Słowniczek

A
AB Akcja - Akcja przeprowadzona w Generalnym Gubernatorstwie w 1940 r. Głównym
celem było wytrzebienie polskiej inteligencji. W wyniku akcji zginęło ok. 6 tys osób w
Krakowie, Lwowie i Warszawie.

Abwehr - Niemiecki wywiad i kontrwywiad wojskowy. W łonie Abwehry powstała silna
opozycja wobec Hitlera: Canaris, Oster. Po zwolnieniu Canarisa, Abwehrę wcielono do
RSHA.

Afrika Korps - Słynny niemiecki korpus dowodzony przez gen. Römmla podczas
kampanii w Afryce Północnej.

AK - Armia Krajowa, konspiracyjna organizacja wojskowa, działająca od 14.02.1942 do
19.01.1945. Podlegała rządowi emigracyjnemu w Londynie. Zadaniem AK była walka z
hitlerowcami oraz przygotowanie powstania zbrojnego (plan "Burza"). Armia ta liczyła ok.
250 - 350 tys. żołnierzy. Dowódcami AK byli gen. Rowecki "Grot", gen. Komorowski "Bór"
i gen. Okulicki "Niedźwiadek".

Alianci - Aliantami nazywa się kraje, które sprzymierzyły się w walce z Osią. Główne
państwa : WB, Stany Zjednoczone, ZSRR i Francja.

Anschluss - Niemiecki zwrot, przejęcie państwa sąsiadującego, zarówno terytorialnie, jak
i politycznie i gospodarczo.

Antykominternowski pakt - pakt Osi, którego założycielami byli Niemcy i Włosi, później
dołączyła Japonia.

Appeasement - Polityka stosowana przez rządy WB i Francji w latach przedwojennych,
jako główny cel stawiała sobie nie ingerować w sprawy III Rzeszy, oraz przenieść impet
agresji Hitlera na wschód (Polskę i ZSRR). Gorącym zwolennikiem appeasementu był
premier WB Chamberlain.

Armia "Karpaty" - Niedokładnie sformowana armia, która miała pomóc armii "Kraków".
Dowódca : gen. Kazimierz Fabrycy.

Armia "Kraków" - Miała za zadanie obronę Małopolski i odeprzeć atak ze Śląska.
Dowódca : gen. Antoni Szylling.

Armia "Łódź" - Miała za zadanie odeprzeć atak z Dolnego Śląska. Dowódca : gen.

1

Juliusz Rommel.

Armia "Modlin" - Armia strzegąca przejścia na Warszawę i twierdzę Modlin podczas
kampanii wrześniowej. Dowódca : gen. Emil Przedrzymirski-Krukowicz.

Armia "Pomorze" - Miała za zadanie obronę Pomorza Gdańskiego podczas kampanii
wrześniowej. Dowódca : gen. Władysław Borntkowski.

Armia "Poznań" - Miała strzec zachodniej granicy Polski w kampanii wrześniowej.
Dowódca : gen. Tadeusz Kutrzeba.

Armia "Prusy" - Miała za zadanie obronę granic północnych w kampanii wrześniowej.
Dowódca : gen. Stefan Dąb-Biernacki.

Auschwitz - Niemiecka nazwa Oświęcimia, najbardziej znany obóz koncentracyjny w
Polsce. Zginęło tam ok. 2 mln ludzi.

B
Bismarck - Największy okręt wojenny III Rzeszy, był symbolem potęgi morskiej Niemiec,
został zniszczony przez aliantów, w tym także przez krążownik "Piorun".

Birkenau - Niemiecka nazwa miejscowości Brzezinka, gdzie znajdował się obóz zagłady
dla więźniów z obozu koncentracyjnego Auschwitz.

Brunatne koszule - Potoczna nazwa członków SA, nazywano ich tak ze względu na kolor
munduru.

C
Casablanca - Miasto w dzisiejszym Maroku, miejsce konferencji aliantów. Ta i następna
w Kairze stanowiła wstęp do głównych konferencji w Teheranie, Jałcie i Poczdamie.

Charków - Miasto na Ukrainie. Jedno z miejsc kaźni oficerów Polskich. Groby odkryli
Niemcy w 1943 roku.

Curzona linia - Linia na której ustalono granice powojenne Polski i ZSRR, nazwa
pochodzi od lorda Curzona.

D
D-day - Dzień rozpoczęcia operacji Overlord, 6 czerwca 1944 roku.

Droga życia - Szlak przebiegający przez zamarznięte jezioro Ładoga. Przez tą trasę
docierały transporty (ciężarówki) jedzenia i broni do oblężonego Leningradu przez 900
dni.

2

Dunkierka - Miasto w północnej Francji, miejsce wielkiej ewakuacji angielskich wojsk
ekspedycyjnych.

E
Eksterytorialna autostrada - Niemiecki pomysł, aby przez tereny Polskie przeprowadzić
nadziemną autostradę i linię kolejową pomiędzy Pomorzem Zachodnim a Prusami
Wschodnimi. Teren jezdni i trakcji należałby do strony Niemieckiej, a teren pod
autostradą - do Polski. Zdecydowany sprzeciw strony Polskiej był jednym z powodów
ataku 1 września 1939 roku.

F
Fall Barbarossa - opisano w dziale Operacje.

Fall Gelb - opisano w dziale Operacje.

Fall Weiss - opisano w dziale Operacje.

Festung Breslau - opisane w dziale Festung Breslau, "Twierdza Wrocław", nazwa
nadana przekształconemu w twierdzę miastu Wrocław. Decyzję tę podjęto w nadziei, iż
miasto utrzyma się w oblężeniu sowieckim, w ramach FB wysadzono dzielnicę w okolicy
Placu Grunwaldzkiego, budując pas startowy do ewakuacji żołnierzy. Jednak zdążył
wystartować tylko jeden samolot wiozący komendanta twierdzy.

FON - Fundusz Obrony Narodowej, z jego składek kupowano broń do walki z
hitlerowcami.

G
Generalne Gubernatorstwo - Ciało państwowe na terenie Małopolski, Mazowsza i
Śląska, dowodzone przez Hansa Franka. Siedziba władz w Krakowie, GG miało służyć
Niemcom za przedpole w razie ataku ZSRR i stanowić zaplecze rolniczo-gospodarcze.

Gestapo - (Geheime Statspolizei). Tajna policja państwowa III Rzeszy Niemieckiej
utworzona w 1933 r.

Getto - Wydzielona część miasta zamieszkana przez jedną grupę etniczną, tu - Żydów.

Godfryda linia - Linia obronna Niemców na zachodzie

H

I

3

J
Jałta - Miasto na Krymie w ZSRR, miejsce drugiej konferencji wielkiej trójki, gdzie
ustalono m.in. wygląd powojennego świata.

K
Kair - Stolica Egiptu, miejsce konferencji Aliantów, stanowiącej wstęp do konferencji
Teherańskiej.

Kamikaze - "Boski Wiatr", japońscy ochotnicy-samobójcy, którzy kierowali swe samoloty
na okręty nieprzyjaciela, uszkadzając je.

Katyń - Miasto w Rosji, najbardziej znane i największe miejsce śmierci polskich oficerów.

Kedyw - Kierownictwo Dywersji, organ zarządzający działaniami dywersyjnymi polski
podziemnej.

KOP - Korpus Ochrony Pogranicza, organ straży granicznej na wschodniej granicy z
ZSRR.

Kozielsk - Miasto w ZSRR, miejsce kaźni oficerów Polskich.

Kriegsmarine - Niemiecka marynarka wojenna.

L
Luftwaffe - Niemieckie lotnictwo wojskowe.

Łuk Kurski - Punkt zwrotny w kampanii niemieckiej na froncie wschodnim, największa
bitwa pancerna świata.

M
Maginota linia - Linia obronna Francji, system bunkrów, który nigdy nie został
wykorzystany przeciwko Niemcom, gdyż ci obeszli linię przez Belgię i Holandię.

Mannerheima linia - Linia obronnych umocnień wzdłuż granicy fińsko-radzieckiej.

Miednoje - Miasto w Rosji, drugie co do wielkości miejsce kaźni polskich oficerów.

Market-Garden - opisano w dziale Operacje.

N
Narvik - Miasto w Norwegii, ostatni aliancki ośrodek w okupowanej Norwegii, zajęty przez
Niemców. Narwik stanowił też drogę przepływu szwedzkich rud do III Rzeszy.

4

NKWD - Narodnyj Komissariat Wnutriennych Dieł, Ludowy Komisariat Spraw
Wewnętrznych, centrala bezpieczeństwa i komórki szpiegowsko-policyjne ZSRR.

NSDAP - NationalSozialistische Deutsche ArbeiterPartei, Narodowosocjalistyczna
Niemiecka Partia Robotnicza, stworzona przez Hitlera, dzięki niej został kanclerzem, a
potem dyktatorem, członkowie partii zostali ważnymi postaciami w trakcie II Wojny
Światowej (Himmler, Göring, Goebbels).

O
Oflag - Żargonowa nazwa obozów jenieckich dla oficerów w III Rzeszy.

Ostaszków - Miasto w Rosji, miejsce kaźni polskich oficerów.

Overlord - opisano w dziale Operacje.

P
Pakt Trzech - Inne określenie paktu antykominternowskiego.

PKWN - Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, powstały 27 lipca 1944 z polecenia
władz ZSRR zalążek władzy komunistycznej uzależnionej od Stalina.

Poczdam - Miasto satelickie Berlina w Niemczech, miejsce ostatniej konferencji Aliantów,
gdzie ustalono podział Niemiec na cztery strefy okupacyjne.

Proces Norymberski - Odbywający się w Niemczech proces zbrodniarzy wojennych, w
którym ukarano żyjących wysokich urzędników III Rzeszy, m.in. Göringa, po raz pierwszy
użyto sformuowania "zbrodnia przeciwko ludzkości".

Przedmoście Rumuńskie - Naturalnie ułożona strategiczna linia wzgórz, gdzie bronili się
Polacy w trakcie kampanii wrześniowej. Była to też droga ucieczki rządu polskiego.

R

S
SA - SturmAbteilungen, oddziały szturmowe, bojówka NSDAP.

SD - SicherheistDienst, wywiad SS, służba bezpieczeństwa Rzeszy.

Spitfire - Nazwa jednego z głównych myśliwców RAF-u (Aliantów).

SS - SchutzStaffeln (sztafety ochronne), w początkach III Rzeszy gwardia przyboczna
Hitlera, członek SS musiał być idealny pod względem fizycznym i etnicznym (Aryjczyk,
chociaż pojawiały się potem także dywizje ukraińskie, rosyjskie, a nawet indyjska).

5

Stalag - Żargonowe określenie obozu jenieckiego dla zwykłych żołnierzy w III Rzeszy.

Starobielsk - Miasto w Rosji, miejsce kaźni polskich oficerów.

T
Teheran - Stolica Iranu, miejsce konferencji wielkiej trójki, pierwsza konferencja z
udziałem Stalina w roli sojusznika.

U

W
V1 - Prototyp rakiet bojowych, nadzieja Hitlera na pokonanie Aliantów.

V2 - Zaawansowane rakiety bojowe, część z nich spadła na Londyn w 1945 roku.

Waffen-SS - Zbrojne oddziały SS, walczyły m.in. podczas planu Barbarossa.

Wehrmaht - Niemieckie siły zbrojne.

Volksliste - Lista obywateli polskich, rumuńskich, węgierskich i innych narodowości,
określano w niej do jakiej kategorii nadaje się każda osoba, po czym wysyłano ją do
Niemiec, do GG, lub do obozów koncentracyjnych.

Z
Żabi skok - Technika wykorzystywana przez wojska USA w trakcie walk z Japończykami,
polegała na zajmowaniu jedynie dużych i ważnych wysp, posuwając się przy tym
szybciej (unika się walk o każdą wysepkę) i efektywniej.

6