Krawiec_743[01].O1_01

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Ewa Figura

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
743[01].O1.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Organizacja stanowiska pracy zgodnie z przepisami bezpieczeństwa

i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, wymaganiami ergonomii oraz
ochrony środowiska

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Stosowanie zasad BHP podczas wykonywania zadań zawodowych

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Wypadki w pracy i udzielanie pierwszej pomocy

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Prawa i obowiązki pracownika, pracodawcy i ucznia

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o organizacji stanowiska pracy

zgodnie  z  przepisami  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,  ochrony  przeciwpożarowej,
wymaganiami  ergonomii  oraz  ochrony  środowiska,  stosowania  zasad  BHP  podczas
wykonywania  zadań  zawodowych,  wypadkach  w  pracy  i  udzielaniu  pierwszej  pomocy  jak
również prawach i obowiązkach pracownika, pracodawcy i ucznia w zakresie BHP.
Poradnik ten zawiera:

−

wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć przed przystąpieniem do nauki w wybranym
przez Ciebie zawodzie,

−

wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z tym poradnikiem,

−

materiał nauczania – czyli wiadomości dotyczące przestrzegania przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska,

−

zestawy pytań, które pomogą Ci sprawdzić, czy opanowałeś podane treści,

−

ćwiczenia, które umożliwią Ci nabycie umiejętności praktycznych,

−

sprawdzian postępów,

−

wykaz literatury, z jakiej możesz korzystać podczas nauki.

Schemat układu jednostek modułowych

743[01].O1.01

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej

oraz ochrony środowiska

743[01].O1

Podstawy zawodu

743[01].O1.03

Rozpoznawanie nitek

743[01].O1.01

Charakteryzowanie surowców

włókienniczych

743[01].O1.04

Charakteryzowanie płaskich

wyrobów włókienniczych, skór

i dodatków krawieckich

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

–

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej i wymaganiami ergonomii,

–

zastosować procedury postępowania w sytuacji zagrożenia pożarowego,

–

zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
wymagania ergonomii podczas wykonywania zadań zawodowych,

–

ocenić przyczyny zmęczenia w czasie pracy,

–

zastosować zasady zapobiegania wypadkom w środowisku pracy,

–

zastosować procedury postępowania w sytuacji wypadku przy pracy,

–

udzielić pierwszej pomocy osobom poszkodowanym w wypadku przy pracy,

–

określić zastosowanie ochronnej odzieży roboczej,

–

posłużyć się narzędziami i przyborami do pracy ręcznej zgodnie z zasadami
bezpieczeństwa pracy,

–

określić zagrożenia występujące podczas obsługi maszyn i urządzeń stosowanych do
produkcji odzieży,

–

zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas użytkowania urządzeń
i maszyn elektrycznych,

–

określić zasady organizowania procesu pracy zgodnie z wymaganiami bezpieczeństwa
pracy i ergonomii,

–

scharakteryzować zagrożenia związane z transportem wewnątrzzakładowym,

–

przewidzieć konsekwencje nieprzestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
w trakcie realizacji zadań zawodowych,

–

określić prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy,

–

określić prawa i obowiązki ucznia wynikające z regulaminów pracowni szkolnych,

–

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
obowiązujące w pracowniach szkolnych,

–

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
dotyczące składowania i przechowywania materiałów i wyrobów odzieżowych,

–

określić sposoby utylizacji odpadów i produktów ubocznych, powstałych podczas
produkcji odzieży i wyrobów włókienniczych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Organizacja stanowiska pracy zgodnie z przepisami

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej,
wymaganiami ergonomii oraz ochrony środowiska

4.1.1. Materiał nauczania

Organizacja stanowiska pracy

Praktyka wykazała, że zdrowe i bezpieczne warunki pracy mają wpływ na zwiększenie

wydajności pracy, poprawę jakości produkcji oraz zmniejszenie liczby wypadków
i zachorowań.

Dziedzina nauki zajmująca się zasadami i metodami dostosowania urządzeń technicznych

i narzędzi pracy do cech fizycznych i psychicznych człowieka, zgodnie z wymaganiami
fizjologii i psychologii pracy nazywa się ergonomią.

Podstawowym zadaniem ergonomii w zakresie projektowania stanowiska pracy jest

stworzenie takiego stanowiska, które nie powodowałoby nadmiernego obciążenia i zmęczenia
pracownika.

Wymaga to rozważenia następujących elementów:

–

pozycji przy pracy,

–

obciążenia dynamicznego (wartości sił) w czasie wykonywania prac ręcznych, prac
transportowych, prac z dużym obciążeniem zewnętrznym,

–

obciążenia statycznego (konieczność utrzymywania wymuszonej pozycji, monotypia
działań),

–

wydatku energetycznego wykonywanych działań,

–

organizacji pracy.

W celu sprawdzenia czy stanowisko pracy spełnia wymagania ergonomiczne konieczne

jest dokonanie oceny stanowiska pracy. Dokonujemy więc kolejno charakterystyki i oceny
obciążenia m.in.:
–

dynamiczną pracą fizyczną,

–

układu mięśniowego,

–

pracą statyczną,

–

pracami powtarzalnymi,

–

wywieraną siłą fizyczną,

–

wywołanego ciągnięciem i pchaniem,

–

wynikającego z zajmowanej pozycji podczas pracy,

–

wynikającego z dźwigania ciężarów itp.
Na prawidłowo zorganizowanym stanowisku maszynowym uwzględniona jest (rys. 1):

−

dogodna pozycja w czasie pracy,

−

znajomość ruchów pracownika podczas pracy,

−

bezpieczna obsługa maszyn i urządzeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 1. Pozycja prawidłowa: a) przy pracy maszynowej, [9, s. 67] b) przy pracy siedzącej [7, s. 43]

Bardzo duży wpływ na wynik pracy ma prawidłowe oświetlenie, ogrzewanie, wentylacja

i zabezpieczenie przed hałasem.

Organizacja miejsca pracy powinna uwzględniać wymiary ludzkiego ciała. Odnosi się to

zarówno do regulacji wysokości stołów, jak i zapewnienia wystarczającej ilości miejsca. Ilość
niezbędnej przestrzeni zależy od wykonywanego zadania i metody jego wykonania. Człowiek
siedzący podczas szycia nie powinien być odchylony od pionu o więcej niż 20 cm, odległość
oczu od stopki powinna wynosić około 40 cm.

Właściwa organizacja miejsca pracy musi uwzględniać czas trwania pracy i stopień

obciążenia pracownika. Należy tu wymienić likwidację lub zmniejszenie natężenia
szkodliwych wpływów otoczenia, jak hałas czy szkodliwe substancje oraz właściwą regulację
oświetlenia i klimatyzację.

Organizacja pod względem psychologicznym miejsca pracy polega na tym aby było ono

przyjemne. Stanowiska pracy powinny być wyposażone w podstawowe informacje
techniczne, jak tabele, skale.

Na wydajność pracy wpływają warunki pracy i właściwie zorganizowane miejsce pracy.

(rys. 2).

Rys. 2. Maszyna do szycia z możliwością dostosowania do zmieniających się warunków pracy [ 9, s. 66]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ochrony osobiste jako uzupełnienie podstawowego zabezpieczenia warunków pracy

Pracodawca przydziela pracownikowi następujące środki ochrony indywidualnej: odzież

ochronną, ochrony kończyn dolnych, ochrony kończyn górnych, ochrony głowy, ochrony
słuchu, ochrony układu oddechowego, sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości, a także
środki izolujące cały organizm.

Zadaniem ochron osobistych jest zabezpieczenie pracownika przed urazami

mechanicznymi  (uderzeniem,  skaleczeniem),  szkodliwym  działaniem  substancji  trujących,
żrących,  parzących,  porażeniem  prądem  elektrycznym,  przed  otwartym  promieniowaniem,
promieniowaniem cieplnym i odpryskami rozgrzanego lub płynnego metalu, przed działaniem
hałasu,  drgań  i  wstrząsów,  przemoczeniem  i  niskimi  temperaturami,  upadkiem  z  wysokości
i poślizgiem.

Ochrony osobiste dzieli się na dwie zasadnicze grupy:

−

odzież ochronną,

−

sprzęt ochrony osobistej.
Odzież ochronna zabezpiecza pracownika przed niekorzystnymi wpływami środowiska

zewnętrznego,  tj.  mechanicznymi,  chemicznymi  i  termicznymi.  Odzież  ochronną  wykonuje
się  z  tkanin  lekkich  i  niedrażniących  skóry,  a  jednocześnie  mocnych,  trwałych  i  miękkich.
Najczęściej  stosuje  się  tkaniny  bawełniane  i  wełniane,  rzadziej  tkaniny  z  włókien
syntetycznych.  Tkaniny  są  zwykle  powleczone  lub  nasycone  substancjami  odpornymi  na
działanie określonych szkodliwych czynników.

Odzież robocza jest to ubiór, który ułatwia pracownikowi wykonywanie czynności

zawodowych w warunkach niezagrażających życiu lub zdrowiu, chroni odzież pracownika
przed nadmiernym jej zużyciem lub zniszczeniem.

Odzież roboczą ze względu na sposób korzystania dzieli się na:

−

indywidualną – stanowi wyposażenie danego stanowiska pracy, jest wydawana
pracownikowi wyłącznie do jego osobistego użytku w czasie i miejscu pracy,

−

dyżurną – nie stanowi wyposażenia danego stanowiska pracy, natomiast jest przydzielona
poszczególnym jednostkom organizacyjnym jako wyposażenie dodatkowe w celu
dokonywania krótkotrwałych czynności roboczych lub nadzorczo-kontrolnych.
Sprzęt ochrony osobistej składa się z okularów ochronnych, tarcz, osłon, masek.

W przemysłowych maszynach szwalniczych zabezpiecza się więc osłonami igły zamocowane
w mechanizmie igielnicy, ruchome elementy podciągacza nici wystające poza korpus, paski
napędowe, koła napędowe silników elektrycznych.

Bardzo starannego zabezpieczenia osłonami, ze względu na dużą możliwość zagrożenia,

wymagają noże maszyn i urządzeń krojczych. Osłony wykonuje się najczęściej z blachy,
siatki drucianej lub z tworzyw sztucznych.

Specjalnymi zabezpieczeniami ruchomych części maszyn są urządzenia blokująco-

-wyłączające i urządzenia mające na celu niedopuszczenie do przypadkowego włączenia
mechanizmów maszyny. Takie urządzenie znajduje zastosowanie np. w budowie maszyn
krojczych.

Ochrona przeciwpożarowa

Pożary stanowią jedną z najgroźniejszych klęsk żywiołowych. Do najczęściej

występujących przyczyn pożarów zaliczamy:
1)  wady, uszkodzenia i niewłaściwe użytkowanie instalacji elektrycznych,
2)  wadliwe działanie mechanizmów,
3)  samozapalenie.

Zagrożenie pożarem ze strony instalacji i urządzeń elektrycznych istnieje w następujących

przypadkach: przeciążenia linii, zwarcia przewodów, uszkodzenia izolacji, niewłaściwego
naprawiania bezpieczników, iskrzenia przeciążonych silników, prowizorycznego instalowania

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

lamp, uszkodzenia transformatora itp. Poza tym przyczyną pożaru może być zjawisko
elektryczności statycznej. Gdy wyładowanie ładunków elektryczności statycznej (w postaci iskry)
nastąpi w atmosferze przesyconej parami benzyny, eteru lub też pyłami siarki, węgla itp., może
spowodować zapalenie i wybuch.

Typową dla zakładów przemysłowych przyczyną pożarów jest wadliwe działanie

mechanizmów oraz niedbała konserwacja urządzeń. Przyczyną pożaru może być również
nieodpowiednie urządzenie do odprowadzania różnych pyłów oraz gazów łatwo palnych
i wybuchowych z hal produkcyjnych.

Często przyczyną pożarów jest samozapalenie, powstałe w wyniku reakcji chemicznych lub

procesów biologicznych, powodujących stopniowe nagrzewanie się danej substancji
i w końcu jej zapalenie się.

Przyczyną powstawania pożaru może być tak zwane „zaprószenie ognia” np.

niedopałkiem papierosa, niezgaszoną zapałką. Przyczyną pożarów są też wyładowania
atmosferyczne podczas burz, dlatego też wszystkie budynki powinny mieć piorunochrony.
Zapobieganie pożarom

Znane są dwa sposoby walki z pożarami:

1) obrona czynna, stosowana wówczas, gdy walczymy już z powstałym pożarem,
2) obrona bierna, gdy czynimy wszystko, aby nie dopuścić do powstania pożaru.

Przy obronie czynnej istotne znaczenie mają następujące warunki:

−

plan i wymiary budynku powinny umożliwić szybką ewakuację ludzi w razie pożaru,

−

urządzenia gaśnicze (gaśnice, skrzynki z piaskiem, hydranty) powinny być odpowiednio
rozmieszczone, w pobliżu miejsc, w których pożar jest prawdopodobny oraz w pobliżu
wyjść,

−

instalacje alarmowe powinny być tak rozmieszczone, aby umożliwiały jak
najwcześniejsze zawiadomienie o wybuchu pożaru,

−

rozplanowanie budynków i ich otoczenia powinno być takie, aby umożliwić straży
pożarnej dojazd i gaszenie pożaru.
Najlepszym środkiem obrony przeciwpożarowej jest profilaktyka, czyli zapobieganie

powstawaniu pożarów. Obrona bierna to przede wszystkim:

−

stosowanie w budownictwie, szczególnie przemysłowym, odpowiednich materiałów
ogniotrwałych

−

stosowanie ogniotrwałych drzwi w ścianach ogniotrwałych,

−

umieszczanie produkcji mogącej spowodować pożar w specjalnych wydzielonych
i zabezpieczonych pomieszczeniach,

−

niedopuszczanie do gromadzenia materiałów i środków łatwopalnych i wybuchowych
w miejscach nie przystosowanych do ich przechowywania,

−

utrzymywanie instalacji i urządzeń elektrycznych w stanie wykluczającym przypadkowe
zwarcia i iskrzenie,

−

przestrzeganie zakazu używania otwartego płomienia w pomieszczeniach zagrożonych
możliwością wybuchu lub zapalenia się,

−

stosowanie innych środków zapobiegających możliwości zaprószenia ognia.

W zakładach pracy i szkołach powinny znajdować się niektóre rodzaje sprzętu

przeciwpożarowego i podręcznego sprzętu gaśniczego do natychmiastowego likwidowania
pożaru w razie jego powstania.
Typowy sprzęt gaśniczy

Najprostszym sprzętem służącym do tłumienia pożaru w zarodku jest wiadro i łopata,

a najprostszymi środkami – woda i piasek. Sprzęt ten nie zawsze jednak wystarcza i dlatego
powinny być w pogotowiu lepsze bardziej skuteczne środki gaśnicze, do których zaliczamy:
hydranty, hydronetki i gaśnice.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Hydranty służą do poboru wody wyłącznie do celów gaśniczych. Każdy hydrant jest

zaopatrzony  w  wąż  (przewód)  parciano-gumowy  oraz tzw.  prądownicę.  Hydranty  mogą  być
zewnętrzne i wewnętrzne. Hydranty wewnętrzne umieszcza się najczęściej we wnękach ścian
budynków  w  odpowiednich  szafkach.  Instaluje  się  je  w  miejscach  łatwo  dostępnych  na
przykład w korytarzach schodowych, przy wyjściach z budynku.
Hydranty  najczęściej  są  zasilane  wodą  o  wysokim  ciśnieniu,  takim  aby  pożar  można  gasić
bezpośrednio po podłączeniu węża do hydrantu.
Hydronetki  dzieli  się  na  wodne  i  pianowe.  Hydronetki  wodne  służą  do  gaszenia  takich
materiałów  jak:  drewno,  papier,  słoma,  tkaniny,  natomiast  hydronetki  pianowe  stosuje  się
najczęściej do gaszenia cieczy palnych.

Użycie hydronetki wodnej nie wymaga specjalnych umiejętności: strumień wody należy

skierować w miejsce ognia, gasząc od góry do dołu od strony zewnętrznej ku środkowi.

Użycie hydronetki pianowej wymaga wlania do zbiornika jednego słoika środka

pianotwórczego i wymieszania roztworu. Strumień kieruje się w miejsce ognia, pokrywając
palącą się płaszczyznę od strony zewnętrznej (skrajnej) w kierunku do środka. Przy gaszeniu
cieczy palnych w zbiornikach strumień piany kieruje się na wewnętrzną ścianę zbiornika, tak
aby piana spływała po ścianie na powierzchnię cieczy.

Gaśnice do gaszenia pożarów dzieli się na: pianowe, śniegowe, proszkowe itp. Gaśnica

jest aparatem, który wyrzuca pod ciśnieniem zawarty w niej środek gaśniczy. Wywoływanie
ciśnienia wewnątrz zbiornika gaśnicy odbywa się różnymi sposobami.

Gaśnica pianowa to cylindryczny metalowy zbiornik, zamknięty od góry pokrywą

przytwierdzoną śrubami. Wewnątrz gaśnicy jest podwieszone szklane naczynie wypełnione
kwasem, zanurzone w płynie gaśniczym wypełniającym zbiornik.
Gaśnice pianowe nadają się do gaszenia cieczy palnych.

Gaśnica proszkowa wykonana jest w kształcie cylindrycznego zbiornika metalowego

z  charakterystycznym  lejowatym  wylotem  w  dolnej  części,  jest  zamknięta  od  góry
gwintowaną  pokrywą.  Wewnątrz  lub  na  zewnątrz  gaśnicy  znajduje  się  mała  butla  ze
sprężonym  dwutlenkiem  węgla,  który  pod  wpływem  rozprężenia  się  wyrzuca  zawartość
gaśnicy  na  zewnątrz.  Środkiem  gaśniczym  jest  proszek,  którego  głównymi  składnikami  są
związki  sodu  i  potasu.  Działanie  gaśnicze  proszku  polega  na  przerwaniu  reakcji  spalania.
Skutek gaśniczy proszku jest błyskawiczny.
Gaśnice  proszkowe  nadają  się  do  gaszenia  instalacji  pod  napięciem,  a  szczególnie  płynów
i gazów łatwo palnych.

Gaśnica

śniegowa jest wykonana w postaci butli stalowej, zaopatrzonej

w  rurę  (dyszę)  wylotową,  połączoną  z  urządzeniem  gaśniczym  za  pośrednictwem
wysokociśnieniowego  elastycznego  węża.  W  górnej  części  jest  umieszczony  zawór
zaopatrzony  w  kółko  lub  dźwignię,  służącą  do  uruchomienia  gaśnicy.  Z  boku  gaśnicy
znajduje  się  uchwyt  wykonany  z  metalowego  pręta,  a  na  dole  wprasowany  kołnierz,
umożliwiający  ustawienie  gaśnicy  na  ziemi.  Wewnątrz  gaśnicy  znajduje  się  skroplony
dwutlenek węgla (CO

Gaśnica śniegowa nadaje się do gaszenia wszelkich palących się ciał: cieczy i gazów palnych,
par, lakierów, rozpuszczalników, instalacji elektrycznych pod napięciem, ciał chemicznych
reagujących z wodą, przedmiotów archiwalnych, dzieł sztuki itp.

Dla zabezpieczenia pierwszej pomocy w poszczególnych pomieszczeniach pracy

powinny znajdować się apteczki, wyposażone w środki opatrunkowe, dezynfekujące, na
oparzenia, ustnik do sztucznego oddychania. Przy każdej apteczce powinna znajdować się
instrukcja udzielania pierwszej pomocy.
Organizacja ochrony przeciwpożarowej.

Dobrze zorganizowana i właściwie prowadzona akcja ochrony przeciwpożarowej zależy

przede wszystkim od uświadomienia ludzi przebywających w danym pomieszczeniu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W większych zakładach pracy są organizowane zawodowe, zakładowe straże pożarne,
mniejszych zakładach – ochotnicze straże pożarne, natomiast w zakładach małych ochrona
przeciwpożarowa spoczywa na samych pracownikach. Podstawą bezpieczeństwa pożarowego
zakładu jest masowe przeszkolenie załogi z zakresu ochrony przeciwpożarowej.

Na terenie zakładu pracy i w szkołach, w miejscach widocznych i łatwo dostępnych

powinny się znajdować instrukcje przeciwpożarowe. Przy wszystkich telefonach służbowych
powinny być umieszczone tabliczki z napisem: „W razie pożaru alarmować straż pożarną
telefon nr 998 lub ogólny 112”. Wszędzie powinny być wywieszone tablice zabraniające
palenia tytoniu.

W większych zakładach pracy, wszędzie tam, gdzie może nastąpić samozapalenie się

materiałów, instaluje się czujniki reagujące na podwyższenie temperatury ponad ustaloną
normę lub na pojawienie się dymu.

W razie powstania pożaru pracownik, który go pierwszy zauważy, obowiązany jest

zaalarmować wszelkimi dostępnymi środkami innych pracowników, straż pożarną
i kierownictwo zakładu. Czynności te może zlecić innej osobie, samemu zaś przystąpić
niezwłocznie do gaszenia pożaru za pomocą wszelkich dostępnych środków.

W momencie przybycia straży pożarnej osoba dotychczas kierująca pracami

ratowniczymi,  ma  obowiązek  krótko  poinformować  dowódcę  przybyłej  jednostki
o dotychczasowym przebiegu akcji  i  wydanych zarządzeniach. Przybycie straży pożarnej nie
zwalnia  pracowników  od  dalszej  pracy  w  zakresie  zwalczania  pożaru  oraz  ewakuacji  ludzi
i mienia.

Za nieprzestrzeganie zasad i przepisów bezpieczeństwa przeciwpożarowego, każdy

pracownik jest odpowiedzialny osobiście. Sankcje karne są przewidziane zarówno ustawą
o ochronie przeciwpożarowej Kodeksem Wykroczeń oraz Kodeksem Karnym.
Odpowiedzialność karna przewidziana Kodeksem Wykroczeń i Kodeksem Karnym
przewiduje kary aresztu lub grzywny między innymi za:

−

nieostrożne obchodzenie się z ogniem

−

eksploatowanie w sposób niewłaściwy urządzeń energetycznych lub pozostawianie ich
w stanie mogącym spowodować wybuch lub pożar.

Odpowiedzialność służbowa wynika z ogólnych postanowień prawa pracy, według

których zakład w razie naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków
pracowniczych może rozwiązać bez wypowiedzenia umowę o pracę z winy pracownika.

Odpowiedzialność cywilna przewiduje naprawienie szkody. Dochodzenie roszczeń

odszkodowawczych  odbywa  się  w  postępowaniu  sądowym.  Sankcjom  karnym  podlega  nie
tylko  działanie,  będące  naruszeniem  przepisów  przeciwpożarowych  lecz  także  zaniechanie
działań  zapobiegającym  naruszeniom  tych  przepisów.  Zastosowanie  sankcji  karnych  może
nastąpić  nie  tylko  w  wyniku  zaistniałej  szkody  lub  pożaru,  lecz  również  w  wyniku
stwierdzonego  dopuszczenia  do  stanu,  jaki  sprzyja  lub  umożliwia  powstanie  pożaru,  np.
pozostawienie  urządzenia  grzewczego  w  miejscu  i  warunkach  sprzyjających  zapaleniu  się
obiektu.

Przy budowie zakładu przemysłowego należy brać pod uwagę możliwość powstania

pożaru. W zakresie obrony czynnej, przy budowie pomieszczeń uwzględnia się takie wymiary
budynku, klatek schodowych i wyjść, które umożliwiają szybką ewakuację ludzi w razie
pożaru (rys. 3).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 3. Plan rozmieszczenia gaśnic, hydrantu, wyjść i klatki schodowej w typowym budynku zakładu

przemysłowego [7, s. 24]

W każdym budynku użyteczności publicznej powinny być zamieszczone

w widocznym miejscu na ścianie znaki dróg ewakuacyjnych (na tle zielonym) i informacyjne
tabliczki o sprzęcie przeciwpożarowym (na tle czerwonym). Najczęściej stosowane tabliczki
informacyjne to:

Tabela 1. Tabliczki informacyjne o drodze ewakuacji z budynku i umieszczeniu sprzętu przeciwpożarowego
[12]

Graficzny symbol drogi

ewakuacyjnej

Znaczenie tabliczki

Graficzny symbol sprzętu

przeciwpożarowego

Znaczenie tabliczki

drzwi ewakuacyjne

gaśnica

kierunek ewakuacji

hydrant

schodami w dół

telefony
alarmowe

schodami w górę

wyjście
ewakuacyjne

wyjście w lewo

wyjście w prawo

pierwsza pomoc

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przykładowy Regulamin Przeciwpożarowy dla Warsztatów Szkolnych

W celu przeciwdziałania powstawania pożaru w Warsztatach Szkolnych należy:
1. Utrzymać ład i porządek na stanowiskach pracy, pomieszczeniach pomocniczych,

magazynach.

2. Zachować ostrożność przy gospodarowaniu niebezpiecznymi materiałami palnymi –

smary techniczne (przechowywanie, rozlewanie).

3. Nie zastawiać zbędnym sprzętem dróg ewakuacyjnych i pożarowych.
4. Dbać o prawidłowe zabezpieczenie i stan instalacji elektrycznych i odgromowych

(prowadzić stałą konserwację – kontrolę).

5. Zaopatrzyć wszystkie pomieszczenia warsztatowe w sprawne urządzenia gaśnicze

i sprzęt przeciwpożarowy – głównie w pobliżu miejsc zagrożeń. W miejscach zagrożeń
wywieszać znaki ostrzegawcze.

6. Prowadzić stałą konserwację, wymianę i kontrolę sprzętu gaśniczego.
7. Dbać o stan maszyn i urządzeń elektrycznych;

a) przeprowadzać okresowe kontrole stanu technicznego i zabezpieczenia urządzeń

elektrycznych.

8. Przestrzegać zasad magazynowania surowca, wyrobów gotowych i materiałów

pomocniczych w magazynach warsztatowych:
a)  prawidłowe składowanie,
b)  zakaz przechowywania materiałów łatwopalnych,
c)  używania piecyków,
d)  palenie papierosów,

9. Nauczyciele, pracownicy warsztatów i młodzież winni być przeszkoleni w zagadnieniach

przeciwpożarowych (w ramach szkolenia i instruktażu BHP).

10. Młodzież odbywająca zajęcia w warsztatach szkolnych obowiązuje pełna znajomość

obsługi i zachowanie przepisów przeciwpożarowych przy urządzeniach elektrycznych:
a)  obsługa żelazka elektrycznego – parowego,
b)  obsługa klejarki,
c)  obsługa elektrycznych maszyn szwalniczych.

11. W Warsztatach Szkolnych obowiązuje bezwzględny zakaz palenia tytoniu.
12. Zobowiązuje się nauczycieli do zapoznania młodzieży z planem ewakuacyjnym,

sposobem zachowania się w czasie pożaru i sposobem posługiwania się podstawowym
sprzętem gaśniczym.

Zasady bezpiecznego składowania i przechowywania materiałów i wyrobów odzieżowych

Działania ludzkie powinna cechować dbałość o środowisko i odpowiedzialność za nie,

gdyż  zadaniem  każdego  pokolenia  jest  ochrona  gatunku  ludzkiego  i  środowiska.  W  zakres
tych działań wchodzi również produkcja odzieży. „Łańcuch” odzieżowy to: proces produkcji,
eksploatacja  i  usuwanie  odpadów.  Dlatego  zarówno  podczas  jej  wytwarzania,  jak
i eksploatacji  powinno zwracać się uwagę na wpływ tych działań na środowisko.
Działania przyczyniające się do ochrony środowiska:

−

unikanie używania środków szkodliwych dla środowiska,

−

zmniejszanie konsumpcji w wyniku planów oszczędnościowych,

−

odzyskiwanie materiałów (recykling).

Wiele procesów produkcyjnych obciąża środowisko hałasem, zanieczyszczeniem

powietrza,  zużyciem  wody,  odpadami.  W  procesach  produkcyjnych  zużywa  się  duże  ilości
energii.  Wyprodukowaną  odzież    rozwozi  się  codziennie  różnymi  środkami  transportu  na
duże  odległości. Do transportu i sprzedaży zużywa się ogromne ilości opakowań.

Do konserwacji odzieży niezbędne są: woda, energia i substancje chemiczne. Proszki do

prania zawierają głównie środki powierzchniowo czynne i zmiękczające wodę

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

(np. fosforany). Fosforany powodują nadmierne nasycenie wody substancjami nawozowymi,
co powoduje nadmierny wzrost glonów.

Dzięki zbiórkom odzieży używanej i dalszej jej eksploatacji można przedłużyć czas

„życia”  odzieży.  Starą  odzież  można  przerobić  w  procesie  odzyskiwania,  np.  na  materiały
antyakustyczne  i wełnę do czyszczenia urządzeń. Sposób likwidacji danego  materiału zależy
od  jego  składu  surowcowego.  Celuloza  i  włókna  roślinne  rozkładają  się,  mogą  być  więc
składowane  na  wysypiskach.  Włókana  syntetyczne rozkładają  się  bardzo powoli  (80  lat)  lub
nie rozkładają się wcale.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co to jest ergonomia?
2.  Jakie czynniki są brane pod uwagę przy stworzeniu ergonomicznego stanowiska pracy?
3.  W jaki sposób dokonujemy oceny stanowiska pracy?
4.  Jakie znasz rodzaje środków ochrony indywidualnej?
5.  Jaką rolę pełni odzież ochronna?
6.  Jaki może być sprzęt ochrony osobistej?
7.  Jakie są przyczyny powstawania pożarów?
8.  Jak może powstać zagrożenie pożarem ze strony instalacji i urządzeń elektrycznych?
9.  Jakie są sposoby walki z pożarem?
10. Jakie czynniki mają duże znaczenie w obronie czynnej walki z pożarem?
11. Na czym polega obrona bierna walki z pożarem?
12. Jaki jest typowy sprzęt gaśniczy?
13. Jak należy zareagować w razie zauważenia pożaru?
14. Jakie są zasady bezpiecznego składowania materiałów i wyrobów odzieżowych?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaprezentuj ergonomiczne stanowisko pracy maszynowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2)  zapoznać się z materiałami potrzebnymi do wykonania ćwiczenia,
3)  ustawić prawidłowo krzesło do maszyny,
4)  wskazać miejsca w podstawie maszyny gdzie można dokonać regulacji,
5)  usiąść prawidłowo przy maszynie i zaprezentować zadanie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plansze z ergonomicznymi stanowiskami pracy, podręczniki,

−

maszyna szwalnicza, krzesło.

Ćwiczenie 2

Wymień środki ochrony indywidualnej i typy odzieży, które można zastosować

w przemyśle odzieżowym (na stanowisku szwaczki, stanowisku prasowalniczym, stanowisku
magazyniera).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2)  zebrać informacje o rodzaju wykonywanej pracy na stanowiskach,
3)  wymienić  i  zapisać  na  przygotowanych  kartach  środki  ochrony  osobistej  stosowane

w przemyśle odzieżowym,

4)  zaproponować odzież roboczą dla pracownika przemysłu odzieżowego,
5)  uzgodnić z nauczycielem wybrany projekt,
6)  sprawdzić wykonaną pracę,
7)  przeanalizować co zostało prawidłowo dobrane, a co należy zmienić.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plansze z rodzajami ubrań roboczych i środkami ochron osobistych,

−

instrukcje obsługi maszyn szwalniczych, żelazek, maszyn krojczych,

−

kartki, ołówek, długopis.

Ćwiczenie 3

Sprawdź zabezpieczenie przed pożarem w Twojej szkole.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2)  przeliczyć sprzęt gaśniczy w salach i na korytarzach,
3)  zaobserwować znaki drogi ewakuacyjnej,
4)  zapoznać się z planem ewakuacyjnym szkoły,
5)  zanotować informacje z obserwacji,
6)  zaprezentować ćwiczenie (lider grupy).

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plansze ze znakami informacyjnymi bhp, instrukcje bhp i ppoż., plany ewakuacyjne,

−

zeszyt, długopis.

Ćwiczenie 4

Zaplanuj i przeprowadź sprawną ewakuację w Twojej szkole.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zaplanować harmonogram działań i przypisać osobom odpowiednie role (osoba, która

zauważyła pożar, grupa osób, które należy ewakuować, strażak),

3) przeprowadzić ewakuację,
4) dokonać analizy przeprowadzonej akcji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plansze ze znakami informacyjnymi bhp,

−

instrukcje bhp i ppoż.,

−

plany ewakuacji szkoły.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 5

Opracuj projekt zagospodarowania lub utylizacji odpadów i produktów ubocznych,

powstałych podczas produkcji odzieży i wyrobów włókienniczych w Twojej szkole.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2)  wypisać cele projektu,
3)  wyznaczyć zadania dla poszczególnych grup,
4)  wyznaczyć termin realizacji,
5)  określić osoby odpowiedzialne za projekt,
6)  ustalić sposób oceny projektu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

podręczniki o ochronie środowiska,

−

broszury firm zajmujących się utylizacją odpadów,

−

arkusz papieru, długopis.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) scharakteryzować pojęcie ergonomii pracy?



2) zorganizować ergonomiczne stanowisko pracy?



3) wymienić środki ochrony indywidualnej?



4) dostosować odzież roboczą do rodzaju wykonywanej pracy?



5) wymienić przyczyny powstawania pożarów?



6) wymienić sposoby walki z pożarami?



7) scharakteryzować typowy sprzęt gaśniczy?



8) poinformować o pożarze?



9) przeprowadzić sprawną ewakuację z budynku szkoły?



10) segregować odpady odzieżowe?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Stosowanie zasad BHP podczas wykonywania zadań

zawodowych

4.2.1.Materiał nauczania

Czynniki stanowiące zagrożenia i sposoby ich zapobiegania podczas wykonywania zadań

zawodowych:

Tabela 1. Czynniki stanowiące zagrożenia i sposoby zapobiegania wypadkom [9, s. 56]

Czynniki stanowiące zagrożenie

Sposoby zapobiegania wypadkom

Podczas szycia
Zranienie dłoni podczas naprawy
i czyszczenia maszyny

Ustawienie

czyszczenie

maszyn

wyłączeniu i odłączeniu dopływu prądu.

Zranienie oczu przez odpryskujące odłamki
(np. łamiącej igły, części guzika)

Sprawdzenie

prawidłowego

ustawienia

urządzeń zabezpieczających oczy. Używanie
osłon na igłę lub okularów ochronnych.

Ukłucie igłą w palec

Sprawdzenie

prawidłowego

ustawienia

urządzenia ochraniającego palce.

Zranienie spowodowane przyrządami
pomocniczymi

Odkładanie nożyc i igieł po szyciu na
właściwe miejsce.

Podczas warstwowania i krojenia
Zranienie dłoni o warstwowarkę

Wyłączenie warstwowarki przy pracach
kontrolnych

Rany dłoni spowodowane ostrzami narzędzi
do krojenia

Przed włączeniem maszyny odpowiednio
ustawić

urządzenie

ochraniające

palce.

Odpowiednio

chwytać

odzież

podczas

krojenia.

Przygniecenie dłoni na wytłaczarce

Nie zbliżać dłoni do miejsc grożących jej
przygnieceniem.

Specjalny

mechanizm

światłoczuły zatrzymuje urządzenie po
dostaniu się ręki w niebezpieczną strefę

Podczas stabilizacji
Przygniecenie dłoni między płytami prasy

Codziennie

sprawdzać

stan

urządzeń

ostrzegających o niebezpieczeństwie

Oparzenie gorącymi płytami pras

Nie dotykać płyt prasy i wlotu do prasy
podczas korekty ułożenia materiału

Przygniecenie dłoni podczas podawania
i odbierania części odzieży

Jeśli  prasę  obsługuje  się  oburącz,  może  to
robić  jedna  osoba  –  ćwiczyć  prawidłowe
podawanie części odzieży

Podczas prasowania
Oparzenia spowodowane parą wydostającą
się z pras

Parę doprowadzić po zamknięciu prasy

Zgniecenie dłoni miedzy płytami prasy

Jeśli  prasę  obsługuje  się  oburącz,  może  to
robić  tylko  jedna  osoba  –  nie  dotykać  płyt
prasy  podczas  korekty  ułożenia  materiału,
nie

poprawiać

ułożenia

materiału

włączeniu prasy, dotknięcie ramy ochronnej
przerywa zamykanie prasy

Podczas usuwania plam
Choroby spowodowane wdychaniem
oparów

Sprawdzać stan urządzeń odsysających.
Urządzeń rozpylających używać wyłącznie
w połączeniu z urządzeniami odsysającymi

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Na terenie zakładu pracy
Obrażenia spowodowane upadkami

Utrzymywać porządek i czystość w miejscu
pracy

Obrażenia wewnętrzne spowodowane
połknięciem igły

Odkładać igły do specjalnych pojemniczków,
nie trzymać w ustach

Porażenie prądem

Zawiadamiać odpowiednie osoby o usterkach
instalacji elektrycznych – nie usuwać usterek
osobiście

Obrażenia odniesione podczas transportu
towarów na terenie zakładu

Nie  przenosić  na  raz  zbyt  dużej  ilości
towarów. Uważać na to, aby mieć wolne pole
widzenia.  Ciężary  podnosić  z  pozycji
kucającej,  w  miarę  możliwości  używać
urządzeń pomocniczych

Podczas wykonywania prac ręcznych
Obrażenia spowodowane ukłuciem igłą

Używać naparstka, a igłę po skończonej
pracy wkłuwać w poduszeczkę

Obrażenia wewnętrzne spowodowane
połknięciem igły lub szpilki

Wkłuwać igły i szpilki do poduszeczki, nie
trzymać igieł i szpilek w ustach, nie wpinać
igieł i szpilek w odzież na sobie

Obrażenia spowodowane ukłuciem
nożyczkami

Używać nożyc zgodnie z ich zastosowaniem,
podawać innej osobie trzymając za ostrza

Obrażenia spowodowane upadkami

Zachować ład i porządek na stanowisku
pracy, nie rzucać ścinków materiału na
podłogę tylko do kosza

Stosowanie zasad bhp podczas użytkowania maszyn i urządzeń stosowanych do

produkcji odzieży

Bezpieczne warunki będą zapewnione przez stosowanie narzędzi, maszyn i urządzeń

bezpiecznej konstrukcji i stwarzanie właściwych warunków lokalowych. Przeważającą część
wypadków powodują sami pracownicy przez nieuwagę lub nieumiejętność działania.

Szczególną uwagę należy zachować podczas korzystania i obsługi urządzeń

elektrycznych. W celu uniknięcia lub przynajmniej ograniczenia niebezpieczeństwa porażenia
prądem,  stosuje  się  izolowanie  części  znajdujących  się  pod  napięciem  oraz  zasilanie
odbiorników  napięciem  obniżonym.  Napięcie  obniżone  stosuje  się  w  miejscach  pracy
o  zwiększonym  niebezpieczeństwie  porażenia  prądem.  Dotyczy  to  lamp  oświetleniowych
instalowanych na maszynach i urządzeniach produkcyjnych.

Nawet w najlepszych warunkach eksploatacyjnych mogą zdarzyć się uszkodzenia

i przebicia  izolacji.  Wówczas  może  pojawić  się  napięcie  na  metalowych  częściach  maszyn
i  urządzeń  nieprzeznaczonych  do  przewodzenia  prądu,  z  którymi  styka  się  obsługujący.
Dlatego  są  stosowane  dodatkowe  zabezpieczenia,  izolacja  miejsca  pracy,  wyłączniki
ochronne oraz uziemienie i zerowanie ochronne.

Pracownika obsługującego elektryczne urządzenie może izolować podłoga z materiału

izolacyjnego, chodnik gumowy lub specjalny pomost izolacyjny. W przypadku dotknięcia
przez człowieka części znajdującej się pod napięciem izolacja od ziemi zmniejsza
przepływający prąd doziemny do wartości nieszkodliwej dla organizmu ludzkiego.

Zadanie wyłączników ochronnych polega na zadziałaniu – w przypadku uszkodzenia

izolacji – specjalnego wyzwalacza i otwarciu wyłącznika, powodując przerwanie dopływu
prądu do uszkodzonego odbiornika.

Szeroko stosowanym sposobem zabezpieczenia przed porażeniem jest uziemienie

ochronne. Polega ono na połączeniu z ziemią przewodem uziemiającym metalowych części
maszyn i urządzeń, które normalnie nie są pod napięciem, a które mogą znaleźć się pod
napięciem w wyniku uszkodzenia (przebicia) izolacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Bezpieczne użytkowanie narzędzi elektrycznych zależy od przestrzegania następujących

zasad:

−

przed każdym użyciem skontrolować stan obudowy, wyłącznika i przewodu zasilającego;

−

w razie jakiegokolwiek uszkodzenia narzędzie należy oddać do naprawy, włączając
i wyłączając narzędzie z sieci zawsze należy chwytać za wtyczkę, nigdy za przewód,

−

używać narzędzia zgodnie z jego przeznaczeniem i parametrami,

−

chronić narzędzie przed woda i wilgocią,

−

uważać na niebezpieczeństwo potknięcia się o luźno leżący przewód zasilający.

Urządzenia elektryczne posiadają tabliczki znamionowe, na których znajdują się

parametry techniczne urządzenia.
Przykładowa tabliczka maszyny szwalniczej zawiera następujące parametry:

Tabela 2. Tabliczka znamionowa maszyny szwalniczej.

Silnik  – MITSUGO                             MODEL   G – 221
Napięcie znamionowe                         – 380 V
Prędkość obrotowa                              – 2850 obr/min
Prąd znamionowy                               – 1,2 A
Moc                                                     – 400 W
Stopień odnowy                                  – IP 44
Wymagania wg normy                       – PN- 88/ E – 06701
Numer wg  SWW                               – 1111 – 329

W szczególności należy przestrzegać zasad bezpiecznej pracy w oddziałach

produkcyjnych takich jak:

Krojownia

Krajarki oraz inne stosowane w zakładzie urządzenia powinny być utrzymane w pełnej

sprawności  technicznej  i  wyposażone  w  niezbędne  urządzenia  zabezpieczające.  Krajarka
powinna  posiadać  sprawny  włącznik  uruchamiania,  oddzielny  włącznik  przyciskowy
zatrzymywania  maszyny  oraz  wyłącznik  napięcia  sterowania.  Zaleca  się  zainstalowanie
świetlnego  wskaźnika  pracy  maszyny,  informującego,  kiedy  nóż  jest  w  ruchu.  Urządzenia
powinny  posiadać  urządzenie  zabezpieczające  przed  możliwością  przypadkowego  włączenia
maszyny.

Krajarki ręczne elektryczne z prostym, pionowym nożem lub nożem tarczowym muszą

posiadać jednolite przewody doprowadzające prąd jednolity, dobrze izolowane i zawieszone
nad stołem z możliwością łatwego przesuwania. Krajarki muszą być zerowane lub uziemione
w zależności od warunków zakładu.
Prasy elektryczne

Mogą być ustawione na każdej posadzce, po uprzednim wypoziomowaniu

i przykręceniu  śrubami. Przewód zasilający prasy nie  może być przeprowadzony przez drogi
transportowe  i  przejścia.  Należy  stosować  urządzenia  zabezpieczające  pracowników  przed
porażeniem  prądem.  Maszyny  powinny  być  wyposażone  w  pełnosprawne  dwa  przyciski
włączające, wymagające użycia obydwu rąk oraz przycisk awaryjny do przerwania pracy.
Prasy parowe

Powinny być ustawione z zachowaniem bezpiecznych odległości dla pracy i przejść.

Przewody zasilające prasę powinny być ukryte w kanałach.

Prasy ze sterowaniem elektrycznym należy zabezpieczyć przed możliwością porażenia

prądem; powinny mieć sprawnie działające dwa przyciski wyłączające, wymagające użycia
obu rąk oraz przycisk awaryjny do przerwania pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Żelazka elektryczne i elektryczno-parowe

Przeprowadzać okresowe kontrole oraz kategorycznie zabronić używania sztukowanych,

w sposób nieprawidłowy, izolowanych przewodów doprowadzających prąd.
Szwalnia

Wszystkie maszyny o napędzie elektrycznym powinny posiadać urządzenia

zabezpieczające  pracownika  przed  możliwością  porażenia  prądem  Maszyny  powinny
posiadać  sprawne  wyłączniki  z  zabezpieczeniem  przeciążeniowym,  termicznym.  Przewody
zasilające  prądem  silnik  elektryczny  należy  tak  przeprowadzić,  by  nie  przebiegały  przez
dojścia do maszyn i drogi dojazdowe.

Przy każdej maszynie i urządzeniu powinna znajdować się instrukcja bezpiecznej

obsługi.

Zasady bezpieczeństwa dotyczące magazynowania oraz transportu materiałów
i wyrobów

Pomieszczenia magazynowe muszą należycie zabezpieczać przechowywane materiały

przed szkodliwym działaniem warunków atmosferycznych, zapewniając poszczególnym
materiałom najodpowiedniejszą temperaturę i wilgotność powietrza.

Zbyt duże wahania temperatury działają szkodliwie na większość materiałów.

Dla  większości  materiałów  najwłaściwszą  temperaturą  jest  15°C.  Utrzymywanie
odpowiedniej  temperatury  uzyskuje  się  przez  ogrzewanie  i  wietrzenie.  Tradycyjne  systemy
ogrzewania magazynów mają tę stronę ujemną, że nagrzewa się przede wszystkim powietrze,
a  potem  znacznie  chłodniejsze  od  powietrza  ściany,  sufity  i  podłogi.  Nadmierna  wilgotność
pomieszczeń  działa  szkodliwie  na  tkaniny  wszystkich  rodzajów  i  może  spowodować  ich
butwienie, co w dużej mierze zmniejsza wytrzymałość tkaniny podczas użytkowania.

Pomieszczenia magazynowe, powinny być odpowiednio oświetlone wyłącznie światłem

naturalnym.  Okna  powinny  zapewniać  dostateczny  dostęp  światła,  a  ze  względu  na
zabezpieczenie  od  kradzieży  należy  zaopatrzyć  je  w  kraty  lub  siatki.  Okna  powinny  być
zabezpieczone przed nadmiernym nasłonecznieniem.
Materiały  powinny  być  magazynowane  w  pomieszczeniach,  które  spełnią  wymagania
bezpieczeństwa,  stosownie  do  rodzaju  i  właściwości  składowanych  w  nich  materiałów.
Przy składowaniu materiałów należy:
–

dla każdego rodzaju składowanego materiału określić miejsce, sposób i dopuszczalną
wysokość składowania,

–

zapewnić, aby masa składowanego ładunku nie przekraczała dopuszczalnego obciążenia
regałów, podestów, podłóg i stropów, na których odbywa się składowanie,

–

zapewnić odpowiednią wytrzymałość i stabilną konstrukcję regałów oraz zabezpieczyć
je przed przewróceniem się.

Szczególną uwagę należy zwrócić na zabezpieczenie magazynów przed pożarem. W tym

celu  w  magazynie  powinien  znajdować  się  podręczny  sprzęt  przeciwpożarowy.  Drzwi  do
magazynu  powinny  być  szczelnie  okute  blachą  i  zaopatrzone  w  dwa  niezależne  zamki.
Szerokość drzwi powinna  zapewnić swobodny transport. Podłogi powinny  być suche, czyste
i gładkie, bez progów i występów. Wszystkie drogi transportowe powinny być zawsze wolne.

W magazynach tkanin i wyrobów gotowych nie wolno przechowywać materiałów

łatwopalnych.  Używanie  piecyków  elektrycznych  w  magazynach  jest  niedozwolone.
Instalacje elektryczne należy często sprawdzać i natychmiast usuwać zauważone uszkodzenia.
Gaśnice  powinny  być  zawieszone  w  widocznym  i  łatwo  dostępnym  miejscu.  Przepisy
przeciwpożarowe  powinny  znajdować  się  na  widocznym  miejscu.  W  każdym  magazynie
winien  znajdować  się  napis  zabraniający  palenia  papierosów.  Niezbędne  jest  również
przeszkolenie personelu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Transport wewnątrzzakładowy

Ręczne prace transportowe to każdy rodzaj transportowania ładunków lub materiałów

przez jednego lub więcej pracowników, w tym przemieszczanie ich przez: unoszenie,
podnoszenie, układanie, ciągnięcie, przenoszenie, przesuwanie, przetaczanie lub przewożenie.

Czynności te mogą być wykonywane ręcznie lub przy użyciu sprzętu pomocniczego, do

którego zalicza się: pasy, liny, łańcuchy, dźwignie, chwytaki, rolki, kleszcze, uchwyty, nosze,
kosze, ręczne wyciągarki i wciągniki, wózki.

Przed dopuszczeniem pracownika do ręcznych prac transportowych pracodawca jest

obowiązany:
–

przeszkolić pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym
w szczególności w zakresie prawidłowych sposobów wykonywania ręcznych prac
transportowych,

–

zapewnić pracownikom informacje dotyczące przemieszczanego przedmiotu np.: jego
masy, położenia środka ciężkości, gdy masa jest nierównomiernie rozłożona,

–

zapoznać z wymaganiami ergonomii, w tym z wynikami oceny ryzyka zawodowego,
poinformować o środkach bezpieczeństwa zapobiegających urazom, a zwłaszcza urazom
kręgosłupa.

Przemieszczanie przedmiotów przez jednego pracownika.

Masa przedmiotów przenoszonych przez jednego pracownika nie może przekraczać:

Mężczyźni

Praca

Kobiety

Mężczyźni

Praca zespołowa

Stała

12 kg

30 kg

max 25 kg/1 os.

Dorywcza (max 4 godz.)

20 kg

50 kg

max 42 kg/1 os.

Niedopuszczalne jest ręczne przenoszenie przedmiotów o masie przekraczającej 30 kg na

wysokość powyżej 4 m lub na odległość przekraczającą 25 m.
Dopuszczalne jest ręczne przetaczanie przedmiotów o kształtach okrągłych (beczki, rury
o dużych średnicach) przy spełnieniu następujących wymagań:

−

masa ręcznie przetaczanych przedmiotów po terenie poziomym nie może przekraczać 300
kg na jednego pracownika,

−

masa ręcznie wtaczanych przedmiotów na pochylnie przez jednego pracownika nie może
przekraczać 50 kg.
Niedopuszczalne jest przenoszenie i przetaczanie przedmiotów po pochylniach

niezwiązanych w sposób stały z konstrukcją budynku, o kącie nachylenia ponad 15° oraz
przenoszenia przedmiotów po schodach o kącie nachylenia ponad 60°.
W przypadku przetaczania beczek na legarach, pracownicy muszą znajdować się z boku
legarów.

Transport przedmiotów długich

Przedmioty o długości powyżej 4 m i masie powyżej 30 kg muszą być przenoszone przez

dwóch lub więcej pracowników, z tym, że masa przypadająca na jednego pracownika nie
może być większa, niż:

−

25 kg, gdy praca ma charakter stały,

−

42 kg, gdy praca ma charakter dorywczy.

Transport przedmiotów długich powinien odbywać się w miarę możliwości z pomocą
specjalnych kleszczy i innych urządzeń technicznych pozwalających na możliwie najmniejsze
unoszenie ich ponad poziomem. Niedopuszczalne jest zespołowe przemieszczanie
przedmiotów o masie przekraczającej 500 kg.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Transport zespołowy

Ten rodzaj transportu powinien odbywać się pod nadzorem doświadczonego pracownika,

po uprzednim doborze pracowników pod względem wieku, wzrostu i siły. Konieczne jest
wyznaczenie „grupowego”, którego obowiązkiem jest wydawanie głośnych i wyraźnych
rozkazów.

Podczas przenoszenia długich i ciężkich przedmiotów na ramionach, należy na komendę

równomiernie i równocześnie podnosić ciężar grupą oraz przenosić ciężar na tych samych
ramionach (lewych lub prawych).

Przemieszczanie ładunków za pomocą środków transportowych

Drogi komunikacyjne dla środków transportowych, takich jak wózki, nie mogą być

nachylone więcej niż:

−

4% – dla wózków szynowych,

−

5% – dla wózków bezszynowych,

−

10% – dla taczek.
Masa ładunków przemieszczanych przy użyciu środków transportowych nie powinna

przekraczać dopuszczalnej nośności lub udźwigu danego środka transportowego. Masa
i rozmieszczenie ładunku na środkach transportowych powinny zapewnić bezpieczne
przewożenie ładunku.

Ładunek powinien być zabezpieczony w szczególności przed upadkiem,

przemieszczeniem i zsypywaniem się ze środka transportu. Ładunek powinien być
umieszczony w taki sposób, żeby nie przesłaniał pola widzenia osobie obsługującej.
Obsługa urządzeń transportu zmechanizowanego może odbywać się tylko przez osobę
posiadającą kwalifikację dla danego urządzenia.

Szeroko stosowanym środkiem transportu w zakładach odzieżowych są wózki o różnej

budowie i napędzie np.:

Czterokołowy wózek akumulatorowy

Rys.4. czterokołowy wózek akumulatorowy
[3, s. 267]

Wózek ręczny

Rys. 5 wózek ręczny
[3, s. 267]

Wózek specjalny do przewożenia bel materiału

Rys. 6 Wózek do przewożenia bel materiału
[3, s. 267]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Stojak transportowy

Rys. 7 Stojak transportowy
[3, s. 267]

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie znasz czynniki stanowiące zagrożenia przy produkcji odzieży?
2. Jaka tabliczka powinna być na trwale przymocowana do narzędzi i urządzeń

elektrycznych?

3.  Co powinno być umieszczone na tabliczce znamionowej?
4.  Jakie są zasady bezpiecznego użytkowania urządzeń elektrycznych?
5.  Co należy zrobić w przypadku zauważenia nieprawidłowości w pracy urządzenia?
6.  Jak  powinny  być  zabezpieczone  przewody  elektryczne  urządzeń  elektrycznych

w poszczególnych działach zakładu odzieżowego?

7.  Jaka powinna być najwłaściwsza temperatura w magazynie tkanin?
8.  Jak zabezpieczyć magazyn tkanin przed pożarem?
9.  Jaki znasz sprzęt pomocniczy używany do transportowania?
10.  Jakie  są  obowiązki  pracodawcy  przed  dopuszczeniem  pracownika  do  ręcznych  prac

transportowych?

11.  Czy można przenosić przedmioty o masie przekraczającej 30 kg na wysokość powyżej 4 m?
12.  Jakie wymogi należy spełnić przy przetaczaniu przedmiotów o kształtach okrągłych?
13.  Jak można przenosić przedmioty o długości 4m i masie powyżej 30 kg?
14.  Czy można zespołowo przenosić przedmioty o masie przekraczającej 500 kg?
15.  Jakie są wymagania dotyczące transportu zespołowego?
16.  Ile kilogramów można przewozić w taczce po powierzchni twardej, a ile po powierzchni

nieutwardzonej?

17. Jak powinien być zabezpieczony ładunek na środkach transportu?
18. Kto może obsługiwać urządzenia transportu zmechanizowanego?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Ustal jakie czynności wykonasz zanim rozpoczniesz prace przy maszynie stębnówce

i żelazku elektrycznym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przyjrzeć się jak zbudowane są urządzenia i maszyny,
2)  sprawdzić w jaki sposób są zasilane i podłączone do sieci,
3)  zapoznać się z instrukcją obsługi,
4)  wypisać zasady prawidłowej obsługi maszyn i urządzeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

schematy obsługi urządzeń i maszyn,

−

żelazko elektryczne,

−

maszyna stębnówka,

−

instrukcje obsługi maszyn i urządzeń prasowalniczych.

Ćwiczenie 2

Wybierz z pośród podanych na rysunkach wózki stosowane do transportu w przemyśle

odzieżowym.

[3, s. 267 i 7]

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2)  zapoznać się z ilustracjami,
3)  wybrać te urządzenia, które są stosowane w zakładach odzieżowych do transportu,
4)  wypisać oznaczenia obrazków,
5)  zaprezentować wykonane zadanie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plansze z urządzeniami transportowymi, podręczniki,

−

ilustracje z różnymi urządzeniami,

−

tablica.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Rozwiąż logogryf.

1. Pomieszczenie przeznaczone do składowania tkanin, w którym powinna panować temp.

około 15 ºC.

2.  Może być ręczny lub za pomocą sprzętu pomocniczego.
3.  Jedno z urządzeń sprzętu pomocniczego używanego w transporcie.
4.  Zabezpiecza przed pożarem i musi być w magazynie.
5.  Jedno  ze  środków  transportowych,  dla  którego  droga  komunikacyjna  nie  może  być

nachylona więcej niż 10%.

6. Transport, który powinien odbywać się pod nadzorem doświadczonego pracownika, po

uprzednim doborze pracowników pod względem wieku, wzrostu i siły.

7. Wózek, dla którego droga komunikacyjna nie powinna być nachylona więcej niż 4%.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2)  zapoznać się z pytaniami w krzyżówce,
3)  korzystać z materiału nauczania,
4)  rozwiązać krzyżówkę i podać hasło,
5)  zaprezentować pracę (lider grupy).

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

podręczniki,

−

arkusz z krzyżówką, długopis, ołówek (możesz początkowo krzyżówkę wypełnić
ołówkiem, a jeżeli będziesz pewny to poprawić długopisem).

Ćwiczenie 4

Określ warunki magazynowania tkanin.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2)  zapoznać się z warunkami magazynowania tkanin,
3)  zaproponować wygląd wzorcowego magazynu tkanin,
4)  przeanalizować pomysły w grupie i poukładać je według hierarchii ważności,
5)  zaprezentować przez lidera grupy wzorcowy magazyn tkanin.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

regulaminy bhp pracy w magazynie, zdjęcia i plansze przedstawiające różne magazyny
tkanin, literatura,

−

arkusz papieru, mazaki

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić czynniki stanowiące zagrożenia podczas pracy związanej

z produkcją odzieży?



2) wymienić sposoby zapobiegania wypadkom w zakładach odzieżowych?



3) scharakteryzować prawidłowy sposób przechowywania materiałów

w magazynie?



4) scharakteryzować transport ręczny?



5) podać, jakie warunki musi spełnić pracodawca, przed dopuszczeniem

pracownika do ręcznych prac transportowych?



6) scharakteryzować transport ręczny przedmiotów długich?



7) scharakteryzować transport zespołowy?



8) opisać przemieszczenie ładunków za pomocą środków transportowych?



9) odszukać tabliczkę znamionową na urządzeniach elektrycznych?



10) wymienić podstawowe zasady prawidłowego użytkowania urządzeń

elektrycznych?



11) wyjaśnić, jak powinny być zabezpieczone maszyny i urządzenia w celu

uniknięcia porażenia prądem?



12) postąpić w przypadku zauważenia nieprawidłowości w pracy urządzenia

prasowalniczego lub maszyny szwalniczej?



13) wyjaśnić, jak powinny być zabezpieczone przewody elektryczne

urządzeń i maszyn w zakładzie odzieżowym?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Wypadki w pracy i udzielanie pierwszej pomocy

4.3.1. Materiał nauczania

Każdy człowiek w swojej działalności zawodowej może być narażony na działanie

różnych  czynników  występujących  w  środowisku  jego  pracy.  Pozornie  nie  męczące,  lecz
często  wykonywane  monotypowe  ruchy,  czy  też  przebywanie  całymi  godzinami
w  wymuszonej,  niewygodnej  pozycji  ciała,  powodują  nadmierne  zmęczenie  fizyczne.
Zmęczenie jest to zdolność do wysiłku i ogólna wydolność fizyczna człowieka.

Oprócz zmęczenia człowiek w środowisku swojej pracy może być narażony na różnego

typu czynniki. Najczęściej spotykane to:

−

czynniki biologiczne,

−

czynniki fizyczne,

−

czynniki mechaniczne,

−

pyły,

−

czynniki chemiczne.

Czynniki biologiczne

Należą do nich mikro-i makroorganizmy oraz struktury i substancje wytwarzane przez

nie, które wywierają szkodliwy wpływ na organizm ludzki. Mogą one mieć działanie zakaźne,
drażniące, uczulające, toksyczne i rakotwórcze.

Czynniki biologiczne występują najczęściej przy wykonywaniu zawodów związanych

z materiałami roślinnymi i zwierzęcymi oraz w warunkach powodujących ich intensywny
rozwój, jak np. zawilgocenie.

Czynniki fizyczne
Jest to duża grupa zróżnicowanych czynników, do których należą:

−

drgania mechaniczne (wibracje) – występujące przy obsłudze wielu maszyn i urządzeń;
w zależności od sposobu oddziaływania na organizm można tu wyróżnić:

−

hałas, który oddziaływuje w sposób ujemny na narząd słuchu lub na inne
podstawowe narządy oraz zmysły człowieka;

−

promieniowanie optyczne – rodzaj promieniowania elektromagnetycznego, które
w zależności od skutków działania dzielimy na:
- prąd elektryczny – przesyłany w instalacjach, może stanowić zagrożenie w postaci

porażenia lub pożaru,

- podwyższone ciśnienie atmosferyczne – występuje szczególnie podczas

prowadzenia prac podwodnych, podstawowym negatywnym skutkiem jego
działania jest choroba dekompresyjna,

- obniżone ciśnienie atmosferyczne – występuje przy pracach prowadzonych na

dużych wysokościach (piloci, prace wysokogórskie), objawia się niedotlenieniem.

Czynniki mechaniczne

Jest to grupa czynników, charakteryzująca się tym, że zagrożenie stanowi mechaniczne

działanie maszyn lub ich części, a także innych przedmiotów oraz wynikających
z poślizgnięcia lub upadku.

Czynniki mechaniczne można podzielić na:

−

występujące podczas transportowania przedmiotów i maszyn,

−

elementy ruchome,

−

elementy spadające,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

elementy ostre lub wystające,

−

powierzchnie śliskie, nierówne, niestabilne,

−

wynikające z położenia stanowiska pracy (wysokość, zagłębienie),

−

ograniczone dojścia, przejścia.

Pyły

Kolejna

grupa

czynników

fizycznych

stanowiących

podstawowe

zagrożenie

w środowisku pracy.

Źródłami pyłów są najczęściej:

−

procesy technologiczne, w których pyły powstają (rozdrabnianie, transport
przenośnikami, mieszanie),

−

procesy technologiczne, w których pyły stanowią czynnik roboczy (malowanie
natryskowe, stosowanie środków ochrony roślin, metalizacja natryskowa),

−

procesy technologiczne, w których pyły stanowią produkt uboczny (czyszczenie,
polerowanie, spalanie),

−

pylenie wtórne (płyty zalegające w pomieszczeniach),

−

pylenie nie związane z procesami technologicznymi (zanieczyszczenie atmosfery).

Czynniki chemiczne

Szkodliwe działanie wykazują substancje chemiczne powodujące niepożądane efekty

w organizmach żywych, są to tak zwane substancje toksyczne.

Występują one w postaci gazów, par, cieczy lub ciał stałych. Podstawowy sposób ich

wchłaniania w warunkach narażenia zawodowego to wchłanianie przez drogi oddechowe,
skórę i z przewodu pokarmowego.

Wszystkie wyżej wymienione zagrożenia w sposób znaczący wpływają na

spowodowanie przez pracownika wypadku w miejscu racy.

Ogólne zasady postępowania na miejscu wypadku

Każdemu wypadkowi towarzyszy atmosfera zdenerwowania i grozy. Skuteczne

i sprawne działanie osób przystępujących do udzielania pierwszej pomocy jest zależne od
wiary we własne umiejętności i od opanowania.

Bierne oczekiwanie na przybycie karetki pogotowia ratunkowego jest niewłaściwe, gdyż

do czasu jej przybycia może nastąpić zgon poszkodowanego z powodu tak pospolitej
przyczyny, jak uduszenie się z powodu zatkania dróg oddechowych zapadniętym językiem,
czy też krwotoku łatwego do opanowania.
Przystępując do akcji ratunkowej należy przestrzegać następujących zasad:

−

ocenić przytomność poszkodowanego (próba kontaktu słownego i jego orientacji
w otoczeniu),

−

udrożnić drogi oddechowe,

−

ułożyć poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej,

−

w razie bezdechu lub oddechu niewydolnego podjąć sztuczne oddychanie metodą
„usta-usta”, a w razie zatrzymania krążenia przystąpić do zewnętrznego masażu serca,

−

w razie krwotoku, zatamować krwotok, płasko ułożyć poszkodowanego z uniesieniem
nóg powyżej tułowia (celem zwiększenia dopływu krwi do mózgu i serca),

−

zabezpieczyć chorego przed wilgocią i utratą ciepła (okryć kocem lub nieprzemakalnym
tworzywem),

−

zabezpieczyć prawidłowe oddychanie,

−

akcję ratowniczą prowadzić do czasu przybycia fachowego personelu medycznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Najczęściej spotykane wypadki w miejscu pracy to:

Porażenie prądem elektrycznym
Porażenie prądem wysokiego napięcia

Nie wolno zbliżać się do poszkodowanego, dopóki nie zostanie się formalnie

powiadomionym o odcięciu prądu i w razie konieczności, o odizolowaniu przewodów
elektrycznych.

Podczas akcji ratowniczej należy:

−

wezwać niezwłocznie specjalistyczne służby ratownicze,

−

sprawdzić oddech i puls, jeśli to nie zagraża ratownikowi (poszkodowany może być
nieprzytomny),

−

być gotowym do reanimacji,

−

ułożyć poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej,

−

opatrzyć oparzenia i towarzyszące im obrażenia,

−

podjąć kroki ograniczające skutki wstrząsu.

Porażenie prądem niskiego napięcia

Podczas akcji ratowniczej należy przerwać obwód elektryczny, wyłączyć dopływ prądu

w sieci głównej lub liczniku, gdy jest to możliwe, jeśli nie to wyciągnąć wtyczkę lub wyrwać
przewód elektryczny. Nie wolno dotykać poszkodowanego.

Jeśli nie ma możliwości wyłączenia dopływu prądu, należy:

−

stanąć na suchym materiale izolacyjnym, np. drewnianej skrzynce, gumowej lub
plastykowej macie, grubej książce,

−

odepchnąć za pomocą kija od szczotki, drewnianego krzesła itp., kończyny
poszkodowanego od źródła zagrożenia,

−

nie dotykać poszkodowanego; zrobić pętlę z liny wokół jego stóp bądź pod pachami
i odciągnąć go od źródła zagrożenia,

−

w ostateczności pociągnąć poszkodowanego za luźne suche ubranie,

−

sprawdzić oddech i puls, jeśli poszkodowany jest nieprzytomny,

−

być gotowym do reanimacji,

−

ochłodzić miejsca oparzeń dużą ilością zimnej wody,

−

ułożyć poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej.

Następnie należy wezwać pogotowie ratunkowe telefon: 999 lub 112.
Poszkodowany może nie mieć obrażeń, lecz może być pod wpływem wstrząsu. Wówczas
należy zalecić mu odpoczynek i obserwować jego stan zdrowia. W razie jakichkolwiek
wątpliwości należy wezwać lekarza.

Urazy głowy i klatki piersiowej

Osobę przytomną z raną głowy należy ułożyć w pozycji półsiedzącej podpartej. Ranę

osłonić jałową gazą. Nie wolno uciskać rany, ponieważ grozi to uszkodzeniem mózgu.
Osobę z raną klatki piersiowej należy ułożyć w pozycji półsiedzącej podpartej. Ranę przykryć
jałową gazą i ucisnąć. Opatrunek trzeba dodatkowo przykryć folią, której brzegi dokładnie
uszczelnić plastrem. Zapobiega to ewentualnej odmie płucnej.

Urazy brzucha i wstrząs

Poszkodowanego z raną brzucha należy ułożyć na plecach, z nieznacznie ugiętymi

nogami, aby zmniejszyć napięcie mięśni ściany brzucha, ranę trzeba przykryć dużym
jałowym opatrunkiem z gazy lub chusty trójkątnej. Nie należy uciskać rany, nawet gdyby
doszło do wytrzewienia.

Poszkodowanych we wstrząsie nigdy nie pozostawiamy bez opieki. W celu ochrony

przed utratą ciepła można okryć poszkodowanego kocem lub folią termoizolacyjną NRC. Aby
poprawić krążenie krwi kończyny należy unieść ją wyżej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Opatrywanie złamań i zwichnięć

Złamaną kończynę górną należy unieruchomić do klatki piersiowej np. częścią bluzy,

koszuli. Złamaną nogę należy unieruchomić wiążąc z usztywnieniem za pomocą bandaża lub
chusty.
Podejrzewając  złamanie  kręgosłupa  należy  unikać  przenoszenia  poszkodowanego.  Trzeba
ustabilizować  głowę  wałkami  np.  z  ubrania.  Nogi  można  związać  razem  ze  sobą.  O  ile  to
możliwe,  transport  powinien  odbywać  się  po  usztywnieniu  kręgosłupa  szyjnego  kołnierzem
usztywniającym.

Ciało obce w ranie

Jeżeli w ranie utkwiło ciało obce np. kawałek metalu, drewna, szkła, nie należy go z rany

wyrywać. Na ostrzu obkurczyły się mięśnie, może tkwić między naczyniami krwionośnymi
i nerwami. Wyrwanie grozi silnym krwotokiem i uszkodzeniem nerwów. Wokół ciała obcego
należy ułożyć jałową gazę – rolki bandaża tak, aby stabilizować go w ranie. Dociskając brzeg
rany tamowany jest krwotok. Opatrunek z gazy mocujemy delikatnie bandażem lub chustą
trójkątną. Stabilizujemy zranioną część ciała.

Oparzenie termiczne

Płonącą odzież należy ugasić wodą lub kocem gaśniczym. Oparzenie natychmiast

schłodzić zimną wodą. Zdjąć obrączki, pierścionki, zegarek. Po schłodzeniu okryć oparzenie
jałowym opatrunkiem. Nie smarować kremem, nie dezynfekować spirytusem.

Zabezpieczenie miejsca wypadku

Wypadek przy pracy jest to nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które

nastąpiło:

−

podczas wykonywania zwykłych czynności przez pracownika,

−

podczas wykonywania czynności w interesie zakładu pracy, nawet bez polecenia,

−

w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji zakładu pracy, w drodze między
siedzibą zakładu a miejscem pracy.

W razie wypadku przy pracy pracodawca jest obowiązany:

−

podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenia,

−

zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,

−

ustalić w przewidzianym trybie okoliczności i przyczynę wypadku,

−

zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom,

−

zawiadomić właściwego inspektora pracy i prokuratora o wypadku śmiertelnym, ciężkim
lub zbiorowym,

−

prowadzić rejestr wypadków przy pracy,

−

ponosić koszty związane z ustaleniem okoliczności i przyczyn wypadków.
Pracownik, który uległ wypadkowi, jeśli stan jego zdrowia na to pozwala, powinien

poinformować niezwłocznie o wypadku swojego przełożonego.

Do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, pracodawca ma obowiązek

zabezpieczyć miejsce wypadku w sposób wykluczający:

−

dopuszczenie do miejsca wypadku osób niepowołanych,

−

uruchamianie bez koniecznej potrzeby maszyn i innych urządzeń technicznych, które
w związku z wypadkiem zostały wstrzymane,

−

dokonywanie zmiany położenia maszyny i innych urządzeń technicznych, jak również
zmiany położenia innych przedmiotów, które spowodowały wypadek lub pozwalają
odtworzyć jego okoliczności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Okoliczności i przyczyny wypadków ustala zespół powypadkowy, w którego skład

wchodzi kierownik lub pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz społeczny
inspektor pracy.

Niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku, zespół powypadkowy zobowiązany

jest przystąpić do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, a w szczególności:

−

dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i urządzeń technicznych,
stanu urządzeń ochronnych oraz zbadać warunki wykonywania pracy i inne okoliczności,
które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku,

−

jeżeli jest to konieczne, sporządzić szkic lub fotografię miejsca wypadku,

−

przesłuchać poszkodowanego, jeśli stan zdrowia na to pozwala,

−

przesłuchać świadków wypadku,

−

zebrać inne dowody dotyczące wypadku,

−

dokonać kwalifikacji prawnej wypadku,

−

określić wnioski i środki profilaktyczne.

Zespół powypadkowy sporządza nie później niż w ciągu 14 dni od zawiadomienia o wypadku
protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, zwany protokołem powypadkowym.

Przeżycie osób ciężko rannych (poszkodowanych) po wypadkach i katastrofach zależy od

jak  najszybszego  udzielenia  pomocy  medycznej  i  właściwej  organizacji  transportu.  Sprawny
transport do szpitala i wczesne wdrożenie odpowiedniego leczenia, decyduje o dalszym losie
poszkodowanych.  Jednak,  zanim  na  miejsce  wypadku  przybędzie  fachowy  personel
medyczny,  często  dochodzi  do  sytuacji,  w  których  poszkodowanemu  należy  udzielić
natychmiast pomocy, decydującej o jego przeżyciu.

Gdy u poszkodowanego wystąpią: zaburzenia w oddychaniu (bezdech), zatrzymanie

krążenia, krwotok, wstrząs pourazowy – pierwsza pomoc na miejscu wypadku ratuje życie.
Udzielenie pierwszej pomocy w wyżej wymienionych stanach nie jest skomplikowane,
ale wymaga minimalnych wiadomości i praktycznych umiejętności.

Przed przystąpieniem do udzielania pierwszej pomocy należy zabezpieczyć miejsce

wypadku, ustawić znaki i światła ostrzegawcze. Następną czynnością jest dokonanie oceny
stanu poszkodowanego – stwierdzającej, czy jest on przytomny i jaki jest stan wydolności
jego układów krążenia i oddychania.

W zależności od wyników tej oceny należy przystąpić do udzielania pierwszej pomocy

w zakresie:

−

podjęcia sztucznego oddychania,

−

zewnętrznego masażu serca,

−

zatamowania krwotoku,

−

ułożenia poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej,

−

zabezpieczenia poszkodowanego przed pogłębieniem wstrząsu,

−

wezwania pogotowia ratunkowego,

−

wezwania policji.

Udzielenia pierwszej pomocy nie należy przerywać aż do czasu przyjazdu personelu

medycznego.

Poszkodowany powinien być przewieziony do szpitala w zasadzie transportem pogotowia

ratunkowego.  Na  przewiezienie  poszkodowanego  do  szpitala  innym  środkiem  transportu
zdecydować  się  można  tylko  wówczas,  gdy  wiadomo,  że  karetka  pogotowia  ratunkowego
przybyć nie może lub przybędzie z dużym opóźnieniem.
Wówczas poszkodowanego należy przewieźć w  bezpiecznej pozycji  leżącej do  najbliższego
szpitala,  z  zachowaniem  zasad  zapobiegających  pogłębieniu  się  wstrząsu  i  wystąpieniu
zaburzeń w oddychaniu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Udzielanie pierwszej pomocy
Zaburzenia w oddychaniu

Zaburzenia w oddychaniu ściśle wiążą się z zaburzeniami czynności krążenia. Aby

uratować życie poszkodowanego należy przywrócić czynności obu układów.

W przeważającej części wypadków oddech można przywrócić za pomocą prostych

czynności, ratując życie poszkodowanemu, pod warunkiem, że przystąpi się do udzielania
pierwszej pomocy.

Brak ruchów oddechowych klatki piersiowej oraz niemożność wyczucia na własnym

policzku wydychanego przez poszkodowanego powietrza (rys. 8), świadczą o bezdechu.

Rys. 8 [10, s. 54]

Wówczas przystępujemy do udrożnienia dróg oddechowych i sztucznego oddychania.
Udrożnienie dróg oddechowych

U osób nieprzytomnych, leżących na plecach, najczęstszą przyczyną niedrożności dróg

oddechowych jest zapadnięty język (rys. 9) lub ciało obce tkwiące i zatykające drogi
oddechowe (rys. 10).

Rys. 9.[10, s. 54] Rys. 10. [10, s. 54]

Ciałami obcymi mogą być: krew, wymiociny, szczątki ubrania, złamana proteza zębowa.

Z zapadniętym językiem radzimy sobie w prosty sposób, odchylając głowę

poszkodowanego do tyłu. Wówczas język przesuwa się do góry i drogi oddechowe udrażniają
się. Czynności te wykonujemy następująco: podkładamy jedną rękę pod szyję ratowanego
i unosimy ją do góry, jednocześnie drugą rękę układamy na czole (rys. 11), po czym
odchylamy głowę do tyłu. Staramy się głowę odchylić maksymalnie, wykonując tę czynność
ostrożnie (rys. 12).

Rys. 11. [10, s. 55] Rys. 12. [10, s. 55]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W przypadku podejrzanych o złamanie kręgosłupa szyjnego, zatkane językiem drogi

oddechowe udrażniamy poprzez uniesienie żuchwy lub wyciągnięcie języka.
Uniesienie  żuchwy  polega  na  wysunięciu  jej  w  kierunku  pionowym  u  poszkodowanego,
leżącego  na  wznak.  Można  to  uzyskać,  naciskając  do  przodu  obu  kciukami  kąty  żuchwy
(rys. 13)  lub  przez  pociągnięcie  za  zęby  dolne  tak,  aby  wysunęły  się  one  przed  zęby  górne.
(rys. 14).

Rys. 13. [10, s. 56] Rys. 14. [10, s. 56]

W przypadku, gdy nie osiągniemy udrożnienia dróg oddechowych za pomocą wyżej

wymienionych metod, należy dokonać tego poprzez wyciągnięcie języka. Po wymuszonym
otwarciu ust chwytamy język między kciuk i palec wskazujący (rys. 15), po czym wyciągamy
go na brodę.
Ciało obce usuwamy z ust i gardzieli po odwróceniu poszkodowanego na bok i otworzeniu
jego ust (rys. 16).

Rys. 15. [10, s. 56] Rys. 16. [10, s. 56]

Podczas usuwania ciał obcych z jamy ustnej wkładamy między zęby poszkodowanego
przedmiot, który zabezpiecza nasz palec przed odgryzieniem na wypadek szczękościsku.

Sztuczne oddychanie

Przy przywracaniu czynności oddechowych najskuteczniejszą metodą jest sztuczne

oddychanie „usta – usta”, przy której ratujący wdmuchuje swoje powietrze wydechowe
bezpośrednio do ust ratowanego.

Przed przystąpieniem do sztucznego oddychania należy głowę poszkodowanego odchylić

do tyłu, zatkać palcami jego nos i po wykonaniu głębokiego wdechu, własnymi ustami
(rys. 17) wdmuchać powietrze do ust poszkodowanego (rys. 18). Unoszenie się ściany klatki
piersiowej ratowanego świadczy o skuteczności sztucznego oddechu.
Odjęcie ust od ratowanego umożliwia bierny wydech (rys.19).

Rys. 17. [10, s. 57] Rys. 18. [10, s. 57] Rys. 19. [10, s. 57]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ratujący musi mieć pewność, że w czasie wydechu powietrze wydostaje się na zewnątrz,

bowiem inaczej oddech nie jest skuteczny.

Czynność wdmuchiwania powietrza do płuc wykonujemy z częstotliwością od 16 do 20

razy na minutę, do czasu powrotu samoistnego wydolnego oddechu lub przejęcia
poszkodowanego przez personel karetki reanimacyjnej.

Jeśli pod ręką mamy maseczkę, wówczas powietrze wdmuchujemy przez nią. Zapobiega

ona bezpośredniemu kontaktowi ratownika z ustami poszkodowanego. Maseczka taka
znajduje się w Ratunkowym Zestawie Opatrunkowym PCK oraz w innych zestawach
ratunkowych.

Nie należy jednak tracić czasu na jej szukanie, gdyż zwłoka w przystąpieniu do

sztucznego oddychania zmniejsza szansę uratowania poszkodowanego.
W  przypadku  wystąpienia  trudności  w  przeprowadzeniu  oddychania  metodą  „usta  –  usta”
(spowodowanych  np.  szczękościskiem),  równie  skuteczne  jest  zastosowanie  oddychania
metodą  „usta  –  nos”.  Przy  tej  metodzie  ratownik  ręką  zatyka  szczelnie  usta,  a  powietrze
wdmuchuje  przez  nos  z  większą  siłą  niż  w  metodzie  „usta  –  usta”,  ze  względu  na  większy
opór  podczas  wdmuchiwania  i  przepływu  powietrza.  Podczas  wydechu  usta  ratowanego
odsłania się.

U dzieci i niemowląt oddech można prowadzić metodą „usta – usta, nos”. Wówczas

ratujący obejmuje swoimi ustami, zarówno usta, jak i nos ratowanego dziecka.
Gdy poszkodowany odzyska własny oddech, należy ułożyć go w pozycji bocznej ustalonej.

Zatrzymanie czynności serca

Zatrzymanie czynności serca powoduje zatrzymanie krążenia krwi w ustroju. Objawia się

ono  nagłą  utratą  przytomności,  bezdechem  pojawiającym  się  po  kilku  sekundach  od
zatrzymania krążenia krwi, brakiem tętna na dużych tętnicach w okolicy szyi i pachwin (brak
tętna na tętnicach promieniowych  nie świadczy o zatrzymaniu krążenia), poszerzonymi  i  nie
reagującymi na światło źrenicami oraz blado-sinym wyglądem chorego.
Zatrzymanie  krążenia  krwi  wymaga  natychmiastowego  przystąpienia  do  masażu
zewnętrznego  serca  (nazywanego  często  masażem  pośrednim  serca)  i  równocześnie
sztucznego oddychania.

Zewnętrzny masaż serca

Zewnętrzny masaż serca polega na rytmicznym uciskaniu mostka w kierunku kręgosłupa

tak, aby wymiar „mostek – kręgosłup” ulegał zmniejszeniu o 3–5 cm. Serce leżące między
mostkiem a kręgosłupem zostaje uciśnięte, co powoduje wciśnięcie krwi z komór do małego
i dużego krążenia (rys. 20).

Po zaprzestaniu ucisku na mostek następuje powtórne odkształcenie się ściany klatki

piersiowej, co pozwala na napełnienie się krwią komór serca (rys. 21).
Sytuacja powtarza się przy następnym ucisku mostka i jego zwolnieniu. Dostateczne krążenie
krwi i ciśnienie tętnicze uzyskuje się wykonując masaż z szybkością 80 uciśnięć na minutę.

Rys. 20. [10, s. 58] Rys. 21. [10, s. 58]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Technika masażu

Chorego układa się na plecach na twardym podłożu. Ucisk mostka powinien być silny,

szybki  i  krótki.  Dokonywany  jest  nadgarstkami  ratownika  ułożonymi  jeden  na  drugim.
(rys.22).  Miejscem  ucisku  jest  linia  środkowa  ciała  tuż  poniżej  połowy  długości  mostka
(rys.  23).  Masaż  serca  może  być  skuteczny  tylko  w  połączeniu  ze  sztucznym  oddychaniem.
Jeżeli  akcję  ratowniczą  prowadzi  jeden  ratownik,  musi  wykonać  zarówno  sztuczne
oddychanie,  jak  i  masaż  serca  (rys.  22).  Po  każdych  dwóch  wdmuchnięciach  powietrza  do
płuc  dokonuje  się  30  uciśnięć  na  mostek.  Liczba  sztucznych  oddechów  powinna  wynosić
16–20 na minutę.

Rys. 22. [10, s. 59] Rys. 23. [10, s. 59]

Znacznie łatwiejsze jest wykonywanie reanimacji (ożywienia) przez dwóch ratowników.

Wówczas jeden ratownik wykonuje sztuczne oddychanie, a drugi zewnętrzny masaż serca.
Ratujące osoby powinny współdziałać tak, aby liczba wdmuchnięć powietrza do płuc
w stosunku do uciśnięć mostka wynosiła 2:30.

Pojawienie się samoistnego tętna na dużych tętnicach szyjnych (rys. 24) lub udowych,

a zatem na tętnicach obwodowych, świadczy o powrocie czynności serca.

Badanie na tętnicach szyjnych powinno być delikatne i krótkie, aby nie spowodować ich

ucisku, a tym samym utrudnienia dopływu krwi do mózgu. Szczególnie jest to istotne u dzieci
i niemowląt. Reakcja źrenic na światło w postaci zwężenia (rys. 25) oraz ustępowanie sinicy
świadczą o skutecznej akcji ratowniczej.

Rys. 24. [10, s. 60] Rys. 25. [10, s. 60]

Pozycja boczna ustalona

Ułożenie w pozycji bocznej ustalonej wykonujemy w sposób następujący: po zajęciu

miejsca z boku poszkodowanego leżącego na wznak układamy jego obie nogi w pozycji
wyprostowanej. Następnie zginamy w kolanie kończynę dolną poszkodowanego, dosuwając
ją do pośladka (rys. 26).

Wyprostowaną kończynę górną po tej samej stronie wsuwamy pod pośladek

poszkodowanego (rys. 27).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 26. [10, s. 61] Rys. 27. [10, s. 61]

Pociągając za przeciwległą rękę, obracamy poszkodowanego na bok (rys. 28). Drugą ręką

ułożoną na miednicy lub kolanie poszkodowanego pomagamy w dokonaniu obrotu. Następnie
głowę poszkodowanego odchylamy do tyłu, a twarz kierujemy ku dołowi.
Dłoń ręki poszkodowanego podkładamy pod jego policzek (rys. 29). Drugą rękę
poszkodowanego układamy wzdłuż tułowia.

Rys. 28. [10, s. 61] Rys. 29. [10, s.61]

Prawidłowe ułożenie poszkodowanego w pozycji bocznej (rys. 30) uniemożliwia mu

przekręcenie się na plecy lub brzuch, a odchylona do tyłu głowa zapobiega niedrożności dróg
oddechowych  wskutek  zapadnięcia  się  języka.  Ułożona  nisko  i  na  boku  głowa  ułatwia
wypływanie  z  jamy  ustnej  śliny,  wymiocin  i  krwi.  W  pozycji  tej  powinno  się  układać
wszystkich nieprzytomnych lub zagrożonych utratą przytomności.
Gdy nieprzytomnego nie  można ułożyć w pozycji bocznej ustalonej (np. z powodu złamania
kończyny)  wówczas  poszkodowanego  układamy  w  pozycji  bocznej  nietypowej
(rys. 31).

Rys. 30. [10, s. 61] Rys. 31. [10, s. 61]

W każdych warunkach powinna być zastosowana zasada, że nieprzytomny lub

zagrożony utratą przytomności musi być ułożony w pozycji bocznej.

Krwotok

Krwotokiem nazywamy nagłą utratę dużej ilości krwi. Przyjmuje się, że ilość krwi

u człowieka wynosi 1/13 masy ciała. Utrata 1/3 objętości krwi krążącej, a więc około 1,5 do
2,0 litrów jest groźna dla życia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Krwotoki mogą być zewnętrzne i wewnętrzne. Krwotoki zewnętrzne dzielimy na

krwotoki  tętnicze,  w  których  jasna  krew  tryska  z  rany  przerywanym  strumieniem  oraz
krwotoki  żylne,  w  których  ciemna  krew  wylewa  się  z  rany  pod  małym  ciśnieniem.
O krwotoku  wewnętrznym  mówimy  wówczas,  gdy  krew  gromadzi  się  w  jamach  ciała  lub
w przewodzie pokarmowym.

Wyróżniamy ponadto krwotoki miąższowe, w których krew sączy się z całej powierzchni

uszkodzonego narządu.
Objawy krwotoku

Objawy krwotoku są następujące:

−

bladość powłok ciała,

−

przyspieszenie tętna,

−

spadek ciśnienia krwi,

−

ogólne osłabienie,

−

szum w uszach,

−

zimny pot,

−

mroczki przed oczyma,

−

niepokój,

−

wreszcie utrata przytomności, która poprzedza zgon.

Sposób tamowania krwotoku

Zatamowanie krwotoku na miejscu wypadku jest czynnością ratującą życie. Zatamować

krwotok można poprzez:

−

uniesienie kończyny,

−

ucisk ręczny w miejscu wypływu krwi,

−

założenie opatrunku uciskowego.

Uniesienie kończyny stosujemy przy mniejszych krwotokach (rys.32), ucisk ręczny

stosowany jest w dużych krwotokach.

Rys. 32. [10, s.62]

W sytuacjach masowego krwotoku można ucisnąć krwawiącą ranę bezpośrednio własną

dłonią. Lepiej jednak przed uciskiem ranę przykryć gazą opatrunkową (rys. 33).
Opatrunek uciskowy polega na nałożeniu na ranę czystego opatrunku osłaniającego
i uciśnięciu go wałkiem ze zwiniętego bandaża, ligniny, waty itp., a następnie umocowaniu go
opaską dociskającą (rys. 34).

Jeśli mimo ucisku rana nadal krwawi, nie należy zdejmować opatrunku, lecz dołożyć

gazę  lub  bandaż  zwinięty  w  rulon  i  ucisnąć  go  silniej  drugą  opaską.  W  wyjątkowych
wypadkach, dotyczących amputacji lub zmiażdżenia kończyny, zakładamy opaskę Esmarcha.
Opaskę nakładamy wyłącznie na udo lub ramię. Dopuszczalny czas ucisku opaski Esmarcha
wynosi  2  godziny.  Po  założeniu  opaski  musi  być  odnotowany  czas  jej  założenia.  W  razie
braku  opaski  Esmarcha  należy  zastąpić  ją  zaimprowizowaną  opaską  z  chustki,  koszuli  lub
paska (rys. 35).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 33. [10, s. 65] Rys. 34. [10, s.65] Rys. 35 [10, s. 65]

Wstrząs pourazowy

Groźnym zjawiskiem występującym u osób poszkodowanych w wypadkach, jest

pojawienie się objawów wstrząsu. Mogą one wystąpić z przyczyn masowego krwotoku
(wstrząs krwotoczny), zmiażdżeń, złamań, stłuczeń (wstrząs urazowy), oparzeń (wstrząs
oparzeniowy).

Podstawowymi objawami każdego wstrząsu są:

−

szybko słabnące, a nawet niewyczuwalne tętno,

−

bladość skóry i jej ochłodzenie,

−

zimny, zlewny pot na powierzchni ciała,

−

rozszerzenie źrenic,

−

płytki, przyspieszony oddech, niepokój poszkodowanego,

−

apatia i senność.
Przy wystąpieniu początkowych objawów wstrząsu, poszkodowany najczęściej jest

przytomny. Objawy wstrząsu pogłębiają strach, ból, zimno.

Ponieważ wstrząs jest niebezpiecznym zjawiskiem, zagrażającym bezpośrednio życiu

poszkodowanego, postępowanie przeciwwstrząsowe należy wdrożyć na miejscu wypadku.

Polega ono na:

−

zapewnieniu poszkodowanemu spokoju,

−

osłonięciu przed zimnem, deszczem, wiatrem,

−

zapewnieniu poszkodowanemu prawidłowego oddechu,

−

opanowaniu krwotoku,

−

założeniu opatrunku lub unieruchomieniu złamania,

−

ułożeniu poszkodowanego na wznak, z kończynami dolnymi uniesionymi ku górze,

−

uspokojeniu psychicznym,

−

ewentualnym podaniu do picia ciepłych płynów – jeśli poszkodowany jest przytomny,

−

szybkim wezwaniu kwalifikowanej pomocy medycznej.

Materiały i środki pomocy przedmedycznej

Udzielając pierwszej pomocy przedmedycznej na miejscu wypadku najlepiej korzystać

z materiałów opatrunkowych znajdujących w apteczce pierwszej pomocy. Prawidłowo
wyposażone apteczki powinny być w każdym domu, miejscu pracy, samochodzie, a także
stanowić niezbędny bagaż podczas wycieczek klasowych lub innych.

Apteczkę zawsze umieszczamy w dobrze oznakowanym i łatwo dostępnym miejscu.

W skład prawidłowego, podstawowego wyposażenia apteczki pierwszej pomocy powinny
wchodzić następujące środki i materiały opatrunkowe:

−

rękawiczki jednorazowe (typu chirurgicznego) – co najmniej jedna para,

−

maseczka do sztucznego oddychania metodą „usta – usta” – jednorazowa, trwała, łatwa
w użyciu – 1sztuka,

−

nożyczki – 1 para,

−

koc termoizolacyjny – „folia życia” – 1 sztuka,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

chusta trójkątna płócienna – 2 sztuki,

−

chusta trójkątna flizelinowa – 2 sztuki,

−

opaska podtrzymująca dziana (bandaż zwykły) o szerokości 15 cm – 2 sztuki,

−

opaska podtrzymująca dziana (bandaż zwykły) o szerokości 10 cm – 2 sztuki,

−

opaska elastyczna o szerokości 10 cm – 1 sztuka,

−

gaza opatrunkowa jałowa 1x 1 – 1 opakowanie,

−

gaziki opatrunkowe jałowe 9 x 9 – 4 opakowania,

−

gaziki opatrunkowe jałowe 5 x 5 – 4 opakowania,

−

opatrunki przylepowe (plastry) – 10 sztuk różnych rozmiarów.

Inne bardzo przydatne wyposażenie apteczki pierwszej pomocy to: latarka, skalpel,

pęseta, agrafki i zapinki, notes i ołówek do zapisania okoliczności zdarzenia lub danych
ofiary.

Jeśli ratownik nie dysponuje typowymi materiałami opatrunkowymi, powinien zaopatrzyć

ranę prowizorycznymi środkami podręcznymi (czyste, niepostrzępione tkaniny, prześcieradło,
ściereczki, rękaw koszuli).

Opatrywanie ran różnych okolic ciała

Rodzaj i sposób wykonania opatrunku na miejscu wypadku zależy od umiejscowienia

rany, umiejętności ratownika oraz posiadanych przez niego środków i materiałów
opatrunkowych. Niemal każda okolica ciała wymaga innego sposobu umocowania opatrunku.

Rys. 36. Obwoje kłosowe ręki i opatrunek głowy za pomocą chusty trójkątnej [5, s. 96]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 38. Zaopatrywanie rany z ciałem obcym (A, B, C, D – kolejne etapy) [5, s. 99]

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Dlaczego warto udzielać pierwszej pomocy na miejscu wypadku?
2.  Jakie czynności wykonujemy przed przystąpieniem do pierwszej pomocy?
3.  Jakie czynności wykonujemy po ogólnej ocenie poszkodowanego?
4.  Kiedy przerywamy udzielanie pierwszej pomocy?
5.  Jak postępujemy, gdy występuje zaburzenie w oddychaniu?
6.  Jak udrażniamy drogi oddechowe?
7.  Jak wykonujemy sztuczne oddychanie?
8.  Jak postępujemy przy zatrzymaniu czynności serca?
9.  Na czym polega zewnętrzny masaż serca?
10.  Ile uciśnięć na mostek przypada na dwa wdmuchnięcia powietrza?
11.  Jak wygląda pozycja boczna ustalona?
12.  Jakie są objawy krwotoku wewnętrznego?
13.  Jak tamujemy krwotok?
14.  Jakie są objawy wstrząsu pourazowego?
15.  Na czym polega pomoc przy wstrząsie?
16.  Jakie są ogólne zasady postępowania na miejscu wypadku?
17.  Jaki  jest  sposób  postępowania  z  porażonym  prądem:  a)  o  wysokim  napięciu,

b) o niskim napięciu?

18. Jaki jest numer pogotowia ratunkowego?
19. Jaki jest sposób postępowania z poszkodowanym, który uległ urazowi: a) głowy, b) klatki

piersiowej?

20. Jaki jest sposób postępowania z poszkodowanym, który złamał: a) nogę, b) kręgosłup?
21. Jaki jest sposób postępowania z poszkodowanym, który: a) uległ zranieniu, b) uległ

zranieniu i w ranie ma ciało obce, c) uległ oparzeniu termicznemu?

22. W jaki sposób zabezpieczamy miejsce wypadku?
23. Co stanowi podstawowe wyposażenie apteczki?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wypisz wszystkie źródła hałasu znajdujące się w pracowni warsztatów szkolnych

i uszereguj je od najcichszego do najgłośniejszego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zebrać potrzebne materiały i przybory do ćwiczenia,
2)  zebrać informacje na temat źródeł hałasu znajdujących się w Twoich warsztatach,
3)  wypisać urządzenia które wytwarzają hałas,
4)  uzgodnić z nauczycielem poprawność zaplanowanych urządzeń,
5)  przeanalizować ćwiczenie,
6)  zaprezentować ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

urządzenia typu: maszyny szwalnicze, urządzenia prasowalnicze,

−

urządzenia do mierzenia poziomu (natężenia) hałasu,

−

zeszyt, literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Udziel pierwszej pomocy poszkodowanemu, który jest nieprzytomny.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zebrać potrzebne materiały i przybory do ćwiczenia,
2)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ergonomii pracy,
3)  zebrać  informacje  na  temat  udzielania  pierwszej  pomocy  poszkodowanemu,  który  jest

nieprzytomny,

4)  zaplanować kolejność udzielania pomocy,
5)  uzgodnić z nauczycielem poprawność zaplanowanych czynności,
6)  wykonać zadanie udzielenia pierwszej pomocy,
7)  sprawdzić, czy czynność została prawidłowo wykonana,
8)  przeanalizować ćwiczenie: co zostało prawidłowo wykonane, a co należy zmienić.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcje udzielania pierwszej pomocy,

−

ilustracje z pierwszą pomocą,

−

filmy o pierwszej pomocy,

−

fantom.

Ćwiczenie 3

Udziel pierwszej pomocy poszkodowanemu, który jest nieprzytomny i nie oddycha.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zebrać potrzebne materiały i przybory do ćwiczenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) zebrać informacje na temat udzielania pierwszej pomocy poszkodowanemu, który jest

nieprzytomny i nie oddycha,

3)  zaplanować kolejność udzielania pomocy,
4)  uzgodnić z nauczycielem poprawność zaplanowanych czynności,
5)  wykonać zadanie udzielenia pierwszej pomocy,
6)  sprawdzić, czy czynność została prawidłowo wykonana,
7)  przeanalizować ćwiczenie: co zostało prawidło wykonane, a co należy zmienić.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcje udzielania pierwszej pomocy,

−

ilustracje z pierwszą pomocą,

−

filmy o pierwszej pomocy,

−

fantom.

Ćwiczenie 4

Udziel pierwszej pomocy poszkodowanemu, który jest nieprzytomny, z zatrzymanym

oddechem i krążeniem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zebrać potrzebne materiały i przybory do ćwiczenia,
2) zebrać informacje na temat udzielania pierwszej pomocy poszkodowanemu, który jest

nieprzytomny z zatrzymanym oddechem i krążeniem,

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcje udzielania pierwszej pomocy,

−

ilustracje z pierwszą pomocą,

−

filmy o pierwszej pomocy,

−

fantom.

Ćwiczenie 5

Udziel pierwszej pomocy porażonemu prądem wysokiego napięcia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zebrać potrzebne materiały i przybory do ćwiczenia,
2) zebrać informacje na temat udzielania pierwszej pomocy poszkodowanemu, porażonemu

prądem wysokiego napięcia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcje udzielania pierwszej pomocy,

−

ilustracje z pierwszą pomocą,

−

filmy o pierwszej pomocy,

−

fantom.

Ćwiczenie 6

Wykonaj opatrunek ręki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zebrać potrzebne materiały i przybory do ćwiczenia,
2)  zebrać informacje na temat bandażowania rany ręki,
3)  zaplanuj kolejność opatrywania rany,
4)  uzgodnić z nauczycielem poprawność zaplanowanych czynności,
5)  wykonać zadanie opatrywania ręki,
6)  przeanalizować ćwiczenie, co zostało prawidłowo wykonane, a co należy zmienić.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcje opatrywania ran,

−

apteczka z pełnym wyposażeniem.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) sprawdzić, czy poszkodowany jest przytomny?



2) zademonstrować sposób sprawdzania, czy poszkodowany oddycha?



3) udrożnić drogi oddechowe?



4) zademonstrować sposób sprawdzania tętna?



5) zademonstrować obrót osoby do wykonania pozycji bocznej ustalonej?



6) zademonstrować sposób wykonywania sztucznego oddychania?



7) wskazać miejsce do ucisku pośredniego serca?



8) wykonać uciśnięcie masażu pośredniego serca ?



9) zademonstrować trzy sekwencje: 2 wdmuchnięcia i 30 uciśnięć?



10) rozpoznać jakiego urazu doznał poszkodowany?



11) zastosować całą procedurę udzielania pierwszej pomocy nieprzytomnemu?



12) zastosować całą procedurę udzielania pierwszej pomocy nieprzytomnemu,

który nie oddycha?



13) zastosować całą procedurę udzielania pierwszej pomocy nieprzytomnemu

z zatrzymanym oddechem i krążeniem?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Prawa i obowiązki pracownika, pracodawcy i ucznia

4.4.1. Materiał nauczania

Źródła prawa pracy. Podstawowe zasady prawa pracy.

Prawo pracy to zbiór przepisów umieszczonych w Kodeksie Pracy oraz przepisy innych

ustaw  i  aktów  wykonawczych,  określających  prawa  i  obowiązki  pracowników
i  pracodawców,  a  także  postanowienia  układów  zbiorowych  pracy  i  innych  opartych  na
ustawie  porozumień  zbiorowych,  regulaminów,  statutów  określających  prawa  i  obowiązki
stron stosunku pracy (Art. 9 § 1 K.p. poz. U1 „Kodeksu Pracy”).

Obowiązki i prawa pracowników

Przestrzeganie zasad i przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy stanowi podstawowy

obowiązek każdego pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany:

−

wykonywać pracę w sposób zgodny z zasadami i przepisami bhp oraz przestrzegać
wydawanych w tym zakresie zarządzeń i wskazówek przełożonych;

−

dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz porządek i ład w miejscu
pracy;

−

używać przydzielonej mu odzieży ochronnej i roboczej oraz sprzętu ochrony osobistej
zgodnie z ich przeznaczeniem;

−

poddawać się badaniom lekarskim wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym
zarządzonym przez właściwe organy i stosować się do zaleceń lekarskich.
Pracownik jest obowiązany ponadto brać udział w szkoleniu i instruktażu z zakresu bhp,

znać  obowiązujące  w  tym  zakresie  przepisy  oraz  poddawać  się  wymaganym  egzaminom
sprawdzającym.  Każdy  pracownik  powinien  niezwłocznie  zawiadomić  przełożonych
o  zauważonym  w  zakładzie  pracy  wypadku  przy  pracy  albo  zagrożeniu  zdrowia  lub  życia
ludzkiego.

Pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy w przypadku, gdy warunki

pracy nie odpowiadają przepisom bhp i stwarzają zagrożenie dla jego zdrowia lub życia,
powiadamiając o tym, jeżeli jest to możliwe, przełożonego.

Pracownik, powiadamiając w miarę możliwości przełożonego, może również oddalić się

z miejsca pracy, jeżeli zagrożenie nie zostało usunięte. Może on również powstrzymać się od
wykonywania pracy, wymagającej szczególnej sprawności psychicznej w przypadku, gdy
jego dyspozycja w tym zakresie nie zapewnia bezpiecznego wykonania pracy i stwarza
zagrożenie dla innych osób.

Profilaktyczna ochrona zdrowia

Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy pracodawcy są zobowiązani do stosowania środków

zapobiegających

chorobom

zawodowym

innym

schorzeniom,

związanym

z warunkami pracy, a w szczególności:
–

utrzymywać w stanie stałej sprawności urządzenia eliminujące lub ograniczające
szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiska pracy oraz urządzenia służące do pomiaru
tych czynników;

–

przeprowadzać na własny koszt badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia,
rejestrować i przechowywać wyniki tych badań i pomiarów oraz udostępniać je
pracownikom.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Szkolenia pracowników w zakresie bhp

W myśl Kodeksu Pracy nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której

wykonywania nie posiada on dostatecznej znajomości przepisów i zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy oraz potrzebnych umiejętności.

Zakład pracy jest obowiązany przeszkolić pracownika przed dopuszczeniem do pracy

w zakresie bhp oraz prowadzić okresowe szkolenie w tym zakresie. Ponadto zakład pracy
powinien wydawać szczegółowe wskazówki i instrukcje dotyczące bhp na stanowisku pracy.
Przyjęcie do wiadomości przepisów i zasad bhp powinno być przez pracownika potwierdzone na
piśmie.
Ochrona pracy kobiet

Zgodnie z art. 11 Kodeksu pracy pracownicy mają równe prawa z tytułu jednakowego

wypełniania  takich  samych  obowiązków.  Dotyczy  to  szczególnie  równego  traktowania
mężczyzn  i  kobiet  w  zatrudnieniu.  Zabrania  się  jakiegokolwiek  dyskryminowania
pracowników,  między  innymi  ze  względu  na  płeć.  Istnieje  jednak  pewna  grupa  prac
szczególnie  uciążliwych  i  szkodliwych  dla  zdrowia,  przy  których  wykonywaniu  zabroniony
jest udział kobiet.
Szczególnej ochronie podlega kobieta w okresie ciąży.
Pracodawcy w tym zakresie nie wolno:
–

wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę (z wyjątkiem ogłoszenia upadłości zakładu
lub w przypadku zaistnienia przyczyn uzasadniających rozwiązanie umowy bez
wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja
związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy),

–

zatrudnić kobiety w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej,

–

bez zgody kobiety delegować jej poza stałe miejsce pracy.

Reguły dotyczące zatrudnienia w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej oraz
delegowanie poza miejsce stałego zamieszkania odnoszą się również do kobiet opiekujących
się dzieckiem do lat czterech.
Pracodawca jest obowiązany:
–

przenieść do innej pracy kobietę w ciąży lub karmiącą dziecko piersią, zatrudnioną przy
pracy wzbronionej kobietom w ciąży, a jeżeli to niemożliwe, zwolnić ją na czas
niezbędny z obowiązku świadczenia pracy,

–

przenieść do innej pracy, skrócić czas pracy lub zwolnić na czas niezbędny z obowiązku
świadczenia pracy kobietę w ciąży, która przedstawi zaświadczenie lekarskie
o przeciwwskazaniach do wykonywania dotychczasowej pracy,

–

udzielać ciężarnej płatnych zwolnień od pracy na zalecone przez lekarza badania
lekarskie przeprowadzane w związku z ciążą (o ile nie mogą być przeprowadzane poza
godzinami pracy).

Zatrudnienie młodocianych

Młodocianym w rozumieniu Kodeksu pracy jest osoba, która ukończyła 16 lat, a nie

przekroczyła 18 lat. Pracownik młodociany nie może pracować więcej niż 6 godzin dziennie,
w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej.
Zabronione jest zatrudnianie osoby, która nie ukończyła 16 lat.
Wolno zatrudniać tylko tych młodocianych, którzy:
–

ukończyli szkołę podstawową,

–

przedstawią świadectwo lekarskie o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy
danego rodzaju.

Młodociany, który nie posiada żadnych kwalifikacji zawodowych, może być zatrudniony

jedynie w celu przygotowania zawodowego. Wyjątki od powyższych zasad zawarte są
w rozporządzeniu MPiPS z dnia 5 grudnia 2002 roku w sprawie przypadków, w których

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wyjątkowo jest dopuszczalne zatrudnienie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum,
osób niemających 16 lat, które ukończyły gimnazjum oraz osób niemających 16 lat, które nie
ukończyły gimnazjum (Dz.U.Nr214, poz. 1808).

Prawa i obowiązki ucznia wynikające z regulaminów pracowni szkolnych

Praca młodzieży w pracowniach warsztatowych jest głównym elementem kształcenia

zawodowego, wdrażającego uczniów do przyszłej pracy zawodowej. W przydzielonych
pracowniach uczniom powierza się wartościowe wyposażenie techniczne, które musi być
użytkowane zgodnie z instrukcją pracowni i zaleceniami pisemnymi i ustnymi nauczyciela.

Podstawowym obowiązkiem wszystkich uczniów jest bezwzględne przestrzeganie

przepisów bhp i przeciwpożarowych obowiązujących w pracowni.

Praktyczna nauka zawodu uczniów i młodocianych jest prowadzona indywidualnie lub

w  grupach.  Liczba  uczniów  lub  młodocianych  w  grupie  powinna  umożliwiać  realizację
programu  nauczania  dla  danego  zawodu  i  uwzględniać  specyfikę  nauczanego  zawodu,
przepisy  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy  oraz  przepisy  w  sprawie  prac  wzbronionych
młodocianym, a także warunki lokalowe i techniczne w miejscu odbywania praktycznej nauki
zawodu  (Rozporządzenie  Ministra  Edukacji  Narodowej  i  Sportu  z  dnia  1  lipca  2002r.
w sprawie praktycznej nauki zawodu Dz.U. Nr 113 poz. 988)

Przykładowy Regulamin Pracowni Wytwarzania Odzieży:
1.  Spóźnianie na zajęcia jest niedozwolone.
2.  Uczeń wchodzi do pracowni z nauczycielem.
3.  Uczniowie pracują tylko pod nadzorem nauczyciela zgodnie z jego zaleceniami.
4.  Podziału  na  grupy  warsztatowe  dokonuje  Dyrektor  szkoły  wraz  z  Kierownikiem

Warsztatów Szkolnych lub Kierownikiem Szkolenia Praktycznego.

5. Przed przystąpieniem do pracy należy sprawdzić stan maszyn i urządzeń. Braki

i uszkodzenia należy zgłosić nauczycielowi.

6. O każdym najmniejszym wypadku lub uszkodzeniu sprzętu meldować natychmiast

nauczycielowi.

7. Każda grupa wybiera dyżurnych, którzy odpowiadają za porządek w pracowni, stan

urządzeń higieniczno-sanitarnych.

8.  W pracowni nie wolno spożywać posiłków.
9.  W pracowni nie wolno wykonywać prac, które są niezwiązane z realizacją programu.
10.  Wychodzenie z pracowni jest dozwolone tylko po uprzednim zezwoleniu nauczyciela.
11.  Z  pracowni  nie  wolno  wynosić  żadnego  sprzętu,  części  maszyn,  urządzeń  i  materiałów

pomocniczych.

12.  Każdego ucznia obowiązuje dbałość o wyposażenie pracowni.
13.  Pracownią opiekuje się wyznaczony nauczyciel i grupa młodzieży.
14.  Obowiązkiem  młodzieży  jest  oszczędność  energii  elektrycznej,  surowców,  dodatków

i materiałów pomocniczych.

15. W czasie przerwy młodzież wychodzi z pracowni:

a) wyłączając maszyny i żelazka
b) otwierając okna

16. Po zakończeniu zajęć należy dokładnie sprawdzić:

a)  stan bębenków i innych części maszyn (dane wpisać do zeszytu).
b)  porządek w sali, zamknięcie okien,
c)  wyłączenie maszyn, żelazek (wystudzenie),
d)  zamknięcie szaf,

Uwaga!
I grupa przekazuje pracownię w pełnym składzie i porządku II grupie.
Przykładowy regulamin dyżurów w grupach warsztatowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dyżurowanie w grupach wyznacza nauczyciel zawodu (2 uczennice).
Obowiązki dyżurnych:
1.  Wydanie z szafy przyborów i narzędzi.
2.  Przygotowanie stanowisk do prasowania.
3.  Zapisanie tematu i planu zajęć na tablicy.
4.  Pomoc nauczycielowi w pobraniu i przygotowaniu pomocy naukowych.
5.  Zwracanie uwagi na ład porządek w czasie zajęć.
6.  Uporządkowanie sali po zakończeniu zajęć, wytarcie tablicy, wytarcie kurzu (przekazanie

sali następnej grupie w pełnym ładzie i porządku).

7. Dyżurny z sali wychodzi ostatni.

Przykładowy Regulamin Warsztatowy i BHP.
1. Zajęcia lekcyjne w warsztatach szkolnych rozpoczynają się wg ustalonego

harmonogramu.

2. Duża przerwa w zajęciach lekcyjnych trwa 30 minut.
3. Uczeń powinien przybyć do sali produkcyjnej 5 minut przed rozpoczęciem zajęć. Drzwi

sali produkcyjnej otwiera i zamyka nauczyciel.

4. Zabrania się młodzieży pobierania kluczy od sal produkcyjnych oraz przebywania

w salach poza terminem zajęć lekcyjnych w tym również w czasie dużej przerwy.

5. W warsztatach szkolnych obowiązuje noszenie obuwia profilaktycznego oraz ustalonych

przez nauczyciela ochron osobistych.

6. Uczeń powinien posiadać własne narzędzia i przybory potrzebne do wykonywania pracy.
7. Nie wolno pracować przy maszynach bez uprzedniego przeszkolenia i znajomości ich

obsługi.

8. Przed przystąpieniem do pracy należy sprawdzić stan maszyn i urządzeń, stwierdzone

usterki w pracy maszyn lub zauważone uszkodzenia zgłosić natychmiast nauczycielowi.

9. Obowiązkiem ucznia jest wykonanie pracy wg wskazówek i zaleceń nauczyciela.

Poleconą pracę uczeń wykonuje starannie.

10. Przestrzeganie obowiązującej w szkole dyscypliny pracy jest obowiązkiem każdego

ucznia, w tym:

–

regularne uczęszczanie na zajęcia warsztatowe,

–

punktualne przychodzenie na zajęcia warsztatowe,

–

nie opuszczanie zajęć – miejsca pracy i nie wychodzenie z zajęć bez zgody
nauczyciela,

–

opuszczone i nieusprawiedliwione godziny będą podlegać odpracowaniu w innym
terminie.

11. Młodzież zobowiązana jest do ochrony i poszanowania mienia społecznego warsztatów

szkolnych.

12. Szkody wynikłe z niedbalstwa, złośliwości czy nieuczynności będą pokrywane przez

młodzież i ich rodziców.

13. Ucznia obowiązuje bezwzględna oszczędność surowca, dodatków, części zapasowych do

maszyn oraz energii elektrycznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie znasz podstawowe źródło wiedzy z zakresu prawa pracy?
2.  Jakie znasz najważniejsze zasady prawa pracy?
3.  Jakie są obowiązki pracownika w zakresie bhp?
4.  Jakie są prawa pracownika w zakresie bhp?
5.  Jakie są obowiązki pracodawcy w zakresie bhp?
6.  Czy szkolenie pracownika w zakresie bhp jest obowiązkowe?
7.  Jakiej ochronie zgodnie z Kodeksem Pracy podlega kobieta w ciąży?
8.  Ile lat w świetle Kodeksu Pracy ma pracownik młodociany?
9.  Jakie są zasady zatrudnienia młodocianych?
10. Jakie są obowiązki ucznia w pracowni szkolnej?
11. Jakie są obowiązki dyżurnego w pracowni szkolnej?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Odszukaj w Kodeksie Pracy ile wynosi dzienny czas pracy pracownika młodocianego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2)  przeczytać ze zrozumieniem rozdział IX z Kodeksu Pracy,
3)  odszukać art. 202 § 1,
4)  zapisać odpowiedź w zeszycie,
5)  zaprezentować przeczytany artykuł.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks Pracy, zeszyt przedmiotowy.

Ćwiczenie 2

Przeanalizuj Kodeks Pracy i odpowiedz na pytania:

−

Jakie są podstawowe obowiązki pracownika w zakresie bhp?

−

Jakim badaniom lekarskim obowiązany jest poddać się pracownik?

−

Kiedy pracodawca powinien wyposażyć pracownika w odzież ochronną?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) odszukać w Kodeksie Pracy art. od 207 do 237

3)  przeczytać ze zrozumieniem zadane artykuły,
4)  znaleźć odpowiedzi na pytania:
5)  zapisać w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks Pracy, zeszyt przedmiotowy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Opracuj instrukcję bhp dla stanowiska prasowania ręcznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  wypisać wszystkie czynniki zagrożeń na stanowisku prasowalniczym,
2)  skojarzyć rodzaj wypadku z zagrożeniem,
3)  zapoznać się z instrukcją techniczną żelazka,
4)  opracować instrukcję bhp,
5)  zaprezentować ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy

−

instrukcja techniczna obsługi żelazka,

−

stanowisko prasowalnicze,

−

arkusz papieru,

−

mazaki,

−

tablica do prezentacji,

−

instrukcje bhp, ppoż. i ochrony środowiska.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) posłużyć się Kodeksem Pracy?



2) wymienić obowiązki pracownika w zakresie bhp?



3) wymienić prawa pracownika w zakresie bhp?



4) wymienić obowiązki pracodawcy w zakresie bhp?



5) wymienić prawa kobiet?



6) wymienić prawa pracowników młodocianych?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test  zawiera  20  zadań.  Do  każdego  zadania  dołączone  są  4  możliwości  odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki zaznacz błędną odpowiedź kółkiem, a następnie ponownie
zakreśl odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi na pytanie będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Ergonomia to

a) czynniki stanowiące zagrożenie w pracy.
b) nauka zajmująca się zasadami i metodami dostosowania urządzeń technicznych do

cech fizycznych i psychicznych człowieka.

c) działanie ludzkie cechujące dbałość o środowisko i odpowiedzialność za nie.
d) udzielanie pierwszej pomocy.

2. Na prawidłowo zorganizowanym stanowisku maszynowym uwzględniona jest

a) dogodna pozycja w czasie pracy, znajomość ruchów pracownika, bezpieczna obsługa

maszyn.

b)  dogodna droga transportu do stanowiska.
c)  bliskość stanowiska maszynowego do urządzeń prasowalniczych.
d)  dogodna droga ewakuacyjna.

3. Odzież robocza to

a) ubiór całodzienny, który ułatwia wykonywanie pracy.
b) ubiór, który ułatwia pracownikowi wykonywanie czynności zawodowych

w warunkach nie zagrażających życiu i zdrowiu, chroni odzież pracownika przed
zniszczeniem.

c) ubiór, który nie ułatwia pracownikowi wykonywania czynności zawodowych

w warunkach nie zagrażających życiu i zdrowiu.

d) ubiór, który chroni pracownika przed urazami i porażeniem prądem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. Gaśnice do gaszenia pożarów dzieli się na

a)  hydranty, hydronetki.
b)  pianowe, proszkowe i śniegowe.
c)  wodne, pianowe, piaskowe.
d)  dużego i małego zasięgu.

5. W razie zauważenia pożaru pracownik powinien

a)  oddalić się w bezpieczne miejsce.
b)  opuścić zakład.
c)  zaalarmować innych, straż pożarną i kierownictwo.
d)  zaalarmować innych, straż pożarną i kierownictwo i przystąpić do gaszenia pożaru.

6. Hydrant składa się z

a)  węża i prądnicy.
b)  węża i gaśnicy.
c)  kranu i prądnicy.
d)  gaśnicy proszkowej i prądnicy.

7. Recykling to

a)  unikanie używania środków szkodliwych dla środowiska.
b)  zmniejszenie konsumpcji.
c)  wprowadzenie planów oszczędnościowych.
d)  odzyskiwanie materiałów.

8. Przeszycia palca na maszynie można uniknąć

a)  założyć na stopkę ochraniacz.
b)  bardzo uważnie szyć.
c)  założyć naparstek.
d)  utrzymać porządek.

9. W celu uniknięcia porażenia prądem, pracownika może izolować

a)  metalowy chodnik.
b)  gumowy chodnik.
c)  chodnik z tworzywa sztucznego.
d)  beton.

10. Na stanowisku prasowania ręcznego, nie należy

a)  używać żelazka z uszkodzoną izolacją.
b)  używać żelazka parowego.
c)  zbliżać się do stanowiska.
d)  czyścić żelazka przed prasowaniem.

11. W magazynie materiałów powinna panować temperatura

a)  5°C.
b)  15°C.
c)  25°C.
d)  -15°C.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12. Do transportu w zakładzie odzieżowym służy wózek przedstawiony na rysunku

a)

13. Przed dopuszczeniem pracownika do pracy pracodawca jest zobowiązany

a)  przeszkolić pracownika w zakresie jego praw i obowiązków.
b)  przeszkolić pracownika w zakresie bhp i prowadzić okresowe szkolenia.
c)  zapoznać pracownika z organizacja zakładu pracy.
d)  zapoznać pracownika z pomieszczeniami.

14. Młodocianym jest osoba która

a)  ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła 20 lat.
b)  nie ukończyła 16 lat.
c)  nie ukończyła 15 lat.
d)  ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła 18 lat.

15. Jeśli u poszkodowanego stwierdzimy tętno i brak oddechu należy

a)  powiadomić pogotowie.
b)  udrożnić drogi oddechowe, rozpocząć sztuczne oddychanie i wezwać pogotowie.
c)  rozpocząć  sztuczne oddychanie.
d)  ułożyć poszkodowanego w pozycji bocznej.

16. Jeżeli nastąpi zatrzymanie czynności serca należy przystąpić do

a)  zewnętrznego masażu serca.
b)  zewnętrznego masażu serca połączonego ze sztucznym oddychaniem.
c)  sztucznego oddychania.
d)  wezwania pomocy.

17. Gdy nastąpiło porażenie prądem, w pierwszej kolejności należy

a)  sprawdzić oddech i puls poszkodowanego.
b)  przerwać dopływ prądu.
c)  ułożyć poszkodowanego w pozycji bocznej.
d)  reanimować poszkodowanego.

18. Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez

a)  orzeczenia lekarskiego, stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy.
b)  znajomości przez pracownika prawa pracy.
c)  ukończenia kursów podnoszących kwalifikacje.
d)  znajomości zasad udzielania pierwszej pomocy poszkodowanemu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ............................................................................................................................

Przestrzeganie przepisów Bezpieczeństwa i Higieny Pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Bezpieczeństwo i higiena pracy z bieżącą aktualizacją. Wyd. VIII. „Tarbonus”,

Tarnobrzeg 2002 (akt. 2003)

2.  Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1997
3.  Białczak B.: Maszyny i urządzenia w przemyśle odzieżowym. WSiP, Warszawa 1999
4.  Bieś  B.,  Mazur  Z.:  Pierwsza  pomoc  przedlekarska.  Wyd.  IV,  „Tarbonus”,  Tarnobrzeg

2002

5. Goniewicz M., Nowak A., Smutek Z.: Przysposobienie obronne. Podręcznik dla LO, LP

i Technikum. OPERON, Gdynia 2004

6. Kodeks pracy 2005 z komentarzem Waldemara Gujskiego. Stan prawny na 1 stycznia

2005 r. Gazeta prawna, Warszawa

7. Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i Higiena Pracy. WSiP, Warszawa 1996
8. Ochrona przeciwpożarowa z bieżącą aktualizacją i komentarzem. Wyd. IX, „Tarbonus”,

Tarnobrzeg 2002 (akt. 2003)

9. Samek P. (tłum.): Krawiectwo Technologia – Podręcznik dla zasadniczych szkół

odzieżowych. WSiP, Warszawa 1999

10. Warno O.: Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach zagrażających życiu. PCK, Warszawa

2000

11. www.pip.gov.pl z listopada 2007
12. www.sprzetbhp.net z listopada 2007