plik

Konwersatorium Finanse i Rachunkowość

Bank Światowy

Autor: Bartłomiej Błaszczyk, 211868

Kierunek: Finanse i Rachunkowość, III rok

Toruń 2011

Spis treści:

Wstęp...................................................................................................................... 3

1. Struktura i organizacja........................................................................................ 4

2. Uczestnictwo w Banku Światowym................................................................... 7

3. Cele i działania Banku Światowego................................................................... 8

4. Działalność World Bank w Polsce...................................................................... 12

Zakończenie............................................................................................................ 13

Literatura................................................................................................................ 15

Wykaz aktów prawnych......................................................................................... 15

Inne źródła.............................................................................................................. 15

Wstęp

Historia Banku Światowego, który jest jedną z najważniejszych międzynarodowych

instytucji finansowych ma już ponad 60 lat. Nieustanny rozwój i dostosowywanie struktur do

zmieniającej się dynamicznie gospodarki, doprowadziło do licznych zmian organizacyjnych.

Również samo pojęcie "banku światowego", które znane jest obecnie różni się od tego, które

funkcjonowało w połowie XX wieku.

Geneza tej instytucji sięga czasów II Wojny Światowej. Europa stanęła przed nowym

wyzwaniem, bowiem czekało ją kilkanaście lat odbudowy, zarówno gospodarczej jak i

społecznej. W globalnej gospodarce światowej współzależność pomiędzy poszczególnymi

krajami i rynkami zyskiwała coraz bardziej na znaczeniu i przywódcy zdawali sobie sprawę z

tego, że nie mogą zostawić Starego Kontynentu bez wsparcia. Potrzebna była instytucja, która

odegra istotną rolę w funkcjonowaniu nowej architektury finansowej.

Pierwsze kroki podjęto w trakcie Monetarnej i Finansowej Konferencji Narodów

Zjednoczonych, która odbyła się w dniach 1 – 22 lipca 1944 roku w Bretton Woods w

Stanach Zjednoczonych. To właśnie wtedy reprezentanci 44 rządów powołali do życia

International Bank for Reconstruction and Development (IBRD)

. 27 grudnia 1945 roku w

Waszyngtonie spotkali się przedstawiciele 28 państw, którzy ratyfikowali umowę

założycielską. Bank rozpoczął swoją działalność dopiero pół roku później, czyli 25 czerwca

1946 roku.

Z racji tego, że II Wojna Światowa uległa zakończeniu, jedne z pierwszych działań

Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju, zwanego potocznie Bankiem Światowym,

skierowane były na pomoc europejskim krajom. Jedna z pierwszych pożyczek została

udzielona Francji w 1947 roku w wysokości 250 milionów dolarów na cele odbudowy. Do

tych działań nawiązuje także nazwa banku powołanego Bretton Woods, a także ukazuje

główny cel jego działań.

Instytucja ta powstała równolegle z Międzynarodowym Funduszem Walutowym.

Powodem utworzenia obu organizacji były również doświadczenia Wielkiego Kryzysu oraz

J. Żabińska, Wstęp, [w:] J. Żabińska (red.), Rola międzynarodowych organizacji finansowych w stabilizowaniu

światowego systemu finansowego, cz. II, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego,

Katowice 2007, s. 9-10

W tłumaczeniu na język polski: Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju

World Bank Group Historical Chronology: Introduction, www.worldbank.org, (15.10.2011)

S. Naruszewicz, K. Czerewacz, Międzynarodowe instytucje finansowe wobec wyzwań współczesności, Wyższa

Szkoła Administracji Publicznej, Białystok 2003, s. 47

chęć zapewnienia równowagi kursów walutowych. Osobnym aspektem była także kwestia

odbudowy prywatnego rynku kapitałowego.

Jednakże wraz z upływem czasu ta międzynarodowa instytucja ewoluowała,

dopasowując się do nowych warunków gospodarczych i odpowiadając na światowe potrzeby.

Bank Światowy stał się bardziej rozbudowany i zaczął obejmować instytucje ściśle ze sobą

powiązane. Ewoluowały także cele oraz zmieniły się priorytety. Przyczynia się do stabilizacji

gospodarki światowej, a co za tym idzie ma wpływ na międzynarodowy system finansowy.

1. Struktura i organizacja

Początkowo pod pojęciem Banku Światowego rozumiano jedynie Międzynarodowy

Bank Odbudowy i Rozwoju. Wraz z upływem lat i rozwojem gospodarczym obecnie

funkcjonuje także pojęcie World Bank Group. W skład tej grupy, poza IBRD, wchodzą:

a) International Development Association (IDA);

b) International Financial Corporation (IFC);

c) International Centre for Settlement of Investment Disputes (ICSID);

d) Multirateral Investment Guarantee Agency (MIGA).

Początkowo terminu "Bank Światowy" używało się w odniesieniu do

Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju. Później pojęcie to objęło także IDA. Wraz

z pozostałymi trzema agencjami tworzą one World Bank Group.

Najważniejsze cele poszczególnych instytucji przedstawiają się następująco.

International Development Association została założona w 1960 roku i zajmuje się

pomocą dla najbiedniejszych krajów świata. Udziela im nieoprocentowanych pożyczek,

pomocy doradczej oraz technicznej wspomagając wzrost ekonomiczny, a także redukując

nierówności społeczne. Pożyczki udzielane są na specjalnych warunkach, na okres od 25 do

40 lat z maksymalnie 10-letnim okresem karencji w spłacie. Do tej pory wartość kredytów

udzielonych przez IDA wyniosła ponad 238 miliardów dolarów, z czego ponad 50 procent

trafiło do krajów afrykańskich.

K. Brzozowska, Bank Światowy - historia, stan obecny i perspektywy rozwoju. Część I, www.nbportal.pl,

(15.10.2011)

Polskie odpowiedniki to: IDA – Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju, IFC – Międzynarodowa

Korporacja Finansowa, MIGA – Wielostronna Agencja Gwarancji Inwestycji, ICSID – Międzynarodowa

Agencja do spraw Dysput Inwestycyjnych

J.J. Wajszczuk, Międzynarodowe środowisko finansowe: Kierunki instytucjonalizacji, Wydawnictwo Key

Text, Warszawa 2005, s. 139

www.worldbank.org/ida, (15.10.2011)

International Financial Corporation powstała w 1956 roku, a jej głównym celem jest

maksymalizacja zysków. Poprzez udzielanie kredytów i udziały kapitałowe w krajach

rozwijających się finansuje inwestycje prywatne, zweryfikowane pod względem

efektywności. Środki finansowe pozyskuje się na międzynarodowym rynku kapitałowym, a

stopa kredytów oparta jest na bieżących warunkach rynkowych. W ostatnich latach instytucja

ta poszerzyła swój zakres działania o rozwój innowacyjnych usług inwestycyjnych oraz

doradczych, a także wpiera działania rządów udzielając im ekspertyz społecznych jak i

środowiskowych.

International Centre for Settlement of Investment Disputes to instytucja funkcjonująca

od 1966 roku. Głównym motywem jej utworzenia była potrzeba powołania autonomicznej

organizacji, która miała się zająć arbitrażem i mediacją w sprawach sporów dotyczących

inwestycji międzynarodowych. Do jej obecnych zadań należy wyznaczanie ad hoc rozjemców

do rozstrzygania sporów w postępowaniach instytucjonalnych oraz prowadzenie

rozrachunków z tytułu spornych inwestycji między inwestorami a krajami, w których

inwestycje są realizowane poprzez postępowanie ugodowe. W dzisiejszy czasach odgrywa

jednak głównie rolę forum, które umożliwia rozwiązywanie sporów na drodze

międzynarodowego arbitrażu, co znacznie skraca czas oczekiwania na rezultat niż droga

sądowa.

Multirateral Investment Guarantee Agency to najmłodsza z 5 organizacji, bowiem

funkcjonuje dopiero od 1988 roku. Wspiera zagraniczne inwestycje w krajach rozwijających

się poprzez gwarancje zabezpieczające przed ryzykiem nierynkowym. Dodatkowo świadczy

usługi w dziedzinie reasekuracji ubezpieczeniowej i wspólnego ubezpieczania przed ryzykiem

politycznym z innymi towarzystwami ubezpieczeniowymi. Zapewnia również doradztwo w

zakresie zwiększania atrakcyjności inwestycyjnej dla zagranicznych inwestorów. Gwarancje

udzielone przez MIGA na rzecz IDA stanowią jedną czwartą portfela gwarancyjnego Agencji.

Do tej pory w swoje przedsięwzięcia zainwestowała 24 miliardy dolarów.

Struktura

organizacyjna Banku Światowego przedstawia się następująco.

Najważniejszą władzą jest Rada Gubernatorów. Składa się ona z przedstawicieli krajów

członkowskich (po jednym z każdego) i jest wybierana na okres 5 lat. Gubernatorem jest z

reguły minister finansów (wyjątkiem jest Polska, gdzie funkcje tą sprawuje prezes NBP).

Rada zbiera się raz w roku, aby podjąć strategiczne decyzje. Dotyczą one najczęściej podziału

www.ifc.org, (15.10.2011)

www.icsid.worldbank.org, (15.10.2011)

www.miga.org, (15.10.2011)

wypracowanej nadwyżki, powiększenia kapitału udziałowego, przyłączenia nowych

członków czy też współpracy z innymi organizacjami międzynarodowymi. Dwa razy do roku

odbywają się także wspólne obrady Rady Gubernatorów Banku Światowego i

Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Organami wykonawczymi instytucji, które

tworzą World Bank Group są zarząd złożony z prezesa, wiceprezesów i dyrektorów

wykonawczych, których mianują kraje mające największą liczbę udziałów. Kierują oni

(wspólnie z Prezesem) bieżącymi pracami wcześniej wspomnianych organizacji za

pośrednictwem departamentów. Prezes IBRD jest także prezesem w pozostałych instytucjach

World Bank Group.

Rada posiada także uprawnienia do delegowania części kompetencji, które posiada, na

rzecz Dyrektorów Wykonawczych (Board of Executive Directors). Pięciu największych

udziałowców, czyli Francja, Niemcy, Japonia, Wielka Brytania i Stany Zjednoczone mają

swoich reprezentantów, zaś pozostali członkowie reprezentowani są przez pozostałych 20

dyrektorów wykonawczych. Wybierani są na dwuletnią kadencję, a każdy z nich posiada

zastępcę, który ma umocowanie do działania w imieniu dyrektora pod jego nieobecność.

Każdemu z posiedzeń Dyrektorów Wykonawczych przewodniczy Prezes (President),

który odpowiedzialny jest za bieżące kierowanie Bankiem Światowym. Jego kadencja trwa

pięć lat, podczas której nie posiada prawa głosu, poza przypadkami równego podziału głosów.

Od wielu lat zwyczajowo przyjęto, że funkcję tą sprawuje Amerykanin.

Od 1 lipca 2007

roku funkcję tą sprawuje Robert B. Zoellick, który ma pod sobą 187 krajów członkowskich.

W strukturach organizacyjnych Banku Światowego wyróżnić można także Komitety

Pożyczkowe (Loan Committees). Państwo członkowskie, na którego terytorium odbywa się

dany projekt wyznacza do Komitetu rzeczoznawcę, który je reprezentuje. Dodatkowo w jego

skład wchodzi minimum jedna osoba z personelu technicznego Banku Światowego. W

sprawach związanych z polityką ogólną banku Rada Gubernatorów powołuje Radę Doradczą

(Advisory Council). Radni wybierani są na 2 lata z możliwością reelekcji.

Siedziba Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju mieści się w

Waszyngtonie. Językiem urzędowym jest angielski.

O ścisłej współpracy IBRD i IDA może świadczyć fakt, że te dwie organizacje

wchodzące w skład Banku Światowego mają wspólną działalność administracyjną. Posiadają

K. Brzozowska, op. cit.

www.worldbank.org, (15.10.2011)

S. Naruszewicz, K. Czerewacz, op.cit., s. 54

Ibidem, s. 55

tą samą centralę, personel oraz procedury. Różnica polega wyłącznie na rozdzieleniu kwestii

finansowania działalności kredytowej.

World Bank Group posiada szeroką sieć powiązań nie tylko wewnętrznych, ale i

zewnętrznych. Wśród organizacji, które są z nim powiązane można wyróżnić wspomniany

wcześniej Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Organizacja Narodów Zjednoczonych, Unia

Europejska czy poszczególne, regionalne odpowiedniki IBRD. Europejski Bank Odbudowy i

Rozwoju czy też Azjatycki Bank Rozwoju to instytucje, które powstały w wyniku sukcesu

IBRD. Zajmują się one obsługą inwestycji realizowanych w danym regionie oraz uzupełniają

działania Banku Światowego.

2. Uczestnictwo w Banku Światowym

Procedura jaką dane państwo musi przejść, aby zostać członkiem Banku Światowego,

została dokładnie opisana w Artykułach Porozumienia. Artykuł II przewiduje, że dany kraj

musi wcześniej stać się członkiem Międzynarodowego Funduszu Walutowego, a dopiero

później może ubiegać się o członkostwo w Banku Światowym. W całym procesie istotną rolę

odgrywa Rada Gubernatorów. To na podstawie jej decyzji, po spełnieniu określonych

kryteriów kraj kandydujący przyjmowany jest do IBRD. Aby procedura odniosła sukces, musi

się za nią opowiedzieć większość gubernatorów, która będzie dysponowała większością

wszystkich głosów.

Rada Gubernatorów może ona również zawiesić członka, jeśli ten nie wykonuje

nałożonych na niego obowiązków. Członkowstwo można także utracić w sposób

automatyczny, jeśli zostaną spełnione dodatkowe okoliczności.

Każdy członek posiada

także prawo do wystąpienia z Banku Światowego. Z takiej możliwości skorzystała Polska 14

marca 1950 roku oraz Kuba w listopadzie 1960 roku.

Każdy członek powinien wnieść określoną kwotę, która stanowi jego udział w Banku.

Kraje członkowskie wpłacają 20% swego udziału w kapitale zakładowym. Struktura takiej

wpłaty przedstawia się następująco: 2% w złocie lub dolarach, pozostałe 18% w walucie

danego kraju. Pozostała część kwoty wpłacana jest tylko w przypadkach, gdy zachodzą takie

okoliczności. Minimalna liczba akcji do subskrypcji określona zostaje przez Bank

Światowy.

K. Brzozowska, op. cit.

Ibidem

S. Naruszewicz, K. Czerewacz, op. cit., s.50

Article VI, section 2, Articles of Agreement (As amended effective February 16, 1989)

Article II, section 3, Articles of Agreement (As amended effective February 16, 1989)

W 2010 roku na skutek Voice Reforma – Phase 2 zmienił się procentowy udział

głosów poszczególnych krajów. Obecnie największą siłę w tej kwestii posiadają Stany

Zjednoczone (15,85%), Japonia (6,84%), Chiny (4,42%), Niemcy (4%), Wielka Brytania

(3,75%). Niestety reforma przyniosła również ograniczenie roli krajów ubogich, takich jak

Nigeria. Wprowadzone zmiany miały na celu ujednolicenia procedury głosowania. Obecnie

dominuje raczej model ekonomiczny, który decyduje o danej sile kraju członkowskiego.

3. Cele i działania Banku Światowego

Pierwszym kierunkiem, w którym miała zmierzać instytucja utworzona w Bretton

Woods, była pomoc krajom zniszczonym w trakcie II Wojny Światowej. Nie zapominano

również o krajach, które wtedy można było zakwalifikować jako rozwijające się. Głównym

priorytetem było ustabilizowanie światowej gospodarki tak, aby nie doprowadzić do powtórki

z Wielkiego Kryzysu. Działalność ta nastawiona była przede wszystkim na ułatwienie

możliwości dokonywania zagranicznych inwestycji. Bank Światowy działał tutaj poprzez

udzielanie gwarancji, a także samodzielnie uczestniczył w pożyczkach. Wspomagał również

kapitał prywatny. Pierwszy okres funkcjonowania IBRD to również czas planowania polityki

długofalowej. Powrócono do strategii zrównoważonego pogłębiania się wymiany

międzynarodowej i utrzymywania na stabilnym poziomie równowagi bilansów płatniczych.

Koniec XX wieku przyniósł zmianę priorytetów w światowej gospodarce, a co za tym

idzie zmieniły się także cele Banku Światowego. Skupiły się one na podtrzymywaniu

stabilnej polityki makroekonomicznej. W tym celu Bank Światowy wpływał swoimi środkami

na właściwą podaż pieniądza, promował ograniczanie deficytów budżetowych, a także

popierał postępującą liberalizację handlu oraz inwestycje zagraniczne.

Znaczenia zaczął

nabierać także postulat, który leżał u podstaw założenia Międzynarodowego Banku

Odbudowy i Rozwoju, a który początkowo został zmarginalizowany na rzecz pomocy

powojennej Europie. Chodzi tutaj o problem ubóstwa.

Po raz pierwszy działania Banku Światowego zostały skierowane na tę kwestię w

latach 70., jednak nie przywiązywano do niej tak dużej uwagi jak robi się to obecnie.

Podkreślano wtedy jedynie potrzebę zwiększenia aktywizacji zawodowej ludzi należących do

warstw najuboższych oraz szeroko pojęty rozwój oświaty. Lata 80. i 90. to czas walki z

zadłużeniem zagraniczne krajów rozwijających się. Nasiliła się wtedy działalność kredytowa

Banku Światowego, bowiem dostęp do tego typu środków finansowania nie wymagał

www.worldbank.org, (15.10.2011)

S. Naruszewicz, K. Czerewacz, op.cit., s. 48

Ibidem, s.48-49

szczegółowego dokumentowania ponoszonych wydatków. Zbiegło się to z ogłoszeniem przez

Meksyk i niektóre z pozostałych krajów Ameryki Łacińskiej niezdolności do obsługi bieżącej

własnego zadłużenia. Bank Światowy wspólnie z Międzynarodowym Funduszem

Walutowym rozpoczął proces ratowania gospodarek, które stanęły na skraju bankructwa.

Operacje redukcji zadłużenia dotyczyły kwot ok. 200 miliardów dolarów i objęły także

Polskę.

Działalność pożyczkowa IBRD może przybierać wielorakie formy. Podstawową jest

bezpośrednie finansowanie określonych projektów lub uczestnictwo w postaci

współfinansowania do zaciągniętych już kredytów. Oprócz tego Bank Światowy udziela

gwarancji w przypadku pożyczek zaciągniętych u innych podmiotów.

Jednakże, aby te

formy pomocy mogły zostać zrealizowane, istotne jest tutaj przestrzeganie określonych

przepisów. Działalność IBRD opiera się bowiem na ściśle wyznaczonych zasadach. Bank

Światowy kredytuje państwa członkowskie albo inicjatywy o charakterze rozwojowym na

terytorium danego państwa, jeśli mają one gwarancje własnych banków centralnych. Oprócz

tego wcześniej należy dokonać analizę celowości i realności spłaty, a także doprecyzować

projekt, który ma być finansowany. Stosowanie ogólnych pojęć staje się najczęściej powodem

odrzucenia wniosku. Dodatkowo podczas udzielania kredytu bierze sie pod uwagę fakt, w

jakim stopniu wpłynie on na bilans płatniczy kraju członkowskiego, który się o niego ubiega.

Inwestor powinien również zgromadzić określoną część własną funduszy na realizację

przedsięwzięcia.

Poza wymienionymi wyżej zasadami istotne znaczenie ogrywają także warunki

ekonomiczne jak i polityczne danego kraju. Bank Światowy przez cały czas nadzoruje i

monitoruje udzieloną pożyczkę. Kraj członkowski zobowiązany jest do zdawania regularnie

informacji na temat realizacji projektu, wykorzystywania środków oraz ich wpływie na

sytuację ekonomiczną. Polityka pożyczkowa World Bank skupia się przede wszystkim na

sektorach: energetycznym, transportowym oraz w obszarze polityki administracyjnej.

J. Żabińska, Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju i jego rola we wspieraniu rozwoju i stabilizacji

finansowej krajów członkowskich, [w:] J. Żabińska (red.), Rola międzynarodowych organizacji finansowych w

stabilizowaniu światowego systemu finansowego, cz. II, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Karola

Adamieckiego, Katowice 2007, s. 16-17

Ibidem, s. 18

J.J. Wajszczuk, op. cit., s. 139-140

World Bank Annual Report 2011, www.worldbank.org, (15.10.2011)

Głównym źródłem pożyczek udzielanych przez Bank Światowy jest emisja obligacji

długo- i średnioterminowych. Oferowane są one na rynkach krajów członkowskich, jednakże

do grona nabywców zaliczyć należy przede wszystkim kraje wykazujące wysoki

współczynnik uprzemysłowienia. Na zasoby finansowe banku mają także wpływ nadwyżki i

rezerwy, a także środki pochodzące ze spłat udzielonych kredytów.

IBRD zajmuje się finansowanie inwestycji w krajach, które mają średni dochód

narodowy, natomiast IDA ma przydzielone państwa o niskim dochodzie narodowym. Należy

tutaj zaznaczyć, że jest także taka grupa krajów, które uprawnione są do korzystania z obu

rodzajów pożyczek. Nazywa sie je blend countries. Bank Światowy od 1999 roku wprowadził

podział krajów na 4 grupy:

a) bogate – PKB per capita wynosi co najmniej 9226 dolarów;

b) bardziej zamożne – PKB per capita jest w przedziale 2996 – 9266 dolarów;

c) mniej zamożne – PKB per capita jest w przedziale 755 – 2995 dolarów;

d) biedne – PKB per capita nie przekracza 755 dolarów.

Obecnie realizacja celów Banku Światowego pozostaje w ścisłym związku z tzw.

celami milenijnymi. Deklaracja milenijna została podpisana w sierpniu 2000 roku przez

światowych przywódców i zawiera ogólne wskazania odnośnie polityki celowościowej na

nowy wiek. Wśród przedstawionych tam postulatów znajduje się między innymi

wyeliminowanie skrajnego ubóstwa i głodu, powszechna edukacja, promocja równości płci,

walka z wirusem HIV, poprawa środowiska naturalnego oraz rozwój globalnej współpracy na

rzecz rozwoju. Podstawowe znaczenie dla realizacji wyżej wymienionych celów ma

odpowiednie finansowanie oraz prowadzenie kompleksowego podejścia do kwestii rozwoju

danego państwa.

Dla Banku Światowego realia XXI wieku to przede wszystkim skupienie swoich

celów na pogłębianiu polityki zmniejszenia ubóstwa poprzez walkę z zadłużeniem

najbiedniejszych krajów świata. Powszechnie uważa się, że wszelkie podejmowane w tym

celu działania powinny przebiegać równocześnie z promocją rozwoju gospodarczego w

tychże państwach. Wszelkie działania IBRD wiążą się z tą problematyką w sposób

bezpośredni lub pośredni.

S. Naruszewicz, K. Czerewacz, op. cit., s. 52

K. Brzozowska, op. cit.

J. Żabińska, Międzynarodowy..., op. cit., s. 22-23

S. Naruszewicz, K. Czerewacz, op. cit., s. 56

Zgodnie z najnowszym raportem

opublikowanym przez Bank Światowy nowe

zobowiązania pożyczkowe udzielone przez IBRD sięgnęły 26,7 miliarda

dolarów w 2011

roku. W porównaniu do 2010 roku, kiedy walczono z kryzysem gospodarczym jest to kwota

prawie o połowę niższa (wtedy udzielono pożyczek na rekordową sumę 44,2 miliarda

dolarów). Zobowiązania IDA sięgnęły sumy 16,3 miliarda dolarów, z czego największa kwota

trafiła do państw afrykańskich.

Jeśli chodzi o podział na obszary i sektory, przedstawia się

to w następujących proporcjach.

Rys. 1 Procentowy podział pożyczek udzielonych przez IBRD oraz IDA ze względu na

region w 2011 roku

Źródło: World Bank Annual Report 2011, www.worldbank.org, (15.10.2011)

Rys. 2 Procentowy podział pożyczek udzielonych przez IBRD oraz IDA ze względu na

sektor w 2011 roku

Źródło: World Bank Annual Report 2011, www.worldbank.org, (15.10.2011)

World Bank Annual Report 2011, www.worldbank.org, (15.10.2011)

Stan na 30 czerwca 2011 roku

World Bank Annual Report 2011, www.worldbank.org, (15.10.2011)

4. Działalność World Bank w Polsce

Polska od samego początku odgrywała istotną rolę w istnieniu Banku Światowego,

bowiem była jednym z państw założycielskich tej międzynarodowej instytucji finansowej.

Musiała ona jednak skorzystać z procedury wystąpienia, ze względu na nasilające się wpływy

polityki komunistycznej w kraju. Miało to miejsce 14 marca 1950 roku. 30 lat potrzeba było,

aby ówczesne władze zrozumiały, że nie można funkcjonować w oderwaniu od struktur

międzynarodowych. Przyczyniło się do tego także zawieszenie wypłacalności kraju wobec

wierzycieli. 10 listopada 1981 roku Polska złożyła odpowiednie dokumenty, uprawniające ją

do ubiegania się o przyjęcie w poczet krajów członkowskich Banku Światowego oraz

Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Do przystąpienia doszło 27 czerwca 1986 roku.

Z racji tego, że sytuacja polityczna w Polsce wciąż była niepewna, IBRD wysłał do

kraju bardzo wiele misji, których głównym zadaniem było zebranie niezbędnych informacji

oraz opracowanie odpowiednich raportów, umożliwiających rozpoczęcie udzielania pomocy

finansowej. Kluczowym momentem było wystąpienie przemian politycznych, które w

dalszym okresie pociągnęły za sobą także zmiany w strukturze gospodarczej, jak i potrzebne

reformy.

W przypadku Polski Bank Światowy początkowo służył jako doradca pod względem

technicznym jak i politycznym. Dopiero mając pewność, że kraj członkowski jest w stanie

prawidłowo wykorzystać udzielone pożyczki, przystąpiono do przekazania pomocy

finansowej.

Główne obszary współpracy między Polską a IBRD można zakwalifikować w trzech

grupach. Pierwszy, który można uznać obecnie za zakończony, stanowił szeroko rozumianą

pomoc w procesie przygotowywania i wdrożenia programów wielosektorowych po okresie

przemian. Bank Światowy szczególnie angażował się w restrukturyzację sektora węglowego,

a także rozwój sektorów wiejskich. Drugi sektor współpracy obejmował pomoc w

przygotowaniu reformy finansów i sektora publicznego. Trzecia dziedzina kontynuowana jest

również obecnie, a dotyczy współpracy w dziedzinie reform sektorowych i kwestii rozwoju

gospodarczego. Skupia się ona przede wszystkim na działaniach z zakresu ochrony

środowiska oraz wykorzystania energii geotermicznej. Bank Światowy współdziała z Polską

również w zakresie usług innych niż kredytowe. Chodzi tutaj przede wszystkim o nieoficjalne

S. Naruszewicz, K. Czerewacz, op. cit.,, s. 87

noty, wszelkiego rodzaju opracowania, a także spotkania warsztatowe. IBRD posiada także

jedno ze swoich biur w Warszawie.

Program Banku Światowego dla Polski nie jest realizowany w oderwaniu od innych

organizacji międzynarodowych. Wspólnie z Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju

wspiera on restrukturyzację kolejnictwa, a przed 2004 rokiem jego działania były skierowane

na wspieranie przygotowań Polski do przystąpienia do Unii Europejskiej. Głównym

powodem tych czynności była świadomość tego, że członkostwo w UE będzie dla kraju

korzystne z powodu licznych dotacji o charakterze rozwojowym. Lata 90. oraz początek XXI

wieku to przede wszystkim zaangażowanie się IBRD w program aktywizacji rejonów

wiejskich. Pierwsza pożyczka, jaka trafiła do kraju w ramach tej pomocy, wyniosła 120

milionów dolarów. Dwa kolejne kredyty przeznaczone były na działania dotyczące rynków

hurtowych w Polsce. Pomoc Banku Światowego okazała się bardzo znacząca w 1997 roku,

kiedy doszło do powodzi. Zaakceptowano wtedy pożyczkę dla Polski w wysokości 200

milionów dolarów. Zbiegła się ona z kredytem w wysokości 300 milionów dolarów na

modernizację infrastruktury drogowej.

Najnowsza transza dla Polski została przyznana w wysokości 750 milionów euro, a

także po miliardzie w następnych dwóch latach. "Środki z Banku Światowego trafią do

budżetu państwa, ale Polska w zamian zobowiązuje się do przeprowadzenia pewnych reform.

Ta transza w wysokości 750 mln euro ma być skierowana na działania zwiększające

efektywność energetyczną oraz wspieranie rozwoju energii odnawialnej." – tak o pożyczce

powiedział Michał Kurpiński, który jest zastępcą dyrektora wykonawczego w Banku

Światowym.

Oprócz pomocy finansowej IBRD przygotowywał też dla Polski specjalne

raporty, a jeden z nich dotyczył usprawnienia funkcjonowania OFE.

Zakończenie

Niestety pomimo bardzo chlubnych założeń, jakie legły u podstaw Banku

Światowego, jego cele nie są do końca realizowane w sposób jaki zakładano. Przyczyn

nieefektywności doszukuje się najczęściej w tym, że kraje rozwijające się oraz najuboższe nie

są w stanie realizować projektów po części narzuconych przez Bank Światowy jak i

pozostałych kredytodawców, bowiem są one dopasowane do ich realiów, a nie rzeczywistości

Ibidem, s. 84

Ibidem, s. 89-93

www.tvn24.pl, (15.10.2011)

Bank Światowy: więcej do OFE to większe emerytury, www.wyborcza.biz, (15.10.2011)

beneficjentów. Rozwiązaniem jest tutaj podejmowanie takich decyzji, które przede wszystkim

będą uwzględniały potrzeby zdefiniowane przez kraje najuboższe.

Dodatkowo czynnikiem, który wpływa na mało skuteczną walkę z ubóstwem jest fakt,

że wiele z krajów tzw. Trzeciego Świata wciąż boryka się z problemem zadłużenia. Istnieje

stereotyp, który pokutuje w tamtym regionie świata, a odnosi się do przekonania, że

organizacje takie jak IBRD mają na celu jedynie wspomaganie krajów bogatych kosztem

państw rozwijających się, co ma odbicie w ruchach antyglobalistycznych. Dodatkowo nie

pomaga również fakt, że w dzisiejszych czasach nagłaśniana jest jedynie pomoc

międzynarodowych instytucji finansowych skupiona na sytuacji Starego Kontynentu i walką

ze skutkami kryzysu.

Jednakże oceniając rolę Banku Światowego nie można zapominać o innych aspektach

jego działalności. Chodzi tutaj o wszelkiego rodzaju programy natury niefinansowej. W ciągu

ponad 60 lat funkcjonowania zostały zmienione priorytety w polityce Banku Światowego.

Realizacja celów milenijnych, a także pomoc przy realizacji projektów rozwojowych to tylko

jeden z wielu aspektów. Nie należy tutaj także zapominać o współpracy IBRD z państwami

członkowskimi w celu przeciwdziałania analfabetyzmowi czy aktywny udział w walce z

AIDS. Bank Światowy działa również w zakresie pomocy zdrowotnej. Jego działalność to

także oddziaływanie na politykę światową w sposób pośredni. Walka z ubóstwem przenosi się

również na grunt stabilizacji gospodarki światowej, ograniczania ilości konfliktów, a także

wyrównywaniu szans między ludźmi na całym świecie, pomimo tego, że jeszcze bardzo wiele

jest do zrobienia.

Literatura:

Naruszewicz S., Czerewacz K., Międzynarodowe instytucje finansowe wobec wyzwań

współczesności, Wyższa Szkoła Administracji Publicznej, Białystok 2003.

2. Wajszczuk J.J., Międzynarodowe środowisko finansowe: Kierunki instytucjonalizacji,

Wydawnictwo Key Text, Warszawa 2005.

Żabińska J. (red.), Rola międzynarodowych organizacji finansowych w stabilizowaniu

światowego systemu finansowego, cz. II, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im.

Karola Adamieckiego, Katowice 2007.

Wykaz aktów prawnych:

1. Articles of Agreement (As amended effective February 16, 1989)

Inne źródła:

1. www.icsid.worldbank.org

2. www.ifc.org

3. www.miga.org

4. www.nbportal.pl

5. www.tvn24.pl

6. www.worldbank.org

7. www.worldbank.org/ida

8. www.wyborcza.biz