Infrastruktura transportu II

ś

EGLUGA ŚRÓDLĄDOWA

Drogi wodne z jednej strony stanowią

część ogólnej gospodarki wodnej

z drugiej strony zaś są częścią systemu

transportowego kraju.

Zadaniem gospodarki wodnej jest takie odprowadzenie do

morza wód opadowych, żeby było ograniczone do minimum

ich szkodliwe działanie jako żywiołu, a wyzyskiwanie do

maksimum ich właściwości użyteczne. Ciek wodny obok

funkcji naturalnych zaopatrzenia w wodę ludność, przemysłu

i rolnictwa, hodowli ryb – może służyć też produkcji energii,

turystyce, rekreacji oraz transportowi.

Elektrownia wodna

turystyka

transport

woda pitna

Rzeka w stanie pierwotnym przedstawia dla żeglugi dużo

przeszkód i niebezpieczeństw. Często wśród wysp i mielizn

trudno znaleźć właściwą drogę dla stosowanego taboru

pływającego.

Potrzebne jest oznaczenie szlaku żeglownego i

zorganizowanie sygnalizacji. Do tego celu służą właściwe

rozmieszczone znaki – pływające i ustawiane na brzegu.

Drogę wodną charakteryzują: głębokość tranzytowa,

szerokość, okres nawigacji, światło pionowe określające

skrajnię ładunku, średni spadek lustra wody, wymiana śluz i

czas śluzowania. Parametry te decydują o rodzaju taboru

pływającego.

Wieloletnia eksploatacja drogi wodnej i budowli

hydrotechnicznych na niej położonych powoduje jej

degradację i konieczność prowadzenia napraw. Modernizacja

drogi wodnej obejmuje :

- przebudowę istniejących stopni wodnych wraz ze

zwiększeniem wymiarów i liczby śluz komorowych,

- prowadzenie robót pogłębiarskich i regulacyjnych,

- budowa nowych stopni wodnych wraz ze śluzami.

Cechą charakterystyczną żeglugi śródlądowej jest to że drogi

komunikacyjne są naturalnie utworzone przez naturę, ruchy

górotwórcze. Jedynie sztuczne kanały rzeczne są obiektami

ukształtowanymi przez człowieka.

Każda rzeka posiada szereg mniej lub więcej długich,

głębokich odcinków tzw. plosów, połączonych ze sobą

krótkimi, płytkimi przejściami – progami utrudniającymi

ż

eglugę

Użeglowienie naturalnych dróg wodnych

-oznaczenie szlaku żeglownego,

- oczyszczenie szlaku,

- roboty pogłębiarskie,

-regulacja rzeki,

- zasilanie rzek ze zbiorników.

Utrzymanie szlaku żeglownego polegająca na:

• zachowaniu lub odtworzeniu stanu dna szlaku żeglownego lub brzegów;

• konserwacji lub remoncie istniejących budowli regulacyjnych, których celem

jest zapewnienie swobodnego spływu wód, lodów, a także zapewnienie
właściwych warunków korzystania z wody,

• utrzymaniu w sposób zapewniający bezpieczną żeglugę przez dbałość

o należyty stan techniczny budowli i urządzeń hydrotechnicznych służących
ż

egludze oraz ich właściwą obsługę,

• systematyczną poprawę warunków eksploatacyjnych odpowiednich do klasy

drogi wodnej,

• oznakowanie nawigacyjne szlaku żeglownego, budowli i urządzeń

hydrotechnicznych, przeszkód nawigacyjnych oraz budowli i linii przesyłowych
krzyżujących się ze

ś

ródlądowymi drogami wodnymi

Przystosowanie rzeki do żeglugi wymaga przeprowadzenia

robót pogłębiarskich. Polega to na wykonywaniu przekopów

na tych płytkich przejściach za pomocą specjalnych koparek

pływających - pogłębiarek

Wymiary przekopów powinny być bardzo precyzyjnie

dobrane aby zapewnić żegludze niezbędne głębokości

tranzytowe, z drugiej zaś strony nie spowodować zbytniego

obniżenia poziomu wody.

W celu skoncentrowania koryta, które w stanie pierwotnym

płynie korytem nieustabilizowanym nadaje mu się

odpowiedni kształt przeprowadzając regulacje rzeki.

Kształtuje się koryto w celach melioracyjnych lub

ż

eglownych, uwzględnia się również obwałowywanie rzeki,

czyli regulację koryta wielkiej wody.

Zwiększenie głębokości tranzytowej

Regulacja Wisły przy ujściu Sanu

W pewnych okresach przepływ wody w rzekach zmienia się i

powoduje to utrudnienia w żegludze. W celu zwiększenia

przepływu wody zapewniającej odpowiednią głębokość

stosuje się zasilanie rzek ze zbiorników magazynujących

wodę (retencyjne)

Stosowanie takich zbiorników może służyć do ujęcia

nadmiaru wielkiej wody i zmniejszenia fali powodziowej,

albo przerzucanie (przepompowywanie nadmiaru wody z

jednej rzeki do drugiej np.: z Wołgi do Moskwy, z Peczory do

Wołgi))

Gospodarka wodna obejmuje takie obszary jak:

*budowę, modernizację oraz utrzymanie śródlądowych dróg wodnych,

*utrzymanie śródlądowych wód powierzchniowych wraz z całą

infrastrukturą

*kształtowanie, ochronę oraz właściwe wykorzystanie zasobów wodnych

*ochronę przeciwpowodziową

*funkcjonowanie państwowej służby hydrologiczno- meteorologicznej i

państwowej służby hydrologicznej

*współpracę międzynarodową, której przedmiotem są wody graniczne

Organami, zajmującymi się sprawami gospodarki wodnej, są:

- Minister Środowiska, który kieruje działem gospodarki

wodnej;

-Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, będący

centralnym organem administracji

rządowej;

- dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej

- wojewodowie;

- organy jednostek samorządu terytorialnego

Sztuczne drogi wodne

Kanały służące do żeglugi nie posiadają zwykle spadku

zwierciadła wody. Spadki te pokonywane są za pomocą śluz

komorowych lub pochylni.

Budowa kanałów bywa stosowana w celu przedłużenia drogi

wodnej naturalnej do miejscowości leżącej nieopodal,

połączenia dwóch istniejących dróg wodnych (Dniepr – Bug)

Projekt modernizacji rzeki Odry

Porty śródlądowe

Tabor zatrudniony na drogach wodnych wymaga

bezpiecznych miejsc postoju w okresie zimowym, przerw w

ż

egludze w celu niezbędnych remontów, wykonania

czynności ładunkowych.

Budowane są w tym celu:

- porty zimowiska;

- porty handlowe,

- porty przemysłowe.

Porty te zaopatrzone są w odpowiednie warsztaty, stocznie

i inne urządzenia potrzebne do żeglugi.

port zimowisko

port przemysłowy

Sieć dróg wodnych i ich

klasyfikacja

Sieć dróg wodnych Europy nie pokrywa całego kontynentu

tak jak np. sieć kolejowa czy drogowa. Jest ona podzielona

na:

- główną część obejmująca Francję oraz Nizinę Środkowo-

Europejską od ujścia Renu do Niemna;

- sieć Dunaju z jego odpływami;

- sieć Wschodnio – Europejska, która obejmuje dorzecza

Wołgi, Newy i Dźwiny;

- sieć Ukraińska, dorzecze Dniepru i Donu;

- sieci dróg wodnych Anglii, Szwecji, Finlandii i Włoch

Drogi wodne Europy

Ś

ródlądowe drogi wodne dzielą się na klasy, określa się je w

zależności od maksymalnych parametrów statków, jakie

mogą być dopuszczone do żeglugi, wielkości minimalnego

prześwitu pod mostami, rurociągami i innymi urządzeniami

krzyżującymi się z

drogą wodną

. Śródlądowe drogi wodne w

zależności od klasy dzielą się na drogi wodne o znaczeniu

regionalnym i międzynarodowym. Zostały one podzielone na

siedem klas:

•I klasa - < 400 t

•II klasa - 400-650 t

•III klasa - 650-1000 t

•IV klasa - 1000-1500 t

•Va klasa - 1500-3000 t

•Vb klasa - > 3000 t

Stan dróg wodnych w Polsce

Degradacja dróg wodnych objawia się przede wszystkim poprzez zmianę ich

parametrów, to jest głębokości , szerokości, promieni zakoli, co w konsekwencji

prowadzi do utraty ich znaczenia dla żeglugi i odebrania statusu drogi wodnej.

Rzeczywiste środki, które powinny być przeznaczone na utrzymanie szlaków

ż

eglugowych w niezmienionym stanie, wynoszą 5% ich wartości. Obecnie do

dyspozycji instytucji zajmujących się administracją dróg wodnych przeznaczane są

niewielkie środki.

Relacja między potrzebami a faktycznymi środkami przeznaczonymi na drogi wodne,

wskazuje na nieuchronność dalszej degradacji szlaków żeglugowych i związanej z

nimi infrastruktury to jest portów, przystani ,

nabrzeży

, skarp,

ś

luz

,

jazów

, co w

konsekwencji będzie z pewnością owocowało dalszą redukcją ilości dróg wodnych.

Z powodu pogarszającego się standardu dróg wodnych istnieje niewielkie

zainteresowaniem żeglugą śródlądową jako alternatywnym rodzajem transportu.

Rozwój

transportu

rzecznego w Polsce uwarunkowany jest przez budowę sieci

odpowiedniej jakości dróg wodnych i przyległej do niej infrastruktury. Nie małe

znaczenie ma również edukacja społeczna; transport rzeczny należy do najtańszego i

najbardziej przyjaznego dla środowiska rodzaju transportu. Łączna długość dróg

wodnych to ok. 3800 kilometrów.

Polska sieć dróg wodnych obejmuje 3638 km dróg żeglownych, ale tylko niewielka ich

część ma większe znaczenie transportowe. Podstawowym utrudnieniem dla żeglugi są

występujące na wielu odcinkach zbyt małe głębokości minimalne, co uniemożliwia

korzystanie z taboru o większej ładowności. W rezultacie dominują w Polsce przewozy

na trasach krótkich i lokalnych. Wymagania stawiane drogom klasy IV i V spełnia

5,5% ich długości. Drogi te zapewniają parametry niezbędne do nowoczesnej żeglugi,

pozwalając na eksploatację statków powyżej 1000 ton ładowności. Do dróg wodnych o

parametrach klas międzynarodowych należą w Polsce:

-Wisła: − od ujścia Przemszy do połączenia z Kanałem Łączańskim (oddanym do

użytku w 2003 r.) 37,5 km (klasa IV)

− od Płocka do Włocławka 55,0 km (klasa Va)

− Martwa Wisła 11,5 km (klasa Vb)

- rzeka Odra − ujściowe odcinki od Ognicy 86,5 km (klasa Vb)

- jezioro Dąbie − do granicy z morskimi wodami wewnętrznymi 9,5 km (klasa Vb)

Udział żeglugi śródlądowej w obsłudze transportu w Polsce jest

niewielki i kształtuje się na poziomie 0,7% wielkości przewozów

w tonach oraz 0,4% całkowitej pracy przewozowej.

Polskim taborem żeglugi śródlądowej w 2005 r. przewieziono

9607 tys. ton ładunków, tj. o 9,8% więcej niż w 2004 r., o 20,6%

więcej niż w 2003 r., o 24,3% więcej niż w 2002 r.

oraz o 6,3% mniej niż w 2001 r. Wykonano pracę przewozową

wynoszącą 1277 mln tonokilometrów, tj. o 19,8% więcej niż w

2004 r., o 46,4% więcej niż w 2003 r., 13,4% więcej niż w 2002 r.

oraz o 1% więcej niż w 2001 r.

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

22

24

1975

1980

1985

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

lata

m

ln

t

o

n

przew ozy ł

ą

cznie

przew ozy krajow e

przew ozy
mi

ę

dzynarodow e

eksport

Przewozy żeglugą śródlądową w latach na Odrze1975-2004, w mln ton

Liczba przewiezionych pasażerów ogółem w 2005 r.

pozostawała niemal na niezmienionym poziomie w

porównaniu do 2003 r. (2003 r. – 1010 tys., 2005 r. - 1016

tys. pasażerów).

ś

egluga pasażerska prowadzona jest obecnie m.in. w

rejonie Szczecina (Dolna Odra, Zalew Szczeciński), w

okolicach Wrocławia (na Odrze), Krakowa,

Warszawy i Płocka (na Wiśle), na Kanale Elbląskim oraz

na Jeziorach Mazurskich.