Ćwiczenia 5

Budżet państwa. Polityka fiskalna.

Opracowanie:

mgr Grzegorz Sobiecki

Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Katedra Analizy Rynków i Konkurencji

Zagadnienia



Wpływ wydatków państwa na popyt globalny



Wpływ wydatków państwa na poziom produkcji zapewniającej

równowagę



Wpływ podatków netto na poziom produkcji zapewniającej

równowagę



Mnożnik zrównoważonego budżetu



Funkcje budżetu państwa



Rola budżetu w podziale Dochodu Narodowego



Źródła wpływów budżetowych



Zależności między stopą podatkową a realnymi wpływami do

budżetu – krzywa Laffera



Kierunki wydatków budżetowych



Równowaga budżetowa



Deficyt budżetowy i źródła jego pokrycia



Dług publiczny i jego skutki ekonomiczne

Referat

„Problem podatku liniowego”

Funkcja konsumpcji i zagregowanego popytu, równowaga
gospodarki w modelu gospodarki zamkniętej bez
państwa (przypomnienie)

Dochód, produkcja (Y)

Po

py

t

gl

ob

al

ny

(AD)

45

˚

Strona PODAŻOWA
(rzeczywista produkcja
=>rzeczywisty dochód)

Strona

POPYTOWA

(planowane

wydatki)

AD = Ia + Ca + KSK * Yr

AD = Ia + C

Sa => Ia

C = Ca + KSK * Yr

Ca

zagregowany

popyt

autonomiczny

ADa

dochody rozporządzalne
gospodarstw domowych
=
rzeczywista produkcja i
rzeczywiste dochody
Yr = Y
C = Ca + KSK * Yr
I = Ia

Funkcja konsumpcji a funkcja oszczędności w modelu gospodarki
zamkniętej bez państwa (przypomnienie)

Dochód, produkcja (Y)

Popy

t

globalny

(AD

)

45

˚

Y = AD

AD = Ia + Ca + KSK * Yr

AD = 12 + 8 + 0,6 * Yr

C = 8 + 0,6 * Y

Os

zc

zęd

no

ści

Inw

es

ty

c

je

S = -8 + 0,4 * Yr

Dochód, produkcja (Y)

Ia

Ca

Ia

Sa

Ia = 12

S = -Ca + KSO * Yr

C = Ca + KSK * Yr
I = Ia

C + S = Yr
C = Ca + KSK * Yr

Gdy Yr = 0
=> C = Ca oraz Sa = -Ca

50

50

20

20

Funkcja zagregowanego popytu w modelu
gospodarki zamkniętej z państwem

Dochód,

produkcja (Y)

Popy

t

globalny

(AD

)

45

˚

(rzeczywista produkcja
=>rzeczywisty dochód)

(planowane

wydatki)

Sa => Ia

Ca

ADa

G

C = Ca + KSK * Y
C’ = Ca + KSK’ * Y

= Ca + KSK * Yr

Yr = (1-t) * Y

C = Ca + KSK * Y
C’ = Ca + KSK * (1-t) * Y
I = Ia

dochody rozporządzalne

gospodarstw domowych

=

rzeczywiste dochody

≠

rzeczywista produkcja

Yrz

≠ Y

Yrz = (1-t) Y

C’ = Ca + KSK * Yr

= Ca + KSK * (1-t) * Y

KSK’ = KSK * (1-t)

Y

0

Y

h

Y

1

Y

0

=> Y.

efekt mnożnika

inwestycyjnego

Hipotetyczna krzywa, obrazuje

sytuację, gdyby wydatki

rządowe (G) nie wymagały

podatków (t)

t

– stopa podatkowa

(przeciętna)

Krańcowa skłonność do konsumpcji z dochodu
narodowego (KSK’) *

każda

dodatkowa złotówka dochodu rozporządzalnego

w

gospodarce zamkniętej

z państwem

(uwzględnia on podatek bezpośredni)

zwiększa popyt

konsumpcyjny na produkty krajowe o wartość

KSK (z dochodów

rozporządzalnych)

∆C =

KSK * (1-t)

*

∆Y

=

KSK

’ *

∆Y

∆C =

KSK

*

∆ [ (1-t) * Y ]

=

KSK

*

∆Yr

* używamy tu określenia krańcowej skłonności do konsumpcji z dochodu narodowego (oznaczamy KSK’),
która w modelu z państwem NIE jest równa jest krańcowej skłonności do konsumpcji z dochodu
rozporządzalnego (oznaczamy KSK) – występują podatki, które pomniejszają dochód narodowy

Yr = (1-t) * Y
KSK’ = KSK * (1-t)

a inaczej

: każda

dodatkowa złotówka dochodu narodowego

w gospodarce

zamkniętej z państwem zwiększa popyt konsumpcyjny na produkty krajowe o

wartość

KSK’ z dochodu narodowego

czyli

KSK przemnożonej przez ułamek tej

dodatkowej złotówki, która zostaje do rozporządzenia (po odjęciu części, przeznaczonej
na podatek)

Mnożnik

zrównoważonego budżetu

(mnożnik w modelu gospodarki z państwem)

Mechanizm

mnożnika w gospodarce z państwem, tzw. mnożnika

zrównoważonego budżetu (należy do mnożników „popytowych”) powoduje,

że wzrost globalnego popytu powoduje zwiększenie produkcji w większym

stopniu niż wynosi wzrost tego popytu

Mn

zb

=

1

1

– KSK’

∆Y = (∆G + ∆Ia) * Mn

zb

W modelu gospodarki z państwem (bez handlu zagranicznego) łączny

popytowy impuls (przyrost wydatków rządowych i inwestycyjnych)

spowoduje przyrost dochodu narodowego, zwielokrotniony wartością

mnożnika zrównoważonego budżetu

Mnożnik oblicza się według wzoru:

Ruch okrężny w gospodarce z państwem

- G

+Te
+Td
- B

Budżet państwa

(w modelu z państwem, bez

handlu zagranicznego)

:

NT

Podatki netto

(dochody budżetu)

Wydatki budżetu

Budżet państwa

Budżet państwa = zapis planu wydatków i

sposobów ich finansowania państwa

Deficyt budżetowy: G – NT < 0

Nadwyżka budżetowa: G – NT > 0

Równowaga w gospodarce z państwem, bez
handlu zagranicznego (przypomnienie)

Y ≡ C + S – B + Td
S ≡ (Y + B -Td) - C
Y ≡ C + I + G - Te

planowane

łączne odpływy

z obiegu

planowane

łączne dopływy

do obiegu

planowane

odpływy netto

(planowana

nadwyżka finansowa

sektora prywatnego)

planowane

dopływy netto

(planowany

deficyt budżetowy

państwa)

S + NT ≡ I + G

S -

I ≡ G - NT

Wnioski – skutek wydatków państwa

Wzrost wydatków państwa (

ΔG

) na dobra i

usługi (przy danej stopie podatkowej):

1.

podnosi poziom produkcji zapewniający

równowagę dzięki efektowi działania

mechanizmu mnożnika zrównoważonego

budżetu o ΔY = ΔG * Mn

zb

=

ΔG * (1/(1-

KSK’))

– produkcja rośnie do Y

2

= Y +

ΔY =

Y +

ΔG * (1/(1-KSK’))

2.

podnosi wpływy podatkowe do

(1-t) *

ΔY

3.

może też powodować powiększanie

deficytu budżetowego (lub zmniejszenie

nadwyżki budżetowej) (G - NT), jeśli

ΔG >

(1-t) *

ΔY

Wnioski – skutek zmiany wydatków państwa
wykres

Dochód,

produkcja (Y)

Popy

t

globalny

(AD

)

45

˚

(rzeczywista produkcja
=>rzeczywisty dochód)

(planowane

wydatki)

∆ G

C = Ca + KSK’ * Y

= Ca + KSK * Yr

Yr = (1-t) * Y

C = Ca + KSK * (1-t) * Y
I = Ia

Y

0

Y

1

Wnioski – skutek zmiany stopy podatkowej

Spadek stopy podatkowej (

Δt

) (przy danym

poziomie wydatków państwa):

1.

zwiększa poziom produkcji zapewniający
równowagę o

KSK * Y *

Δt

2.

zmniejsza wpływy podatkowe

3.

zwiększa rozmiary deficytu budżetowego

Ponieważ:
Y = KSK * (1-t) * Y
Y = KSK * Y - KSK * Y * t
ΔY = - KSK * Y * Δt

Wnioski – skutek zmiany stopy podatkowej
wykres

Dochód,

produkcja (Y)

Popy

t

globalny

(AD

)

45

˚

(rzeczywista produkcja
=>rzeczywisty dochód)

(planowane

wydatki)

C = Ca + KSK * Yr
Yr = (1-t)Y

C = Ca + KSK * (1-t) * Y
I = Ia

Y

0

Y

1

Rachunek dochodu narodowego
z państwem i handlem zagranicznym
(przypomnienie)

Y ≡ C + S – B + Td

S ≡ (Y + B -Td) - C
Y ≡ C + I + G + NX - Te

S + NT + Z ≡ I + G + X

łączne odpływy

z obiegu

łączne dopływy

do obiegu

S -

I ≡ (G - NT) + NX

odpływy netto

(nadwyżka finansowa

sektora prywatnego)

dopływy netto

(deficyt

budżetowy

państwa)

Eksport netto ≡

X

– Z

=

NX

(nadwyżka

obrotów

towarowych

z zagranicą)

+

≡

Co będzie jeśli S = I, G > NT i NX > 0?

Gospodarka państwa nie jest w równowadze…

Podatki netto ≡

NT

≡

Td + Te - B

Podatek dochodowy ≡

Td,

podatki pośrednie ≡

Te

Jak się kształtuje import i eksport w
gospodarce otwartej

(w naszym modelu)

Import,

ek

sp

or

t

Import

Dochód, produkcja (Y)

Eksport

nadwyżka
handlowa

deficyt
handlowy

IMPORT JEST

zależny od dochodu narodowego (Y)

EKSPORT NIE JEST

zależny od dochodu narodowego (Y)

(*) Wprowadziliśmy zagranicę, więc istotne jest teraz rozróżnienie

Założenia:

Krańcowa skłonność do importu (KSI)

Krańcowa Skłonność do Importu (KSI) pokazuje, jaką część każdej

dodatkowej złotówki dochodu (krajowego) podmioty (krajowe) chcą

wydać na dodatkowy import

każda

dodatkowa złotówka dochodu rozporządzalnego

w gospodarce otwartej z

państwem zwiększa popyt konsumpcyjny na produkty krajowe o wartość

KSK

(z dochodów rozporządzalnych)

przemnożone przez ułamek tej dodatkowej

złotówki, który zostaje do rozporządzenia (po odjęciu części, przeznaczonej

na zakup dóbr importowanych)

∆C =

KSK * (1-KSI) * (1-t)

* ∆Y =

KSK”

* ∆Y

∆C = KSK * (1-KSI)*

∆ [ (1-t) * Y ]

= KSK * (1-KSI) *

∆Yr

a inaczej

: każda

dodatkowa złotówka dochodu narodowego

w gospodarce

otwartej z państwem zwiększa popyt konsumpcyjny na produkty krajowe o

wartość

KSK” z dochodu narodowego

(

ale w mniejszym stopniu niż gdyby nie

było KSI)

czyli

KSK przemnożonej przez ułamek tej dodatkowej złotówki, która zostaje

do rozporządzenia po odjęciu części, przeznaczonej na podatek oraz przemnożone

przez ułamek tej dodatkowej złotówki, który zostaje do rozporządzenia po odjęciu

części, przeznaczonej na zakup dóbr importowanych

Mnożnik w gospodarce otwartej z państwem

Mn

go

=

1

1

– (KSK’ - KSI)

Mechanizm

mnożnika w gospodarce otwartej z państwem, tzw. mnożnika

gospodarki otwartej (należy do mnożników „popytowych”) powoduje, że

wzrost popytu globalnego (wydatki rządowe, inwestycyjne, eksport netto)

powoduje zwiększenie produkcji w stopniu większym niż wartość tego popytu

∆Y = (∆G + ∆Ia + ∆NX) * Mn

go

W modelu gospodarki otwartej z państwem łączny

popytowy impuls (przyrost wydatków rządowych, inwestycyjnych,

eksportu netto) spowoduje przyrost dochodu narodowego,

zwielokrotniony wartością mnożnika gospodarki otwartej

Mnożnik oblicza się według wzoru:

Mnożniki - podsumowanie

W gospodarce zamkniętej bez państwa
(„mnożnik inwestycyjny”)

Mn =

1

1

– KSK

Mn’ =

1

1

– KSK’

1

1

– KSK (1-t)

=

Mn’’ =

1

1

– KSK’’

=

1

1

– (KSK’-KSI)

=

1

1

– KSK(1-t)+KSI

impuls:

ΔI

impuls:

ΔI+ ΔG

impuls:

ΔI+ ΔG + ΔNX

pomnażają „impulsy” popytowe (pierwotne wydatki)

W gospodarce zamkniętej z państwem
(„mnożnik zrównoważonego budżetu”)

W gospodarce otwartej z państwem
(„mnożnik gospodarki otwartej”)

Ćwiczenia 5

Budżet państwa. Polityka fiskalna.

ZADANIA

Opracowanie:

mgr Grzegorz Sobiecki

Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Katedra Analizy Rynków i Konkurencji

Zadanie 1

Gospodarka z budżetem państwa i handlem zagranicznym jest w

stanie równowagi. Sytuację w gospodarce charakteryzują

następujące parametry: krańcowa skłonność do konsumpcji z

dochodów rozporządzalnych KSK=0,5, stopa podatkowa netto

t=20%, popyt państwa G=100, inwestycje autonomiczne I=250,

eksport netto NX=50, krańcowa skłonność do importu KSI=0,2.

Oblicz:

a)

wielkość produkcji równoważącej popyt globalny (dla
gospodarki otwartej)

b)

mnożnik inwestycyjny

c)

mnożnik zrównoważonego budżetu

d)

mnożnik dla gospodarki otwartej

e)

zmianę poziomu produkcji zapewniającej równowagę, przy

założeniu wzrostu eksportu netto NX o 20 oraz spadku KSI o

0,1 (inne parametry nie ulegają zmianie)

Zadanie 2

Gospodarka z budżetem państwa i handlem zagranicznym jest w

stanie równowagi. Sytuację w gospodarce charakteryzują

następujące parametry: krańcowa skłonność do konsumpcji z

dochodów rozporządzalnych KSK=0,5, stopa podatkowa netto

t=10%, popyt państwa G=200, inwestycje autonomiczne I=400,

eksport netto NX=50, krańcowa skłonność do importu KSI=0,1.

Oblicz:

a)

wielkość produkcji równoważącej popyt globalny (dla
gospodarki otwartej)

b)

mnożnik inwestycyjny (przy założeniu gospodarki zamkniętej

bez państwa)

c)

mnożnik zrównoważonego budżetu

d)

mnożnik dla gospodarki otwartej

e)

zmianę poziomu produkcji zapewniającej równowagę, przy

założeniu wzrostu eksportu netto NX o 100 oraz wzrostu KSI o

0,1 (inne parametry nie ulegają zmianie)