04 Parametry Przestrzenne

PODSTAWY ERGONOMII

i BiHP

Parametry przestrzenne i

materialne

rodowiska pracy,

parametry charakteryzuj

sylwetk

człowieka

Granice przestrzeni roboczej, s

determinowane przez:

- minimaln

powierzchni

jak

zajmowa

dzie wyposa

enie stanowiska,

- łatwo

ść

dostarczania materiału,

- długo

ść

traktów komunikacyjnych,

- jako

ść

warunków

rodowiskowych (zwłaszcza o

wietlenie),

- warunki bhp.

Struktura przestrzenna stanowisk pracy powinna:

- zapewni

bezpieczn

i wygodn

prac

dla 90% populacji u

ytkowników,

- by

dostosowana do ich ekstremalnych cech wymiarowych,

- umo

liwia

dopasowanie niektórych parametrów przestrzennych stanowiska

do indywidualnych potrzeb u

ytkowników, wprowadzaj

c mo

liwo

ść

regulacji,

- uniemo

liwia

powstawanie zagro

wypadkowych i szkodliwych dla

zdrowia,
- zapewnia

swobod

ruchów,

- zapewni

minimalny koszt biologiczny podczas wysiłku pracownika,

- zapewnia

dobre warunki widoczno

ci procesu pracy i otoczenia.

Punktem wyj

cia przy projektowaniu struktury przestrzennej stanowiska pracy jak

i jego elementów składowych s

wymiary antropometryczne u

ytkowników

oraz ich granice: pola widzenia i zasi

gów ruchu.

1-7 – rozmiary,
a* – granica pola widzenia;
b* – pozioma (normalna) linia widzenia;
c* – centralna linia widzenia;
d* – optymalna linia widzenia;
A – k

t powy

ej którego o

wietlenie nie daje ol

nienia, strefa

niewa

nych układów sterowniczych;

B – górna strefa mniej wa

nych układów sterowniczych i

kontrolnych;

C – strefa optymalna dla układów kontrolno-sterowniczych;
D – dolna strefa mniej wa

nych układów kontrolno-

sterowniczych;

E – zasi

Główne wielko

ci pomiarowe

uwzgl

dniane w analizie

struktury przestrzennej
stanowiska pracy w
zale

ci od:

- pozycji ciała: a) stoj

cej, b)

siedz

cej,

- ustawienia płaszczyzny pracy

lub obserwacji: a) pionowej,
b) poziomej, c) pod pewnym
k

tem.

Wysoko

ść

manipulacyjna (H

manip

) – podstawowa miara wła

ciwego poło

enia

strefy pracy w stosunku do operatora.

Okre

la ona wysoko

ść

od oparcia stóp do płaszczyzny poziomej przechodz

cej

przez miejsce optymalnego przyło

enia r

k w czasie pracy.

Wysoko

ść

manipulacyjna okre

la si

w zale

ci od przyj

tej pozycji ciała w

trakcie pracy i wymaga

dotycz

cych samych czynno

ci (cechy ruchu).

Dla pracy wymagaj

cej du

ej swobody ruchu, wykonywanej w pozycji stoj

cej,

wysoko

optymaln

jest poło

enie r

ki przy zgi

tym przedramieniu (około

5÷7,5 cm poni

ej łokcia).

Ogólne zalecenia doboru H

manip

w zale

ci od przyj

tej pozycji ciała

pracownika s

nast

puj

ce:

- dla pozycji stoj

cej - płaszczyzna pracy powinna znajdowa

7,5 cm

poni

ej łokcia,

- dla pozycji siedz

cej, wykonanie prac lekkich i

rednio ci

ęż

kich powinno by

liwe r

kami zgi

tymi w łokciu pod k

tem 90

lub lekko rozwartymi,

- dla pozycji przemiennej (siedz

co-stoj

cej) - H

manip

powinna by

taka jak dla

pozycji stoj

cej.

Kolejno

ść

post

powania przy ustaleniu wysoko

ci manipulacyjnej (H

manip

1. ustalenie typu pracy i ci

ęż

ci wykonywanych czynno

ci,

2. ustalenie pozycji ciała przyj

tej przez pracownika w trakcie pracy,

3. okre

lenie rodzaju wykonywanych ruchów,

4. ustalenie stopnia ograniczenia ruchowego dla przyj

tych ruchów,

5. ustalenie zakresu nastawno

ci siedziska i podnó

ka,

6. okre

lenie strefy wygody zwi

zane z danym typem pracy.

7. ustalenie H

manip

dla odpowiedniej warto

ci rozkładu normalnego danych

antropometrycznych.

Kształt i wymiar siedzisk:

- W = P

- 5 cm,

- G

min

= 2/3 U (warunek wa

ny ze wzgl

du na utrzymanie równowagi ciała, zapewnia swobod

ruchu nóg, zmniejsza ucisk ud),

- OT = 1/3 T (nie powinno by

poni

ej l

wi),

- OB = T - RA (zale

ne jest od obwodu ciała i długo

ci ramienia),

- SB = 1,5 M (gdzie: M - szeroko

ść

miednicy).

Parametry siedziska powinny zapewni

- warunków stabilizacji tułowia, ko

czyn i głowy u

ytkownika,

- stabilno

ci i trwało

ci samego siedziska,

- mo

liwo

ci jego regulacji i łatwej obsługi.

Uzyska

to mo

na stosuj

- profilowanie i pochylenie płyty siedziska (dla stanu pracy, k

t pochylenia

powinien by

zawarty mi

dzy 3

÷15

- kształtowanie cz

ęś

ci bocznych i opar

pod plecy

(promie

podparcia > 101,5 cm);

- podpórki pod stopy, łokcie głow

(w zale

ci od pełni

cej funkcji);

- wła

ciwe pokrycie płyt siedziskowych ze wzgl

du na ich:

• twardo

ść

(ugi

cie przy ruchach dynamicznych);

• szybko

ść

odprowadzania ciepła;

• współczynnik tarcia;
• wła

ciwo

ci elektryzuj

ce;

• działanie alergiczne.

Alternatywne siedzisko do pracy przed komputerem:

Strefy wygody i identyfikacji wzrokowej

Strefy wygody i identyfikacji wzrokowej zale

żą

od:

- pozycji ciała przy pracy,
- odległo

ci obrazu od oczu,

- charakteru wykonywanej pracy,
- rodzaju odbieranej przez zmysł wzroku informacji,
- wielko

ci obrazu, jego jednoznaczno

ci, ostro

ci itp.,

- warunków o

wietlenia.

Sposoby wykonywania czynno

ci roboczych:

- bez u

ycia wzroku, czyli tzw. ruchy

lepe;

- z u

yciem wzroku (czynno

ci te okre

lamy mianem koordynacji wzrokowo-

ruchowej).

Pole obserwacji – jest to całkowity zasi

g widzenia, w którym za pomoc

obu

oczu, bez ich poruszania, mo

emy zaobserwowa

e przedmioty

spoczywaj

ce, małe przedmioty poruszaj

ce si

lub sygnały optyczne.

Granice pola widzenia uwarunkowane s

przez:

- usytuowanie oka w oczodole;
- kształt anatomiczny oczu i nosa.

i wynosz

- w gór

- 37

÷45

;

- w dół - 53

÷55

;

- w bok (w stron

nosa) - 44

÷46

;

- w bok (na zewn

trz) - 60

Pola widzenia oka prawego i lewego pokrywaj

(widzenie obuoczne), dzi

temu mo

emy oceni

odległo

ść

i wielko

ść

ogl

danych przedmiotów.

W zale

ci od barwy

wiatła i przedmiotu pole widzenia si

zmienia.

Najwi

ksze jest dla

wiatła białego.

Ilo

ść

footoreceptorów zmniejsza si

wraz z oddalaniem si

od centrum siatkówki.

Wyró

niamy wi

c widzenie centralne i obwodowe.

Zmiana ostro

ci widzenia

w zale

ci od k

widzenia

- zakres widzenia ostrego

- zakres widzenia dokładnego

- zakres widzenia

redniego

- pole peryferyjne

Zmiana centralnego pola widzenia w zale

ci od:

przyj

tej pozycji ciała: a) siedz

cej, b) stoj

cej;

płaszczyzn obserwacji: c) pionowej, d) poziomej;
zasi

gów pola widzenia: 1) optymalny, 2) maksymalny.

Złudzenia optyczne dotycz

nast

puj

cych tendencji:

a) zarówno podobie

stwo jak i blisko

ść

nadaje strukturom ci

gło

ść

b) ci

gło

ść

a struktualizacja,

c) zamykania struktur,
d) sposób osadzenia linii wpływa na bł

ocen

ich długo

ci,

e) utrudnienia oceny wielko

ci w skutek zastosowanego kontrastu,

f) przeci

cie równoległych szeregiem prostych daj

złudzenie braku

równoległo

ci,

g) pozornej wielko

ci przedmiotu w zale

ci od jego barwy (element jasny-

bli

ej, ciemny-dalej) - zjawisko irradiacji,

h) pozornej odległo

ci przedmiotu wynikaj

cej z jego wielko

ci (element wi

kszy

- bli

ej, mniejszy - dalej),

i) złudzenia ruchu w wyniku przemiennego pojawiania si

struktur jasnych i

ciemnych.

Przykłady złudze

optycznych:

Warunki

wietlne wymagane dla celów widoczno

ci:

1. Zasada wła

ciwego nat

ęż

enia o

wietlenia. Okre

lona jest warto

ciami

minimalnymi i maksymalnymi. Minimalne nat

ęż

enie uwarunkowane jest

rodzajem wykonywanych czynno

ci i mo

liwo

rozró

niania

poszczególnych elementów (szczegółów), na stanowisku pracy. Maksymalna
warto

ść

zale

na jest od subiektywnego odczucia, od wyst

pienia zm

czenia

wzroku i wieku.

2. Zasada dostosowania czasu postrzegania, który jest funkcj

nat

ęż

enia

wietlenia, wielko

ci i kształtu obrazu lub jego pr

dko

ci ruchu, miejsca

pojawienia si

, zm

czenia i wieku patrz

cego.

3. Zasada równomierno

ci o

wietlenia zwi

zana z wymaganiami stawianymi

przez realizowane zadanie.

4. Zasada wła

ciwych stosunków luminancji (przedmiot a otoczenie).

Przedmiot musi by

wietlony silniej ni

otoczenie. Najsilniej w

pomieszczeniu powinien by

wietlony sufit (uzyskuje si

wówczas

maksymalne rozproszenie o

wietlenia ogólnego), nast

pnie -

ciany, a

najmniej - podłoga). Maksymalny stosunek luminancji nie powinien by

kszy od 1:40.

5. Zasada równomierno

ci kontrastu luminancji (przedmiot jako cało

ść

a jego

elementy). Obie te zasady (4 i 5) powi

zane s

ze zjawiskiem ol

nienia

(bezpo

rednim i po

rednim).

Wpływ na ol

nienie bezpo

rednie ma:

- nat

ęż

enie

ródła

wiatła,

- poło

enie

ródła

wiatła wzgl

dem linii wzroku (dla

ródeł umieszczonych

powy

ej k

ta 60

nad lini

wzroku - zjawisko ol

nienia ju

nie wyst

puje, im

bli

ej linii wzroku, tym działanie jest silniejsze),

- stopie

rozproszenia

wiatła,

- rodzaj zastosowanych opraw o

wietleniowych.

6. Zasada wła

ciwego kontrastu barwnego całego przedmiotu jak i jego

elementów (zbyt du

y kontrast - wzrok mo

e by

zbytnio przyci

gany do

elementów jaskrawych, przez co szybciej mo

e wyst

jego zm

czenie i

osłabienie ostro

ci, za mały - mo

e powodowa

zlewanie si

obrazu, co

równie

prowadzi do nadmiernego zm

czenia wzroku i spadku napi

cia

uwagi).

7. Zjawisko addytywno

ci barw. Działaj

wiatłem monochromatycznym na

barwne przedmioty mo

na uzyska

efekt: wzmocnienia danej barwy,

wytłumienia lub całkowitej jej zmiany na inn

8. Zjawisko stroboskopowe, które wyst

puje dla wyładowczych

ródeł

wiatła.

Podczas ruchu obrotowego urz

dzenia pracuj

cego przy tego typu

wietleniu mog

zachodzi

nast

puj

ce stany:

- pozornego bezruchu, je

eli cz

stotliwo

ść

strumienia

wietlnego b

dzie

równa wielokrotno

ci cz

stotliwo

ci obrotowej pracuj

cego urz

dzenia,

- pozornej zmiany pr

dko

ci obrotowej urz

dzenia b

cego w ruchu,

- pozornej zmiany kierunku obrotów.

Antropometria - metoda badawcza, stosowana w antropologii fizycznej,

polegaj

ca na pomiarach porównawczych cz

ęś

ci ciała ludzkiego np.: długo

ci, obj

ci czaszki, głowy, proporcji ciała, wagi ciała, rozstawu oczu itp.

Wykonywane pomiary antropometryczne charakteryzuj

sylwetk

- wyprostowan

– zajmuje si

tym antropometria klasyczna: statyczna i

dynamiczna;
- naturaln

, czyli tak

jak

przyjmuje człowiek podczas wykonywania

czynno

ci – zajmuje si

tym antropometria ergonomiczna.

W antropometrii klasycznej pomiary obejmuj

• ciało z wyj

tkiem głowy - sematometrii;

• głow

- kefalometrii;

• ko

ci - osteometrii.

Dla cech o charakterze statycznym (w pozycji nieruchomej, stoj

cej lub

siedz

cej) wykonywane s

pomiary:

• wysoko

ci, które słu

żą

do okre

lenia odległo

ci punktów

antropometrycznych od poło

enia, na którym stoi lub siedzi badany

(w pionie);

• długo

ci (poszczególnych cz

ęś

ci ciała);

• szeroko

ci i gł

boko

ci;

• obwodów;
•

rednicy chwytu r

koje

ci;

• współrz

dnych sklepienia stopy;

• k

tów mi

dzy palcami r

ki.

Pomiary cech dynamicznych obejmuj

• k

ty odchylenia ko

czyn górnych i dolnych (całych i ich cz

ęś

ci):

w dół, w gór

, w lewo i prawo;

• k

ty odchylenia i skr

tów głowy;

• k

ty skr

tu ko

czyn i ich cz

ęś

ci;

• k

ty odchylenia grzbietowego i podeszwowego stopy;

• k

ty odchylenia r

ki zaci

tej na uchwycie cylindrycznym.

Zakres ruchów mo

liwych

do wykonania przez

niektóre cz

ęś

ci ciała

Rozmieszczenie punktów

antropometrycznych,

dzi

ki którym otrzymuje

jednoznaczno

ść

wyników pomiarów

Pomiary przeprowadza si

w trzech płaszczyznach:

A. strzałkowo-

rodkowej, która dzieli ciało na stron

lew

i praw

;

B. czołowej, która przebiega wzdłu

osi głowy i dzieli ciało na cz

ęść

brzuszn

i grzbietow

;

C. poziomej, która dzieli ciało na cz

ęść

górn

i doln

Poło

enie poszczególnych

płaszczyzn pomiarowych.

Wyniki pomiarów opracowuje si

w oparciu o metody statystyczne. Populacja

ludzka podlega rozkładowi normalnemu (krzywej Gausa).

Wyniki bada

zebrano i opublikowano w atlasach antropometrycznych. Zawieraj

one nast

puj

ce dane:

• 182 cechy antropometryczne w kolejno

ci porz

dkowej, z

przynale

nym dla nich numerem;

• trzy charakterystyczne wielko

ci z rozkładu normalnego tj. dot. kwantyla 5 i

95 oraz mediany, przy zró

nicowaniu na płe

, z zastosowaniem

nast

puj

cych oznacze

: 0 - dla m

ęż

czyzn, 1 - dla kobiet;

• warto

ci pomiarów podawane s

w mm.

Rozkład populacji ludzkiej

Najcz

ęś

ciej, dane antropometryczne słu

żą

do:

• okre

lenia obszarów pracy;

• zasi

gów ruchów;

• rozpi

ci ruchów;

• doboru ludzi w przypadku techniki makietowania.

W procesie projektowania powinna by

zachowana nast

puj

ca kolejno

ść

post

powania:

1. nale

y odpowiedzie

na pytanie dla jakich u

ytkowników rozwa

any projekt

dzie przeznaczony i na tej podstawie dobra

kwantyl roboczy;

2. na podstawie atlasu antropometrycznego dokona

wyboru

najodpowiedniejszej cechy, uwzgl

dniaj

c zarazem dominacj

warto

ci ze

wzgl

du na płe

;

3. uwzgl

dni

tendencj

wzrostow

młodego pokolenia, a zatem oceni

aktualno

ść

zastosowanego atlasu antropometrycznego;

4. przyj

ąć

zapas (luz) projektowanego elementu konstrukcyjnego.

Stosowane s

nast

puj

ce oznaczenia:

K - wymiar konstrukcyjny,
L - niezb

dny dystans, luz, zapas miejsca,

0 - m

ęż

czy

ni,

1 - kobiety.

W procesie projektowania, dostosowanie wymiarów mniej jest skomplikowane,

gdy mamy do czynienia tylko z jednym wymiarem. Gorzej, gdy w gr

wchodz

ró

ne wymiary, a najtrudniej, gdy dotycz

kilku płaszczyzn (np.: kabina

pilota).

Przy projektowaniu stanowisk pracy z wykorzystaniem danych

antropometrycznych stosuje si

nast

puj

ce metody:

1. statystyczn

- polegaj

na wykonywaniu bada

wiadczalnych

dopasowania urz

dze

do u

ytkownika z uwzgl

dnieniem wszystkich

zainteresowanych w warunkach zbli

onych do rzeczywistych;

2. manekinów płaskich (fantomów) - w oparciu o model płaski przedstawiaj

sylwetk

człowieka w skali 1:1 z zachowaniem dokładnych proporcji

poszczególnych cz

ęś

ci ciała człowieka, z uwzgl

dnieniem płci i warto

progowych lub mediany. (Wady: praca jest zjawiskiem dynamicznym,
a traktowana jest tu w sposób statyczny, nie ma informacji o subiektywizmie
pracownika, brak orientacji o zm

czeniu u

ytkownika);

3. graficzna - wykorzystuje mo

liwo

ci komputera, podaje wiele wariantów,

a przy zastosowaniu odpowiedniego kryterium, pozwala na wybór wersji
najbardziej optymalnej;

4. eksperymentalna - wykonywane s

modele stanowiska w skali 1:5, 1:50

lub rzeczywistym, bada si

relacje grup co najmniej 5 osobowych

z reprezentacji kwantyli progowych i mediany - wyniki charakteryzuj

subiektywizmem.

Podstawowe pozycje przyjmowane przez człowieka:

• stoj

ca;

• siedz

ca;

• le

żą

ca.

Najmniejszy koszt wyst

puje dla pozycji le

żą

cej w stanie odpoczynku i wynosi

64,8 kcal /godz.

Pozostałe pozycje zu

ywaj

cej energii o:

• siedz

ca – 4%;

• kl

ca – 8,5%;

• stoj

ca – 12%.

Stan wymuszenia (powy

sze koszty energetyczne s

dla postawy

niewymuszonej) mo

e spowodowa

wzrost wydatków energetycznych nawet

o 60 %.

Pomimo tak małego kosztu fizjologicznego, pozycja le

żą

ca w trakcie

wykonywania czynno

ci roboczych nie mo

e by

przyj

ta za

najkorzystniejsz

poniewa

• stwarza ograniczenie swobody ruchów (zwłaszcza dla ko

czyn górnych);

• zwi

ksza udział wysiłku statycznego (r

k, głowy, czy te

innych mi

ęś

ni).

Pozycja siedz

ca charakteryzuje si

• du

żą

stabilizacj

tułowia (ograniczenie ruchów pozornych, pozwalaj

cych

utrzyma

ciało w danej pozycji);

• najlepsz

koordynacj

ruchow

czyn;

• odci

ąż

eniem ko

czyn dolnych, a nieraz i górnych (oparcia przy siedziskach);

• odci

ąż

enie układu krwiono

nego.

Zalety te oraz stosunkowo najni

szy koszt energetyczny kwalifikuj

pozycj

siedz

jako najergonomiczniejsz

Długie zajmowanie pozycji siedz

cej

▬►

dolegliwo

ci.

Podczas pracy w pozycji siedz

cej obci

ąż

one s

ęś

nie: grzbietu, brzucha i ud.

Spotykanymi dolegliwo

ciami s

zmiany w kr

gosłupie szyjnym oraz guzy

krwawnicze odbytu.

Podczas pracy w pozycji stoj

cej obci

ąż

one s

ęś

nie: nóg i grzbietu, w

wyniku czego cz

ęść

krwi (20-25%) gromadzi si

w ko

czynach dolnych, co w

efekcie zmniejsza dokrwienie całego organizmu, czyli wpływa niekorzystnie
na przemian

materii zachodz

w komórkach ustroju.

Prowadzi to te

do: obrz

ków, zastoi i rozszerzenia

ył. Ma wówczas miejsce

zniekształcenie stawów kolanowych, trwałe skrzywienie kr

gosłupa w odcinku

piersiowym. Mo

e to powodowa

utrudnienie w oddychaniu.

Podczas pozycji le

żą

cej, wyst

puje jednakowa warto

ść

nienia krwi we

wszystkich cz

ęś

ciach organizmu. Ten korzystny efekt charakterystyczny jest

jednak jedynie dla okresu wypoczynku.

Wykonanie jakiejkolwiek czynno

ci roboczej stwarza du

e niedogodno

ci, przez

ograniczenie swobody ruchu (np. praca r

kami uniesionymi do góry). Ma

wówczas miejsce szybsze m

czenie si

w wyniku wyst

powania elementów

statycznych podejmowanego wysiłku.

Z punktu widzenia fizjologii pracy, ka

dej z zajmowanych pozycji przez ciało

stawia si

warunek swobody i naturalno

ci. Za racjonaln

przyjmuje si

pozycj

wymagaj

najmniejszego wydatku energetycznego, czyli tak

która w minimalnym stopniu anga

uje układ mi

ęś

niowy i nerwowy. Jest ni

pozycja przemienna z przewag

siedz

cej.

Obszar pracy, czyli przestrze

robocza, jest to zbiór punktów, na które

pracownik oddziaływuje podczas pracy.

Istnieje podział obszaru pracy na:

• teoretyczny - który wyznaczany jest zasi

giem r

k pracownika, bez zmiany

jego pozycji ciała i miejsca;

• rzeczywisty - wyznacza go zasi

g r

k przy ruchu tułowia.

Obszar pracy jest charakteryzowany przez:

A. wymiary, asymetri

i kształt ciała (proporcje: szeroko

ci, długo

ci ciała i

jego elementów, oparte na danych antropometrii statycznej);

B. strefy pracy dla r

k i nóg (oparte na danych antropometrii dynamicznej);

C. strefy obserwacji i identyfikacji wzrokowej wynikaj

ce z budowy

anatomicznej człowieka i jego mo

liwo

ci psychofizycznych.

W oparciu o dokładne pomiary antropometryczne wyodr

bniono 4 typy budowy

ciała człowieka:

1. pykniczny (kr

py), charakteryzuj

cy si

: szerok

i krótk

głow

oraz

szyj

, prostymi, wysuni

tymi do przodu ramionami, beczkowatym,

otłuszczonym tułowiem, krótkimi ko

czynami górnymi i dolnymi,

delikatnymi i kształtnymi dło

mi i stopami, małymi, gł

boko

osadzonymi oczami, skłonno

do łysienia, skór

zaró

owion

;

2. leptosomiczny (szczupły) - owalna (tzw. ptasia) głowa o wydłu

onej

ęś

rodkowej twarzy i niedorozwoju jej cz

ęś

ci dolnej, nos cienki,

szyja długa, cienkie, słabo umi

ęś

nione ko

czyny, płaski tułów i klatka

piersiowa, du

e owłosienie, skóra blada;

3. atletyczny - głowa owalna (w kształcie jaja), silnie rozwini

ty układ

kostno-mi

ęś

niowy, szyja długa i mocna, ramiona szerokie, klatka

piersiowa wypukła, grube ko

ci i skóra;

4. dysplastyczny, który obejmuje grupy:

• eunochoidów: nadmierny wzrost, silnie owłosiona głowa o kształcie

wie

owatym, szerokie biodra;

• eunochidów z otłuszczeniem: policzków, szyi i

oł

dka; o twarzach

rozd

tych, krótkich nosach;

• infantylnych i niedorozwini

tych, charakteryzuj

cych si

proporcjami dzieci

cymi, z niedorozwojem tułowia.

Typy budowy ciała człowieka:
1 – pykniczny;
2 – leptosomiczny;
3 – atletyczny.

Typ budowy ciała warunkuje działalno

ść

gruczołów dokrewnych, co z kolei mo

wskazywa

na okre

lony typ temperamentu.

Podstawowe cechy okre

laj

ce temperament:

• wra

liwo

ść

zmysłow

, któr

cechuje: ostro

ść

słuchu, wzroku, smaku, w

chu,

dotyku, kinestezji, wra

liwo

ść

na barwy;

• uzdolnienia motoryczne, czyli siła i zr

czno

ść

czyn, siła i szybko

ść

ruchów ciała, du

a koordynacja ruchów;

• zdolno

ci psychiczne reprezentowane przez: pami

ęć

, wyobra

nie, my

lenie,

kojarzenie.

Typy temperamentów wg Kretchmera:

1. cyklotymiczny - warunkowany przez pykniczny typ budowy ciała;
2. schizotymiczny - zwi

zany z typem leptosomicznym;

3. wiskozyjny - który ł

czy si

z atletycznym typem budowy ciała.

W staro

ytno

ci istniał podział na 4 typy temperamentów: sangwinicy,

flegmatycy, cholerycy i melancholicy.

Populacja ludzka wykazuje asymetri

ciała morfologiczn

, dynamiczn

funkcjonaln

U osób prawor

cznych notuje si

• wi

ksze wymiary: lewej strony głowy, prawej r

ki, lewej nogi;

• wy

funkcj

i struktur

lewej półkuli mózgu;

• wi

ksz

stotliwo

ść

i precyzj

ruchów w r

ce prawej;

• wi

ksz

sił

w r

ce prawej i lewej nodze.

Osoby lewor

czne zamiennie.

da z cz

ęś

ci składowych ciała ma do spełnienia odpowiednie funkcje ruchowe.

e by

traktowana oddzielnie lub grupowo.

ęś

ci tworz

ce ko

czyn

górn

• staw ramienny (wieloosiowy, który działa prawie w ka

dym kierunku),

• rami

• staw łokciowy (zawiasowy),
• przedrami

• staw promieniowo-nadgarstkowy (zło

ony),

ka składaj

ca si

• nadgarstka;
•

ródr

cza;

• stawów

ródr

czno-palcowych (zginanie i prostowanie zachodzi w osiach

poprzecznych, odwodzenie i przywodzenie - w prostopadłych do poprzednich);

• 5 palców.

czyna ta mo

e ł

cznie wykonywa

szereg rodzajów ruchów takich jak:

zginanie i prostowanie, odwodzenie i przywodzenie, odwracanie i nawracanie
i ich wypadkowa - obwodzenie.

Podstawow

funkcj

ki jest ruch i chwyt.

e ona równie

pełni

funkcj

kontaktu i porozumiewania si

zarówno ze

swym wn

trzem jak i z otoczeniem, gdy

celem jej jest eksploracja

wiata

zewn

trznego (receptory dotyku).

Dział ergonomii po

cony zasadom funkcjonowania r

ki nosi nazw

hirotechniki.

Sprecyzowane s

w nim zalecenia optymalizuj

ce u

ycie tej ko

czyny np.:

• im wi

ksza powierzchnia styku dłoni, tym lepiej rozkładany jest trzymany

ęż

ar,

• praca dłoni

nie mo

e by

wykonywana, je

eli rozkład siły jest > 32 kg/cm ,

• kciuk pracuje przeciwstawnie do pozostałych palców (tzw. chwyt dłoniowy,

czyli siłowy).

Wykonanie przez człowieka ruchu dokonuje si

w obszarze zwanym stref

pracy.

Wielko

ść

i kształt strefy zale

żą

od:

• pozycji ciała jak

przyjmuje człowiek w czasie wykonywania pracy;

• cz

ęś

ci ciała u

ytej do ruchu: jedna z ko

czyn (która), obie, palce;

• rodzaju wykonywanego ruchu;
• cechy ruchu: szybko

ci, precyzji i kierunku;

• rodzaju wykonywanej pracy;
• warto

ci u

ytej siły i cz

sto

ci manipulacji;

• płaszczyzny pracy i jej poło

enia.

Wyznaczenie strefy oparte jest na zasi

gu i rozpi

ci całych ko

czyn i ich

ęś

ci.

Rozró

nia si

zasi

• normalny - zakre

lony przez przedramiona przy nieruchomym tułowiu;

• maksymalny - zakre

lony przez wyci

gni

i palce przy nieruchomym

tułowiu.

Zasi

gi mog

wykre

lane dla płaszczyzny i, dla ró

nych pozycji ciała.

Rozpi

ci ruchów swobodnych podane s

w atlasie antropometrycznym

ludno

ci dorosłej.

Wykre

lenie zasi

gów pozwala na okre

lenie typu strefy pracy:

I. optymalna, która mo

e by

wyznaczona z zasi

gu normalnego wspólnego

dla obu r

II. dopuszczalna, okre

lona przez zasi

g maksymalny, wspólny dla obu r

III. dopuszczalna dla prac wykonywanych przez ka

z osobna;

IV. mo

liwa lecz nie zalecana, wyznaczona przez zasi

g maksymalny dla

dej r

ki oddzielnie.

W ka

dej z tych stref dopuszczalne jest wykonywanie tylko

le okre

lonych

czynno

ci.

I tak w strefie:

I. czynno

ci precyzyjne, ruchy podstawowe;

II. czynno

ci mniej precyzyjne, ruchy podstawowe;

III. ruchy pomocnicze;
IV. ruchy pomocnicze o małej cz

sto

ci wyst

powania.

Rodzaje zasi

gów ko

czyn górnych i stref pracy

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:

więcej podobnych podstron