II. CZŁOWIEK W
SPOŁECZEŃSTWIE
KONTROLA
SPOŁECZNA
GRUPY I
ZBIOROWO
Ś
CI
WIELKIE STRUKTURY
Dewiacja i kontrola
społeczna
ż
ycie to zmienno
ść
, dynamika, dzianie si
ę
–
społecze
ń
stwa „
ż
yj
ą
”, uczestnicz
ą
c w
nieustaj
ą
cej zmienno
ś
ci
CZYNNIKI ZAGRA
ś
AJ
Ą
CE
PORZ
Ą
DKOWI
SPOŁECZNEMU
WIELKO
ŚĆ
POPULACJI
JAKO
ŚĆ
INTERAKCJI
ZAUFANIE
ZAANGA
ś
OWANIE
ZRÓ
ś
NICOWANIE SPOŁECZNE
KULTURA
ROLE ZAWODOWE
DOCHODY
NIERÓWNO
Ś
CI
PIENI
Ą
DZE, WŁADZA, PRESTI
ś
KONTROLA NA POZIOMIE
MAKRO
T. HOBBES
(1651r) – podporz
ą
dkowanie
ka
ż
dego rz
ą
dom „wielkiego brata”
(Lewiatana), jakim jest pa
ń
stwo
(regulacje rz
ą
dowe)
A. SMITH
(1778r) – „niewidzialna r
ę
ka
rynku”- działa prawo popytu i poda
ż
y;
pa
ń
stwo nie jest tutaj potrzebne
KONTROLA NA POZIOMIE
MIKRO
SOCJALIZACJA
MOTYWACJA
INTERAKCJE
RYTUAŁY
ROLE SPOŁECZNE
Normy
(powinności
)
Wzory
(realne zachowanie
)
DEF:
„
Zamierzone panowanie społecze
ń
stwa nad jednostk
ą
”
(E.ROSS)
FUNKCJONOWANIE
INSTYTUCJI
ZACHOWANIE
FUNKCJONOWANIE
GOSPODARKI,
SYSTEMU
POLITYCZNEGO
JĘZYK
WYGLĄD
WIERZENIA
(KULTURA)
STAN
PSYCHIKI
PEŁNIONA
ROLA
SPOŁECZNA
ZGODNOŚĆ Z
PRZYPISYWANYM
MU ZNACZENIEM
NORMA
Konformizm
i
Dewiacja
Funkcje :
granice dopuszczalnych zachowań
wzmocnienie integracji grupy
czynnik zmiany społecznej
(alternatywne
wzory zachowań)
POSTAWY WOBEC NORM
Proces standaryzacji lub
normalizacji efektów
ludzkiej pracy
aby była skuteczna musi
by
ć
zinternalizowana
obyczaj
zwyczaj
moralność
religia
normy prawne
tradycja
NORMY SPOŁECZNE S
Ą
PRZESTRZEGANE, BO:
ISTNIEJ
Ą
SPOŁECZNE
REGUŁY I
WSKA
ś
ÓWKI
OKRE
Ś
LAJ
Ą
CE
WŁA
Ś
CIWE
ZACHOWANIA W
POSZCZEGÓLNYCH
SYTUACJACH
(ZDRADA, KRADZIE
ś
,
NATURYZM..)
SOCJALIZACJA
SYSTEM
KONTROLI
SPOŁECZNEJ
Ewolucja kontroli społecznej
(wi
ę
zi)
F. TOENNIENS
GEMEINSCHAFT
(zwyczaj, tradycja)
GESSELLSCHAFT
(cele racjonalne,
prawo, opinia
publiczna)
Ferdinand Tonnies -
wspólnota i stowarzyszenie
własno
ść
prywatna
wspólna
Typ własno
ś
ci
rzeczowe
osobiste
Stosunki społeczne
spisane prawo
tradycja
Regulator działania
a/ interes
b/ umowa
c/ korzy
ść
a/ pokrewie
ń
stwo
b/ s
ą
siedztwo
c/ przyja
żń
Trzy typy wi
ę
zi:
„mechaniczny agregat”
„
ż
ywy organizm”
Metafora
Wola arbitralna,
refleksyjna
Wola naturalna,
organiczna
Podstawa powstania
Grupa umowna
Grupa wspólnotowa
Typ grupy
Stowarzyszenie
Wspólnota
Cechy
Ferdinand Tönnies
Ferdinand Tönnies
(1855 - 1936)
Ferdinand Tönnies (ur.
26 lipca 1855
koło
Oldenswort - zm.
9 kwietnia 1936
w
Kilonii
),
niemiecki
socjolog i filozof
Od
1913
r. profesor uniwersytetu w Kilonii
Twórca systemu
socjologii ogólnej
, za
którego podstaw
ę
przyj
ą
ł rozró
ż
nienie
wspólnoty
(niem. Gemeinschaft) i
stowarzyszenia (Gesellschaft) stosunków
społecznych. Wprowadził termin
woluntaryzm
. Inspirował si
ę
filozofi
ą
Thomasa Hobbesa
.
Zapocz
ą
tkował w socjologii
formalizm
, który
rozwin
ą
ł i uporz
ą
dkował
Georg Simmel
Socjalizacja
problem socjalizacji pojawia si
ę
wtedy, gdy zastanawiamy si
ę
sk
ą
d
ludzie czerpi
ą
wiedz
ę
, umiej
ę
tno
ś
ci,
znajomo
ść
reguł działania,
obowi
ą
zuj
ą
cych norm, które pó
ź
niej
przejawiaj
ą
si
ę
w ich zachowaniach
Proces socjalizacji
socjalizacja
socjalizacja
- proces za po
ś
rednictwem którego jednostka
staje si
ę
członkiem szerszych zbiorowo
ś
ci społecznych
uczenie si
ę
reguł i idei zawartych w kulturze
socjalizacja pierwotna
socjalizacja pierwotna
– dokonuje si
ę
w dzieci
ń
stwie, w
rodzinie i innych grupach pierwotnych
socjalizacja antycypuj
socjalizacja antycypuj
ą
ą
ca
ca
– internalizowanie wzorów grupy,
do której si
ę
nie nale
ż
y, a jedynie pragnie nale
ż
e
ć
, czyli
pozytywnej grupy odniesienia
socjalizacja odwrotna
socjalizacja odwrotna
– sytuacja spotykana w warunkach
szybkiej zmiany kulturowej, kiedy np. młode pokolenie stara
si
ę
wdro
ż
y
ć
tradycjonalnie nastawione starsze pokolenie do
nowych wzorów kulturowych tj. stylów bycia, mówienia,
ubierania si
ę
, rozrywki, twórczo
ś
ci etc.
socjalizacja permanentna
socjalizacja permanentna
– proces uczenia si
ę
coraz to
nowych wzorów kulturowych, w ci
ą
gu całego
ż
ycia
Ogniwa socjalizacji
resocjalizacja
resocjalizacja
– eliminacja gł
ę
boko
zinternalizowanych wzorów kulturowych i
wpojenie wzorów przeciwstawnych
kontrsocjalizacja
kontrsocjalizacja
– uczenie si
ę
wzorów
ż
ycia typowych dla
ś
rodowisk
dewiacyjnych i przest
ę
pczych, odmiennych
od tych, które uznaje wi
ę
kszo
ść
społecze
ń
stwa
Kontrola społeczna i sankcje
kontrola spo
kontrola spo
ł
ł
eczna
eczna
– system społecznych sankcji
/negatywnych i pozytywnych/ oraz agend /grup, organizacji,
instytucji/ stosuj
ą
cych takie sankcje
sankcje formalne
sankcje formalne
– kary wymierzane w szczegółowo
przepisanym trybie, w okre
ś
lonym precyzyjnie wymiarze, przez
specjalnie do tego powołane organizacje czy instytucje
sankcje rozproszone
sankcje rozproszone
– spontaniczne i nieformalne metody
nacisku i karania stosowane przez grupy, do których jednostka
nale
ż
y
permisywno
permisywno
ść
ść
spo
spo
ł
ł
eczna
eczna
– atmosfera przyzwolenia na czyny
dewiacyjne czy nawet przest
ę
pcze wywieraj
ą
ca presj
ę
na
agendy kontroli społecznej w kierunku powstrzymywania si
ę
od
wymierzenia sankcji, lub wymierzenia sankcji niewspółmiernie
łagodnych
punitywno
punitywno
ść
ść
– rozpowszechnione w społecze
ń
stwie
żą
danie
wysokich kar i „zerowej tolerancji” w stosunku do dewiantów i
przest
ę
pców
kontrola społeczna
Kontrola spo
ł
eczna jako mechanizm wymuszaj
ą
cy
wsp
ół
dzia
ł
anie społeczne, utrzymuj
ą
cy i stabilizuj
ą
cy
porz
ą
dek spo
ł
eczny;
rodzaje kontroli społecznej:
- wewn
ę
trzna i zewn
ę
trzna;
- formalna i nieformalna;
- prawna i pozaprawna itp.
kontrola społeczna a rodzaj mo
ż
liwej do zastosowania
sankcji za przekroczenie norm (obyczajowa, religijna,
prawna itp.);
style
„
prowadzenia
”
kontroli społecznej: penalizacyjny,
kompensacyjny, rozjemczy i terapeutyczny.
kontrola społeczna a inne wa
ż
ne kategorie (
„
poj
ę
cia
”
)
społeczne:
„instytucja” („instytucjonalizacja”) i „socjalizacja”.
Internalizacja kultury
wszystkie tre
ś
ci wpajane przez społecze
ń
stwo,
zawarte s
ą
w obr
ę
bie kultury
internalizacja
internalizacja
– proces psychiczny polegaj
ą
cy na
„uwewn
ę
trznieniu” kultury, czyli przekształceniu
jej wzorów w elementy osobowo
ś
ci
motywacje
czy postawy
eksternalizacja
eksternalizacja
– przejawianie si
ę
ukształtowanych kulturowo tre
ś
ci
osobowo
ś
ciowych – motywacji czy postaw w
konkretnych działaniach
Kontrola spo
ł
eczna a
dewiacje
dewiacja, czyli „zboczenie z drogi”, „odchylenie od
wła
ś
ciwego kierunku”;
dewiacja
jest
traktowana
jako
„naruszenie”
porz
ą
dku spo
ł
ecznego - jest ono zachowanie
niezgodnym
ze
standardami
normatywnymi
składaj
ą
cymi
si
ę
na
podzielan
ą
wizj
ę
ładu
społecznego;
problemy:
co jest uwa
ż
ane za dewiacj
ę
?;
„dewiacja pozytywna”(„nadgorliwiec”);
granice tolerancji (gdzie przebiegaj
ą
i kto je
okre
ś
la?)
INTERPRETACJE
BIOLOGICZNE
Cesare Lombroso
(1876r): kształt czaszki,
wielko
ść
szcz
ę
ki, długo
ść
ramion – osoby
biologicznie zdegenerowane (typ
„atawistyczny”
Sheldon
(1949r):
typ mezomorficzny (umi
ęś
niony, aktywny,
skłonny do przest
ę
pczo
ść
i)
Ektomorficzny (szczupły)
Endomorficzny (pulchny)
INTERPRETACJE PSYCHOLOGICZNE
– „NIENORMALNE STANY
PSYCHICZNE”
TYPY OSOBOWO
Ś
CI
Hans Eysenck – nienormalne stany
psychiczne maj
ą
charakter dziedziczny
Amoralna osobowo
ść
psychopatyczna –
wycofana, pozbawiona emocji jednostka,
która działa impulsywnie i rzadko kiedy ma
poczucie winy
DEWIACJA SPOŁECZNA
ŁAC. „DEVIO”
SCHODZENIE Z DROGI
ODCHYLENIE
ZBOCZENIE
Po II wojnie światowej : synonim „patologii”
lub „dezorganizacji społecznej”
Dewiacja i jej rodzaje
dewiacja pierwotna
dewiacja pierwotna
– czyn dewiacyjny popełniony
po raz pierwszy, uruchamiaj
ą
cy sekwencj
ę
kontroli
społecznej i wymierzania sankcji
dewiacja wt
dewiacja wt
ó
ó
rna
rna
– recydywa, czyli wej
ś
cie na
drog
ę
„kariery dewiacyjnej” w wyniku odrzucenia
przez społecze
ń
stwo – „stygmatyzacji”
stygmatyzacja
stygmatyzacja /etykietowanie
/
– trwałe przypisanie
jednostce to
ż
samo
ś
ci dewianta czy przest
ę
pcy
przez ci
ążą
ce na niej znami
ę
karalno
ś
ci
dewiacja w sensie funkcjonalnym
dewiacja w sensie funkcjonalnym
– czyn
wywołuj
ą
cy negatywne reakcje społeczne w
postaci sankcji ró
ż
nego rodzaju
DEWIACJA I
PRZEST
Ę
PSTWO
kryterium - reakcja społeczna na dane zachowanie
(dewiacj
ę
):
historyczna zmienno
ść
kryteriów dewiacji;
ewolucja kryteriów prawnych i ich znaczenie;
kulturowe uwarunkowania (ró
ż
nice kulturowe)
•
teoria „naznaczania” społecznego (etykietowania),
stygmatyzacja (wa
ż
na rola otoczenia społecznego
w uznawaniu „kogo
ś
” za dewianta);
•
dewiacja
„pierwotna”
i
„kariera”
dewiacyjna
(przyj
ę
cie „nowej to
ż
samo
ś
ci” i jej akceptacja)
DEWIACJA
Jako przedmiot badań socjologii – oznacza naruszeńie
reguł istniejącego porządku społecznego:
„anomia”
wg.
E.
Durkheima,
to
„chaos
normatywny”)
W ujęciu R. K. Mertona (analiza poprzez cele i
środki):
konformizm,
innowacja,
rytualizm,
rezygnacja (ucieczka) i bunt.
przekaz
kultury
dewiacyjnej
(subkultury
dewiacyjne, „kodeks zawodowy” itp.);
„niesprawność”
mechanizmów kontroli
(akcent
pada na osobiste kalkulacje jednostki, czy opłaca
się zachowywać konformistycznie lub też nie?, w
jakich sytuacjach?,i za jaką cenę?).
Dewiant
Człowiek, który
ż
yje niezgodnie z obowi
ą
zuj
ą
cymi
regułami, których przestrzega wi
ę
kszo
ść
z nas: np.
przest
ę
pcy, narkomani, (Giddens, 223)
Kevin Mitnick
– hakerzy jako grupa dewiantów,
zagra
ż
aj
ą
ca epoce informacji (mroczna
społeczno
ść
„nieprzystosowanych społecznie
młodych ludzi, którzy unikaj
ą
kontaktów z innymi
i
ż
yj
ą
alternatywnym
ż
yciem, ukryci za
anonimowymi nazwami u
ż
ytkownika sieci)
Kevin Mitnick w Polsce
Kevin Mitnick
Kevin David Mitnick (ur.
6 sierpnia 1963
roku w
Van Nuys
,
Kalifornia
) – jeden z najbardziej znanych
komputerowych włamywaczy
. Za swoje
przest
ę
pstwa został skazany na wieloletnie
pozbawienie wolno
ś
ci.
15 lutego 1995
roku
FBI
przy pomocy dziennikarza komputerowego Johna
Markoffa i
Tsutomu Shimomury
aresztowano go.
Został oskar
ż
ony o włamanie na terenie
USA
do
kilku wa
ż
nych systemów komputerowych. Nigdy
jednak nie zarzucono mu czerpania korzy
ś
ci
materialnych z
crackingu
.
Funkcje „dewiacji”
wyja
ś
niaj
ą
sens społeczny norm (jakie zachowanie s
ą
akceptowane, a jakie nie?; gdzie s
ą
granice tolerancji);
okre
ś
laj
ą
to
ż
samo
ść
grupy i jej granice (podział „my” i
„oni”);
zwi
ę
kszaj
ą
spójno
ść
grupy (mobilizacja grupy wobec
zagro
ż
enia);
s
ą
czasami
„wentylem”
bezpiecze
ń
stwa
(nie
stosowanie si
ę
wobec norm mo
ż
e by
ć
sposobem
przetrwania w trudnej sytuacji);
stanowi
ą ź
ród
ł
o zmian spo
ł
ecznych (to, co dzisiaj jest
dewiacj
ą
, jutro mo
ż
e zosta
ć
zaakceptowane jako
„normalne”).
INTERPRETACJE
teorie funkcjonalistyczne
teoria interakcjonistyczna
teoria konfliktu
teoria kontroli
Teorie wyja
ś
niaj
ą
ce
dewiacj
ę
Główne nurty socjologii wyró
ż
niaj
ą
trzy
licz
ą
ce si
ę
teorie dewiacji:
a)
Dewiacja jest rezultatem rozregulowania
systemu społecznego
b)
Dewiacja jest rezultatem transmisji
kultury dewiacyjnej
c)
Dewiacja jest rezultatem niesprawno
ś
ci
mechanizmów kontroli społecznej
Teorie wyja
ś
niaj
ą
ce dewiacj
ę
a)
Zakłócenia porz
ą
dku społecznego
prowadz
ą
do załamania si
ę
jednolitego
systemu powszechnie przyj
ę
tych norm, a
wi
ę
c do dezorganizacji społecznej –
poj
ę
cie anomii wprowadzone przez E.
Durkheima
I. Jako czynnik dezintegracji
(konsesualny, integracyjny model społecze
ń
stwa)
Ustala zakres tego, co wolno, a czego nie
rol
ę
publicznego karania dewiantów
współcze
ś
nie przyjmuj
ą
media
karanie dewiantów wzmacnia konformizm
w
ś
ród pozostałych członków grupy
napi
ę
cia indukuj
ą
ce dewiacje tkwi
ą
w
strukturze społecznej (zanik wi
ę
zi,
anonimowo
ść
kontaktów społecznych…)
Teorie wyja
ś
niaj
ą
ce dewiacj
ę
b)
Dewiacja jako rezultat transmisji kultury
dewiacyjnej
Subkultury dewiacyjne - zbiorowo
ś
ci
wytwarzaj
ą
ce własny system warto
ś
ci i
norm sprzeczny z normami szerszego
społecze
ń
stwa
II. Dewiacja jako zachowanie
wyuczone (interakcjonizm
)
(orientacja socjalizacyjno - kulturowa)
Jest to przykład socjalizacji negatywnej
Nabywamy j
ą
poprzez przył
ą
czanie si
ę
do
podkultur dewiacyjnych oraz przynale
ż
no
ść
do
ś
rodowiska o
ograniczonych
mo
ż
liwo
ś
ciach legalnego czy racjonalnego
zaspokajania potrzeb i aspiracji lub
zablokowanego
(np.mniejszo
ś
ci etniczne)
teoria zró
ż
nicowanych powi
ą
za
ń
:
gangi zaspokajaj
ą
te same potrzeby,
co grupy pierwotne (bezpiecze
ń
stwa,
przynale
ż
no
ś
ci, emocjonalne..)
Teorie wyja
ś
niaj
ą
ce
dewiacj
ę
c)
Dewiacja jako rezultat niesprawno
ś
ci
mechanizmów kontroli społecznej
Mo
ż
na przyj
ąć
zało
ż
enie,
ż
e ludzie kieruj
ą
si
ę
interesem egoistycznym i nie maj
ą
powodów, by przestrzega
ć
norm, które
ich ograniczaj
ą
III. Dewiacja jako trwały element
życia społecznego
(konfliktowy, oparty na antagonizmach, model
społecze
ń
stwa)
Dewiacja to stały element
ż
ycia
społecznego; o tym co jest, a co nie jest
dewiacj
ą
, decyduj
ą
ci, którzy maj
ą
władz
ę
i mog
ą
stanowi
ć
prawo -
ź
ródła dewiacji tkwi
ą
w
ź
le funkcjonuj
ą
cym prawie, instytucjach władzy
i pa
ń
stwa
Zachowania dewiacyjne s
ą
przypisywane
nieuprzywilejowanym segmentom społecze
ń
stwa;
ludziom pozbawionym korzy
ś
ci, jakie daje władza,
zamo
ż
no
ść
, wpływy itp
IV. Teoria naznaczania
Nie pytamy
dlaczego
ludzie narzucaj
ą
okre
ś
lone normy; przyjmujemy,
ż
e działania
same w sobie nie s
ą
ani dobre ani złe
„zło” to nie sam czyn, a
sposób
jego
definiowania
i reagowania na niego przez
innych
wyra
ż
a struktur
ę
władzy w społecze
ń
stwie;
reguły zostały stworzone przez bogatszych dla
biednych, m
ęż
czyzn dla kobiet, starszych dla
młodszych, itp…
Anomia
Anomia – stan zagubienia powstały w
wyniku osłabienia oddziaływania lub
rozpadu norm, w jakim może znaleźć
się społeczeństwo na skutek
załamania się porządku społecznego.
Brak wspólnych wartości powoduje,
że kontrola społeczna zachowań
jednostek staje się nieskuteczna, co
prowadzi do chaosu i dezorganizacji.
LUDZIE, KTÓRYCH
ZACHOWANIE MOśE
WYDAWAĆ SIĘ DZIWNE LUB
NIEZROZUMIAŁE, OKAZUJĄ
SIĘ CAŁKIEM RACJONALNI,
KIEDY POZNAMY MOTYWY
ICH DZIAŁANIA (GIDDENS,
224)
Etym. - gr. 'bezprawie';
zob.
Anomia. Termin fr.
socjologa Emila Durkheima
(1897).
anomia
stan społeczeństwa
wynikający z rozpadu
powszechnie przyjętych
norm postępowania;
sytuacja, w której normy
moralne i wzorce
zachowania są nieobecne,
niejasne, lub w konflikcie ze
sobą ; stan alienacji,
dezorientacji, zagubienia się
jednostki.
Emile Durkheim
•
francuski filozof
,
socjolog
i pedagog
Jego prace miały wielki wpływ
na rozwój nowoczesnej socjologii
.
(ur.
15 kwietnia 1858
r., zm.
15 listopada 1917
r.)
Durkheim to najwybitniejszy przedstawiciel
socjologizmu
. Był profesorem w
Bordeaux
,
gdzie w
1895
roku obj
ą
ł pierwsz
ą
w Europie
katedr
ę
socjologii
, od
1902
roku wykładał na
Sorbonie
.
Autor klasycznych dzieł, spo
ś
ród których
najsłynniejsze to: O podziale pracy społecznej,
Zarysy metody socjologicznej,
Le suicide.
Étude de sociologie
, Elementarne formy
ż
ycia
religijnego.
Był zało
ż
ycielem i redaktorem pisma
Année
Sociologique
.
Odrzucenie wzorów
zachowa
ń
Odrzucenie
obowi
ą
zuj
ą
cego systemu
warto
ś
ci
Bunt
Stosowanie si
ę
do
obowi
ą
zuj
ą
cych
wzorów zachowa
ń
Nieaprobowanie
uznawanego w
zbiorowo
ś
ci systemu
warto
ś
ci
Rytualizm
Niestosowanie si
ę
do
obowi
ą
zuj
ą
cych
wzorów zachowa
ń
Aprobowanie warto
ś
ci
Innowacja
Stosowanie si
ę
do
obowi
ą
zuj
ą
cych
wzorów zachowa
ń
Aprobowanie uznanych
warto
ś
ci
Konformizm
Robert Merton
Robert Merton
OZNACZA TO,
ś
E:
dewiacja wymaga definicji
to proces społeczny, nie –
moralny !
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
więcej podobnych podstron