku elektrycz-
nego lub plazmowego wynosi od kilku do kilkunastu
W/m
2
, w zależności od rodzaju elektrody i warunków
spawania. W przypadku spawania gazowego tempe-
ratura palnika nie przekracza na ogół 2000 K. Pro-
mieniowanie to składa się więc głównie z podczerwie-
ni i światła, a jedynie palniki wodorowe i acetylenowe,
charakteryzujące się wyższą temperaturą spalania,
mogą emitować bliski nadfi olet.
Promieniowanie emitowane podczas spawania
elektrycznego oraz spawania płomieniem gazowym
może być przyczyną wielu poważnych schorzeń,
takich jak:
• zaćma fotochemiczna;
• stany zapalne rogówki i spojówki;
• uszkodzenie siatkówki;
• nowotwory skóry (wieloletnia ekspozycja).
Dodatkowo powstające podczas spawania odpry-
ski stopionych metali oraz żużla mogą prowadzić
do poważnych urazów gałki ocznej. Wniknięcie
do gałki ocznej ciała obcego, np. w postaci odłamka
żelaza lub miedzi, oprócz spowodowanych uszko-
dzeń mechanicznych może po latach wywołać
żelazicę lub miedzicę.
N
IEKORZYSTNE
SKUTKI
DZIAŁANIA
PROMIENIOWANIA
SŁONECZNEGO
DLA
SKÓRY
Wielokrotne narażenie skóry na promieniowanie nad-
fi oletowe o dużym natężeniu (objawiające się bardzo
ciemną opalenizną) może być przyczyną złuszczania
się naskórka, powstania przebarwień na skórze
(pojawiają się piegi, znamiona, plamy) oraz powsta-
wania zmian przednowotworowych i nowotworowych.
Najczęściej spotykanym objawem nadmiernej ekspo-
zycji skóry na promieniowanie słoneczne jest rumień.
Z medycznego punktu widzenia rumień (erytema) jest
objawem procesu zapalnego skóry. Pojawia się zazwy-
czaj w miejscu napromienienia po okresie utajenia
trwającym do kilku godzin, zależnie od dawki i długo-
ści fali promieniowania. Im bardziej intensywnie się
opalamy, tym proces ten ujawnia się szybciej.
Promieniowanie z zakresu UV-B wytwarza rumień
intensywniejszy i trwający dłużej, przy czym wzrost
www.promotor.elamed.pl
13
Temat numeru – Promieniowanie optyczne
dawki promieniowania znacznie zwiększa jego
intensywność.
Obecnie wiadomo, że zmiany skóry wywołane zbyt
intensywnym i długotrwałym opalaniem się są nie
tylko bolesne, ale mogą prowadzić w dłuższym
okresie do powstania poważniejszych schorzeń,
takich jak: rak skóry czy infekcje wywołane przez
gromadzenie się bakterii w pękających bąblach
pooparzeniowych.
O
CHRONA
OCZU
PRZED
PROMIENIOWANIEM
OPTYCZNYM
Zagadnienia ochrony przed promieniowaniem
optycznym odnoszą się w głównej mierze do ochro-
ny oczu, gdyż właśnie oczy są na nie najbardziej
narażone. Należy oczywiście pamiętać, że odpo-
wiednio duże dawki promieniowania nadfi oletowe-
go i podczerwonego mogą wywołać bardzo groźne
w swych skutkach efekty patologiczne na skórze.
Do ochrony przed promieniowaniem optycznym
wykorzystywane są środki ochrony indywidualnej
i/lub zbiorowej. Najważniejsza zasada stosowania
środków ochrony indywidualnej mówi, że środki
te należy stosować, jeśli wszelkie inne sposoby
likwidacji lub zabezpieczeń przed szkodliwym
promieniowaniem zostały już wyczerpane. Zasada
ta ma również zastosowanie do zagrożeń będących
wynikiem promieniowania optycznego występujące-
go na stanowiskach pracy. Oczywiste jest, że w sy-
tuacjach, w których można całkowicie odciąć się
od źródła niebezpiecznego promieniowania optycz-
nego poprzez zastosowanie nieprzepuszczalnych
osłon, mowa jest o zastosowaniu środków ochrony
zbiorowej. Przykładem środków ochrony zbiorowej
są kurtyny spawalnicze osłaniające obszar, w któ-
rym wykonywane jest spawanie.
Biorąc pod uwagę oświetlenie elektryczne oraz
promieniowanie optyczne, w środowisku pracy
najbardziej narażone są oczy. W wielu sytuacjach
pracownicy nie są izolowani poprzez zastosowanie
środków ochrony zbiorowej od źródeł promienio-
wania nadfi oletowego (np. lampy używane w so-
lariach), podczerwonego (piece hutnicze), spawal-
niczego (ręczne prace spawalnicze) lub olśnienie
promieniowaniem słonecznym (prace na otwartej
przestrzeni). Z tego względu w niniejszym opra-
cowaniu najwięcej uwagi poświęcono środkom
ochrony oczu stosowanym do ochrony przed
promieniowaniem nadfi oletowym, podczerwonym
i olśnieniem słonecznym. Dla poszczególnych ro-
dzajów promieniowania podano podstawowe wska-
zówki dotyczące doboru i użytkowania środków
ochrony oczu i twarzy. Pominięto szczegółowy opis
pozostałych typów środków ochrony indywidualnej,
ze względu na obszerność tematyki. Zagadnienia
te będą przedmiotem odrębnego artykułu.
r e k l a m a
14
Promotor 3/12
Temat numeru – Promieniowanie optyczne
T
YPY
ŚRODKÓW
OCHRONY
OCZU
I
TWARZY
Do ochrony przed wymienionym promieniowaniem
optycznym służą następujące cztery podstawowe
kategorie środków ochrony oczu:
• okulary ochronne;
• gogle ochronne;
• osłony twarzy;
• osłony spawalnicze (do tej kategorii ochron oczu
zaliczamy spawalnicze: tarcze, przyłbice, gogle
i kaptury) [2].
W wymienionych kategoriach środków ochrony oczu
montuje się wizjery, szybki ochronne lub fi ltry (do grupy
fi ltrów zaliczamy: fi ltry spawalnicze, fi ltry chroniące
przed nadfi oletem, fi ltry chroniące przed podczerwie-
nią, fi ltry chroniące przed olśnieniem słonecznym, fi ltry
chroniące przed promieniowaniem laserowym).
Z
ASADY
DOBORU
FILTRÓW
Podstawowym parametrem charakteryzującym klasę
ochrony fi ltra – niezależnie od przeznaczenia – jest
jego stopień ochrony. Jest to parametr, który wyzna-
cza się na podstawie wartości współczynnika prze-
puszczania światła. Im większa jest wartość stopnia
ochrony, tym ciemniejszy fi ltr. W zależności od prze-
znaczenia fi ltrom przypisuje się również numery
kodowe. W skład kompletnego oznaczenia fi ltrów
wchodzą numer kodowy oraz oznaczenie. Wyjątkiem
Oznaczenie
Postrzeganie kolorów
Typowe zastosowania
Typowe źródła*
2-1,2
2-1,4
2-1,7
może być pogorszone, chyba
że występuje znakowanie
2C-shade (2C-zaciemnienie)
do użytku w obecności źródeł, które emitują głów-
nie promieniowanie nadfi oletowe o długościach fal
krótszych niż 313 nm i kiedy olśnienie nie jest istotnym
czynnikiem; pokrywa się ono z pasmem UVC i większo-
ścią pasm UVB**
lampy rtęciowe niskoprężne, takie jak
lampy używane do wzbudzania fl uorescen-
cji lub „czarne światło”, lampy aktyniczne
oraz bakteriobójcze
2-2
2-2,5
może być pogorszone, chyba
że występuje znakowanie
2C-shade (2C-zaciemnienie)
do użytku w obecności źródeł, które emitują intensywne
promieniowanie zarówno w zakresie UV i świetle widzial-
nym, przez co wymagane jest osłabienie promieniowa-
nia widzialnego
lampy rtęciowe średnioprężne, takie jak
lampy fotochemiczne
2-3
2-4
lampy rtęciowe wysokoprężne i lampy
halogenowe, takie jak lampy słoneczne
używane w solariach
2-5
układy lamp impulsowych; wysokoprężne
i bardzo wysokoprężne lampy rtęciowe,
takie jak lampy słoneczne używane w so-
lariach
*
Przykłady podane są dla ogólnej informacji.
**
Długości fal tych pasm są zalecane przez CIE (to jest od 280 nm do 315 nm dla UVB i od 100 nm do 280 nm dla UVC).
Opisane fi ltry nie są odpowiednie do bezpośredniej obserwacji jaskrawych źródeł światła, takich jak łuk wysokociśnieniowych lamp ksenonowych lub
łuk spawalniczy. Do tego celu zaleca się używanie fi ltru spawalniczego, opisanego w EN 169.
Wskazówki podane powyżej nie dotyczą osób ze światłowstrętem lub podlegających leczeniu, które może zwiększyć czułość oczu na promieniowanie
optyczne.
Tab. 1. Przeznaczenie, właściwości i typowe zastosowania fi ltrów chroniących przed promieniowaniem nadfi oletowym [4]
Czynność
q 70
70 < q 200
200 < q 800
q > 800
spawanie i lutospawanie
4
5
6
7
Uwaga, q oznacza natężenie przepływu acetylenu w litrach na godzinę.
W zależności od warunków stosowania może być użyte kolejno większe lub mniejsze oznaczenie.
Tab. 3. Oznaczenia stosowane przy spawaniu gazowym i lutospawaniu [3]
Czynność
900 q 2000
2000 < q 4000
4000 < q 8000
cięcie tlenem
5
6
7
Uwaga, q oznacza natężenie przepływu tlenu w litrach na godzinę.
W zależności od warunków stosowania może być użyte kolejno większe lub mniejsze oznaczenie.
Tab. 4. Oznaczenia stosowane przy cięciu tlenem
Oznaczenie
Typowe zastosowanie dla źródeł światła
o średniej temperaturze
[°C]
4-1,2
4-1,4
4-1,7
4-2
4-2,5
4-3
4-4
4-5
4-6
4-7
4-8
4-9
4-10
do 1050
1070
1090
1100
1150
1190
1290
1390
1510
1650
1810
1990
2220
Tab. 2. Przeznaczenie, właściwości i typowe zastosowania fi ltrów
chroniących przed promieniowaniem podczerwonym [5]
są fi ltry spawalnicze, dla których oznaczenie to tylko
jeden z wymienionych powyżej stopni ochrony.
Dla fi ltrów chroniących przed promieniowaniem
laserowym stosuje się oznaczenia od L1 do L10.
Oznaczenia te określa się na podstawie gęstości
optycznej fi ltru dla długości fali, dla której ma być
zapewniona ochrona, oraz na podstawie badania
odporności na promieniowanie laserowe.
F
ILTRY
CHRONIĄCE
PRZED
PROMIENIOWANIEM
NADFIOLETOWYM
Do ochrony przed promieniowaniem nadfi oletowym
służą fi ltry montowane w okularach, goglach lub
osłonach twarzy. Przeznaczenie, właściwości i typowe
www.promotor.elamed.pl
15
Temat numeru – Promieniowanie optyczne
zastosowania fi ltrów chroniących przed promieniowa-
niem nadfi oletowym przedstawiono w tab. 1.
Opcjonalnie fi ltry mogą zapewniać niezakłócone
rozpoznawanie kolorów. Dla tego typu fi ltrów po-
między 500 nm a 650 nm widmowy współczynnik
przepuszczania powinien być nie mniejszy niż
0,2 wartości współczynnika przepuszczania światła
(wyliczonego dla zakresu od 380 nm do 780 nm),
a względny wizualny iloraz osłabienia Q, dla sy-
gnałów świetlnych czerwonych, żółtych, zielonych
i niebieskich, powinien być nie mniejszy niż 0,8.
F
ILTRY
CHRONIĄCE
PRZED
PROMIENIOWANIEM
PODCZERWONYM
Do ochrony przed promieniowaniem podczerwo-
nym służą fi ltry montowane w okularach, goglach
lub osłonach twarzy. Podobnie jak w przypadku
opisywanych powyżej fi ltrów chroniących przed
nadfi oletem opcjonalnie fi ltry te mogą zapewniać
niezakłócone rozpoznawanie kolorów. Dla tego
przypadku wymagania są identyczne jak przy
fi ltrach chroniących przed nadfi oletem. Filtry, dla
których deklaruje się zwiększony współczynnik
odbicia w podczerwieni, powinny mieć średni wid-
mowy współczynnik odbicia, większy niż 60% dla
zakresu długości fali od 780 nm do 2000 nm. Filtry,
które spełniają to wymaganie, mogą być oznakowa-
ne „oznaczenie – R”. Przeznaczenie, właściwości
i typowe zastosowania fi ltrów chroniących przed
promieniowaniem podczerwonym przedstawiono
w tab. 2.
F
ILTRY
CHRONIĄCE
PRZED
PROMIENIOWANIEM
POWSTAJĄCYM
PODCZAS
SPAWANIA
Do ochrony przed promieniowaniem spawalniczym
i występującym w technikach pokrewnych służą
fi ltry montowane w przyłbicach, tarczach, goglach
lub osłonach spawalniczych (kapturach). Dobiera-
jąc odpowiedni fi ltr spawalniczy, należy uwzględnić
następujące czynniki:
• dla spawania gazowego i technik pokrewnych
(takich jak lutospawanie i cięcie strumieniem
plazmy) natężenia przepływu gazu przez palnik;
• dla spawania łukiem elektrycznym, żłobienia elek-
tropowietrznego i cięcia strumieniem plazmy rodzaj
metody spawania oraz natężenie prądu.
Do pozostałych czynników mających wpływ na do-
bór fi ltra można zaliczyć:
• ustawienie operatora względem płomienia lub
łuku, na przykład w zależności od tego, czy ope-
rator pochyla się nad przedmiotem spawanym,
czy przyjmuje pozycję z wyciągniętymi rękoma,
może być konieczna zmiana o co najmniej jedno
oznaczenie fi ltru;
• lokalne oświetlenie;
• czynnik ludzki.
Czynniki te są bardzo trudne do oceny, w związku
z tym doboru fi ltra dokonuje się tylko z uwzględnie-
niem metody spawania oraz natężenia przepływu
gazu lub natężenia prądu spawania. W tab. 3
i 4 podano oznaczenia fi ltrów, które potwierdzone
w praktyce okazały się odpowiednie do ochrony pra-
cowników o normalnym wzroku oraz uśrednionych
warunków pracy. Przyjęto, że typowa odległość oczu
spawacza od jeziorka spawalniczego wynosi około
50 cm, a średnie natężenie oświetlenia stanowiska
pracy wynosi w przybliżeniu 100 lx.
Oznaczenia fi ltrów stosowanych przy spawaniu
łukiem elektrycznym i żłobieniu elektropowietrznym
podano w tab. 5.
W tab. 5 użyto następujących skrótów:
• spawanie elektrodą otuloną wchodzi w skład
MMA (ręczne spawanie elektryczne metalu);
• symbol MAG odpowiada spawaniu elektrodą
topliwą w osłonie gazu aktywnego chemicznie;
• symbol TIG odpowiada spawaniu elektrodą wol-
framową w osłonie gazu obojętnego;
• symbol MIG odpowiada spawaniu elektrodą
topliwą w osłonie gazu obojętnego;
• żłobienie elektropowietrzne odpowiada użyciu
elektrody węglowej i sprężonego powietrza stoso-
wanego do wydmuchiwania stopionego metalu.
r e k l a m a
16
Promotor 3/12
Temat numeru – Promieniowanie optyczne
N
a
tę
żenie prądu [A]
Pr
oces
1,5
6
1
0
1
5
3
0
4
0
6
0
7
0
100
125
150
175
200
225
250
300
350
400
450
500
600
Elektr
ody o
tulone
8
9
10
11
12
13
14
MA
G
8
9
10
11
12
13
14
TIG
8
9
10
11
12
13
MIG me
tali cię
żkich
91
0
1
1
1
2
1
3
1
4
MIG dla st
opó
w lekkich
10
11
12
13
14
Żłobienie
elektr
opo
wie
tr
zne
10
11
12
13
14
15
Cięcie strumieniem
plazm
y
9
10
11
12
13
Spa
w
anie
mikr
oplazmo
w
e
4
5
6
7
8
9
10
11
12
1,5
6
1
0
1
5
3
0
4
0
6
0
7
0
100
125
150
175
200
225
250
300
350
400
450
500
600
Uw
aga, t
e
rmin „me
tale cię
żkie” st
osu
je się do stali, st
opó
w stali, miedzi, st
opó
w miedzi itp.
Tab. 5. Zalecane oznaczenia stosowane przy spawaniu łukowym [3]
Gdy konieczna jest ochrona pomocników
spawaczy i innych osób znajdujących się w po-
bliżu miejsc, w których wykonywane są operacje
spawalnicze, zaleca się stosować fi ltry o ozna-
czeniach od 1,2 do 4. Jednakże, jeżeli poziomy
ryzyka tego wymagają, zaleca się stosować fi ltry
o wyższych oznaczeniach. Jeżeli pomocnik spa-
wacza jest w tej samej odległości co spawacz,
obaj powinni stosować fi ltry o tych samych ozna-
czeniach.
Filtry spawalnicze, dla których zadeklarowa-
no, że mają podwyższony współczynnik odbicia
w podczerwieni, powinny mieć średni współczynnik
odbicia w podczerwieni, w zakresie długości fali
od 780 nm do 2000 nm, większy niż 60%.
O
KULARY
PRZECIWSŁONECZNE
Do ochrony przed olśnieniem słonecznym służą
zazwyczaj okulary przeciwsłoneczne wyposażone
w odpowiednie fi ltry. Głównymi zadaniami fi ltrów
chroniących przed olśnieniem słonecznym są:
ochrona oka ludzkiego przed zbyt silnym promie-
niowaniem słonecznym, zmniejszenie zmęczenia
oka oraz poprawa odbioru bodźców wzrokowych.
Dobiera się je w zależności od jasności otoczenia
i indywidualnej wrażliwości na olśnienie, aby także
przy długotrwałym ich używaniu możliwe było pa-
trzenie bez zmęczenia. W sytuacjach wątpliwych
należy poradzić się specjalisty w dziedzinie optyki
oftalmicznej.
Filtry o kategorii 4 (do zastosowań ogólnych)
oraz o numerach kodowych 5-4,1 i 6-4,1 (do zasto-
sowań zawodowych) są nieodpowiednie podczas
kierowania pojazdami.
Dobierając fi ltry przeciwsłoneczne przeznaczone
do stosowania podczas kierowania pojazdami (fi ltry
kategorii 0, 1, 2 i 3), należy pamiętać, że wizualny
iloraz osłabienia świateł sygnalizacyjnych nie powi-
nien być mniejszy niż 0,80 dla świateł czerwonych
i żółtych, nie mniejszy niż 0,40 dla niebieskich oraz
nie mniejszy niż 0,60 dla zielonych.
Piśmiennictwo
1. Wolska A., Pawlak A.: Nielaserowe promieniowanie optycz-
ne [w:] Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku
pracy. Tom 11. CIOP-PIB, Warszawa 2010.
2. PN-EN 166:2005 Ochrona indywidualna oczu. Wymaga-
nia.
3. PN-EN 170:2005 Ochrona indywidualna oczu. Filtry
chroniące przed nadfioletem. Wymagania dotyczące
współczynnika przepuszczania i zalecane stosowanie.
4. PN-EN 171:2005 Ochrona indywidualna oczu. Filtry
chroniące przed podczerwienią. Wymagania dotyczące
współczynnika przepuszczania i zalecane stosowanie.
5. PN-EN 169:2005 Filtry spawalnicze i fi ltry dla technik
pokrewnych. Wymagania dotyczące współczynnika prze-
puszczania i zalecane stosowanie.
6. PN-EN 172:2000 Ochrona indywidualna oczu. Filtry
chroniące przed olśnieniem słonecznym do zastosowań
przemysłowych.
7. PN-EN 1836:2001 Ochrona indywidualna oczu. Okulary
i fi ltry chroniące przed olśnieniem słonecznym, do zasto-
sowań ogólnych.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
więcej podobnych podstron