1.Osobowość – pojęcie, definicje: Osobowość to
stała organizacja charakteru, temperamentu,
intelektu i i budowy ciała determinująca adaptację
do środowiska. Trójczynnikowy model
osobowości: psychotyczność, ekstrawersja i
neurotyczność.

2. Rodzaje metod stosowanych w diagnozie
osobowości:Niespecyficzne – niekliniczne –
obserwacja, wywiad, analiza wytworów.
Specyficzne – techniki psychometryczne – testy
psychologiczne, inwentarze, kwestionariusze,
ankiety psychologiczne

3. Cele diagnozy psychologicznej: Jej zadaniem jest
opisanie funkcjonowania osoby zgłaszającej się na
badanie, a także sformułowanie zaleceń do dalszego
postępowania i prognozy na przyszłość. Celem jest
dokonanie opisu nieprawidłowości w zakresie
zachowania i funkcjonowania osoby w różnych
sytuacjach życiowych oraz określenie stopnia
udziału mechanizmów psychologicznych,
organicznych lub środowiskowych w powstawaniu
tych zaburzeń. Lepsze zrozumienie osoby, wykrycie
dysfunkcji psychicznych oraz ustalenie jaki udział
miały uwarunkowania fizjologiczne, psychologiczne
i środowiskowe.

4. Rodzaje diagnoz:Diagnoza nozologiczna –
pochodzi z medycyny, rozpoznaje symptomy, wybór
jednostki chorobowej oraz rokowania. Traktowanie
przedmiotowe, etykietowanie, dostrzeganie choroby
nie osoby. Diagnoza funkcjonalna – pogłębiony i
wnikliwy obraz problemu, poszukiwanie drogi
terapii, funkcjonowanie osoby w pewnych obszarach
życia Diagnoza interakcyjna – psychospołeczna –
współpraca z osobą oraz jej otoczeniem, osoba
badana jako partner przedsięwzięcia, konsultowanie
etapów i wniosków z pacjentem, protodiagnoza - coś
co poprzedza diagnozę.

5. Typy diagnozy według Ziemskiego:
•Klasyfikacyjna - Przyporządkowanie danych do jakiegoś
typu lub klasy. Klasa jest efektem indukcyjnego uogólnienia –
poszukiwania stanu typowego lub pojęcia, porządkującego
zróżnicowane obserwacje. •Genetyczna - Koncentrująca się na
pochodzeniu aktualnego stanu, na przyczynach. Tu najważniejszy jest
wyjaśniający charakter diagnozy. •Prognostyczna -
Poszukiwanie stanów przyszłych, które można wyprowadzić z
aktualnego •Funkcjonalna - Poszukiwanie sensu elementów
wyodrębnionych z całości i określanie funkcji jakie dane elementy w
niej pełnią •Rozwojowa - Celem diagnozy mogą być
deficyty rozwojowe – diagnoza negatywna, a także
obszary rozwoju w których jednostka jest zaawansowana –
diagnoza pozytywna. Ze społecznego punktu widzenia
ważniejsze jest zapobieganie kryzysom i wspomaganie rozwoju
zamiast usuwania istniejących już dysfunkcji.

6. Model procesu diagnozowania wg Paluchowskiego: Etap
prediagnostyczny , Etap badania diagnostycznego – identyfikacji,
Etap wyjaśniania, Etap interwencji

7. Charakter kontaktu badający-badany w procesie
diagnostycznym: Niesymetryczny – jeden ma wyższe
kompetencje ale drugi jest w centrum uwagi, Planowy – ustalenie
celów i procedur, Formalny – przebiega w jasno określonym
miejscu i czasie

8. Zasady postępowania w procesie diagnozy: Zasada
dobroczynności względem klienta, Ufność klienta, psycholog nie ma
mocy i nie uzdrawia, diagnosta przekazuje swoje oczekiwania a klient
współpracuje- zasada kooperacyjna , kontrakt psychologiczny chroni
interesy klienta, jednakowe warunki diagnozowania dla wszystkich
badanych.

9. Orientacja patogenetyczna i salutogenetyczna

Faza badania i wstępnych decyzji – w poradnictwie

Orientacja patogenetyczna – diagnoza koncentruje
się na poszukiwaniu przyczyn zaburzeń. Model
obejmuje czynniki chorobotwórcze, predyspozycje
podmiotowe, czynniki środ., i czynniki
ryzyka.Orientacja salutogenetyczna – celem jest
próba zidentyfikowania cech (zasobów), które
pozwalają utrzymać zdrowie mimo niejednokrotnie
skrajnie niesprzyjających warunków zewnętrznych
albo do niego powrócić.

10. Rola teorii psychologicznych w diagnozowaniu
(Paluchowski)

- przy scalaniu danych daje wspólny układ
odniesienia „normalizuje” dolegliwości klienta – inni
jako tło; - generator pomysłów interpretacji przy
stawianiu hipotez wyjaśniających; - odwołanie
się do teorii psychologicznej pozwala uniknąć tego,
że własne stany psychiczne, własne doświadczenia
rzutujemy na inną osobę

11. Rekomendacje dla diagnostów pozwalające
zmniejszyć ryzyko popełnienia błędów

1) powinien stosować przynajmniej częściowo
strukturalizowane odmiany wywiadów 2) brać pod
uwagę nie tylko dane, kt.wspierają jego hipotezy, ale
tez rozważyć i wyliczyć w diagnozie wszystkie dane,
które jego hipotez nie potwierdzają 3)
rozpoznawanie zaburzeń psychicznych powinno
opierać się na uważnej analizie kryteriów
diagnostycznych, opisanych w aktualnych
podręcznikach diagnostycznych (DSM –IV czy ICD-
10) 4) diagnosta powinien unikać wyłącznego
polegania na swojej pamięci i posługiwać się
zapisem lub notatkami 5) aktywnie uzyskiwać
informacje zwrotne na temat trafności i użyteczności
swoich diagnoz 6)zdobyć jak najwięcej wiedzy
teoretycznej i empirycznej na temat osób lub grup
które diagnozuje – uzyskanie wyczerpujących inf.
oraz umożliwi poprawną diagnozę 7)praktyczny
diagnsta powinien meć stały kontakt z profesjonalną
literaturą i na bieżąco poszerzać i uzupełniać swoją
wiedzę.

12. Test psychologiczny: Badanie testowe to taka
sytuacja, w której osoba badana uczestniczy
dobrowolnie, świadoma celu jakim jest jej ocena.
Sytuacja tworzona specjalnie dla celów
diagnostycznych, w której wywołuje się zachowania
typowe pod względem tej charakterystyki jaka ma
być przedmiotem celowej obserwacji. Sytuacja, która
od diagnosty nie wymaga osobistego zaangażowania
i w której jasno jest określony zakres i rodzaj
dopuszczalnych zachowań. Właściwości
psychometryczne: Obiektywność, Standaryzacja,
Rzetelność, Trafność, Normalizacja, Adaptacja

Kwestionariusz – osobowości jest metodą badania
osobowości wykorzystującą samoopis w postaci
odpowiedzi osoby badanej na zbiór standardowych
pytań, stwierdzeń lub jednorazowych określeń.

13. Wymogi stawiane testom psychologicznym
(standaryzacja, normalizacja, obiektywność,
trafność, rzetelność, kulturowa adaptacja testów)

Standaryzacja- takie opracowanie testu, by badania
można było przeprowadzić w sposób jednolity
(sposób pytania, kolejność, sposób notowania).
Obejmuje instrukcję dla badającego: określenie
szczegółowych instrukcji wstępnych, podanie zasad
oceny i interpretacji odpowiedzi, posługiwanie się
pomocami identycznymi, z tymi które stosowano
podczas normalizacji. Normalizacja – statystyczne
opracowanie testu. Przeliczanie wyników surowych
na jednostki, aby można go było porównać do
populacji i umieścić w rozkładzie normalnym.
Umożliwia interpretację, czy wynik jest w normie
powyżej, czy poniżej przeciętnej. Obiektywność –
niezależnie od tego kto bada i gdzie powinien być
zbliżony wynik. Rzetelność – test dokładnie mierz to
co ma mierzyć, jeśli badamy osobę danym testem po
jakimś czasie powinno się otrzymać te same wyniki.
Trafność – test jest tak dobrany, aby mierzył to co
ma zmierzyć (obszar zastosowania testu), dobór
testu do zmiennej jaką mamy zmierzyć. Adaptacja
kulturowa testu – dopasowanie testu
obcojęzycznego do warunków kraju, w kt.będzie
stosowany;proces przystosowania wersji pierwotnej
testu do specyfiki lokalnej. Obejmuje tłumaczenia,
strategię psychometryczną (empiryczne
potwierdzenie podobieństwa rozkładów odpowiedzi
na pozycje testowe i/lub rozkładów globalnych),
strategię pragmatyczną (przyjęte kryterium dobrej
adaptacji narzędzia- podobieństwo funkcji jaką ma
spełniać dana technika i decyzji jakie są
podejmowane w oparciu o uzyskane wyniki testu).

14. Zabiegi minimalizujące ryzyko uzyskania
nierzetelnych wyników: procedura doboru pytań –
neutralna treść; ustala się na ile pozycji testowych
może nie być odpowiedzi by test jeszcze nadawał się
do interpretacji (10% ogółu pytań); ustala się ile
odpowiedzi pośrednich tzw. wymijających typu „nie
wiem”może być tolerowanych;w test „wmontowuje
się” specyficzne bezpieczniki, KLUCZE
KONTROLNE (kłamstwa, typowości, zniekształceń
w kierunku pozytywnym i negatywnym); ciągi
takich samym odpowiedzi, np.na tak; doświadczeni
diagności rozpoznają zafałszowana wyników lub
błędy w obliczeniach po wysoce nietypowym profilu
osobowści.

16. NEO-FFI I NEO-PI-R: podstawy teoretyczne-
„Model pięciu czynników”:charakter najbardziej
ogólnych właściwości zachowania, wykazują
interindywidualną (międzyosobniczą) zmienność,
wykazują intraindywidualną (u tej samej jednostki)
stałość czasową i sytuacyjną, są uwarunkowane
biologicznie. Charakterystyka cech osobowości:
ogólność cech, realność cech, niezmienność cech,
uniwersalność cech, biologiczność cech.Model
osobowości Costy i McCrae: 5 głównych
czynników, z których każdy zawiera po 6
składników pozwalających na rozłączną
klasyfikację: neurotyczność, ekstrawersja, otwartość
na doświadczenia, ugodowość, sumienność.

NEO-FFI - materiał testowy: 60 pozycji po 12 dla
każdej z 5 skal, każda pozycja jest twierdzeniem,
które wymaga od respondenta ustosunkowania się w
postaci udzielenia odpowiedzi na 5-stopniowej skali
od „zdecydowanie nie zgadzam się” do
„zdecydowanie zgadzam się”. Czas badania: 10-15
min., od 15 r.ż., grupowo i
indywidualnie.Normalizacja- steny, utworzono 5
grup wiekowych. Zastosowanie: badania naukowe i
aplikacyjne, poradnictwo zawodowe i
wychowawcze, nie zaleca się do badań klinicznych.

NEO-PI-R- wersja oparta na samoopisie, dwie-jedna
dla kobiet i jedna dla mężczyzn,nie zawiera skal
kontrolujących. Materiał testowy: 240 pozycji,
każdy z 5 czynników zawiera 6 składników, po 8
twierdzeń dla każdego, pomoce-podręcznik, arkusz
odpowiedzi, arkusz profilu osobowości, arkusz”Twój
wynik w inwentarzu NEO-PI-R”.Polska adaptacja-
Jerzy Siuta, polska normalizacja dwie grupy: 17-29
lat i 30-79 lat, oddzielnie dla kobiet i mężczyzn.Czas
badania: 35-45 min.Procedura badania: papier-
ołówek, indywidulne lub grupowe, po zakończeniu
sprawdzenie czy badany udzielił wszystkich
odpowiedzi i podał dane osobowe.Nie
diagnozujemy
zaburzeń!!!Zastosowanie:empiryczne badania nad
osobowością i jej korelatami;psych.kliniczna; dla
osób rozpoczynających terapię;medycyna
behawioralna i psychologia zdrowia; nie u dzieci,
pacjentów z wyraźnymi objawami psychotycznymi i
demencją.

17. EPQ-R- podstawy teoretyczne:osobowość to w
miarę stała organizacja charakteru, temperamentu,
intelektu i budowy ciała, determinująca specyficzną
dla podmiotu adaptację do środowiska;
trójczynnikowy model osobowości PEN:
psychotyczność, ekstrawersja, neurotyczność.
Adaptacja Drwala i Brzozowskiego (1995):od 16
r.ż., normalizacja-(1414 osób)uczniowie szkół
średnich, studenci osoby dorosłe (18-76 lat);normy
osobno dla mężczyzn i kobiet; wyniki surowe na
steny.Materiał testowy: papier-ołówek, arkusz
pytań, arkusz odpowiedzi, cztery klucze, podręcznik.
Procedura badania: indywidualnie lub grupowo,
czas:20-25 min., jedna z dwóch odpowiedzi: T/N.
Zastosowanie: diagnoza struktur osobowości,
odporność na stres, poradnictwo zawodowe,
selekcja, poradnictwo małżeńskie i rodzinne,
grupowe badania kliniczne i penitencjarne, nie
diagnozuje się pacjentów psychiatrycznych,
pomocne w analizowaniu obszarów złego
funkcjonowania. Adaptacja Jaworowskiej
(2011):106 pytań, 6 skali: 3 z nich to skala PEN
(psychotyzm, ekstrawertyzm i neurotyzm), skale
dodatkowe: skala kontrolna - kłamstwa (tendencja
do przedstawiania siebie w lepszym świetle) oraz
skłonność do uzależnień i skłonność do
przestępstw.Normalizacja: uczniowie, studenci i
osoby dorosłe;dwie grupy wiekowe: 16-30 i 31-69

lat;oddzielnie kobiety i mężczyźni. Procedura
badania: grupa lub indywidualnie, czas:20-25 min,
badani czytają instrukcję, czytają pytania i zakreślają
odpowiedź. Zastosowanie: badania naukowe;
diagnoza indywidualna w psychologii klinicznej,
edukacji, organizacji pracy;

EPQ-R(S)-wersja skrócona.48 pozycji, 4 skale:
psychotyzm, ekstrawersja, neurotyzm, kłamstwo.
Normalizacja: dwie gr.wiekowe: 16-30 i 31-
69;oddzielnie kobiety i mężczyźni.

18. IVE (Kwestionariusz Impulsywności).Polska
normalizacja- A.Jaworowska (2011), młodzież i
osoby dorosłe. Co bada: 3 cechy osobowości
(skale): impulsywność, skłonność do ryzyka i
empatii. 54 pozycje, pytania tak/nie. Normalizacja:
2 gr.wiekowe: 16-30 i 31-69 lat, oddzielnie kobiety i
mężczyźni. Zastosowanie: diagnoza indywidualna
przy identyfikowaniu osób nieprzystosowanych
(psych.kliniczna), rekrutacja i selekcja do pracy
(dobór do zawodów trudnych i niebezpiecznych), w
doradztwie zawodowym, cele badawcze.

19. ACL (Test Przymiotnikowy): podstawy
teoretyczne – ludzie wybierający jako
charakterystyczne dla siebie różne konstelacje
przymiotników, posiadają odmienne właściwości
obrazu siebie, faktycznie różnią się między sobą w
zakresie funkcjonowania psychicznego i schematów
reagowania (zachowania). Obraz siebie- organizacja
tych wszystkich właściwości, które człowiek nazywa
swoimi, sobą, obejmuje treści i formę;może być
wyrazisty lub mglisty; stabilny lub niestabilny. W
toku rozwoju obraz siebie zmienia się ulega
ukształtowaniu, może mieć zabarwienie dodatnie lub
ujemne. Skale pogrupowane w 5 części, różne nurty
teoretyczne i inspiracje empiryczne.Gough i
Heilbrun opierali się na: modelu struktury
osobowości Murreya, częściowo modelu
psychoanalitycznym, na opisach zachowań dobrze i
źle przystosowanej osobowości w warunkach
amerykańskich; określili 24 sposoby grupowania
przymiotników – sposoby te nazwali
eksperymentalnymi skalami przymiotników.
Wyróżnili sposoby zbierania przymiotników,
związane z ich treścią oraz z ich liczbą, np. badany
może wybierać dużo lub mało przymiotników lub
może wybierać dużo pozytywnych i mało
negatywnych. Materiał testowy: test wieloskalowy,
300 przymiotników:75 pozytywnych, 75
negatywnych, 150 neutralnych. Służy do opisu:
realnego vs idealnego opisu siebie lub
retrospektywnego vs możliwościowego opisu siebie.
Procedura badania: badany ma zakreślić kółkiem
lub postawić +lub pominąć dany przymiotnik, ważne
żeby osoba wybierała zupełnie dowolne, nie kierując
się żadną logiczną zasadą przy wybieraniu
przymiotników;dolna granica-10 przymiotników,
górna 250. I część: Skale Modus Operandi, II
część:Skale Potrzeb, III część: Skale Tematyczne, IV
część:Skale Analizy Transakcyjnej, V część: Skale
Twórczośći i Intligencji. Polska adaptacja
testu:1965r., do badania realnego ja i idealnej
osobowości, tłumacz-Z.Płużek, 24 skale. 1980-I
wydanie, 1983-II wydanie: 15 nowych skal,
usunięto dwie (labilność i postawę obronną), zmiany
w kluczach: nowe normy z podziałem na 5 kategorii,
oddzielnie M i K, możliwość komputerowego
obliczania Wyników Przeliczonych na skali Tenowej
(M=50, s=5), 37 skal, pogrupowanych w 5
części.Normy- skala tenowa od 0 do 100, oddzielnie
K i M, osoby w wieku 15-69 lat. Procedura: badanie
grupowe lub indywidualne, bez ograniczenia czasu
(ok.12 min.). Zastosowanie: badanie
obrazu/koncepcji siebie: ja realnego, idealnego,
możnościowego, retrospekcyjnego,
powinnościowego;obserwacja i opis innych
osób;badanie stereotypów;w badanaich
rozciągniętych w czasie, obserwacja zmian w
czasie;nie należy stosować w kryzysach i stanach
psychopatycznych;może być początkiem pracy nad
sobą;przed i po psychoterapii;kłopoty w nawiązaniu
relacji intymnych;do oceny postaci historycznych.

20. 16 PF (16 – czynnikowy Kwestionariusz
Osobowości do badania osób dorosłych Cattella)
podstawy teoretyczne: osobowość – jest tym, co
pozwala przewidzieć, jak jednostka zachowa się i co
zrobi w danej sytuacji; ludzie w podobnych
sytuacjach zachowują się w podobny sposób. Składa

się z cech. Cecha- struktura psychiczna
wywnioskowana z obserwowanego zachowania,
służy wyjaśnieniu regularności i spójności
zachowania. 3 źródła pozwalające wysuwać hipotezy
o osobowości jednostki: 1)obserwowanie zachowań
w codziennych sytuacjach życiowych (dane typu L-
Life), 2)dane pochodzące z
samoopisu/samoobserwacji (dane tyu Q-Oquestion),
3) dane eksperymentalne (T-Test). Rodzaje cech wg
Cattella: wspólne-indywidualne, środowiskowe-
konstytucjonalne, temperamentne, zdolnościowe,
dynamiczne, źródłowe-powierzchniowne.
Kwestionariusz:dwie wersje A i B, 184 pytań plus 3
pytania buforowe;16 czynników – każdy ma
charakter dwubiegunowy; wyniki surowe – na steny.
Polska adaptacja - Choynowski (1964) – po 240
pytań dla każdej wersji, 3 odpowiedzi dla każdego
pytania:tak-nie, a-b, 123 (badany obrysowuje
kółkiem), badamy zawsze obiema wersjami, normy
takie same dla K i M. Druga polska adaptacja-
Nowakowska (1970) – 305 pytań, w tym 2
buforowe; zalety: krótsza wersja, dobre właściwości
psychometryczne, polskie normy z 1970, lepiej
różnicuje ludzi zdrowych od neurotyków.
Kwestionariusz Cattella nie ma dotąd polskich norm
ustalonych na reprezentowanej próbce, dokonano
jedynie opracowania tymczasowych norm
wyrażonych w skali stenowej opartej na wynikach
badan 118 K i 127 M. Przeznaczenie- od 16 r.ż.
Zastosowanie: poznanie struktury osobowości,
wykrywanie trudności osobowościowych
wynikających z cech osobowości, określenie
zdolnościowych predyspozycji do określonych
zawodów, badania naukowe.

21. TO-Z (Test Osobowości i Zainteresowań,
Mitenecker i Toman): polska adaptacja testu-
Dajek (1993)- 214 stwierdzeń: 120-osobowości, 94
– zainteresowania. Materiał: arkusz ze
stwierdzeniami dotyczącymi zainteresowań, na które
badany odpowiada na arkuszu odpowiedzi przez
zaznaczenie krzyżykiem w kratce. TO (Test
Osobowości): polska adaptacja-Dajek (1998): 120
stwierdzeń. Przeznaczenie: młodzież i dorośli,
grupowo i indywidualnie, bez ograniczeń
czasowych, wielowymiarowy inwentarz do pomiaru
cech osobowości. Zastosowanie: poradnictwo
zawodowe, nie zalecany osobom poniżej 15 r.ż.,
osoby dorosłe i absolwenci gimnazjów. Normy: dla
uczniów VIII klasy szkoły podstawowej oraz
uczniów III i IV szkoły średniej (młodzież
warszawska).

22. Metody do badania wartości (Skala Wartości
Rokeacha, Skala Wartości Schelerowskich) –
Skala Wartości Rokeacha – RVS skala do badania
wartości. Polska normalizacja 2011 – Jaworowska,
Matczak, Bitner. Podstawy teoretyczne: Wartości –
struktury psychiczne uwewnętrznione w wyniku
kulturowego, społecznego i osobistego
doświadczania. System wartości – trwała
organizacja na kontinuum ważności przekonań
dotyczących bardziej pożądanych sposobów
postępowania lub ostatecznych stanów egzystencji.
Jest nabytą w procesie uczenia się organizacją zasad
i reguł, która ma pomóc człowiekowi w
dokonywaniu wyborów, rozwiązywaniu konfliktów.
Zastosowany w metodzie sposób pomiaru zakłada,
że: wszyscy ludzie mają podobną liczbę wartości i
jest to liczba niewielka, wśród wartości wyróżniamy
ostateczną i instrumentalną, wartości są pożądane
społecznie, ludzie różnią się rodzajem wyznawanych
wartości i kolejnością hierarchii wartości są
świadome cel badania nie jest ukryty. Normalizacja:
normy dla młodzieży i dorosłych 16-61lat. Funkcje
norm pełnią mediany i średnie. Jest zróżnicowanie
na wiek, płeć, charakter pracy zawodowej.
Zastosowanie: porównanie systemów wartości u
różnych grup osób, czynników kulturowych, płci,
wieku, znaczenie wartości w kształtowaniu postaw,
zainteresowań, badanie postrzegania wartości
cenionych przez inne osoby, postrzeganie
podobieństwa międzygrupowe.

Skala Wartości Schelerowskich: Polska adaptacja
Brzozowski 1995. Do badania młodzieży i
dorosłych, ok. 20 min. Podstawy teoretyczne:
Wartości istnieją obiektywnie, dają się poznać
intuicyjnie, nie ukrywamy celu badania. Scheler
wyodrębnił 4 wartości: hedonistyczne, witalne,
duchowe(estetyczne, prawdy, moralne), święte

(najwyższe).Normalizacja: normy osobno dla K. i
M. wśród mieszkańców Lublina. Zastosowanie:
ważność poszczególnych kategorii wartości,
podobieństwo między dowolną hierachią wartości a
modelową hierarchią Schelerowską, badać
podobieństwa wartości w danej grupie, z
wychowaniem, zdrowiem.

24.Metody do badania emocjonalności: CECS,
SUPIN, UMACL: CECS – Watson, Greer 1983,
Polska adaptacja Juczyński. Kwestionariusz:
Indywidualnie lub grupowo. Badany określa
częstotliwość występowania podanego sposobu
wyrażania emocji na skali 4punktowej. Czas
badania ok. 10minut. Przeznaczenie: Służy do
pomiaru subiektywnej kontroli gniewu, depresji i
lęku w sytuacjach trudnych. Skł się z 21 twierdzeń
tworzy 3 podskale. Osoby dorosłe zdrowe i chore.
Normalizacja: Badania normalizacyjne
przeprowadzono na grupie 535 osób dorosłych w
1998r w wieku 20-55lat z różnych środowisk.
Zastosowanie: badania różnych grup klinicznyc,
diabetycy, pacjenci dializowani, mężczyźni po
zawale, kobiety w okresie menopauzy. Przejawiają
większą tendencje do przejawiania emocji
negatywnych.

SUPIN – Watson, Clark, Polska adaptacja
Brzozowski 2010. Skala ma 4 różne wersje. 2 służą
do pomiaru aktualnych stanów, kolejne 2 dotyczą
stałych cech afektywnych. Każda z 4 wersji ma
postać listy przymiotników. Badany ocenia na skali
1-5 jak się czuje. Czas badania jedną wersją 5-15
min. Normalizacja: Są opracowane tymczasowo,
dokonana na bazie badania próby losowej dorosłych
mieszkańców Lublina. Przeznaczenie: Pomiar
nasilenia emocji pozytywnych i negatywnych. Osoby
dorosłe. Indywidualnie lub grupowo. Zastosowanie:
w badaniach naukowych, analizy wahań nastroju w
cyklu dobowym, podwyższone wyniki w skalach
uczuć negatywnych mogą być sygnałem zaburzeń
(brak norm dla grup klinicznych).

UMACL – Polska adaptacja Goryńska 2005. Skł.
się z arkusza z 29 przymiotnikami. Skala złożona z 3
podskal. Badany odpowiadan na 4 punktowej skali.
„czy ten przymiotnik opisuje twój obecny nastrój”.
Przeznaczenie: do pomiaru nastroju. Skala mierzy 3
wymiary. Pobudzenie napięciowe, pobudzenie
energetyczne, tonus hedonistyczny. Normalizacja:
badania normaliacyjne dla osób w wieku 16-79lat,
próba ogólnopolska, normy stenowe.
Rekomendowane stosowanie dla osób 16-44lata – w
stosunku do starszych skala jest mniej trafna.
Zastosowanie: badamy stan nastroju, stosuje się w
badaniach nad dynamiką nastroju, do diagnozowania
osób z zaburzeniami nastroju, stosowana głównie do
badań naukowych, czas ok. 15 minut.

25. Skala do pomiaru typu D: Skala DS 14 –
Denollet 2005, Polska wersja: Ogińska – Bulik,
Jurczyński. Typ D to inaczej osobowość stresowa.
Denollet stwierdził, że istnieje typ osobowości, który
sprzyja powstawaniu choroby i ma wpływ na jej
przebieg. Stwierdził, że istnieje cos takiego jak
osobowość stresowa. Składa się z 2 wymiarów:
Negatywna emocjonalność (skłonność do
przezywania silnych negatywnych emocji tj lęk,
gniew, irytacja, wrogość). Hamowanie społeczne
(skłonność do powstrzymywania się od wyrażania
silnych negatywnych emocji). Konstrukt osobowości
typu D jest zbliżony do neurotycznej introwersji.
Cechy ludzi z osobowością typu D: tendencja do
zamartwiania się, do obwiniania się, pesymizm,
niskie poczucie własnej wartości, niski poziom
satysfakcji z życia, słabe więzi z ludźmi, skłonność
do przebywania w samotności, częściej sięgają po
środki uspokajające. Zastosowanie: do celów
badawczych, w badaniach przesiewowych, w
badaniach profilaktycznych, w ocenie ryzyka
zachorowania, w ocenie zmiany zachowań w wyniku
terapii i rehabilitacji pacjentów kardiologicznych.
Może być stosowana do przewidywania nasilenia
stresu i jego skutku, w ocenie ryzyka wypalenia
zawodowego.

26.Koncepcje lęku w psychologii Lęk jest grupą reakcji
emocjonalnych wyzwalanych przez bodźce działające z
zewnątrz lub wewnątrz organizmu. Charakterystyczne dla
reakcji lękowych jest to, że: mają przykre zabarwienie,
człowiek odczuwa je jako coś przykrego czego nie można

się pozbyć, większość czuje się wobec nich bezradna,
reakcje lękowe są związane z reakcjami fizjologicznymi tj
wzrost ciśnienia, pocenie się dłoni, przyspieszony oddech,
pełnią one dwie funkcje: adaptacyjne (to ,że weźmiemy
się w garść, motywuje nas) dezadaptacyjne (wycofujemy
się, czujemy się bezradni). Lęk jest objawem osiowym
wielu zespołów patologicznych.Rozróżnia się lęk od
niepokoju. Niepokój różni się od lęku tym, ze niepokój
jest słabszy od lęku. Freud rozróżniał 2 typy lęku:
Realny (proporcjonalny do zagrożenia ) Neurotyczny
(wyolbrzymiony). Drugi rodzaj koncepcji na temat lęku
stworzyli psycholodzy egzystencjalni. Wyróżnili Lęk
Egzystencjalny (wręcz człowiekowi potrzebny, np. lęk
przed śmiercią, daje on okazję do rozwoju i twórczości).
Koncepcja Cattella. On wyodrębnił 3 rodzaje lęku: Lęk
jako stan (lęk odpowiedni do sytuacji, normalny), Lęk
jako cecha (lękliwość osoby) Lęk neurotyczny (objaw
nerwicy, lęk nieproporcjonalny, nieświadomy).

27. Metody do badania lęku: STAI, Arkusz
Samopoznania Cattella, Skala Niepokoju
Egsystencjalnego Jurosa

STAI – Inwenarz Stanu i Cechy Lęku – polska
adaptacja Wrześniewski, Sosonowski, Jaworowska,
Fecenec 2011. Kwestionariusz dla młodzieży i
dorosłych (osoby pow, 15r.ż.) Bada lęk jako cechę i
jako stan przejściowy. Badany ma za zadanie
ustosunkować się do twierdzeń wykorzystując 4-
stopniową skalę. Normalizacja: badania
prowadzono przez kilkanascie lat na różnych
grupach osób m.in. żołnierze. Normy oddzielnie dla
K. i M. na skali centylowej i stenowej.
Zastosowanie: Indywidualnie lub grupowo, do
badań przesiewowych, do badań selekcyjnych dla
żołnierzy, do badań naukowych, w poradnictwie
zawodowym.

Arkusz Samopoznania Cattella – polska adaptacja
dokonana przez Hirszla w 1959. Wg Cattella
kwestionariusz mierzy lęk jako stan psychologiczny.
Stosowany kilkukrotnie dla tej samej osoby
umożliwia ocenę lęku jako cechy.Stosowany
grupowo i indywidualnie, czas badania 5-10min. W
wersji oryginalnej składa się z 40 pytań które tworzą
5 skal. Normalizacja: w Polsce brak norm dla
różnych grup. Amerykańskie normy w stenach
oddzielnie dla K. i M.

Skala Niepokoju Egzystencjalnego Jurosa: Nie
została dotychczas wydana. SNE – mierzy nasilenie
niepokoju egzystencjalnego w 3 zakresach: ogólny
niepokój związany ze spełnieniem własnego życia,
niepokój dot. losu i przyszłości, lęk przed śmiercią.
Wersja pełna 49itemów, wersja skrócona 25itemów.
Badany odpowiada na 7 stopniowej skali. Na bazie
analizy czynnikowej wyników badnia osób w wieku
19-28lat wyłoniono 3 podskale. SNE-1 - Lęk przed
winą i bezsensem (wysokie wyniki wykazują u
badanego poczucie, że marnuje życie). SNE-2 – Lęk
przed pustką i potępieniem (tendencje rezygnacyjne,
osłabienie siły życiowej). SNE-3 – Lęk przed losem i
śmiercią (Lęk przed starością, chorobą, tym co po
śmierci).

28. Metody projekcyjne – pojęcie, definicje,
zastosowanie, zarzuty. Metoda projekcyjna -
poprzez niesprecyzowane wieloznaczne bodźce
wywołuje projekcję przez badanych na zewnątrz
swoich własnych treści psychicznych i przeżyć
(widząc plamę mówi co wychodzi z jej wnętrza).
Metoda projekcyjna służy badaniu podświadomości.
Wydarzenia nie objęte pamięcią istnieją i mają
wpływ na nasze życie. Zastosowanie metod
projekcyjnych: kiedy z jakiegoś powodu nie możemy
zastosować testu obiektywnego np. osoba nie umie
czytać albo ma niski poziom intelektualny albo nie
zna języka albo jest dzieckiem małym, kiedy
podejrzewamy u badanego głębokie podświadome
konflikty, kiedy podejrzewamy symulację, lub jako
uzupełnienie innych metod. Metoda projekcyjna
może czasami uruchomić pacjenta, który wcześniej
nie chciał się otworzyć. Zarzuty: subiektywizm,
niedokładne stosowanie reguł, trzeba się jej długo
uczyć. Ważne jest porównanie wyników z
wywiadem oraz wynikami innych testów, omawianie
z innymi badaczami.

29. Metoda Rorschacha – test plam atramentowych.
Najstarszy test projekcyjny, do badania osobowości,

badany reaguje na materiał testowy (na plamy), w
zależności od struktury osobowości, historii życia,
temperamentu czy nastroju badany będzie reagował na
formę plamy. Podczas badania żołnierzy widzieli oni
tam rany. Polega na pokazywaniu badanemu 10 tablic z
plamami atramentowymi, mierzymy czas, tablice
podaje się zawsze w tej samej kolejności i pozycji.
Zastosowanie: dla dzieci i dorosłych, pozwala na
ocenę struktury osobowości (potrzeby, emocje,
konflikty wewnętrzne), w diagnozie osobowości i
diagnozie klinicznej. Zarzuty: subiektywizm,
niedokładne stosowanie reguł, trzeba się jej długo
uczyć. Ważne jest porównanie wyników z wywiadem
oraz wynikami innych testów, omawianie z innymi
badaczami.

30. RISB- Test Zdań Niedokończonych Rottera:
Służy do oceny nieprzystosowania, możemy obliczyć
wskaźnik przystosowania. Metoda ma 3 wersje: dla
dzieci, młodzieży i dorosłych. Każda grupa ma swój
arkusz. Składa się z 40trzonów, czyli początków zdań,
które badany ma uzupełnić. Metoda projekcyjna
dlatego, że nie wiemy jak badany dokończy zdanie.
Badamy grupowo lub indywidualnie. Normalizacja:
Wersja dla dzieci, wersja dla młodzieży, dla studentów,
dla dorosłych, wersja dla wojska. Zastosowanie: do
celów przesiewowych, śledzenia zmian dokonujących
się u osoby badanej z upływem czasu, do celów
badawczych, wykrywanie osób wymagających pomocy
psychologicznej, selekcji kandydatów do prac
wymagających odpowiedzialności i opanowania.
Zarzuty: osoba może zataić to czego nie chce
powiedzieć, subiektywizm, niedokładne stosowanie
reguł, trzeba się jej długo uczyć. Ważne jest
porównanie wyników z wywiadem oraz wynikami
innych testów, omawianie z innymi badaczami.

31.Test Apercepcji Tematycznej (TAT)
Przeznaczenie: do badania osobowości, dla młodzieży
i dorosłych, tylko indywidualne. 30 obrazków
czarnobiałych i 1 biała karta. Pozwala wykryć
nieakceptowane tendencje, o których badani nie chcą
mówić, ponieważ nie są ich świadomi. Co badający
powinien wiedzieć zanim przystąpi do badania: płeć,
wiek badanego, zawód, stan cywilny, czy rodzice żyją,
czy są w separacji, wiek i płeć rodzeństwa.
Zastosowanie: w badaniu osobowości, chorób
psychosomatycznych, nerwic, psychoz. Zarzuty:
narażony na subiektywizm, być ostrożnym, nie
lekceważyć faktów.

32. Test Piramid Barwnych: Test nie ma podstaw
teoretycznych. Punktem wyjścia jest to, że barwy
prezentują określone emocje, mają znaczenie.
Wskazują na emocjonalność. Przeznaczenie:
Projekcyjna metoda do badania afektywnej struktury
osobowości człowieka. Zastosowanie: w praktyce
psychologicznej, diagnoza emocjonalności.