19 |

S t r o n a

Budżetowanie w zarządzaniu

Schemat:

Relacje między funkcjami zarządzania

- Planowanie – wyznaczanie celów
- Organizowanie – stwarzanie warunków do osiągnięcia celów
- Kierowanie – stwarzanie budżetów do osiągnięcia celów
- Kontrola – weryfikacja stopnia osiągnięcia celów


Relacje między funkcjami zarządzania

- Planowanie – ustalanie budżetu
- Organizowanie – stwarzanie warunków do wykonania budżetu
- Kierowanie – stwarzanie bodźców do wykonania budżetu
- Kontrola – weryfikacja stopnia wykonania budżetu

Strategia planowania i budżetowania polega na wzajemnym powiązaniu celu, zapewnienia
ciągłości planowania i spójności budżetu.

Budżet – to obligatoryjny i sformalizowany plan krótkoterminowy, wyrażany w jednostkach
ilościowych (naturalne) i wartościowych (pieniężne).

Planowanie

Organizowanie

Kierowanie

Kontrola

20 |

S t r o n a

Budżetowanie – to kompleksowa metoda zarządzania jednostką gospodarczą.

Funkcje budżetowania:



Informacyjna – polega na przekazywaniu ośrodkom odpowiedzialności informacji
dotyczących przyszłych planów podmiotu, realizowanych zadao i występujących
ograniczeo.



Koordynacyjna – zespala i harmonizuje w jednakowym wspólnym budżecie
poszczególne zadania realizowane przez różne ośrodki odpowiedzialności, zapewnia
aby działania nie były sprzeczne z celami działalności całego podmiotu.



Motywacyjna – wpływa na działania i zachowania menedżerów i pracowników
ośrodków odpowiedzialności w taki sposób, aby ich postępowanie było zgodne z
kierunkami wytyczonymi przez podmiot.



Kontrolna – polega na stworzeniu podstaw do kontroli działalności ośrodków
odpowiedzialności (kontrola wstępna, bieżąca i wynikowa).

Zasady budżetowania:



jedności budżetu – nadrzędna, łączy w zwartą całośd powiązane ze sobą budżety
cząstkowe, pozwala na eliminację ewentualnych sprzeczności między budżetami
cząstkowymi i zapewnia ich zgodnośd



zupełnośd budżetu – polega na zapewnieniu zawarcia w budżecie wszystkich
elementów kształtujących wynik działalności, ma umożliwiad kontrolę kosztów
(wydatków) i przychodów (wpływów)



równowagi budżetowej – ma na celu zapewnienie odpowiedniej relacji między
poziomem kosztów i przychodów oraz kwotami wydatków i wpływów, służy do
efektywnego prowadzenia działalności gospodarczej



okresowości budżetowania – związana jest ze sporządzeniem budżetu zgodnie z
zasadą periodyzacji (z podziałem na lata obrotowe i okresy sprawozdawcze)



ciągłości budżetowania – polega na zachowaniu ciągłości procesu budżetowania
(okresy roczne z podziałem na krótsze, kwartalne i miesięczne)



uprzedniości budżetowania – ma na celu sporządzenie budżetu terminowo przed
rozpoczęciem realizacji, a nie w trakcie, oraz przekazanie go do realizacji
odpowiedzialnym jednostkom organizacyjnym



szczegółowości – wskazuje na ustalenie i realizację budżetu z wymaganą
szczegółowością z podziałem na odrębne pozycje kosztów (wydatki i osiągnięcia,
przychody, wpływy)



podmiotowości – postuluje się, że budżet powinien byd opracowany w układzie
podmiotowym oraz poszczególnych jednostek wewnętrznych, co ma na celu podział

21 |

S t r o n a

zadao ogólnych w budżecie na zadania cząstkowe, przypisane ośrodkom
odpowiedzialności



jawności – zakłada udostępnianie informacji zawartych w budżecie (w tym
parametrów), które powinny byd znane pracownikom odpowiedzialnym za realizację
budżetu

Proces budżetowania

Strategia działania firmy

Opracowanie i zatwierdzenie budżetu (preliminowana)

Realizacja budżetu (ewentualne korekty)

Rozliczenie budżetu (wykonanie)

Kontrola bieżąca budżetu (identyfikacja odchyleo)

Metody budżetowania:

 budżetowanie „od zera” – wielkości budżetowe na dany okres są szacowane bez

uwzględnienia danych okresów poprzednich, jakby działalnośd była zawsze
prowadzona od początku

 budżetowanie „przyrostowe” – wielkości budżetowe na dany okres stanowią

modyfikację danych z poprzednich okresów (np. o inflacje, poziom kosztów)

 budżetowanie „odgórne” – tworzone na szczeblu zarządu podmiotu i kierowane na

niższe szczeble zarządzania (wydziały, oddziały)

 budżetowanie „oddolne” – budżety partycypacyjne powstają pierwotnie w ośrodkach

odpowiedzialności i na ich podstawie tworzony jest budżet zbiorczy dla całego
przedsiębiorstwa

Rodzaje:

- ze względu na okres planowania
- ze względu na miejsce w strukturze jednostki budżetowej
- ze względu na zakres tematyczny
- ze względu na ilośd okresów planowania
- ze względu na sposób określenia wielkości budżetowania
- ze względu na poziom wielkości budżetowych

Organizacja budżetowania

22 |

S t r o n a

 Komitet Budżetowy
 Kontroler Budżetu
 Centra Odpowiedzialności Budżetowej (COB)

Instrukcja budżetowa – to dokument zawierający omówienie wewnętrznych procedur
budżetowania w jednostce gospodarczej.

KONTROLA I ROZLICZANIE BUDŻETU

o metoda: analiza odchyleo wykonania od preliminowanej oraz ujawnianie przyczyn

Rodzaje odchyleo:

Odchylenia

Istotne

Nieistotne

Zależne

Niezależne

Korzystne

Niekorzystne

Ośrodki odpowiedzialności budżetowej:

- COB – częśd przedsiębiorstwa (stanowisko, komórka, grupa), której kierownik odpowiada za
realizację zadao budżetowych (ilościowych i wartościowych)


Główne rodzaje COB:



kosztowe – częśd przedsiębiorstwa posiadająca uprawnienia i ponosząca
odpowiedzialnośd wyłączną za rodzaj i poziom kosztów



wynikowe - częśd przedsiębiorstwa posiadająca uprawnienia i ponosząca
odpowiedzialnośd za koszty i przychody



inwestycyjne - częśd przedsiębiorstwa posiadająca uprawnienia i ponosząca
odpowiedzialnośd za koszty i przychody oraz posiadająca kompetencje decyzyjne w
sprawie nakładów inwestycyjnych