Metody analizy

Metody analizy jakościowej

logarytmowania

funkcyjna

podstawień krzyżowych

różnic cząstkowych

współczynnikowa

kolejnych podstawień

itd.

Metody deterministyczne

ekonometryczne

taksonomiczne

dyskryminacyjne

Metody stochastyczne

Sieci neuronowe

algorytmy genetyczne

Metody analizy ilościowej

Metody deterministyczne

– analiza przyczynowa

•

Analiza przyczynowa ma dostarczyć wiedzę
określającą wpływ różnych zjawisk
(czynników) na wzrost lub spadek analizowanej
wielkości (np.

wskaźników finansowych

).

•

W tej analizie rozpatruje się zależności o
charakterze sumy Z = a + b + c lub
iloczynu/ilorazu, np. Z = a x b x c

Analiza przyczynowa – przykład 1

•

Przyjmij, że zmienne a, b i c określają wartość przychodów ze
sprzedaży trzech działów handlowych wchodzących w skład
jednej firmy. Łączny przychód ze sprzedaży tej firmy wynosi
więc: Z = a + b + c.

•

W dwóch kolejnych okresach firma osiągnęła następujące
wyniki (w tyś zł):

Czynniki

Okres 0

Okres 1

D

Z

Odchylenie

a

10

12

D

Za

2

b

24

25

D

Zb

1

c

31

50

D

Zc

19

Z

65

87

D

Z

22

Bezwzględne odchylenie (

D

Za

= a

1

– a

0

)

wartości sprzedaży działu „a” wynosi 2 tys. zł.
Jednocześnie odchylenie cząstkowe wywołane

zmianą czynnika „a” na łączną wartość

sprzedaży (

D

Z

) wynosi również 2 tys. zł.

Analiza przyczynowa

•

Jeśli badane zjawisko ekonomiczno-finansowe ma charakter
zależności iloczynowej, wówczas można napotkać trudności
we właściwym określeniu wpływu czynników sprawczych na
odchylenie globalne.

•

Literatura i praktyka udostępnia szereg metod pomocnych w
analizie zjawisk przyjmujących takie zależności. Zaliczyć do
nich można metodę:

kolejnych podstawień,
różnicowania,
reszty,
podstawień krzyżowych,
różnic cząstkowych,
wskaźnikową,
funkcyjną,
proporcjonalnego podziału (Kilara),
logarytmowania

Analiza przyczynowa…

Generalnie przyjmuje się, iż:
•

iloczyny zawierające tylko jedno odchylenie bezwględne

czynnika sprawczego (wywołane zmianą tylko jednego

czynnika) traktuje się jako tzw. odchylenie cząstkowe
indywidualne

•

iloczyny

zawierające co najmniej dwa odchylenia

bezwględne

czynników

sprawczych

(wywołane

równoczesnym wpływem zmian kilku czynników) traktuje

się jako tzw. odchylenia cząstkowe łączne

Są metody, w których badanie kończy się na

analizie odchyleń indywidualnych, a są też takie

gdzie procedura przewiduje badanie odchyleń

łącznych.

Analiza przyczynowa…

Odchylenia indywidualne

Odchylenia indywidualne i

łączne

Metoda kolejnych podstawień

Metoda różnic cząstkowych

Metoda różnicowania

(odchyłkowa)

Metoda wskaźnikowa

Metoda reszty

Metoda podstawień

krzyżowych

Metoda funkcyjna

Metoda logarytmowania

Metoda funkcyjna – wzory

1

0

1





a

a

A

1

0

1





b

b

B

1

0

1





c

c

C

Obliczenia pomocnicze

Dla zależności trzyczynnikowej

c

b

a

Z







ustala się wskaźniki i stopień zmian

poszczególnych czynników

Wpływy czynnika a, b i c































D

3

2

1

0

0

0

C

B

C

B

A

c

b

a

Z

a































D

3

2

1

0

0

0

C

A

C

A

B

c

b

a

Z

b































D

3

2

1

0

0

0

B

A

B

A

C

c

b

a

Z

c

Analiza przyczynowa…

•

Poszczególne metody analizy przyczynowej mają
swoje wady i zalety.

•

Nie została dotychczas opracowana metoda, która

pozwalałaby na bardzo dokładne (idealne)
rozliczenie odchyleń cząstkowych w odniesieniu do

przyjętych podstaw odniesienia. Najmniej dokładne
wyniki uzyskuje się stosując metodę kolejnych

podstawień (podstawień łańcuchowych), zaś

najdokładniejsze wykorzystując do obliczeń metodę
logarytmowania i funkcyjną.

Analiza przyczynowa – podsumowanie

Najczęściej

zaleca

się

stosować

metodę

logarytmowania

(logarytmiczną).

Jeśli

jej

zastosowanie jest z jakiś powodów niemożliwe

wówczas metodę funkcyjną. Jako trzecią, w
przypadku niemożności zastosowania pierwszych

dwóch, metodę kolejnych podstawień. Stosując tą

metodę sugeruje się jednak przestrzeganie

następującej kolejności czynników:

•

ilościowe przed wartościowymi;

•

pierwotne przed wtórnymi,

•

przychody przed kosztami.

Analiza przyczynowa – ciekawostki

Odchylenia cząstkowe obliczane za pomocą
metody funkcyjnej oraz metody krzyżowych
podstawień

są

średnią

arytmetyczną

wyników, które otrzymujemy za pomocą
metody kolejnych podstawień dla danego
czynnika.