Rozwój percepcji i uwagi

•

Sprawności

percepcyjne dziecka

P

percepcyjne dziecka

•

Teorie rozwoju

P

L

sensorycznego i
percepcyjnego

A

N

•

Uwaga

•

Funkcje

N

Funkcje

zarządzające

T

j

j

Trzy procesy rozwoju percepcyjnego

Odbieranie rażeń (

aże ie

•

Odbieranie wrażeń (wrażenie –
doświadczenie wynikające ze stymulacji jednego

nar ądó m słu)

z narządów zmysłu)

•

Spostrzeganie (spostrzeżenie – interpretacja

t

l ji j

d t

i

stymulacji sensorycznej na podstawie
doświadczenia)
U

( l k j k śl

h d

h

•

Uwaga (selekcja określonych danych
sensorycznych do przetwarzania percepcyjnego i

kl

i

poznawczego, przy wykluczeniu
konkurencyjnych danych)

ś

Sprawności percepcyjne niemowlęcia

•

WZROK

•

WZROK

•

SŁUCH

•

WĘCH

•

WĘCH

•

SMAK
DOTYK

•

DOTYK

•

RÓWNOWAGA

ZMYSŁY
PODSTAWOWE

•

CZUCIE GŁĘBOKIE

WZROK

WZROK

Ogranic one możli ości no orodka

•

Ograniczone możliwości noworodka –
akomodacja wzrokowa (ok. 21 cm).
P f

j bi któ t

h ó

•

Preferencja obiektów tworzących wzór.

•

Preferencja obiektów znaczących (twarz ludzka).

•

Rozwój widzenia stereoskopowo-binokularnego
od 3,5 miesiąca życia.

•

Widzenie głębi – urwisko wzrokowe.

SŁUCH

•

Wrażliwość na bodźce słuchowe w 25 tyg. ciąży.

•

Ograniczone możliwości noworodka.

•

Preferencja dźwięków o czystych tonach

i o wysokiej częstotliwości.
P f

j ł

l d ki

ł

ki!

•

Preferencja głosu ludzkiego – głosu matki!

WĘCH

Ę

•

Unikanie nieprzyjemnych bodźców i pozytywne

•

Unikanie nieprzyjemnych bodźców i pozytywne
reakcje na bodźce przyjemne.

•

Od 6 tyg życia preferencje dla zapachu matki

•

Od 6 tyg. życia preferencje dla zapachu matki.

SMAK

SMAK

•

Preferencja smaku słodkiego

•

Preferencja smaku słodkiego.

•

Zdolność rozróżniania smaków: słony, słodki,
kwaśny gorzki

kwaśny, gorzki.

•

Około 4 miesiąca pojawia się zainteresowanie
smakiem słonym

smakiem słonym.

DOTYK

•

Pierwsze oznaki wrażliwości na bodźce

•

Pierwsze oznaki wrażliwości na bodźce
zewnętrzne.

•

Już w 2 miesiącu życia płodowego dziecko

•

Już w 2 miesiącu życia płodowego dziecko
reaguje na uderzenie po stronie ust.

Ó

RÓWNOWAGA

•

Wrażliwość na stymulacje narządu równowagi
na wszystkich trzech osiach: przód – tył, góra –

y

p

y , g

dół, z boku – na bok.

•

Kołysanie.

y

•

Zwiększenie czujności w pozycji pionowej w
porównaniu z pozycją poziomą.

porównaniu z pozycją poziomą.

K

j

j

j

S S

(1932/1985)

Koncepcja rozwoju percepcyjnego S. Szumana (1932/1985)

Faza aktu
spost eżeni

Etapy rozwoju

spostrzeżeni
owego

Monosensoryczny

i

Polisensoryczny Monosensoryczny

ó

pierwotny

wtórny

Inicjująca

Pobudzenie
peryferycznej części

Pobudzenie
jednego zmysłu

Pobudzenie zmysłu
lub odbiór znaku

p y

y

j

ę

receptora

j

g

y

Finalizująca

Pobudzenie
centralnej części

Zaangażowanie
innego zmysłu

Aktualizacja notacji*
przedmiotu

centralnej części
receptora

innego zmysłu

przedmiotu

Efekt
poznawczy

Mozaika
pojedynczych wrażeń

Kompleks wrażeń,
notacja*

Powstanie
umysłowego obrazu

poznawczy

pojedynczych wrażeń

notacja
przedmiotu

umysłowego obrazu
przedmiotu

* symboliczny zapis

Spostrzeganie synkretyczne

•

Spostrzeganie całościowe, w którym części
i

i j i dł

i d ł ś i d

j

istnieją nieodłącznie od całości danej w
spostrzeżeniu; nieumiejętność odróżnienia

ól

h l

ó k

l k

poszczególnych elementów kompleksu
percepcyjnego;

•

Claparede, Szuman, Binet

Teorie rozwoju sensorycznego i

Teorie rozwoju sensorycznego i
percepcyjnego

• podkreślenie znaczenia doświadczenia

j

j

ż i

Uczenia się

w rozwoju percepcyjnym; wrażenia

budowane są przez skojarzenia

ę

Hebb

• podkreślenie znaczenia ewolucji

Etologiczna

• podkreślenie znaczenia ewolucji

Gibsonowie

• procesy poznawcze wyprzedzają

percepcję

Poznawcza

Pi

percepcję

Piaget

Kier nki ro

oj percepc jnego

Kierunki rozwoju percepcyjnego

W asta ie ażli ości i c łości o ga ó

•

Wzrastanie wrażliwości i czułości organów
percepcyjnych; najwyższa wrażliwość zmysłów
pr pada na okres adolescencji

przypada na okres adolescencji;

•

Spostrzeganie mimowolne Æ spostrzeganie
d

l

dowolne

•

Wzrost precyzji spostrzegania (globalne Æ

li

Æ

)

analityczne Æ syntetyczne)

Orientacja

c asie

Orientacja w czasie

E

( bi k

)

•

Egocentryzm czasowy (subiektywny czas)

•

Obiektywizacja czasu

•

Szuman – dziecko orientuje się najpierw w
dużych przedziałach czasu (pory dnia, roku, dni
tygodnia, godziny)

•

Zasada przeciwieństwa

Orientacja

pr estr eni

Orientacja w przestrzeni

E

d i i i

i

•

Egocentryczne ramy odniesienia w nieznanym
otoczeniu

d

ł

•

Poznawanie przestrzeni w działaniu

•

4rż rozumienie komunikatów: wysoko, daleko,
blisko, góra-dół, obok; trudność z
komunikatami: przód – tył, wewnątrz-zewnątrz;

U

Uwaga

•

Odruch orientacyjny

jako najwcześniejsza postać uwagi. Naturalne

j

j

j

p

g

reakcja na nowy bodziec, która wzmacnia
przetwarzanie bodźca i zawiera ukierunkowanie

przetwarzanie bodźca i zawiera ukierunkowanie
oczu i uszu, w celu optymalnego odbioru
stymulacji Przejaw pozytywnej uwagi

stymulacji. Przejaw pozytywnej uwagi.

Od

h b

•

Odruch obronny

przejaw negatywnej uwagi.

Preferencje uwagowe dzieci w okresie

Preferencje uwagowe dzieci w okresie
wczesnego dzieciństwa (Kagan)

Od 12 miesiąca –

prowokujące do

Do 3 miesiąca –

kontur i ruch

prowokujące do

stawiania hipotez

dotyczących

funkcjonowania

świata

kontur i ruch

świata

3-12 miesiąc –

wzorce

wzorce

zaskakujące i

niezgodne z

oczekiwaniami

Aspekty uwagi wg Flavella

•

Kontrola uwagi

•

Kontrola uwagi

•

Adaptacyjność

•

Planowość

•

Planowość

•

Strategie

Rozwój uwagi

Uwaga

Uwaga

Uwaga

Uwaga

przypadkowa

Uwaga

uporządkowana

Uwaga

zogniskowana

Uwaga

mimowolna

Uwaga

dowolna

o o

U

l kt

Uwaga selektywna

Zdolność do wyboru jednego bodźca czy źródła

•

Zdolność do wyboru jednego bodźca, czy źródła
stymulacji kosztem innych (Nęcka, 2000);
W iki b d ń

•

Wyniki badań:

▫ Istotny wzrost szybkości selekcji następuje do 10 r.ż.

I

d i i

b i j i

i j d k

j

▫ Im starsze dzieci tym szybciej i poprawniej dokonuje

selekcji;
U

l kt

ij

i d

ż ( b iż i

▫ Uwaga selektywna rozwija się do 10 r.ż. (obniżenie

sprawności przetwarzania informacji na początku
dorastania i pod koniec późnego dzieciństwa);

dorastania i pod koniec późnego dzieciństwa);

▫ Hipoteza myśliwego

Executive functions

EF

•

System wyższych funkcji poznawczych które

•

System wyższych funkcji poznawczych, które
pozwalają człowiekowi planować i realizować
wyznaczone cele i rozwiązywać problemy

wyznaczone cele i rozwiązywać problemy.

t

i

h

b

ż

h f k ji

•

„system powiązanych z sobą wyższych funkcji
poznawczych odpowiedzialnych za podejmowanie
i t

j

l

h i ki

k

h

l

h

ń

intencjonalnych i ukierunkowanych na cel zachowań
polegających na rozwiązywaniu problemów

”

(Kielar Turska Białecka Pikul Skórska 2006 s 36)

(Kielar - Turska, Białecka – Pikul, Skórska, 2006, s. 36)

EF są niezbędne, gdy:

•

uczymy się nowych umiejętności,

•

planujemy i podejmujemy decyzje,

p

j

y p

j

j

y

y j ,

•

rozwiązujemy problemy,

•

inicjujemy nowe sekwencje działań,

inicjujemy nowe sekwencje działań,

•

świadomie kontrolujemy zachowanie,

•

przezwyciężamy silne nawykowe reakcje

•

przezwyciężamy silne, nawykowe reakcje.

Komponenty EF

Planowanie

Pamięć

robocza

Hamowanie

(kontrola

hamowania

Elstyczność

poznawcza

hamowania,

inhibitory

control)

poznawcza

(giętkość)

Narzędzia służące do pomiaru EF

•

The Handgame

g

•

Day/Night Stroopa

•

The Opposite Words

The Opposite Words

•

DCCS Dimensional Change Card Sort -
to wersja Testu Sortowania Kart z

to wersja Testu Sortowania Kart z
Wisconsin (The Wisconsin Card Sorting
Test - WCST)

Test WCST)

DZIEŃ

X

DZIEŃ

X

NOC

NOC

X

NOC

X

DZIEŃ