Diagnoza w Zakładzie Karnym.

1. Placówka



Czemu ma służyć diagnoza w placówce, praca penitencjarna: działania pomocowe,
medyczne, psychologiczne, kulturowe, itp. Mają zapobiegać przed zrachowaniami
typu napaści w celach.



Więźniowi należy się też godne traktowanie i spełnianie potrzeb.



Inna sprawa, że dużo różnych rzeczy może się dziać w zakładach karnych, zjawiska

psychologiczne.



Działania wspierające: opieka medyczna, prawna, psychologiczna, umiejętności
interpersonalne, interwencje kryzysowe, opieka socjalna, duszpasterstwo.



Praca resocjalizacyjna to nie to samo, co penitencjarna.

2. Czy diagnoza działa w ZK? Rzadko w ZK są przeprowadzane diagnozy.

3. Charakter izolacyjny placówki:



Zamknięte, odizolowane środowisko



Warunki są dobre do kontynuacji obserwacji



Nie da się zrobić diagnozy pełnej, badać w normalnych warunkach, bo oni jednak są z
zamknięciu, nie można zbadać relacji rodzinnych, miłosnych, funkcjonowania w
środowisku lokalnym, funkcjonowania we wspólnocie,



Retrybucja środków- nie uczestniczą w nim, nie mogą dysponować swoimi pensjami



Nie jest to diagnoza przystosowania do życia w społeczeństwie.



Stosuje się tylko analizę wywiadów i dokumentów. Nie ma za to wywiadu
środowiskowego. Nie bada się też potencjału redakcyjnego.

4. Następstwa izolacji:



Możliwość nawet długotrwałej obserwacji ukrytej. Można przy okazji
eksperymentować



Należy pamiętać o etyce



Bariery: jest pewna sztuczność, zachowania dewiacyjne, agresywne itp.

5. Strefa zachowania/ behawioralna musi być tez przeprowadzona, bo jest trudność w

odpowiedniej obserwacji. Należy pytać o zachowanie na wolności a nie zachowanie w
zakładzie (również dotyczy to pytań o stosunki do kobiet, o orientacje)

6. Zależność autoteliczna- zależność emocjonalna- są wynikiem zamknięcia:

wychowawca- przyjaciel, jedyna przyjazna osoba w zakładzie: osoba zewnątrz- osoby
odwiedzające,

7. Zaburzenia postrzegania- nagromadzenie stresorów, zaniża się postrzeganie siebie, nie

widzi pozytywów, perspektyw.

1. Wskazać cechy charakterystyczne w ZK.

Diagnoza penitencjarna:
- Analiza dokumentów i wywiad z osadzonym. Nie stosuje się badania środowiska.
- Diagnoza trwa max 2 tygodnie.

- następstwa izolacji – można badać długotrwale dzięki obserwacji (także ukrytej), a także stosując
metodę eksperymentu pedagogicznego.
- testy psychologiczne – należy dobierać specjalnie ułożone dla ZK; podczas badania strefy
behawioralnej wyniki nie będą wiarygodne, ze względu na pobyt w zakładzie (zaburzenia związane
np. z presją więzienną) – pojawiają się zachowania homoseksualne, mimo iż w warunkach
wolnościowych nigdy by nie zaistniały.
- zależności autoteliczne (emocjonalne), które powstają w wiezieniu: wychowawca - przyjaciel,
jedyna przyjazna osoba w więzieniu oraz osoba z zewnątrz; osoby odwiedzające, korespondujące
często obdarzane są zbyt dużym uczuciem, co szybko ustępuje po opuszczeniu zakładu. Zależności te
zaburzają obraz siebie, a uczucia nie są rzeczywiste. Zaburzenia postrzegania spowodowane są
nagromadzeniem stresorów w warunkach izolacji (zła ocena siebie, innych więźniów,
funkcjonariuszy, świata). Zaburzeniu podlega także postrzeganie płci przeciwnej poprzez deficyty
potrzeb seksualnych (np. kobieta szmata lub bóstwo, ze skrajności w skrajność)

Praca resocjalizacyjna to sposób wyposażenia jednostki w działania zgodne z normami moralnymi i
prawnymi; działania wspierające tę pracę to: praca socjalna, opieka medyczna, duszpasterstwo,
pomoc prawna, opieka psychologiczna (terapia, interwencja kryzysowa).
Praca penitencjarna – wykonywanie nadzoru nad izolowaną jednostką; to nie to samo co
resocjalizacja penitencjarna. Obejmuje działania pomocowe, opiekuńcze, kulturalno oświatowe,
terapeutyczne, psychologiczne – zapobiega targnięciu się na życie swoje i innych, czuwa nad
porządkiem w ZK. Wynika z przesłanek humanitarnych – godne traktowanie, zaspokajanie
podstawowych potrzeb oraz innych na tyle, na ile jest to możliwe w danej placówce.

Pracownik socjalny

1. Diagnoza w pracy z indywidualnym przypadkiem



Co ma być przedmiotem? Problemy społeczne klienta (rzeczywiste problemy a nie te,
co klient podaje)



Sprawdzenie dochodów, problemów materialnych



Kontakt indywidulany z osobą. Dwa kierunki: zrozumieć zastałą sytuację i znaleźć
przyczynę sytuacji w danym środowisku.



Wykorzystywanie cyberprzestrzeni



Współpraca z instytucjami finansowymi



Źródłem poznania człowieka może być Facebook

2. Podmioty realizujące politykę społeczną



Ośrodek pomocy społecznej



Wywiad z indywidualnym przypadkiem



Wywiad z środowiskowy



Pomoc: poradnictwo, doradztwo, terapia

2. Wskazać cechy charakterystyczne pracownika socjalnego ( w aspekcie resocjalizacyjnym).

Podmioty realizujące politykę społeczną:

- Ośrodek Pomocy Społecznej – OPS

- Praca z indywidualnym przypadkiem jednostka , relacja<–> środowisko = równowaga

- Wywiad środowiskowy

- Pomoc: poradnictwo, terapia, doradzanie, dialog, pomoc w podejmowaniu decyzji

- Wykorzystanie cyberprzestrzeni

- Współpraca z instytucjami finansowymi

- Należy skupić się na pomocy psychospołecznej, by nie załatwiać problemów pomocą
materialną

Zakład Poprawczy

1.



Jest podobny do zakłady poprawczego pod względem izolacji, wpływów środowiska
zewnętrznego



Dużo się nie różnią od zakładów karnych



Jak powstawały były wzorowane na zakładach karnych



Nie jest zatrudniana odpowiednia kadra pedagogiczna



Młodzież nie ma ukształtowanych wartości itp.

2. Teoria wektorów osobowości wg. Czapówa



Teoria wektorów osobowości w diagnozie musimy wykreślić pewne wektory w
przypadku młodzieży: rozwój biologiczny, funkcje różnych układów ciała, wektory
systemu poznawczego, wektory rozwoju osobowości, wektory behawioralne,

3. Mapa diagnostyczna J. Stanik



Pojęcie pochodzi z różnych innych dziedzin życia



Mapa czynników biopsychicznych, kulturowych przypomina genogram



Nie ma jednego sposobu mapowania

4. Strefa behawioralna: chłopcy z ZP



Bronią siebie i kolegów



O zachowaniach przestępczych można się dowiedzieć tylko z teczek (niekoniecznie
prawda, bo czasami chcą opowiedzieć jak dane wykroczenie popełnili)



Zachowania chłopaków jest sztuczne, nie jest naturalne



Autoprezentacja – nie chcą mówić o sobie, o kolegach, o przeszłości,



Manipulacja- wykorzystywanie instrumentalne, dla własnego dobra, dla korzyści,

pogłębiania sztuczności zachowań,



Problem z identyfikacji z subkulturą, nie chcą rozmawiać z osobą z osobami poza ich
subkultury,



Nie mają jednorodnego systemu wartości, zachowań, jest to problem dla diagnozy, bo

nie wiadomo, czego się spodziewać,



Ich zachowanie nie jest adekwatne do sytuacji



Maskowanie zachowania- maskują swoje zachowanie



Brak spontaniczności zachowania, maskowanie emocji



Zachowania systematyczne,



Przeważa negatywne doświadczenie z placówkami reso – wychowawców utożsamia
się z sędziami, kadrę pedagogiczną z pracownikami sądu lub służbą więzienną



Brak podmiotowości, chęci zaangażowania, dla nich angażowanie się jest kłopotem,

problemem, nie chcą brać odpowiedzialności,

5. Metody, które mają ujawnić deficyty chłopców:



Stosowanie metod jakościowych



Podejście systemowe (jak ktoś zachowuje się w systemie, takie osoby nie umieją się
zachować w nowej grupie, innej grupie, której nie znają)
Można np. stworzyć drużynę piłkarską i obserwować czy to akceptują, jaką tworzą
pozycję, czy będą chcieli brać udział, jak będą się zachowywać



Metoda obserwacji- (obserwacja ukryta, kamery)



Metoda analizy wytworów własnych

o

(układanie ubrać, czystość w pokoju, listy,)

o Można zobaczyć charakter człowieka i różne jego cechy itp. (dokładność,

motywacje, pokonywanie lenistwa, pilność);

o Nie tylko prace własne, ale też prace społeczne się analizuje



Metody oparte na współdziałaniu

o

Organizowanie zespołów i obserwowanie ich w działaniu

o

Pojawiają się antyspołeczne postawy

o Socjoterapia, praca w grupie
o

Wyrabianie umiejętność kooperacji

o

Muszą nauczyć się za sobą kooperować

o

Można wykorzystać metody obserwacji

o

Można wpływać na przebieg obserwacji



Metody zadaniowe

o Zadania w pojedynkę lub zadania grupowe
o

Żeby był wyraźnie pod kontem społecznym lub z punktu widzenia
społeczności

o

Żeby interes osoby wykonującej był mniejszy niż ogóły społecznego

o

Zadania indywidualne i w tej grupie każdy jest za coś odpowiedzialny

o

Zadania musza mieć sens

o Wykorzystywanie socjoterapii



Grupa terapeutyczna

o

Wymiana wiedzy, doświadczeń

o Dobra metoda diagnozowania
o

Autodiagnoza jest podstawą funkcjonowania grupy

3. Metodyka diagnozy na terenie zakładu poprawczego.

Zakład Poprawczy:

- Środowisko odcięte od wpływów zewnętrznych

- Niewiele się różni od ZK (pod względem odcięcia)

- Kluczowa instytucja resocjalizacyjna

- Problemem jest mała odróżnialność ZP od ZK (izolacja, represja), a powinny się od siebie
różnic

- Pobyt w ZP ma resocjalizować

- Pierwsze ZP po II wojnie światowej były wzorowane na ZK – błąd!

- Ubogi system wychowawczy w stosunku do warunków wolnościowych

- Założenie, że rozwój osobisty i społeczny nie jest jeszcze zakończony

Diagnoza:

- Powinna się odbyć w okresie 2 tygodni, jednak najważniejszy jest pierwszy kontakt z
wychowawcą (w ciągu 3 pierwszych dni), gdyż pierwsza rozmowa może zdradzić stosunek
do placówki, czy zagraża innym podopiecznym, czy przejawia autoagresję, jak szybko się
zaadaptuje do warunków izolacji (lepiej adaptują się osoby, będące wcześniej w tego typu
zakładzie)

- W rozmowie należy uwzględnić cechy osobowości, emocjonalność, sytuację rodzinną
(osoby z rodzin wielodzietnych lepiej się dostosowują niż np. jedynak, dziecko z rodziny
rozbitej)

- Należy obserwować zachowanie wychowanka, jego pobudzenie emocjonalne

- Uwzględnia się więzi rodzinne

- Powinno się poznawać postawy wychowanka wobec placówki, wychowawców, dyrektora,
innych wychowanków + myśli samobójcze, ataki innych

- Pierwsza reakcja jest najprawdziwsza

- Należy zwrócić uwagę na więzi partnerskie – ewentualny lęk przed utratą bliskiej osoby

- Tatuaże i znaki, które wiążą się z przeszłością wychowanka (mogą świadczyć o
emocjonalności)

Sfera behawioralna:

- niedorozwój tożsamości (nieznajomość pewnych zachowań)

- zachowania wyuczone

- bezpieczeństwo na terenie ZP

- chronienie wszelkich informacji o zachowaniach dewiacyjnych

- problem sztuczności zachowań

- problem autoprezentacji – niechęć rozmowy o sobie, kolegach

- manipulacja – wykorzystywanie osób, informacji dla własnych korzyści

- problem identyfikacji z subkulturą – niechęć rozmowy z obcymi, spoza grupy

- brak przewidywalności zachowań – trudno określić reakcje emocjonalne = utrudnienie dla
diagnozy

- maskowanie zachowań – we wszystkich jednostkach izolacyjnych

- zachowania schematyczne

- brak spontaniczności w zachowaniach, duża kontrola emocji

- przewaga negatywnych doświadczeń związanych z placówkami resocjalizacyjnymi

- brak podmiotowości i zaangażowania

Modele diagnozowania:

Teoria wektorów osobowości wg Czapowa:

-musimy wykreślić wektory osobowości wg, których będziemy wspierać rozwój biologiczny,
psychologiczny, poznawczy, emocjonalny, behawioralny, społeczny danej jednostki.

Mapa diagnostyczna - Stanik:

Czynniki biopsychiczne, dziedziczone i socjokultrowe. Realizacja czynników przez
naniesienie na płaszczyznę i stosunki między nimi.

Metodyka diagnozowania:

- Metody obserwacji (uczestnicząca – obserwacja we współdziałaniu, ukryta - monitoring)

- Analiza wytworów własnych (trwałe – artystyczne, ulotne – działania społeczne)

- Metody badań oparte na współdziałaniu

- Metody zadaniowe: indywidualne lub grupowe; muszą mieć dla wychowanków sens,
znaczenie społeczne

- Socjoterapia: może się wypowiedzieć , grupa ma wpływ na jednostkę

Diagnoza grupy

1.



Musimy wiedzieć, z kim mamy do czynienia



Jak się będą zachowywać



Czy oni zaakceptują swoją pozycje w grupie



Altruizm

2. Tolerancyjność



Akceptacja dla inności, odmienności



Tolerancja dla płci, wiekowo młodsi-starsi, niepełnosprawni, etnicznych,

3. Podmiotowość, jako podejmowanie działań społecznych, ale z własnej inicjatywy,



Zadawanie sobie zadań i celów i ich realizacja,



Mogą to być zachowania przestępcze,



W grupach socjoterapeutycznych każda podmiotowość jest ważna



Osoba bez inicjatyw to osoba wycofana

4. Diagnoza potrzeb, gdy potrzeby nie są zaspokojone zmienia się zachowanie



Ważne jest zaspokajanie potrzeb

5. Metoda pytań do grupy, zmienne: (mogą to też być pytania do poszczególnych osób)



Problem z identyfikacją w grupie



Z kim się dzielić informacją



Z kim dzielić dobra osobiste



Czy jest w stanie przestrzegać wszystkich zasad, które grupa przyjmuje



Czy są w stanie zachować tajemnice



Czy są w stanie bronić interesu grupy



Czy każdy jest w stanie podporządkować się hierarchii grupy



Czy znają rolę uczestnika



Określenie poziomu wzajemnego zaufania



Czy członkowie grupy są w stanie celebrować sukcesy grupy



Czy tolerują lojalność wobec grupy



Czy jest wstanie wspierać słabszych



Czy jest w stanie wywierać wpływ na osoby, które przejawiają zachowania
dewiacyjne



Czy jest w stanie zareagować

4. Diagnoza grupy w ośrodkach socjoterapii (jakie zmienne brać pod uwagę).

Cechy resocjalizacyjne w socjoterapii:

- funkcje psychorozwojowe

- funkcje psychoedukacyjne

- funkcje integracyjne

Rodzaje diagnozy:

Diagnoza indywidualna:

- przed rozpoczęciem cyklu zajęć socjoterapeutycznych (2 tyg. poprzedzające pierwsze
spotkanie, min jedno spotkanie z każdym kandydatem na członka grupy socjoterapeutycznej)

1) analiza dokumentów – zakres zlecenia udziału w zajęciach; orzeczenia sądowe, motywy
własne, wybór czy przymus

2) rozmowa zapoznawcza (wywiad indywidualny ilościowy lub jakościowy), rozmowa w
formie wywiadu, w kwestionariuszu muszą pojawić się następujące pytania:

•

Czy wie dlaczego został skierowany na te zajęcia?

•

Co sądzi o danym ośrodku? Stosunek do ośrodka – akceptacja/odrzucenie.

•

Czy kiedyś uczestniczył w socjoterapii? Kiedy? Jak długo?

•

Czy wie co to socjoterapia?

•

Czy zna sposób działania grupy socjoterapeutycznej?

•

Czy wie o egalitarności w grupie?

•

Czy zna rolę psychoterapeuty w socjoterapii?

•

Czy zna podział ról?

•

Czy zna kogoś kto będzie członkiem grupy? W jakim stopniu?

•

Co sądzi o współpracy z członkami grupy? (szczególnie odmiennymi pod względem

płci lub niepełnosprawni)

•

Czy kiedyś uczestniczył w zajęciach grupowych? Jakich?

•

Jakie ma doświadczenia z tymi grupami? (wyrzucony/sam zrezygnował)

•

Jakie cele osobiste chce osiągnąć dzięki socjoterapii?

•

Jaki jest jego stosunek do socjoterapeuty?

•

Czy radzi sobie w sytuacjach trudnych, problemowych, stresujących?

•

Czy ma problem z koncentracją uwagi?

•

Czy ma problem z empatią, emocjami?

•

Czy ma problem z motywacją do altruizmu? (pomaga bezinteresownie, trzeba go

poprosić, oczekuje wzajemności)

Diagnoza podmiotowości: podejmowanie działań społecznych z własnej inicjatywy, każda
inicjatywa jest dobra w diagnozie socjoterapeutycznej, osoby z brakiem inicjatywy to osoby
wycofane

Diagnoza potrzeb: jeśli istotne potrzeby nie są zaspokojona to dana osoba źle funkcjonuje,
potrzeby biologiczne i bezpieczeństwa.

Diagnoza grypy: Pierwsze 2 zajęcia są temu poświęcone, korekcyjne techniki Moreno,
potrzeby grupy jako całości - zajęcia fokusowe, bariery i przeszkody w pracy grupowej,
autoprezentacja członków grupy, metoda pytań do grupy - zmienne: problem identyfikacji
grupowej, z kim dzieli się informacjami, komu powierzyć dobra osobiste, czy
podporządkowuje się wszystkim zasadom, które grupa przyjęła, egalitaryzacja grupy -
podporządkowanie się, przestrzeganie tajemnicy, czy bronić dobrego mienia grupy, czy
podporządkowuje się hierarchii grupy, określenie poziomu zaufania w całej grupie, czy
członkowie grupy chcą celebrować sukcesy, lojalność wobec grupy, ochrona dóbr
materialnych grupy.

Diagnoza rodziny

1. Typologia rodziny



Problemowa - narusza się strukturę rodziny, zaburzona struktura i funkcje

rodziny, jest to czasowe, pojawiła się np. choroba, ale to tylko czasowe, później
wraca do normy, np. rodzina bezrobotnego, bo może znajdzie za jakiś czas prace.



Patologiczna – problem alkoholowy, narkotykowy, gdzie jedno lub dwoje

rodziców ma z tym problem; musi występować patologia,



Dysfunkcjonalna – dotknięta problemami i działa to przez dłuższy czas, są

utrwalone

2. Musimy zdiagnozować, co jest przyczyną i wybrać z typologii, co pasuje i zacząć

działać.

3. Rodzina wzorcowa



Gęstość zaludnienia: 1,2 os na pokój



Kryterium dochodowe: 800 zł- musi być



Istnienie stałego miejsca pracy i zabawy dziecka (biblioteczka, biurko, przedmioty
materialne służące zabawie i rozrywce oraz rozwojowi zainteresowań)



Czy w mieszkaniu istnieją udogodnienia takie jak łazienka, ciepła woda

4. 3 reguły rodziny:



Uwzględnianie kontekstu społecznego w analizie zjawiska społecznego
[kontekst rodzinny- rodzina nie zawsze jest przyczyną np. przestępczości]



Relatywny stosunek warunków środowiskowych [Nie każda rodzina

alkoholików powoduje, że dzieci będą alkoholikami lub tez będą się z takimi
zadawać. Życie w rodzinie patologicznej nie znaczy, że będą dalej prowadzić
patologie]



Reguła holizmy metodologicznego [ rodzina jest czymś więcej niż grupą osób i
powinna być odrębnie badana, jako odrębny byt społeczny

5. Pomiar środowiska (środowiska społecznego, wychowawczego, środowisko

subiektywne pod kątem resocjalizacji)



Opisywanie i uwzględnianie systemów aksjonormatywnych, czyli systemu norm i
wartości



Wydzielanie i inwentaryzowanie instytucji wychowawczych



Zasada badaniu klimatu społecznego (kultura, relacje społeczne)



Zasada badania struktur kontroli

6. Co nas będzie interesowało?



Czynniki socjokulturowe wykolejenia

5. Diagnoza rodziny - podstawowe zmienne.

Rodzina:

- problemowa(problem z alkoholem, ale nie jest uzależniony fizycznie od niego

- dysfunkcjonalna (rodzina niepełna)

- patologiczna(alkoholiczna)

Przedmiot diagnozy resocjalizacyjnej:

- czynniki subkulturowe wykolejenia <= poszukiwanie, interweniowanie, ocenianie tych
czynników w rodzinie, ich nasilenie

- warunki materialno - rzeczowe

- strefa oddziaływań wychowawczych

- sfera wartości i celów wychowawczych

Czynniki wykolejenia -zmienne:

- poziom wykształcenia rodziców

- wielopokoleniowość i wielodzietność rodziny

- kariera szkolna, wagarowanie

- wchodzenie w konflikt z prawem

- samorealizacja

- wiek inicjacji seksualnej

- uczestnictwo społeczne

Reguły diagnozowania rodziny:

1) uwzględnianie kontekstu społecznego w analizie zjawisk wychowawczych – wpływ
rodziny na pozarodzinną aktywność ma charakter tylko prawdopodobieństwa (rodzina może
mieć większy lub mniejszy wpływ na jednostkę i jej przyszłe zachowania).

2) relatywność warunków środowiskowych i doświadczeń wychowawczych – niekoniecznie
te same cechy rodziny wywołują takie same zjawiska i skutki; nie każda patologia powoduje
kolejną patologię.

3) reguła holizmu metodologicznego – rodzina jest czymś więcej niż grupą osób, powinna
być badana jako odrębna całość od innych bytów społecznych.