czas-10.indd

679

Streszczenie

Wprowadzenie: nadwrażliwość zębiny jest zjawi-

skiem powszechnym, stanowiącym przyczynę dys-

komfortu dla grupy pacjentów dotkniętych tymi

dolegliwościami bólowymi. Pomimo istnienia wielu

metod i środków leczniczych, znoszenie objawów

nadwrażliwości zębiny stanowi stale aktualny pro-

blem kliniczny.

Cel pracy: oceniono skuteczność zestawu do higieny

jamy ustnej w znoszeniu nadwrażliwości zębów.

Materiał i metody: oceniono zestaw do higieny

jamy ustnej ﬁrmy Colgate: pastę Colgate Sensitive

Multi Protection, płyn do płukania jamy ustnej Col-

gate Plax Sensitive i szczoteczkę do zębów Colgate

Sensitive 360

. W badaniu wzięło udział łącznie 95

pacjentów, w tym 65 kobiet i 30 mężczyzn w wie-

ku od 16 do 56 roku życia. Badanych oceniano za

pomocą ankiety i wskaźników klinicznych. Były to:

frekwencja próchnicy na podstawie wskaźnika PUW

– P, stan higieny jamy ustnej za pomocą wskaźnika

API (Aproksymalny Wskaźnik Płytki, wg Langego),

a stopień nasilenia dolegliwości bólowych według

skali słownej Keele`a. Obserwacje prowadzono w 2

odstępach tygodniowych.

Podsumowanie: stosowanie przez pacjenta zestawu

ﬁrmy Colgate pozwala w większości przypadków na

znaczną redukcję objawów nadwrażliwości zębów.

Ocena skuteczności zestawu do higieny jamy ustnej

w znoszeniu nadwrażliwości zębów

Evaluation of oral hygiene set in alleviation of dental hypersensitivity

Maria Chomyszyn-Gajewska

, Aneta Olszewska

, Agnieszka Cabała

Marta Ciesielska

, Dagmara Darczuk

, Barbara Kęsek

, Anna Sendur

Dagmara Gałecka-Wanatowicz

, Maria Borysewicz-Lewicka

Z Katedry i Kliniki Stomatologii Dziecięcej UM im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Kierownik: prof. M. Borysewicz-Lewicka
Z Katedry i Zakładu Periodontologii i Klinicznej Patologii Jamy Ustnej IS UJCM w Krakowie

Kierownik: prof. M. Chomyszyn-Gajewska

Summary

Introduction: Dentine hypersensitivity is a common

problem and a source of discomfort for patients

affected by this painful sensation. Despite the

availability of a wide range of treatment methods

and desensitizing agents alleviating dentine

hypersensitivity remains a clinical challenge.

Aim of the study: To assess the effectiveness

of oral hygiene agents in treatment of dental

hypersensitivity.

Material and methods: The study evaluated

Colgate’s oral hygiene set for patients (Sensitive

Multi Protection toothpaste, Colgate Plax Sensitive

mouthrinse, Colgate Sensitive 3600 toothbrush).

The study included 95 patients (30 males and

65 females) with dentine hypersensitivity, aged

between 16 and 56 years. The study was based on

a questionnaire and examination of clinical indices.

Incidence of caries was assessed with DMF-S index,

oral hygiene with API (Approximal Plaque Index

according to Lange), pain intensity with Keele`s

verbal classiﬁcation. Observations were carried out

at two-week intervals.

Conclusions: Using Colgate’s oral hygiene agents

signiﬁcantly reduced manifestations of dentine

hypersensitivity in most cases.

KEYWORDS:

dentine hypersensitivity, painful sensations, desen-

sitizing agents

HASŁA INDEKSOWE:

nadwrażliwość zębiny, dolegliwości bólowe, środki

znoszące nadwrażliwość

Czas. Stomatol., 2008, 61, 10, 679-685

http://www.czas.stomat.net

M. Chomyszyn-Gajewska i in.

Czas. Stomatol.,

680

Wstęp

Nadwrażliwość zębiny (hyperaesthesia

eboris, dentin hypersensitivity) jest dolegli-

wością dotyczącą 8 – 57% dorosłej populacji

na świecie. Mianem tym określa się występo-

wanie nadmiernego, długotrwałego bólu zę-

bów, powstałego z powodu odsłonięcia zę-

biny. Wywołują je bodźce termiczne (ciepło,

zimno), chemiczne (słodkie, kwaśne) i me-

chaniczne (szczotkowanie zębów, zgłębniko-

wanie, dotyk) [6, 13, 17, 18, 19, 20]. Ich inten-

sywność waha się od łagodnego lub umiarko-

wanego tępego bólu do silnego, nagłego zlo-

kalizowanego bólu, trwającego tak długo, jak

długo działa bodziec. Stanowi to raczej zespół

objawów niż chorobę. Celem leczenia nad-

wrażliwości zębiny jest zatem szybkie i trwałe

zniesienie bólu. W leczeniu wykorzystuje się

środki stosowane w gabinecie przez lekarza

lub w domu przez pacjenta [15, 16].

Cel pracy

Oceniono skuteczność zestawu do higieny

jamy ustnej w znoszeniu nadwrażliwości zę-

bów.

Materiał i metody

Ocenie poddano zestaw do higieny jamy

ustnej ﬁrmy Colgate: pastę Colgate Sensitive

Multi Protection, płyn do płukania jamy ustnej

Colgate Plax Sensitive i szczoteczkę do zębów

Colgate Sensitive 360

. Pasta zawiera aktyw-

ny składnik (cytrynian potasu), który dzia-

łając bezpośrednio na zakończenia nerwów,

zmniejsza wrażliwość receptorów nerwowych

szybko łagodząc ból. Dodatkowo w jej skład

wchodzi związek ﬂuoru, chroniący zminera-

lizowane tkanki zębów przed próchnicą oraz

system przeciwbakteryjny (cytrynian cynku)

służący do kompleksowej ochrony zębów i

dziąseł. Formuła płynu do płukania jamy ust-

nej Colgate Plax Sensitive Gentle Care nie za-

wiera alkoholu i ma łagodny, miętowy smak.

Szczoteczka Colgate 360

Sensitive zapewnia

łagodne i skuteczne oczyszczanie nadwrażli-

wych zębów. Wielofunkcyjna główka z mięk-

kim włosiem oraz gumkami polerującymi,

działając delikatnie, skutecznie usuwa płytkę

nazębną z wrażliwych obszarów zębów.

Badanie wykonano w dwóch ośrodkach aka-

demickich: w Klinice Stomatologii Dziecięcej

Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu oraz w

Katedrze i Zakładzie Periodontologii i Klinicznej

Patologii Jamy Ustnej UJCM w Krakowie od

marca do lipca 2007 r., po uzyskaniu zgody

Komisji Bioetycznej. W badaniu wzięło udział

95 pacjentów, w tym 65 kobiet i 30 mężczyzn

w wieku od 16 do 56 roku życia.

Do oceny zakwaliﬁkowano 468 zębów, wy-

kazujących nadwrażliwość na bodźce zewnętrz-

ne, z czego 70 osób zgłaszało dolegliwości do-

tyczące pojedynczych zębów lub grup zębów,

u 7 osób nadwrażliwość obejmowała wszystkie

zęby, zaś pozostałe 18 osób nie potraﬁło wska-

zać, które z zębów powodują dolegliwości.

Badanie składało się z części ankietowej

i oceny klinicznej. Kwestionariusz wywiadu

zawierał m.in. pytania dotyczące czasu wy-

stępowania dolegliwości, stosowanych wcze-

śniej środków znoszących nadwrażliwość oraz

bodźców wywołujących ból.

W badaniu klinicznym oceniano frekwencję

próchnicy na podstawie wskaźnika PUW – P.

Stan higieny jamy ustnej wyznaczano za pomo-

cą wskaźnika API (Aproksymalny Wskaźnik

Płytki, wg Langego). Klinicznie oceniano na-

silenie dolegliwości bólowych zębów za po-

mocą badania reakcji na dotyk (zgłębnik) oraz

na strumień powietrza skierowany na wrażliwe

miejsce. W celu określenia stopnia nasilenia

odczuwanego bólu pacjent dokonywał oceny

2008, 61, 10

Znoszenie nadwrażliwości zębów

681

za pomocą skali słownej według Keele`a: 0 –

oznacza brak bólu, 1 – ból łagodny, 2 – ból sil-

ny, 3 – ból silny, trwający dłużej niż 10 sek.

Oceny dokonywano podczas pierwszej wi-

zyty, a następnie w czasie wizyt kontrolnych

po 2 i 4 tygodniach od badania wstępnego i

rozpoczęcia terapii. Analizę statystyczną wy-

konano za pomocą testu chi kwadrat i testu do-

kładnego Fishera. Pacjenci zostali pouczeni,

aby w trakcie trwania badania wyłącznie stoso-

wać zalecany zestaw (pastę Colgate Sensitive,

płyn i szczoteczkę).

Wyniki

W badaniu klinicznym oceniano intensyw-

ność próchnicy na podstawie wskaźnika PUW

– P. W grupie kobiet wskaźnik PUW – P wy-

nosił od 0 do 20 (średni PUW – P = 7,8), a w

grupie mężczyzn od 1 do 12 (średni PUW – P

= 5,1). Określano również stan higieny jamy

ustnej za pomocą wskaźnika API, który dla

kobiet wynosił średnio 19,4%, zaś dla męż-

czyzn – 21,85%. Można zatem uznać, że ba-

dane osoby charakteryzowały się optymalną

higieną jamy ustnej.

Na podstawie kwestionariusza ankiety uzy-

skano informacje dotyczące czasu występo-

wania nadwrażliwości: 27 badanych zgłaszało

dolegliwości trwające od ponad roku, 34 osoby

– od miesiąca, 9 osób – od 1 do 2 tygodni, zaś

25 osób – od 6 miesięcy. U 52 badanych nad-

wrażliwość wystąpiła kilkakrotnie. Natomiast

u 38 pacjentów nadwrażliwość trwała od wie-

lu lat.

Spośród 95 pacjentów 76 osób używało

wcześniej w domu preparaty zmniejszające

nadwrażliwość, takie jak: pasty, płukanki, bądź

miało stosowane w gabinetach stomatologicz-

nych lakiery lub jonoforezę. Z kolei 19 pa-

cjentów pojawienie się dolegliwości łączyło z

używaniem zbyt twardej lub nowej szczotecz-

ki do zębów.

Objawy bólowe, u pacjentów z nadwraż-

liwością, w większości były spowodowane

obnażonymi szyjkami zębów w okolicy po-

łączenia szkliwa i cementu, a także ubytka-

mi tkanek zmineralizowanych niepróchnico-

wego pochodzenia oraz pęknięciami szkliwa

na gładkich powierzchniach zębów. Stopień

nasilenia dolegliwości oceniano według ska-

li słownej Keele`a po zastosowaniu dwóch

bodźców wyzwalających: dotyku i strumienia

powietrza, zarówno podczas badania wstępne-

go jak i wizyt kontrolnych po 2 i 4 tygodniach

od rozpoczęcia kuracji.

Wykazano, że podczas badania wstępnego u

23 badanych wystąpiły silne dolegliwości bólo-

we przy bodźcach dotyku (ocena 2 wg Keele`a),

które po 2 tygodniach stosowania zestawu cał-

Ta b e l a 1 . Badanie reakcji na dotyk (zgłębnik) wg skali Keele`a (N-liczba osób)

Skala Keele`a

Czas badania

wstępne

po 2 tygodniach

po 4 tygodniach

M. Chomyszyn-Gajewska i in.

Czas. Stomatol.,

682

kowicie ustąpiły. Spośród 70 pacjentów, u któ-

rych nadwrażliwość zębów miała przebieg sto-

sunkowo łagodny (ocena 1 wg Keele`a), tylko

10 osób reagowało podobnie po 4 tygodniach

(tab. 1). Testem chi kwadrat wykazano istotne

statystycznie różnice dla wartości w skali od 0

do 1 (χ

= 37,24, df=1, p<0,001) oraz wartości

w skali 2-3 (χ

= 28,101, df = 1, p<0,001)

Analiza statystyczna zgromadzonych da-

nych wykazała, że wyjściowa średnia war-

tość natężenia bólu w odpowiedzi na bodziec

dotyku wg Keele`a wynosiła 1,284 i sukce-

sywnie spadała w kolejnych okresach oceny.

Najniższą wartość – 0,105 osiągnęła po 4 ty-

godniach od rozpoczęcia badania. Uzyskana

różnica była istotna statystycznie (tab. 2).

Z kolei ocena dolegliwości bólowych w od-

powiedzi na bodziec strumienia powietrza była

nieco inna. Podczas badania wstępnego bardzo

silne dolegliwości bólowe, trwające ponad 10

sekund (ocena 3 wg Keele`a) wystąpiły u 14

badanych, lecz po 4 tygodniowej kuracji, ża-

den z pacjentów nie zgłaszał już tak silnej re-

akcji (tab. 3). Testem chi kwadrat wykazano

istotne statystycznie różnice dla wartości w

skali od 0 do 1 (χ

= 26,531, df=1, p<0,001)

oraz wartości w skali 2-3 (χ

= 22,827, df = 1,

p<0,001). Wyjściowa średnia wartość natęże-

nia bólu w odpowiedzi na strumień powietrza

ocenianych zębów wynosiła 1,895 i spadała

do wartości minimalnej 0,094 po 4 tygodniach

od badania wstępnego. Uzyskana różnica była

istotna statystycznie (tab. 4).

Podczas badania oceniano również wpływ

szczotki do zębów (Colgate Sensitive 360) na

nasilenie dolegliwości, gdyż zgodnie z danymi

uzyskanymi z ankiety, pojawienie się lub na-

silenie dolegliwości bólowych 19 pacjentów

łączyło z używaniem nowej lub zbyt twardej

szczotki.

Ta b e l a 2 . Średnia ocena nasilenia bólu w skali Keele`a (reakcja na dotyk)

Moment dokonania oceny

Średnia wartość oceny i jej przedział ufności

Badanie wstępne

1,284 + 0,263

Po 2 tygodniach

0,421 + 0,102

Po 4 tygodniach

0,105 + 0,063

Ta b e l a 3 . Badanie reakcji na strumień powietrza wg skali Keele`a (N-liczba osób)

Skala Keele`a

Czas badania

wstępne

po 2 tygodniach

po 4 tygodniach

2008, 61, 10

Znoszenie nadwrażliwości zębów

683

Podczas wizyt kontrolnych niektórzy pa-

cjenci zapytani o występowanie objawów nie-

pożądanych skarżyli się na podrażnienia dzią-

seł lub pieczenia błony śluzowej policzków

oraz języka po płukaniu jamy ustnej płynem.

Opisywane dolegliwości pojawiły się u 10 ko-

biet oraz u 2 mężczyzn i dotyczyły głównie

pierwszych dni stosowania zestawu (tab.5).

Po 2 tygodniach żaden z badanych nie zgłaszał

występowania powyższych objawów. Test do-

kładny Fishera wykazał, że różnice pomiędzy

kobietami a mężczyznami są nieistotne na po-

ziomie p=0,33.

Ankietowani pozytywnie ocenili znoszą-

ce nadwrażliwość zębów działanie zestawu

Colgate. O skuteczności może świadczyć fakt,

że już po 2 tygodniach pacjenci zauważyli po-

prawę. Po 4 tygodniach żadna z badanych osób

nie zgłosiła nasilenia objawów, a u 43 osób

nastąpiło całkowite ustąpienie dolegliwości

(tab. 6). Jedynie u 3 badanych nie odnotowało

żadnego efektu terapii.

Omówienie wyników i dyskusja

Uzyskane wyniki są zgodne z danymi odno-

towanymi w piśmiennictwie gdzie stwierdzo-

no, że najczęstszym bodźcem prowokującym

dolegliwości bólowe w przebiegu nadwrażli-

wości zębiny jest zimny strumień powietrza,

Ta b e l a 4 . Średnia ocena nasilenia bólu w skali Keele`a (reakcja na strumień powietrza)

Moment dokonania oceny

Średnia wartość oceny i jej przedział ufności

Badanie wstępne

1,895 + 0,064

Po 2 tygodniach

0,968 + 0,090

Po 4 tygodniach

0,094 + 0,036

Ta b e l a 5 . Wystąpienie objawów niepożądanych po stosowaniu zestawu Colgate Sensitive (N-liczba

osób)

Objawy niepożądane

Kobiety

Mężczyźni

Ogółem

Tak

Nie

Ta b e l a 6 . Subiektywna ocena skuteczności stosowanego przez pacjenta zestawu (N-liczba osób)

Ocena

Brak

efektu

Lekka

poprawa

Zdecydowana

poprawa

Całkowite ustąpienie

dolegliwości

Nawrót

dolegliwości

Po 2 tygodniach

Po 4 tygodniach

M. Chomyszyn-Gajewska i in.

Czas. Stomatol.,

684

natomiast badanie dotyku rzadziej wywołu-

je ból mający znacznie mniejsze nasilenie [1,

3, 4, 7].

W badaniach wykonanych przez Arnolda

i wsp. [3], którzy porównywali pasty czte-

rech różnych ﬁrm (w tym Colgate) zawiera-

jących różne związki ﬂuoru do remineraliza-

cji szkliwa, stwierdzono wysoką skuteczność

produktów ﬁrmy Colgate w znoszeniu nad-

wrażliwości zębiny. Podobnie uzyskane przez

nas wyniki wykazują na znaczną skuteczność

zestawu Colgate w znoszeniu dolegliwości

związanych z nadwrażliwością zębiny, wy-

wołanych wieloma czynnikami i przejawiają-

cych się bólem o różnym nasileniu. Sowiński

i Ayad [13, 14] wykazali w swojej pracy, że

pasty zawierające w składzie związki potasu,

takie jak cytrynian potasu, w znaczącym stop-

niu podnoszą działanie znoszące nadwrażli-

wość zębiny.

Dokonanie oceny skuteczności preparatów

do znoszenia nadwrażliwości zębów nie jest

łatwe, gdyż opiera się na analizie subiektyw-

nych odczuć pacjentów. Również dobór bodź-

ców stymulujących, w celu dokonania oceny

w sposób ilościowy i powtarzalny, nastręcza

wiele trudności badawczych [11].

Na podstawie uzyskanych wyników moż-

na wywnioskować, że stosowanie przez pa-

cjentów zestawu (pasty do zębów Colgate

Sensitive Multi Protection wraz ze szczoteczką

Colgate Sensitive 360

i płynem do płukania

jamy ustnej) pozwala w większości przypad-

ków na znaczną redukcję objawów nadwraż-

liwości zębów w okresie 4 tygodni od zasto-

sowania zestawu.

Pacjenci pozytywnie ocenili kompleksowe

podejście do zabiegów higienicznych wykony-

wanych przez nich w domu po odpowiednim

instruktażu w gabinecie stomatologicznym.

Uzyskane rezultaty nie we wszystkich przy-

padkach oznaczały całkowite ustąpienie dole-

gliwości, chociaż osiągnięta redukcja ich na-

silenia była przez pacjentów wyraźnie obser-

wowana i wpłynęła na dobrą ocenę skuteczno-

ści działania zestawu. Pozostaje to w zgodzie

z obserwacjami innych autorów dotyczącymi

past do zębów oraz lakierów, gdzie efekt tera-

peutyczny ma najczęściej obraz redukcji dole-

gliwości utrzymującej się w różnym przedziale

czasowym [2, 5, 8, 9, 10, 12, 14, 15].

Podsumowanie

Stosowanie przez pacjentów zestawu (pasty

do zębów Colgate Sensitive Multi Protection

wraz ze szczoteczką Colgate Sensitive 360

płynem do płukania jamy ustnej) pozwaliło w

większości przypadków na znaczną redukcję

objawów nadwrażliwości zębów w okresie 4

tygodni od zastosowania zestawu.

Piśmiennictwo

1. Addy M: Tooth brushing, tooth wear and den-

tine hypersensitivity-are they associated? J Ir

Dent Assoc 2006, 51, 5: 226-231.

2. Al-Sabbagh M, Andreana S, Ciancio S:

Dentinal hypersensitivity: review of aetiol-

ogy, differential diagnosis, prevalence, and

mechanism. J Int Acad Periodontol 2004, 6,

1: 8-12.

3. Arnold WH, Dorow A, Langenhorst S, Ginter

Z, Banoczy J, Gaengler P: Effect of ﬂuo-

ride toothpastes on enamel demineralization.

BMC Oral Health 2006, 6:8-10.

4. Canakçi CF, Canakçi V: Pain experienced

by patients undergoing different periodontal

therapies. J Am Dent Assoc 2007, 138, 12:

1563-1573.

5. Docimo R, Montesani L, Maturo P, Costacurta

M, Bartolino M, De Vizio W, Zhang YP, Dibart

S: Desensitizing efﬁcacy of a new toothpaste

containing 5.5% potassium citrate: a 4-week

clinical study. J Am Dent 2007, 20, 4: 209-

211.

2008, 61, 10

Znoszenie nadwrażliwości zębów

685

6. de Viliers D: Dentine hypersensitivity, SADJ

March 2007, Vol 62 no 2 pp 66.SADJ 2007,

62, 7: 297.

7. Gillam DG, Bulman JS, Eijkman MA, Newman

HN: Dentists’ perceptions of dentine hyper-

sensitivity and knowledge of its treatment. J

Oral Rehabil 2002, 29, 3: 219-225.

8. Hu D, Zhang YP, Chaknis P, Petrone ME,

Volpe AR, DeVizio W: Comparative investi-

gation of the desensitizing efﬁcacy of a new

dentifrice containing 5.5% potassium citrate:

an eight-week clinical study. J Clin Dent

2004, 15, 1:6-10.

9. Kaczmarek U: Postępowanie diagnostyczno-

-lecznicze w nadwrażliwości zębiny. Czas

Stomatol 2006, 59, 7: 461-472.

10. Kheirallah M, Baki A H: Kliniczna skutecz-

ność wybranych środków i ich wpływ na zno-

szenie nadwrażliwości zębiny. Czas Stomatol

1995, 48, 8: 520-525.

11. Radwan-Oczko M, Szulc M: Ocena klinicz-

na skuteczności past Sensodyne w znoszeniu

nadwrażliwości szyjek zębów. Czas Stomatol

2003, 7: 454-460.

12. Schiff T, Zhang YP, DeVizio W, Stewart B,

Chaknis P, Petrone ME, Volpe AR, Proskin

HM: A randomized clinical trial of the desen-

sitizing efﬁcacy of three dentifrices. Compend

Contin Educ Dent Suppl 2000, 27:4-10.

13. Sowinski JA, Ayad F, Petrone M, DeVizo W,

Volpe A, Ellwood R, Davies R: Comparative

investigations of the desentising efﬁcacy of a

new dentifrice. J Clin Periodontol 2001, 28,

1032-1036.

14. Sowinski J A, Bonta Y, Battista G W, Petrone

D, DeVizio W, Petrone M, Proskin H M:

Strength and Fresh Mint Sensodyne dentifric-

es Desensitizing efﬁcacy of Colgate Sensitive

Maximum. Am J Dent 2000 Jun,13, 3:116-

20.

15. Swift E J Jr: Causes, prevention, and treat-

ment of dentin hypersensitivity. Compend

Contin Educ Dent 2004, 25, 2: 95-106.

16. Sykes L M: Dentine hypersensitivity: a review

of its etiology, pathogenesis and management.

SADJ 2007, 62, 2: 66-71.

17. Sztogryn M, Jodkowska E: Ocena skuteczno-

ści produktów znoszących nadwrażliwość zę-

biny na podstawie doświadczeń autorów pol-

skich. Magazyn Stomat 2007, 4: 42-46.

18. Szymańska A, Mierzejewska A, Majewska-

Paradowska M, Paradowski G: Ocena sku-

teczności preparatu Seal & Protect w znosze-

niu nadwrażliwości zębiny. Magazyn Stomat

2003, XIII, 5, 54-57.

19. Walters P A: Dentinal hypersensitivity: A re-

view. J Contemp Dent Prac 2005, 6, 2: 107-

-117.

20. West N: Dentine hypersensitivity. Monogr

Oral Sci 2006, 20:173-189.

Otrzymano: dnia 15.IV.2008 r.

Adres autorek: 31-155 Kraków, ul. Montelupich 4

Tel./Fax: 012 4245420

e-mail: mdgajews@cyf-kr.edu.pl