1
Konwersatorium Finanse i Rachunkowość
Bank Światowy
Autor: Bartłomiej Błaszczyk, 211868
Kierunek: Finanse i Rachunkowość, III rok
Toruń 2011
2
Spis treści:
Wstęp...................................................................................................................... 3
1. Struktura i organizacja........................................................................................ 4
2. Uczestnictwo w Banku Światowym................................................................... 7
3. Cele i działania Banku Światowego................................................................... 8
4. Działalność World Bank w Polsce...................................................................... 12
Zakończenie............................................................................................................ 13
Literatura................................................................................................................ 15
Wykaz aktów prawnych......................................................................................... 15
Inne źródła.............................................................................................................. 15
3
Wstęp
Historia Banku Światowego, który jest jedną z najważniejszych międzynarodowych
instytucji finansowych ma już ponad 60 lat. Nieustanny rozwój i dostosowywanie struktur do
zmieniającej się dynamicznie gospodarki, doprowadziło do licznych zmian organizacyjnych.
Również samo pojęcie "banku światowego", które znane jest obecnie różni się od tego, które
funkcjonowało w połowie XX wieku.
Geneza tej instytucji sięga czasów II Wojny Światowej. Europa stanęła przed nowym
wyzwaniem, bowiem czekało ją kilkanaście lat odbudowy, zarówno gospodarczej jak i
społecznej. W globalnej gospodarce światowej współzależność pomiędzy poszczególnymi
krajami i rynkami zyskiwała coraz bardziej na znaczeniu i przywódcy zdawali sobie sprawę z
tego, że nie mogą zostawić Starego Kontynentu bez wsparcia. Potrzebna była instytucja, która
odegra istotną rolę w funkcjonowaniu nowej architektury finansowej.
1
Pierwsze kroki podjęto w trakcie Monetarnej i Finansowej Konferencji Narodów
Zjednoczonych, która odbyła się w dniach 1 – 22 lipca 1944 roku w Bretton Woods w
Stanach Zjednoczonych. To właśnie wtedy reprezentanci 44 rządów powołali do życia
International Bank for Reconstruction and Development (IBRD)
2
. 27 grudnia 1945 roku w
Waszyngtonie spotkali się przedstawiciele 28 państw, którzy ratyfikowali umowę
założycielską. Bank rozpoczął swoją działalność dopiero pół roku później, czyli 25 czerwca
1946 roku.
3
Z racji tego, że II Wojna Światowa uległa zakończeniu, jedne z pierwszych działań
Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju, zwanego potocznie Bankiem Światowym,
skierowane były na pomoc europejskim krajom. Jedna z pierwszych pożyczek została
udzielona Francji w 1947 roku w wysokości 250 milionów dolarów na cele odbudowy. Do
tych działań nawiązuje także nazwa banku powołanego Bretton Woods, a także ukazuje
główny cel jego działań.
4
Instytucja ta powstała równolegle z Międzynarodowym Funduszem Walutowym.
Powodem utworzenia obu organizacji były również doświadczenia Wielkiego Kryzysu oraz
1
J. Żabińska, Wstęp, [w:] J. Żabińska (red.), Rola międzynarodowych organizacji finansowych w stabilizowaniu
światowego systemu finansowego, cz. II, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego,
Katowice 2007, s. 9-10
2
W tłumaczeniu na język polski: Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju
3
World Bank Group Historical Chronology: Introduction, www.worldbank.org, (15.10.2011)
4
S. Naruszewicz, K. Czerewacz, Międzynarodowe instytucje finansowe wobec wyzwań współczesności, Wyższa
Szkoła Administracji Publicznej, Białystok 2003, s. 47
4
chęć zapewnienia równowagi kursów walutowych. Osobnym aspektem była także kwestia
odbudowy prywatnego rynku kapitałowego.
5
Jednakże wraz z upływem czasu ta międzynarodowa instytucja ewoluowała,
dopasowując się do nowych warunków gospodarczych i odpowiadając na światowe potrzeby.
Bank Światowy stał się bardziej rozbudowany i zaczął obejmować instytucje ściśle ze sobą
powiązane. Ewoluowały także cele oraz zmieniły się priorytety. Przyczynia się do stabilizacji
gospodarki światowej, a co za tym idzie ma wpływ na międzynarodowy system finansowy.
1. Struktura i organizacja
Początkowo pod pojęciem Banku Światowego rozumiano jedynie Międzynarodowy
Bank Odbudowy i Rozwoju. Wraz z upływem lat i rozwojem gospodarczym obecnie
funkcjonuje także pojęcie World Bank Group. W skład tej grupy, poza IBRD, wchodzą:
a) International Development Association (IDA);
b) International Financial Corporation (IFC);
c) International Centre for Settlement of Investment Disputes (ICSID);
d) Multirateral Investment Guarantee Agency (MIGA).
6
Początkowo terminu "Bank Światowy" używało się w odniesieniu do
Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju. Później pojęcie to objęło także IDA. Wraz
z pozostałymi trzema agencjami tworzą one World Bank Group.
7
Najważniejsze cele poszczególnych instytucji przedstawiają się następująco.
International Development Association została założona w 1960 roku i zajmuje się
pomocą dla najbiedniejszych krajów świata. Udziela im nieoprocentowanych pożyczek,
pomocy doradczej oraz technicznej wspomagając wzrost ekonomiczny, a także redukując
nierówności społeczne. Pożyczki udzielane są na specjalnych warunkach, na okres od 25 do
40 lat z maksymalnie 10-letnim okresem karencji w spłacie. Do tej pory wartość kredytów
udzielonych przez IDA wyniosła ponad 238 miliardów dolarów, z czego ponad 50 procent
trafiło do krajów afrykańskich.
8
5
K. Brzozowska, Bank Światowy - historia, stan obecny i perspektywy rozwoju. Część I, www.nbportal.pl,
(15.10.2011)
6
Polskie odpowiedniki to: IDA – Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju, IFC – Międzynarodowa
Korporacja Finansowa, MIGA – Wielostronna Agencja Gwarancji Inwestycji, ICSID – Międzynarodowa
Agencja do spraw Dysput Inwestycyjnych
7
J.J. Wajszczuk, Międzynarodowe środowisko finansowe: Kierunki instytucjonalizacji, Wydawnictwo Key
Text, Warszawa 2005, s. 139
8
www.worldbank.org/ida, (15.10.2011)
5
International Financial Corporation powstała w 1956 roku, a jej głównym celem jest
maksymalizacja zysków. Poprzez udzielanie kredytów i udziały kapitałowe w krajach
rozwijających się finansuje inwestycje prywatne, zweryfikowane pod względem
efektywności. Środki finansowe pozyskuje się na międzynarodowym rynku kapitałowym, a
stopa kredytów oparta jest na bieżących warunkach rynkowych. W ostatnich latach instytucja
ta poszerzyła swój zakres działania o rozwój innowacyjnych usług inwestycyjnych oraz
doradczych, a także wpiera działania rządów udzielając im ekspertyz społecznych jak i
środowiskowych.
9
International Centre for Settlement of Investment Disputes to instytucja funkcjonująca
od 1966 roku. Głównym motywem jej utworzenia była potrzeba powołania autonomicznej
organizacji, która miała się zająć arbitrażem i mediacją w sprawach sporów dotyczących
inwestycji międzynarodowych. Do jej obecnych zadań należy wyznaczanie ad hoc rozjemców
do rozstrzygania sporów w postępowaniach instytucjonalnych oraz prowadzenie
rozrachunków z tytułu spornych inwestycji między inwestorami a krajami, w których
inwestycje są realizowane poprzez postępowanie ugodowe. W dzisiejszy czasach odgrywa
jednak głównie rolę forum, które umożliwia rozwiązywanie sporów na drodze
międzynarodowego arbitrażu, co znacznie skraca czas oczekiwania na rezultat niż droga
sądowa.
10
Multirateral Investment Guarantee Agency to najmłodsza z 5 organizacji, bowiem
funkcjonuje dopiero od 1988 roku. Wspiera zagraniczne inwestycje w krajach rozwijających
się poprzez gwarancje zabezpieczające przed ryzykiem nierynkowym. Dodatkowo świadczy
usługi w dziedzinie reasekuracji ubezpieczeniowej i wspólnego ubezpieczania przed ryzykiem
politycznym z innymi towarzystwami ubezpieczeniowymi. Zapewnia również doradztwo w
zakresie zwiększania atrakcyjności inwestycyjnej dla zagranicznych inwestorów. Gwarancje
udzielone przez MIGA na rzecz IDA stanowią jedną czwartą portfela gwarancyjnego Agencji.
Do tej pory w swoje przedsięwzięcia zainwestowała 24 miliardy dolarów.
11
Struktura
organizacyjna Banku Światowego przedstawia się następująco.
Najważniejszą władzą jest Rada Gubernatorów. Składa się ona z przedstawicieli krajów
członkowskich (po jednym z każdego) i jest wybierana na okres 5 lat. Gubernatorem jest z
reguły minister finansów (wyjątkiem jest Polska, gdzie funkcje tą sprawuje prezes NBP).
Rada zbiera się raz w roku, aby podjąć strategiczne decyzje. Dotyczą one najczęściej podziału
9
www.ifc.org, (15.10.2011)
10
www.icsid.worldbank.org, (15.10.2011)
11
www.miga.org, (15.10.2011)
6
wypracowanej nadwyżki, powiększenia kapitału udziałowego, przyłączenia nowych
członków czy też współpracy z innymi organizacjami międzynarodowymi. Dwa razy do roku
odbywają się także wspólne obrady Rady Gubernatorów Banku Światowego i
Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Organami wykonawczymi instytucji, które
tworzą World Bank Group są zarząd złożony z prezesa, wiceprezesów i dyrektorów
wykonawczych, których mianują kraje mające największą liczbę udziałów. Kierują oni
(wspólnie z Prezesem) bieżącymi pracami wcześniej wspomnianych organizacji za
pośrednictwem departamentów. Prezes IBRD jest także prezesem w pozostałych instytucjach
World Bank Group.
12
Rada posiada także uprawnienia do delegowania części kompetencji, które posiada, na
rzecz Dyrektorów Wykonawczych (Board of Executive Directors). Pięciu największych
udziałowców, czyli Francja, Niemcy, Japonia, Wielka Brytania i Stany Zjednoczone mają
swoich reprezentantów, zaś pozostali członkowie reprezentowani są przez pozostałych 20
dyrektorów wykonawczych. Wybierani są na dwuletnią kadencję, a każdy z nich posiada
zastępcę, który ma umocowanie do działania w imieniu dyrektora pod jego nieobecność.
13
Każdemu z posiedzeń Dyrektorów Wykonawczych przewodniczy Prezes (President),
który odpowiedzialny jest za bieżące kierowanie Bankiem Światowym. Jego kadencja trwa
pięć lat, podczas której nie posiada prawa głosu, poza przypadkami równego podziału głosów.
Od wielu lat zwyczajowo przyjęto, że funkcję tą sprawuje Amerykanin.
14
Od 1 lipca 2007
roku funkcję tą sprawuje Robert B. Zoellick, który ma pod sobą 187 krajów członkowskich.
W strukturach organizacyjnych Banku Światowego wyróżnić można także Komitety
Pożyczkowe (Loan Committees). Państwo członkowskie, na którego terytorium odbywa się
dany projekt wyznacza do Komitetu rzeczoznawcę, który je reprezentuje. Dodatkowo w jego
skład wchodzi minimum jedna osoba z personelu technicznego Banku Światowego. W
sprawach związanych z polityką ogólną banku Rada Gubernatorów powołuje Radę Doradczą
(Advisory Council). Radni wybierani są na 2 lata z możliwością reelekcji.
15
Siedziba Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju mieści się w
Waszyngtonie. Językiem urzędowym jest angielski.
O ścisłej współpracy IBRD i IDA może świadczyć fakt, że te dwie organizacje
wchodzące w skład Banku Światowego mają wspólną działalność administracyjną. Posiadają
12
K. Brzozowska, op. cit.
13
www.worldbank.org, (15.10.2011)
14
S. Naruszewicz, K. Czerewacz, op.cit., s. 54
15
Ibidem, s. 55
7
tą samą centralę, personel oraz procedury. Różnica polega wyłącznie na rozdzieleniu kwestii
finansowania działalności kredytowej.
16
World Bank Group posiada szeroką sieć powiązań nie tylko wewnętrznych, ale i
zewnętrznych. Wśród organizacji, które są z nim powiązane można wyróżnić wspomniany
wcześniej Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Organizacja Narodów Zjednoczonych, Unia
Europejska czy poszczególne, regionalne odpowiedniki IBRD. Europejski Bank Odbudowy i
Rozwoju czy też Azjatycki Bank Rozwoju to instytucje, które powstały w wyniku sukcesu
IBRD. Zajmują się one obsługą inwestycji realizowanych w danym regionie oraz uzupełniają
działania Banku Światowego.
17
2. Uczestnictwo w Banku Światowym
Procedura jaką dane państwo musi przejść, aby zostać członkiem Banku Światowego,
została dokładnie opisana w Artykułach Porozumienia. Artykuł II przewiduje, że dany kraj
musi wcześniej stać się członkiem Międzynarodowego Funduszu Walutowego, a dopiero
później może ubiegać się o członkostwo w Banku Światowym. W całym procesie istotną rolę
odgrywa Rada Gubernatorów. To na podstawie jej decyzji, po spełnieniu określonych
kryteriów kraj kandydujący przyjmowany jest do IBRD. Aby procedura odniosła sukces, musi
się za nią opowiedzieć większość gubernatorów, która będzie dysponowała większością
wszystkich głosów.
18
Rada Gubernatorów może ona również zawiesić członka, jeśli ten nie wykonuje
nałożonych na niego obowiązków. Członkowstwo można także utracić w sposób
automatyczny, jeśli zostaną spełnione dodatkowe okoliczności.
19
Każdy członek posiada
także prawo do wystąpienia z Banku Światowego. Z takiej możliwości skorzystała Polska 14
marca 1950 roku oraz Kuba w listopadzie 1960 roku.
Każdy członek powinien wnieść określoną kwotę, która stanowi jego udział w Banku.
Kraje członkowskie wpłacają 20% swego udziału w kapitale zakładowym. Struktura takiej
wpłaty przedstawia się następująco: 2% w złocie lub dolarach, pozostałe 18% w walucie
danego kraju. Pozostała część kwoty wpłacana jest tylko w przypadkach, gdy zachodzą takie
okoliczności. Minimalna liczba akcji do subskrypcji określona zostaje przez Bank
Światowy.
20
16
K. Brzozowska, op. cit.
17
Ibidem
18
S. Naruszewicz, K. Czerewacz, op. cit., s.50
19
Article VI, section 2, Articles of Agreement (As amended effective February 16, 1989)
20
Article II, section 3, Articles of Agreement (As amended effective February 16, 1989)
8
W 2010 roku na skutek Voice Reforma – Phase 2 zmienił się procentowy udział
głosów poszczególnych krajów. Obecnie największą siłę w tej kwestii posiadają Stany
Zjednoczone (15,85%), Japonia (6,84%), Chiny (4,42%), Niemcy (4%), Wielka Brytania
(3,75%). Niestety reforma przyniosła również ograniczenie roli krajów ubogich, takich jak
Nigeria. Wprowadzone zmiany miały na celu ujednolicenia procedury głosowania. Obecnie
dominuje raczej model ekonomiczny, który decyduje o danej sile kraju członkowskiego.
21
3. Cele i działania Banku Światowego
Pierwszym kierunkiem, w którym miała zmierzać instytucja utworzona w Bretton
Woods, była pomoc krajom zniszczonym w trakcie II Wojny Światowej. Nie zapominano
również o krajach, które wtedy można było zakwalifikować jako rozwijające się. Głównym
priorytetem było ustabilizowanie światowej gospodarki tak, aby nie doprowadzić do powtórki
z Wielkiego Kryzysu. Działalność ta nastawiona była przede wszystkim na ułatwienie
możliwości dokonywania zagranicznych inwestycji. Bank Światowy działał tutaj poprzez
udzielanie gwarancji, a także samodzielnie uczestniczył w pożyczkach. Wspomagał również
kapitał prywatny. Pierwszy okres funkcjonowania IBRD to również czas planowania polityki
długofalowej. Powrócono do strategii zrównoważonego pogłębiania się wymiany
międzynarodowej i utrzymywania na stabilnym poziomie równowagi bilansów płatniczych.
22
Koniec XX wieku przyniósł zmianę priorytetów w światowej gospodarce, a co za tym
idzie zmieniły się także cele Banku Światowego. Skupiły się one na podtrzymywaniu
stabilnej polityki makroekonomicznej. W tym celu Bank Światowy wpływał swoimi środkami
na właściwą podaż pieniądza, promował ograniczanie deficytów budżetowych, a także
popierał postępującą liberalizację handlu oraz inwestycje zagraniczne.
23
Znaczenia zaczął
nabierać także postulat, który leżał u podstaw założenia Międzynarodowego Banku
Odbudowy i Rozwoju, a który początkowo został zmarginalizowany na rzecz pomocy
powojennej Europie. Chodzi tutaj o problem ubóstwa.
Po raz pierwszy działania Banku Światowego zostały skierowane na tę kwestię w
latach 70., jednak nie przywiązywano do niej tak dużej uwagi jak robi się to obecnie.
Podkreślano wtedy jedynie potrzebę zwiększenia aktywizacji zawodowej ludzi należących do
warstw najuboższych oraz szeroko pojęty rozwój oświaty. Lata 80. i 90. to czas walki z
zadłużeniem zagraniczne krajów rozwijających się. Nasiliła się wtedy działalność kredytowa
Banku Światowego, bowiem dostęp do tego typu środków finansowania nie wymagał
21
www.worldbank.org, (15.10.2011)
22
S. Naruszewicz, K. Czerewacz, op.cit., s. 48
23
Ibidem, s.48-49
9
szczegółowego dokumentowania ponoszonych wydatków. Zbiegło się to z ogłoszeniem przez
Meksyk i niektóre z pozostałych krajów Ameryki Łacińskiej niezdolności do obsługi bieżącej
własnego zadłużenia. Bank Światowy wspólnie z Międzynarodowym Funduszem
Walutowym rozpoczął proces ratowania gospodarek, które stanęły na skraju bankructwa.
Operacje redukcji zadłużenia dotyczyły kwot ok. 200 miliardów dolarów i objęły także
Polskę.
24
Działalność pożyczkowa IBRD może przybierać wielorakie formy. Podstawową jest
bezpośrednie finansowanie określonych projektów lub uczestnictwo w postaci
współfinansowania do zaciągniętych już kredytów. Oprócz tego Bank Światowy udziela
gwarancji w przypadku pożyczek zaciągniętych u innych podmiotów.
25
Jednakże, aby te
formy pomocy mogły zostać zrealizowane, istotne jest tutaj przestrzeganie określonych
przepisów. Działalność IBRD opiera się bowiem na ściśle wyznaczonych zasadach. Bank
Światowy kredytuje państwa członkowskie albo inicjatywy o charakterze rozwojowym na
terytorium danego państwa, jeśli mają one gwarancje własnych banków centralnych. Oprócz
tego wcześniej należy dokonać analizę celowości i realności spłaty, a także doprecyzować
projekt, który ma być finansowany. Stosowanie ogólnych pojęć staje się najczęściej powodem
odrzucenia wniosku. Dodatkowo podczas udzielania kredytu bierze sie pod uwagę fakt, w
jakim stopniu wpłynie on na bilans płatniczy kraju członkowskiego, który się o niego ubiega.
Inwestor powinien również zgromadzić określoną część własną funduszy na realizację
przedsięwzięcia.
26
Poza wymienionymi wyżej zasadami istotne znaczenie ogrywają także warunki
ekonomiczne jak i polityczne danego kraju. Bank Światowy przez cały czas nadzoruje i
monitoruje udzieloną pożyczkę. Kraj członkowski zobowiązany jest do zdawania regularnie
informacji na temat realizacji projektu, wykorzystywania środków oraz ich wpływie na
sytuację ekonomiczną. Polityka pożyczkowa World Bank skupia się przede wszystkim na
sektorach: energetycznym, transportowym oraz w obszarze polityki administracyjnej.
27
24
J. Żabińska, Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju i jego rola we wspieraniu rozwoju i stabilizacji
finansowej krajów członkowskich, [w:] J. Żabińska (red.), Rola międzynarodowych organizacji finansowych w
stabilizowaniu światowego systemu finansowego, cz. II, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Karola
Adamieckiego, Katowice 2007, s. 16-17
25
Ibidem, s. 18
26
J.J. Wajszczuk, op. cit., s. 139-140
27
World Bank Annual Report 2011, www.worldbank.org, (15.10.2011)
10
Głównym źródłem pożyczek udzielanych przez Bank Światowy jest emisja obligacji
długo- i średnioterminowych. Oferowane są one na rynkach krajów członkowskich, jednakże
do grona nabywców zaliczyć należy przede wszystkim kraje wykazujące wysoki
współczynnik uprzemysłowienia. Na zasoby finansowe banku mają także wpływ nadwyżki i
rezerwy, a także środki pochodzące ze spłat udzielonych kredytów.
28
IBRD zajmuje się finansowanie inwestycji w krajach, które mają średni dochód
narodowy, natomiast IDA ma przydzielone państwa o niskim dochodzie narodowym. Należy
tutaj zaznaczyć, że jest także taka grupa krajów, które uprawnione są do korzystania z obu
rodzajów pożyczek. Nazywa sie je blend countries. Bank Światowy od 1999 roku wprowadził
podział krajów na 4 grupy:
a) bogate – PKB per capita wynosi co najmniej 9226 dolarów;
b) bardziej zamożne – PKB per capita jest w przedziale 2996 – 9266 dolarów;
c) mniej zamożne – PKB per capita jest w przedziale 755 – 2995 dolarów;
d) biedne – PKB per capita nie przekracza 755 dolarów.
29
Obecnie realizacja celów Banku Światowego pozostaje w ścisłym związku z tzw.
celami milenijnymi. Deklaracja milenijna została podpisana w sierpniu 2000 roku przez
światowych przywódców i zawiera ogólne wskazania odnośnie polityki celowościowej na
nowy wiek. Wśród przedstawionych tam postulatów znajduje się między innymi
wyeliminowanie skrajnego ubóstwa i głodu, powszechna edukacja, promocja równości płci,
walka z wirusem HIV, poprawa środowiska naturalnego oraz rozwój globalnej współpracy na
rzecz rozwoju. Podstawowe znaczenie dla realizacji wyżej wymienionych celów ma
odpowiednie finansowanie oraz prowadzenie kompleksowego podejścia do kwestii rozwoju
danego państwa.
30
Dla Banku Światowego realia XXI wieku to przede wszystkim skupienie swoich
celów na pogłębianiu polityki zmniejszenia ubóstwa poprzez walkę z zadłużeniem
najbiedniejszych krajów świata. Powszechnie uważa się, że wszelkie podejmowane w tym
celu działania powinny przebiegać równocześnie z promocją rozwoju gospodarczego w
tychże państwach. Wszelkie działania IBRD wiążą się z tą problematyką w sposób
bezpośredni lub pośredni.
31
28
S. Naruszewicz, K. Czerewacz, op. cit., s. 52
29
K. Brzozowska, op. cit.
30
J. Żabińska, Międzynarodowy..., op. cit., s. 22-23
31
S. Naruszewicz, K. Czerewacz, op. cit., s. 56
11
Zgodnie z najnowszym raportem
32
opublikowanym przez Bank Światowy nowe
zobowiązania pożyczkowe udzielone przez IBRD sięgnęły 26,7 miliarda
33
dolarów w 2011
roku. W porównaniu do 2010 roku, kiedy walczono z kryzysem gospodarczym jest to kwota
prawie o połowę niższa (wtedy udzielono pożyczek na rekordową sumę 44,2 miliarda
dolarów). Zobowiązania IDA sięgnęły sumy 16,3 miliarda dolarów, z czego największa kwota
trafiła do państw afrykańskich.
34
Jeśli chodzi o podział na obszary i sektory, przedstawia się
to w następujących proporcjach.
Rys. 1 Procentowy podział pożyczek udzielonych przez IBRD oraz IDA ze względu na
region w 2011 roku
Źródło: World Bank Annual Report 2011, www.worldbank.org, (15.10.2011)
Rys. 2 Procentowy podział pożyczek udzielonych przez IBRD oraz IDA ze względu na
sektor w 2011 roku
Źródło: World Bank Annual Report 2011, www.worldbank.org, (15.10.2011)
32
World Bank Annual Report 2011, www.worldbank.org, (15.10.2011)
33
Stan na 30 czerwca 2011 roku
34
World Bank Annual Report 2011, www.worldbank.org, (15.10.2011)
12
4. Działalność World Bank w Polsce
Polska od samego początku odgrywała istotną rolę w istnieniu Banku Światowego,
bowiem była jednym z państw założycielskich tej międzynarodowej instytucji finansowej.
Musiała ona jednak skorzystać z procedury wystąpienia, ze względu na nasilające się wpływy
polityki komunistycznej w kraju. Miało to miejsce 14 marca 1950 roku. 30 lat potrzeba było,
aby ówczesne władze zrozumiały, że nie można funkcjonować w oderwaniu od struktur
międzynarodowych. Przyczyniło się do tego także zawieszenie wypłacalności kraju wobec
wierzycieli. 10 listopada 1981 roku Polska złożyła odpowiednie dokumenty, uprawniające ją
do ubiegania się o przyjęcie w poczet krajów członkowskich Banku Światowego oraz
Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Do przystąpienia doszło 27 czerwca 1986 roku.
35
Z racji tego, że sytuacja polityczna w Polsce wciąż była niepewna, IBRD wysłał do
kraju bardzo wiele misji, których głównym zadaniem było zebranie niezbędnych informacji
oraz opracowanie odpowiednich raportów, umożliwiających rozpoczęcie udzielania pomocy
finansowej. Kluczowym momentem było wystąpienie przemian politycznych, które w
dalszym okresie pociągnęły za sobą także zmiany w strukturze gospodarczej, jak i potrzebne
reformy.
W przypadku Polski Bank Światowy początkowo służył jako doradca pod względem
technicznym jak i politycznym. Dopiero mając pewność, że kraj członkowski jest w stanie
prawidłowo wykorzystać udzielone pożyczki, przystąpiono do przekazania pomocy
finansowej.
Główne obszary współpracy między Polską a IBRD można zakwalifikować w trzech
grupach. Pierwszy, który można uznać obecnie za zakończony, stanowił szeroko rozumianą
pomoc w procesie przygotowywania i wdrożenia programów wielosektorowych po okresie
przemian. Bank Światowy szczególnie angażował się w restrukturyzację sektora węglowego,
a także rozwój sektorów wiejskich. Drugi sektor współpracy obejmował pomoc w
przygotowaniu reformy finansów i sektora publicznego. Trzecia dziedzina kontynuowana jest
również obecnie, a dotyczy współpracy w dziedzinie reform sektorowych i kwestii rozwoju
gospodarczego. Skupia się ona przede wszystkim na działaniach z zakresu ochrony
środowiska oraz wykorzystania energii geotermicznej. Bank Światowy współdziała z Polską
również w zakresie usług innych niż kredytowe. Chodzi tutaj przede wszystkim o nieoficjalne
35
S. Naruszewicz, K. Czerewacz, op. cit.,, s. 87
13
noty, wszelkiego rodzaju opracowania, a także spotkania warsztatowe. IBRD posiada także
jedno ze swoich biur w Warszawie.
36
Program Banku Światowego dla Polski nie jest realizowany w oderwaniu od innych
organizacji międzynarodowych. Wspólnie z Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju
wspiera on restrukturyzację kolejnictwa, a przed 2004 rokiem jego działania były skierowane
na wspieranie przygotowań Polski do przystąpienia do Unii Europejskiej. Głównym
powodem tych czynności była świadomość tego, że członkostwo w UE będzie dla kraju
korzystne z powodu licznych dotacji o charakterze rozwojowym. Lata 90. oraz początek XXI
wieku to przede wszystkim zaangażowanie się IBRD w program aktywizacji rejonów
wiejskich. Pierwsza pożyczka, jaka trafiła do kraju w ramach tej pomocy, wyniosła 120
milionów dolarów. Dwa kolejne kredyty przeznaczone były na działania dotyczące rynków
hurtowych w Polsce. Pomoc Banku Światowego okazała się bardzo znacząca w 1997 roku,
kiedy doszło do powodzi. Zaakceptowano wtedy pożyczkę dla Polski w wysokości 200
milionów dolarów. Zbiegła się ona z kredytem w wysokości 300 milionów dolarów na
modernizację infrastruktury drogowej.
37
Najnowsza transza dla Polski została przyznana w wysokości 750 milionów euro, a
także po miliardzie w następnych dwóch latach. "Środki z Banku Światowego trafią do
budżetu państwa, ale Polska w zamian zobowiązuje się do przeprowadzenia pewnych reform.
Ta transza w wysokości 750 mln euro ma być skierowana na działania zwiększające
efektywność energetyczną oraz wspieranie rozwoju energii odnawialnej." – tak o pożyczce
powiedział Michał Kurpiński, który jest zastępcą dyrektora wykonawczego w Banku
Światowym.
38
Oprócz pomocy finansowej IBRD przygotowywał też dla Polski specjalne
raporty, a jeden z nich dotyczył usprawnienia funkcjonowania OFE.
39
Zakończenie
Niestety pomimo bardzo chlubnych założeń, jakie legły u podstaw Banku
Światowego, jego cele nie są do końca realizowane w sposób jaki zakładano. Przyczyn
nieefektywności doszukuje się najczęściej w tym, że kraje rozwijające się oraz najuboższe nie
są w stanie realizować projektów po części narzuconych przez Bank Światowy jak i
pozostałych kredytodawców, bowiem są one dopasowane do ich realiów, a nie rzeczywistości
36
Ibidem, s. 84
37
Ibidem, s. 89-93
38
www.tvn24.pl, (15.10.2011)
39
Bank Światowy: więcej do OFE to większe emerytury, www.wyborcza.biz, (15.10.2011)
14
beneficjentów. Rozwiązaniem jest tutaj podejmowanie takich decyzji, które przede wszystkim
będą uwzględniały potrzeby zdefiniowane przez kraje najuboższe.
Dodatkowo czynnikiem, który wpływa na mało skuteczną walkę z ubóstwem jest fakt,
że wiele z krajów tzw. Trzeciego Świata wciąż boryka się z problemem zadłużenia. Istnieje
stereotyp, który pokutuje w tamtym regionie świata, a odnosi się do przekonania, że
organizacje takie jak IBRD mają na celu jedynie wspomaganie krajów bogatych kosztem
państw rozwijających się, co ma odbicie w ruchach antyglobalistycznych. Dodatkowo nie
pomaga również fakt, że w dzisiejszych czasach nagłaśniana jest jedynie pomoc
międzynarodowych instytucji finansowych skupiona na sytuacji Starego Kontynentu i walką
ze skutkami kryzysu.
Jednakże oceniając rolę Banku Światowego nie można zapominać o innych aspektach
jego działalności. Chodzi tutaj o wszelkiego rodzaju programy natury niefinansowej. W ciągu
ponad 60 lat funkcjonowania zostały zmienione priorytety w polityce Banku Światowego.
Realizacja celów milenijnych, a także pomoc przy realizacji projektów rozwojowych to tylko
jeden z wielu aspektów. Nie należy tutaj także zapominać o współpracy IBRD z państwami
członkowskimi w celu przeciwdziałania analfabetyzmowi czy aktywny udział w walce z
AIDS. Bank Światowy działa również w zakresie pomocy zdrowotnej. Jego działalność to
także oddziaływanie na politykę światową w sposób pośredni. Walka z ubóstwem przenosi się
również na grunt stabilizacji gospodarki światowej, ograniczania ilości konfliktów, a także
wyrównywaniu szans między ludźmi na całym świecie, pomimo tego, że jeszcze bardzo wiele
jest do zrobienia.
15
Literatura:
1.
Naruszewicz S., Czerewacz K., Międzynarodowe instytucje finansowe wobec wyzwań
współczesności, Wyższa Szkoła Administracji Publicznej, Białystok 2003.
2. Wajszczuk J.J., Międzynarodowe środowisko finansowe: Kierunki instytucjonalizacji,
Wydawnictwo Key Text, Warszawa 2005.
3.
Żabińska J. (red.), Rola międzynarodowych organizacji finansowych w stabilizowaniu
światowego systemu finansowego, cz. II, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im.
Karola Adamieckiego, Katowice 2007.
Wykaz aktów prawnych:
1. Articles of Agreement (As amended effective February 16, 1989)
Inne źródła:
1. www.icsid.worldbank.org
2. www.ifc.org
3. www.miga.org
4. www.nbportal.pl
5. www.tvn24.pl
6. www.worldbank.org
7. www.worldbank.org/ida
8. www.wyborcza.biz
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
więcej podobnych podstron