opiekunka dziecieca 513[01] z2 02 u

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Agnieszka Szyszko – Perłowska
Anna Baranowska

Pielęgnowanie dziecka zdrowego
513 [01].Z2.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr Elżbieta Leszczyńska
mgr Alicja Pasemko

Opracowanie redakcyjne:
mgr Agnieszka Szyszko - Perłowska

Konsultacja:
mgr Zenon W. Pietkiewicz

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 513[01].Z2.02

Pielęgnowanie dziecka zdrowego, zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu opiekunka dziecięca

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Rozwój organizmu człowieka

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Budowa i funkcjonowanie układów i narządów

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Funkcjonowanie organizmu w stanie zdrowia

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Żywienie niemowląt i małych dzieci

4.4.1 Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Ogólne zasady pielęgnowania dzieci zdrowych

4.5.1 Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. Promowanie zdrowia i edukacja zdrowotna

4.6.1 Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten pomoże Ci w przyswojeniu wiedzy o: rozwoju organizmu człowieka,

budowie i funkcjonowaniu układów i narządów, funkcjonowaniu organizmu w stanie
zdrowia, żywieniu niemowląt i małych dzieci, ogólnych zasadach pielęgnowania dzieci
zdrowych, promowaniu zdrowia i edukacji zdrowotnej.

W poradniku zamieszczono:

1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś

mieć opanowane, aby przystąpić do pracy z poradnikiem.

2. Cele kształcenia programu jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania umożliwiający samodzielne przygotowanie się do wykonania

ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną
literaturę oraz inne źródła informacji. Obejmuje on również ćwiczenia, które zawierają:

−

opis działań jakie powinieneś wykonać,

−

wykaz materiałów i narzędzi potrzebnych do ich wykonania.

4. Zestaw

zadań

testowych

sprawdzający

poziom

przyswojonych

wiadomości

i ukształtowanych umiejętności.

5. Wykaz literatury, jakiej możesz korzystać podczas nauki.

Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub

instruktora o wyjaśnienie.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp

i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych
prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

Poradnik nie może być traktowany jako wyłączne źródło wiedzy. Wskazane zatem jest

korzystanie z innych dostępnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

513[01].Z2

Pielęgnacja dziecka

513[01].Z2.01

Organizowanie opieki nad

dzieckiem w placówkach

opiekuńczo – wychowawczych

513[01].Z2.02

Pielęgnowanie dziecka zdrowego

513[01].Z2.03

Pielęgnowanie dziecka chorego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

omawiać budowę ludzkiego ciała

−

wymieniać funkcje pełnione przez poszczególne układy organizmu człowieka

−

określać rolę narządów budujących ludzki organizm

−

rozpoznawać możliwości psychomotoryczne dziecka w zależności od wieku,

−

określać tryb życia dzieci w zależności od wieku

−

wymieniać podstawowe grupy składników pokarmowych i ich rolę w organizmie

−

wymieniać produkty będące źródłem poszczególnych składników pokarmowych

−

planować opiekę nad dziećmi w poszczególnych grupach wiekowych

−

wyjaśniać pojęcie promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej,

−

stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

scharakteryzować rozwój organizmu człowieka,

−

wskazać zmiany ilościowe i jakościowe w procesie rozwoju dziecka,

−

opisać budowę oraz funkcjonowanie poszczególnych układów i narządów,

−

wskazać związek między dojrzewaniem poszczególnych układów i narządów,
a osiągnięciami rozwojowymi dziecka,

−

wykonać czynności związane z zaspokajaniem potrzeb biologicznych dziecka,

−

zaspokoić potrzebę termoregulacji organizmu dziecka,

−

zaspokoić potrzebę ruchu dziecka,

−

zapewnić warunki do prawidłowej wymiany gazowej,

−

nauczyć dzieci czynności higienicznych,

−

przygotować posiłki dla niemowląt,

−

opracować jadłospisy dla dzieci w wieku poniemowlęcym,

−

zorganizować wypoczynek małemu dziecku,

−

przygotować dziecko do snu,

−

zastosować działania profilaktyczne w pielęgnowaniu małego dziecka,

−

zrealizować program edukacji zdrowotnej i wypromować prozdrowotne postawy,

−

wykonać czynności pielęgnacyjne zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Rozwój organizmu człowieka

4.1.1. Materiał nauczania

Rozwój fizyczny - całokształt procesów biologicznych (biochemicznych i biofizycznych bez
sfery życia psychicznego) zachodzących od chwili poczęcia do śmierci danego osobnika,
prowadzi do dojrzałości biologicznej i zdolności do reprodukcji, obejmuje następujące
aspekty:

−

wzrastanie – proces zmian ilościowych, powiększanie się wymiarów i masy ciała,

−

różnicowanie – są to zmiany jakościowe charakterystyczne dla danego wieku, zmiany
w strukturze komórek i tkanek,

−

dojrzewanie – doskonalenie funkcji poszczególnych układów i narządów jako całości.

Każde dziecko przechodzi przez kolejne okresy rozwoju, lecz dzieci w tym samym wieku
znacznie różnią się pod względem wyglądu, rozmiarów, kształtów, proporcji ciała
i poziomu dojrzałości.
Na rozwój fizyczny, będący ciągiem zmian wpływają:

−

genetycznie uwarunkowany „potencjał wzrastania" - czyli determinanty (płeć, tor rozwoju,
rytm i tempo rozwoju i dojrzewania oraz ostateczną długość ciała),

−

czynniki endogenne paragenetyczne - czyli stymulatory (zdrowie i wiek matki, tryb jej
życia, kolejność ciąży, sposób odżywiania się matki, palenie papierosów, spożywanie
alkoholu, narkomania, przyjmowanie leków podczas ciąży),

−

czynniki egzogenne (środowisko zewnętrzne) - czyli modyfikatory (klimat, urbanizacja,
aktywność fizyczna, warunki socjalno-bytowe i środowiskowe).

Wzrastanie, będące istotą rozwoju fizycznego jest wypadkową tych czynników.

Rozwój somatyczny w poszczególnych etapach rozwoju dziecka
Okres noworodkowy — pierwsze 28 dni życia

Cechy fizyczne i funkcja organizmu noworodka zależą od tego, w którym tygodniu życia
płodowego się urodził. Noworodek donoszony (tzn. urodzony między 38 a 42 tygodniem
ciąży) ma przeciętną:

−

masę ciała 3300-3600 g (większa u chłopców niż u dziewcząt);

−

długość ciała 50-52 cm;

−

długość ciemieniowo-siedzeniową 35 cm;

−

obwód głowy 34-36 cm

−

obwód klatki piersiowej 32-34 cm (o 1-2 cm mniejszy niż obwód głowy).

W pierwszych dniach życia dochodzi do ubytku masy ciała o 6-10%. Większość
noworodków osiąga urodzeniową masę ciała około 10 dnia życia. Proporcje ciała
noworodka cechuje duża głowa, krótka szyja, długi tułów, z klatką piersiową
o kształcie okrągłym i krótkie kończyny dolne. Środek ciężkości ciała znajduje się na
wysokości pępka (u dorosłych na wysokości spojenia łonowego). W okresie
noworodkowym głowa stanowi ok. 1/4 długości ciała, a jej obwód jest większy od obwodu
klatki piersiowej. Długi tułów jest równy prawie połowie długości ciała, szyja i klatka
piersiowa są krótkie, a brzuch duży. Takie proporcje utrzymują się jeszcze w drugim
miesiącu życia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Okres niemowlęcy - do 12 miesiąca życia
Jest to faza najintensywniejszego rozwoju somatycznego i motorycznego w całym okresie
życia zewnątrzłonowego. W ciągu pierwszych 12 miesięcy życia niemowlę zwiększa:

−

długość ciała o 25 cm - do 3 m.ż. przyrost wynosi około 10 cm., między 4 a 6 m.ż.
około 6 cm, między 7 a 12 m.ż. około 8 cm. W 12 miesiącu życia średnia długość ciała
wynosi 75 cm.,

−

masę ciała o 6-7 kg - w następstwie zwiększenia ilości podskórnej tkanki
tłuszczowej (urodzeniową masę ciała podwaja około 5. m.ż., a potraja w 12. m.ż.;
największy przyrost masy ciała występuje około 9. m.ż.),

−

od trzeciego miesiąca życia intensywnemu wzrostowi obwodu głowy towarzyszy
jeszcze szybszy przyrost obwodu klatki piersiowej; Warto zapamiętać, że do 6 miesiąca
życia średni miesięczny przyrost obwodu głowy wynosi ok. 1,5 cm miesięcznie,
pomiędzy
6 a 12 m. ż. około 0,5 cm miesięcznie, w drugim roku życia przyrost wynosi około l
cm, a od 3 roku życia około 0,5 cm na rok,

−

obwód klatki piersiowej w 2-3 miesiącu życia zrównuje się z obwodem głowy,
a w 3 roku życia jest większy od obwodu głowy o ok. l-l,5cm. Od 3 roku życia obwód
klatki piersiowej jest większy u chłopców niż u dziewczynek, szczególnie w okresie
dojrzewania (około 10 cm),

−

ciemiączko przednie zmniejsza się około 6. m.ż., a zamyka się między 9.-18. m. ż.,

−

pierwsze zęby mleczne (dolne siekacze) wyrzynają się przeciętnie w 6. m .ż. W końcu
pierwszego roku życia dziecko ma 6-8 zębów (duże różnice indywidualne).

Okres wczesnego dzieciństwa (poniemowlęcy) - 2 i 3 rok życia

Cechuje go wyraźne zwolnienie tempa wzrastania. Przyrosty wysokości ciała wynoszą:

w 2. r.ż. około 12 cm, w 3. r.ż. 8 cm; masy ciała odpowiednio 2,5 i 2 kg. Wyraźnie
zmniejsza się ilość podskórnej tkanki tłuszczowej, zwiększa się masa mięśni (w następstwie
zmniejszonego łaknienia oraz większej aktywności ruchowej); dziecko szczupleje, co często
niepokoi rodziców. Zmieniają się proporcje ciała. Postawę dziecka cechują: pogłębiona
lordoza lędźwiowa, uwypuklony brzuch; zaczyna zaznaczać się podłużny łuk stopy.
Okres przedszkolny - 4-6 rok życia

Tempo wzrastania jest wyraźnie mniejsze. Roczne przyrosty wysokości ciała wynoszą

średnio 6-8 cm; masy ciała 2 kg. Dziecko jest szczupłe, wydłużają się kończyny. Dzięki
rozwojowi tkanki mięśniowej poprawia się postawa ciała — zmniejsza się lordoza
lędźwiowa, uwypuklenie brzucha; kształtują się podłużny i poprzeczny łuk stopy
(zakończenie około 8 r. ż.); większość dzieci ma zaznaczoną koślawość kolan. Około 6. r. .ż.
wyrzyna się pierwszy ząb stały (pierwszy trzonowiec, „szóstka") i rozpoczyna się
wymiana zębów mlecznych (zwykle od siekaczy przy środkowych w żuchwie). U chłopców
zwiększa się znacznie szerokość barkowa, klatka piersiowa staje się bardziej płaska.
U dziewczynek zwiększa się głębokość klatki piersiowej oraz szerokość biodrowa, silniej
ponadto jest rozwinięta tkanka tłuszczowa. Inny jest rozwój układu kostnego, a także
mięśniowego, którego znaczną przewagę obserwuje się u chłopców.

Ocena rozwoju fizycznego dzieci

Przebieg rozwoju fizycznego dziecka jest czułym miernikiem stanu jego zdrowia. Ocena

rozwoju powinna stanowić stały element opieki nad dzieckiem w okresie rozwojowym,
ponieważ wczesne wykrycie dysharmonii rozwojowej może mieć duże znaczenie
w zapobieganiu i leczeniu wielu stanów chorobowych. Jednak nawet wśród zdrowych dzieci
istnieją znaczne wahania będące odbiciem działania wielu czynników dziedzicznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

i środowiskowych na rosnące dziecko. Ocena dotyczy 4 parametrów: wysokości ciała, masy
ciała oraz obwodów głowy i klatki piersiowej dziecka.
Pomiary ciała dzieci
Przed przystąpieniem do poszczególnych czynności należy:

−

przygotować odpowiedni dla wieku sprzęt,

−

zlikwidować przeciągi i zapewnić właściwą temperaturę w pomieszczeniu,

−

w trakcie wykonywania kolejnych czynności nie dopuszczamy do wyziębienia
organizmu – okryć lub częściowo ubrać,

−

zapewnić bezpieczeństwo - nie pozostawiamy dziecka bez opieki, szczególnie gdy
znajduje się nad podłożem (stolik do pielęgnacji, kozetka),

−

po dokonaniu pomiarów kolejnego dziecka osoba wykonująca dezynfekuje sprzęt
i myje oraz dezynfekuje ręce.

Aby dokonać pomiaru wysokości ciała należy:
a. noworodek:

−

rozebrane dziecko położyć na wysłanym pieluszką stoliku do pielęgnacji,

−

przyłożyć taśmę krawiecką na czubku głowy-okolica ciemiączka tylnego,

−

poprowadzić taśmę do końca pośladka,

−

odczytać wartość długości ciemieniowo-siedzeniowej (Si),

−

przełożyć rękę z potylicy na pośladek,

−

poprowadzić dalej taśmę przez krzywiznę nóg aż do końca pięty ( nie prostujemy
nóżek ze względu na możliwość uszkodzenia stawów biodrowych),

−

czynności końcowe, patrz punkt: d poniżej .

b. niemowlę:

−

rozebrane dziecko ułożyć na ławeczce Epsteina (ew. liberometr Wolońskiego) tak,
aby czubkiem głowy dotykało zamocowanego na stałe elementu urządzenia po
lewej stronie,

−

wyprostować kończyny dolne dziecka,

−

ruchomą część urządzenia przystawić do podeszwowej płaszczyzny stóp
ustawionych prostopadle do podłoża,

−

czynności końcowe, patrz punkt: d – poniżej.

c. dziecko starsze:

−

polecić, aby dziecko zdjęło obuwie,

−

dziecko ustawić swobodnie wyprostowane przy ścianie, na której jest naklejona
taśma centymetrowa tak, aby piętami dotykało ściany,

−

głowę dziecka ustawić tak, aby górne krawędzie otworów usznych i dolne
krawędzie oczodołów znajdowały się na tym samym poziomie (głowa
wyprostowana, oczy skierowane na wprost),

−

poprosić o pozostanie przez chwilę bez ruchu z opuszczonymi rękoma, zająć
dziecko rozmową,

−

następnie przystawić ekierkę tak, aby jedna jej przyprostokątna dotykała ściany
wzdłuż podziałki a druga czubka głowy dziecka,

−

w miejscu, gdzie dolna (pozioma) krawędź ekierki dotyka podziałki na taśmie,

d. następnie:

−

odczytać wynik, z dokładnością do l mm.,

−

wynik pomiaru zapisać w dokumentacji i zaznaczyć na siatce centylowej lub
porównać z normami dla danego wieku,

−

zinterpretować wynik testu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Nie poleca się mierzenia wysokościomierzem przy wadze lekarskiej, ponieważ pomiar ten
daje wynik o większym błędzie.
Aby dokonać pomiaru masy ciała należy:
a. noworodki i niemowlęta:

−

wytarować wagę niemowlęcą razem z pieluszką ( co 10 pomiarów),

−

rozebrać dziecko do naga, ewentualnie pozostawić w suchej pieluszce,

−

położyć dziecko na wadze, nie pozostawiać bez opieki,

−

czynności końcowe, patrz punkt: c poniżej,

b. dzieci starsze:

−

dziecko poinformować o celu i przebiegu czynności,

−

dziecko rozebrać, pozostawić tylko bieliznę,

−

sprawdzić wynik ostatniego ważenia, co ułatwi nam wykonanie czynności (mamy
wartość wyjściową),

−

postawić na wytarowanej wadze, poprosić o pozostanie przez chwile bez ruchu
z opuszczonymi rękoma,

−

zająć dziecko rozmową.

c. następnie:

−

przesuwając ciężarkami na skali wagi spowodować zrównoważenie się szalek wagi,

−

odczytać wynik pomiaru z dokładnością do 100 g,

−

wynik pomiaru zapisać w dokumentacji i zaznaczyć na siatce centylowej lub
porównać z normami dla danego wieku,

−

zinterpretować wynik testu.

Aby dokonać pomiaru obwodu główki dziecka należy

−

dziecko posadzić lub położyć (w zależności od wieku) na stoliku do pielęgnacji,

−

rozwinąć nierozciągniętą taśmę ze skalą,

−

poprowadzić ją delikatnie wokół główki dziecka od tyłu ku przodowi tak, aby: z tyłu
przebiegała na wysokości potylicy, od przodu zaś przez wyniosłość guzów czołowych,

−

odczytać wynik na taśmie z dokładnością do 0,5 cm,

−

wynik pomiaru zapisać w dokumentacji i zaznaczyć na siatce centylowej lub porównać
z normami dla danego wieku,

−

zinterpretować wynik testu.

Aby dokonać pomiaru obwodu klatki piersiowej dziecka należy

−

dziecko posadzić lub położyć ( w zależności od wieku) na stoliku do pielęgnacji,

−

rozwinąć nierozciągniętą taśmę ze skalą,

−

poprowadzić ją delikatnie wokół klatki piersiowej dziecka od tyłu ku przodowi tak, aby:
z tyłu przebiegała na wysokości dolnych kątów łopatek, pod paszkami, od przodu zaś na
wysokości sutków,

−

odczytać wynik na taśmie z dokładnością do 0,5 cm,

−

wynik pomiaru zapisać w dokumentacji i zaznaczyć na siatce centylowej lub porównać
z normami dla danego wieku,

−

zinterpretować wynik testu.

Interpretacja wyników testu [9]

Wyniki pomiarów ciała dziecka porównuje się z odpowiednimi dla jego płci i wieku

wskaźnikami (normami), opracowanymi dla populacji, z której dziecko pochodzi.
Najczęściej stosuje się do tego celu siatki centylowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zapamiętaj! Do interpretacji pomiarów wcześniaków powinny być stosowane siatki
specyficzne, ponieważ tempo wzrastania tych dzieci w początkowym okresie życia jest
odmienne niż urodzonych o czasie.

Rys.1. Wzór siatki centylowej masy ciała chłopców [14, s. 58]

Sposób posługiwania się siatkami centylowymi

Na osi poziomej ograniczającej siatkę centylową od dołu oznaczony jest wiek w latach

(lub w miesiącach dla dzieci w 1 roku życia). Na osi pionowej, po lewej stronie siatki,
oznaczone są wartości cechy, którą się ocenia, np.: wysokość, masa ciała lub któryś
z obwodów.

W celu określenia pozycji centylowej danej cechy należy:

−

wybrać siatkę centylową odpowiednią do płci (są zamieszczone w książeczce zdrowia
dziecka) i obliczyć wiek dziecka z dokładnością do l miesiąca,

−

następnie na osi poziomej siatki należy znaleźć punkt odpowiadający obliczonemu
wiekowi,

−

na osi pionowej -punkt odpowiadający wartości zmierzonej cechy, np.: wysokości ciała,

−

z obu znalezionych punktów poprowadzić proste,

−

punkt przecięcia się linii jest pozycją centylową.

Jeżeli punkt znajduje się w środku miedzy np. 10 i 25 centylem, to zapisujemy wynik jako
10-25 lub 10/20. Jeżeli punkt znajduje się bliżej linii 10 to zapisujemy wartość jako 10↑ lub
< 10, jeżeli bliżej linii 25 to zapisać należy jako 25↓ lub >25. Jeżeli punkt leży na linii to
zapisujemy tylko nr centyla np. 10
Kanał centylowy jest to obszar na siatce pomiędzy dwiema sąsiednimi liniami
wyznaczającymi centyle: 3, 10, 25 itd.

Zakres prawidłowych wartości mieści się pomiędzy 25 a 75. Wyniki pomiarów znajdujące

się pomiędzy 75 a 90 centylem oraz pomiędzy 10 a 25 centylem ocenia się jako wymagające
obserwacji ze względu na możliwość patologii. Wartości pomiędzy 90 a 95 centylem oraz
pomiędzy 5 a 10 centylem traktuje się jako nieprawidłowe, a więc zmuszające do wyjaśnienia
przyczyny.
Dzieci, u których stwierdzono, że masa lub wysokość ciała znajduje się poniżej 5 lub powyżej
95 centyla wymagają szczegółowych badań.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Po odczytaniu, na którym centylu znajduje się punkt odpowiadający masie ciała badanego

dziecka i punkt odpowiadający jego wysokości ciała porównuje się obydwa uzyskane wyniki, tj.
ocenia odległość pomiędzy centylami masy i wysokości ciała. Jeżeli np.: wysokość ciała
znajdujemy na 25 centylu, a masę na 50 centylu, to ocenimy, że rozwój badanego dziecka jest
harmonijny. Podobnie ocenimy rozwój dziecka, którego masa ciała znajduje się na 75 centylu,
a wysokość, np. jak poprzednio na 25 centylu, Jeżeli ta odległość jest większa, np. wysokość
ciała znajduje my na 25 centylu, a masa ciała badanego dziecka osiąga wartość 90 centyla,
oznacza to, że dziecko jest bardziej otyłe nie tylko w stosunku do średnich wartości populacji,
ale również w stosunku do własnego wzrostu. Gdyby wzrost badanego dziecka znajdował się
również na 90 centylu uznalibyśmy, że osiągnęło wymiary wyższe niż przeciętna populacji
dzieci polskich, jednak jego rozwój przebiega harmonijnie.

Jednorazowe badanie umożliwia ocenę wymiarów dziecka w danym momencie.

Powtarzanie pomiarów w odstępie czasu pozwala śledzić dynamikę rozwoju, a wykreślenie
indywidualnej krzywej rozwojowej dla danej cechy wykonuje się poprzez połączenie
kolejnych punktów zaznaczonych podczas następujących po sobie badań. W warunkach
prawidłowych krzywa rozwojowa zdrowego dziecka przebiega wzdłuż lub w pobliżu
odpowiedniej krzywej centylowej i powinna być regularna. Każde nagłe odchylenie od
krzywej centylowej może nasuwać podejrzenie zaistnienia czynnika zaburzającego rozwój,
np.: chorobę lub zaburzenia odżywiania.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Czy potrafisz podać definicję rozwoju człowieka?
2. Do czego służą siatki centylowe?
3. Co stanowi największą częścią ciała noworodka?
4. Jakie czynniki wpływają na rozwój somatyczny człowieka?
5. W jaki sposób dokonasz pomiaru długości ciała noworodka?
6. O czym może świadczyć nagły przyrost obwodu główki dziecka?
7. Przez jakie punkty poprowadzisz taśmę dokonując pomiaru obwodu klatki piersiowej?
8. Jakie czynności powinny poprzedzać pomiar masy ciała niemowlęcia?
9. Jak zmienia się przyrost masy ciała od urodzenia do końca 1 roku życia?
10. Dlaczego nie wolno prostować nóżek dokonując pomiarów noworodka?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj pomiarów długości i masy ciała, wagi oraz obwodu głowy u noworodka

w 3 tygodniu życia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przypomnieć specyfikę rozwoju somatycznego dzieci w okresie noworodkowym

(Materiał nauczania pkt. 4.1.1),

2) zapoznać się z zasadami dokonywania pomiarów,
3) zorganizować stanowisko pracy niezbędne do wykonania ćwiczenia,
4) wykonać kolejne czynności krok po kroku,
5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
6) uprzątnąć stanowisko pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

fantom noworodka,

−

waga niemowlęca,

−

centymetr krawiecki,

−

książeczka zdrowia dziecka lub inna dokumentacja rozwoju dziecka,

−

długopis,

−

siatki centylowe.

Ćwiczenie 2

Dokonaj pomiarów ciała 2 - letniego dziecka płci męskiej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przypomnieć specyfikę rozwoju somatycznego dzieci w 2 roku życia,
2) zapoznać się z zasadami dokonywania pomiarów (Materiał nauczania pkt. 4.1.1),
3) zorganizować stanowisko pracy niezbędne do wykonania ćwiczenia,
4) wykonać kolejne czynności krok po kroku,
5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
6) uprzątnąć stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

fantom dziecka w wieku przedszkolnym,

−

waga lekarska,

−

centymetr krawiecki,

−

taśma z podziałką w cm przymocowana do ściany,

−

książeczka zdrowia dziecka lub inna dokumentacja rozwoju dziecka,

−

długopis.

Ćwiczenie 3

Zaznacz na odpowiednich siatkach centylowych następujące wyniki pomiarów, odczytaj

pozycje centylowe i oceń rozwój dzieci.

−

dziewczynka 3 lata: 82 cm wzrostu, 20 kg masy ciała, obwód głowy 55 cm,

−

chłopczyk 2 lata: 100 cm wzrostu, 10 kg, obwód głowy 45 cm;

−

dziewczynka 12 miesięcy: 78 cm wzrostu, 11 kg, 56 cm obwodu głowy;

−

chłopczyk 4 lata: 105 cm wzrostu, 18 kg, 55 cm obwodu głowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przypomnieć zasady nanoszenia danych na siatki wentylowe,
2) przypomnieć sposoby odczytywania danych i oceny rozwoju dzieci na podstawie siatek

wentylowych (Materiał nauczania pkt. 4.1.1),

3) zorganizować stanowisko pracy niezbędne do wykonania ćwiczenia,
4) wykonać kolejne czynności krok po kroku,
5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
6) uprzątnąć stanowisko pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

długopis, ekierka,

−

siatki centylowe dla odpowiednich cech rozwojowych,

−

kartka papieru.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) dokonać pomiarów ciała noworodka?

2) dokonać pomiarów ciała dziecka 3 letniego?

3) zaznaczyć wyniki pomiarów na siatkach centylowych?

4) podać wymiary noworodka urodzonego o czasie?

5) scharakteryzować zmiany długości ciała do końca 1 roku życia?

6) wymienić elementy wpływające na rozwój fizyczny organizmu?

7) określić w jakiej sytuacji stwierdzisz zaburzenia rozwoju dziecka?

8) wyjaśnić przyczynę wolniejszego przyrostu masy ciała u dzieci

w 2 roku życia?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Budowa i funkcjonowanie układów i narządów

4.2.1. Materiał nauczania

Podstawowe

parametry

stanu

ogólnego

dziecka

stanowią

wyznacznik

ich

funkcjonowania.

Mianem podstawowych parametrów stanu ogólnego określamy: temperaturę, tętno,

ciśnienie tętnicze krwi i liczbę oddechów. Jeżeli wartości te utrzymują się w granicach
normy, to ogólny stan dziecka określamy jako prawidłowy. Zaistnienie choroby, infekcji lub
innego zaburzenia powoduje zmiany w tych parametrach np. infekcja objawi się
podwyższeniem temperatury ciała, odwodnienie obniżonym ciśnieniem itp. Prawidłowe
wartości świadczą niejako o prawidłowym funkcjonowaniu podstawowych układów
i narządów organizmu człowieka.

Pomiar temperatury ciała
Temperatura ciała - to wartość pomiarowa odczytywana na skali termometru. Najczęściej jest
mierzona w skali Celsjusza, w której punkt zamarzania wody odpowiada 0°, a temperatura
wrzenia 100°. Temperatura ciała człowieka ulega nieznacznym wahaniom w ciągu dnia; jej
wzrost lub spadek mogą spowodować różne czynniki. Badanie przeprowadza się u każdego
chorego hospitalizowanego. Częstszych pomiarów wymagają pacjenci gorączkujący,
w hipotermii, poddawani intensywnej obserwacji w ciężkim stanie zdrowia.
Temperaturę ciała u dzieci mierzy się metodami:

−

zewnętrznymi: pod pachą, w pachwinie;

−

wewnętrznymi: w odbycie, w przewodzie słuchowym zewnętrznym.

Temperatura ciała ulega wahaniom: w ciągu dnia w zakresie 0,5- 1°C (najniższa jest nad
ranem, ok. godz. 4.00, najwyższa wieczorem ok. godz. 16.00)
Prawidłowa temperatura ciała jest różna w zależności od miejsca pomiaru:
pod pachą - 36,0-37,0°C

;

w pachwinie - 36,0-37,0°, C w odbycie - wyższa o 0,5°C niż pod

pachą; w jamie ustnej - wyższa o 0,3° C niż pod pachą; w przewodzie słuchowym różna,
w zależności od wieku:

−

0-2 r. ż. - 36,4-38,0°C,

−

3-10 r. ż.-36,1-37,8°C,

−

11-65 r. ż.-35,9-37,6°C,

−

powyżej 65 r. ż. - 35,8-37,5°C.

Oceniając wartość temperatury ciała, uwzględniamy wiek badanego, płeć, porę dnia, miejsce
badania temperatury oraz rodzaj termometru.
Temperatura niższa niż 36°C - to temperatura subnormalna;
36,0-37,0°C - temperatura normalna
37,1 - 39°C gorączka umiarkowana,
powyżej 39°C - gorączka wysoka.
Człowiek może znieść maksymalną temperaturę 42,0-43,0°C;

powyżej tej temperatury

zachodzą w organizmie procesy denaturacji białka. Temperatura 26,0°C określana jest jako
krytyczna, powoduje porażenie ośrodka oddechowego i naczynioruchowego, prowadząc do
śmierci.

W celu pomiaru temperatury ciała u dzieci należy:

−

przygotować zestaw: termometr elektroniczny (rtęciowy łatwo się tłucze, rtęć jest
metalem trującym a odłamki szkła mogą powodować zranienie), 70-80% alkohol,
waciki, miska nerkowata;

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

zapewnić odpowiednie warunki klimatyczne (ciepło, bez przeciągów, zamknąć okna);

−

starsze dziecko poinformować o celu i sposobie wykonaniu pomiaru, pozyskać go do
współpracy;

−

odsłonić okolicę potrzebną do pomiaru;

−

zapewnić wygodną pozycję siedzącą lub leżącą, a w przypadku pomiaru w odbycie
pozycji na boku z lekko ugiętymi kończynami dolnymi w stawach biodrowych
i kolanowych lub na plecach;

−

higienicznie umyć ręce i założyć rękawiczki;

−

przed pierwszym użyciem aparatu pomiarowego zapoznać się z instrukcją obsługi;

−

postępować zgodnie z zaleceniami producenta (włączyć przycisk uruchamiający zasilanie
termometru, oczekiwać na pojawienie się sygnału oznaczającego gotowość termometru do
pomiaru np. znaku °C lub symbolu ucha na wyświetlaczu, nałożyć osłonki na termometr
elektroniczny pozwalające na pomiar temperatury w uchu, włożenie termometru w miejsce
badania (ucho, pod pachę), pojawienie się sygnału dźwiękowego oznacza zakończenie
pomiaru);

−

odczytać i zinterpretować wynik;

−

zdezynfekować termometr, spłukać letnią wodą, osuszyć specjalną ściereczką;

−

zdjąć rękawiczki, higienicznie umyć ręce;

−

udokumentować wynik pomiaru ( w karcie gorączkowej, dokumentacji);

−

zgłosić rozpoznane nieprawidłowości lekarzowi.

Pomiar oddechu
Oddychanie to proces wymiany gazowej w organizmie, mający na celu pobranie tlenu, a wydalenie
dwutlenku węgla. Na oddech składa się: wdech (akt czynny - wprowadzenie powietrza do
narządu oddechowego wskutek skurczu mięśni oddechowych), wydech (akt bierny - wskutek
zapadania się klatki piersiowej i wyższego ustawienia przepony). Dokonując oceny oddechu,
zwracamy uwagę na: obecność, częstość, jakość, rytm oddychania. Badanie ma znaczenie
diagnostyczne w ocenie wydolności oddechowej pacjenta oraz w monitorowaniu stanu chorego
w przebiegu chorób układu oddechowego, krążenia i innych.
Wykonując badanie oddechu, należy uwzględnić: częstotliwość oddechów w czasie l min,
obserwację charakteru oddechu, obserwację ruchów klatki piersiowej, ocenę zapachu oddechu.

Szybkość (częstość) oddechów uzależniona jest od wieku badanego. Wartości prawidłowe oddechu
w spoczynku:

−

noworodki i niemowlęta - około 40-50/min;

−

małe dzieci - około 18-25/min;

−

dorośli-około 12-20/min.

Czynniki przyspieszające oddech - fizjologiczne: wzmożony wysiłek fizyczny, reakcje
emocjonalne; patologiczne: stany gorączkowe, zmniejszona objętość oddechowa, choroby
płuc, urazy klatki piersiowej, upośledzone krążenie, zmniejszenie ilości krwi (nośnika
tlenu), zmniejszenie ilości tlenu w powietrzu wdychanym.
Czynniki zwalniające oddech: fizjologiczne: sen, hiperwentylacja, patologiczne: zatrucie
środkami nasennymi, narkotycznymi, uszkodzenia czaszkowo-mózgowe, hipotermia.
Aby ocenić oddech należy:

−

zapewnić odpowiednie warunki klimatyczne (ciepło, bez przeciągów, zamknąć okna),

−

starsze dziecko poinformować o celu i sposobie wykonaniu pomiaru, pozyskać o do
współpracy; informujemy o badaniu np. tętna, gdyż badanie oddechu wykonujemy bez
wiedzy pacjenta),

−

zapewnić ciszę w pomieszczeniu,

−

przygotować zestaw: zegarek z sekundnikiem lub stoper,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

higienicznie umyć ręce,

−

zapewnić wygodną pozycję siedzącą lub leżącą, najlepiej z odkrytą klatka piersiową,

−

ułożenie ręki na nadgarstku chorego jak do badania tętna (u dzieci lepiej na klatce
piersiowej) i liczenie oddechów przez l min,

−

zaobserwować, czy dziecko ma trudności oddechowe, czy w proces oddychania włączane
są dodatkowe mięśnie oddechowe, czy występuje duszność, czy oddychaniu towarzyszą
świsty, trzeszczenia w klatce piersiowej. Określenie zapachu wydychanego powietrza,

−

udokumentować wynik pomiaru (w karcie gorączkowej, dokumentacji),

−

zgłosić rozpoznane nieprawidłowości lekarzowi.

Pomiar tętna
Tętnem nazywa się spowodowane przez skurcz serca wyczuwalne uderzenie o ścianę
naczynia fali krwi, która przepłynęła przez układ tętniczy. Tętno wyczuwa się tam, gdzie
tętnice przebiegają powierzchownie i gdzie można docisnąć je do twardych struktur
tkankowych. Pomiaru tętna dokonujemy w celu wykrycia zaburzeń w zakresie liczby
(częstości), napięcia (siły), miarowości (rytmu) tętna. Badanie przeprowadza się
w warunkach szpitalnych u każdego chorego 2 razy dziennie równocześnie z pomiarem
temperatury.
Tętno badamy: metodą palpacyjną lub za pomocą stetoskopu, osłuchując czynność serca.
Typowym miejscem badania tętna jest tętnica promieniowa. U małych dzieci najłatwiej jest
odszukać tętnice ramienną, nie badamy tętna na tętnicy szyjnej gdyż szyja u dzieci jest
krótka.
Szybkość tętna, czyli ilość uderzeń na minutę, uzależniona jest od wieku badanego.

Tabela 1. Wartości prawidłowe tętna [19, s. 599]

Wiek

Średnia

wartość

uderzeń/min

Zakres (dwa

odchylenia

standardowe)

Noworodek

140

90-190

1-6. m.ż.

130

80-180

6-12. m.ż.

115

75-155

1-2. r.ż.

110

70-150

2-6. r.ż.

103

68-138

Czynniki powodujące przyśpieszenie tętna:

fizjologiczne: wiek (zależność przedstawiono w tabeli nr 1), wysiłek fizyczny, spożycie
alkoholu, nikotyny u ludzi młodych.

patologiczne: choroby gorączkowe (wzrost o 1°C temperatury ciała odpowiada wzrostowi
tętna o 10-20 uderzeń/min), choroby serca (niewydolność krążenia, nerwica),
hipowolemia (utrata krwi, odwodnienie).

Czynniki powodujące zwolnienie tętna:

−

fizjologiczne: sen, pozycja leżąca,

−

patologiczne: zatrucia pochodzenia wewnętrznego (mocznica), zatrucia pochodzenia
zewnętrznego (np. grzybami), hipotermia (obniżenie centralnej temperatury ciała).

Niemiarowość tętna może być spowodowana: przyspieszaniem i zwalnianiem oddechów,
uszkodzeniem mięśnia sercowego. Napięcie tętna uwarunkowane jest stanem naczyń
krwionośnych i ilością krążącej krwi.
Podczas wykonywania badania tętna może dojść do wystąpienia błędów technicznych, które
mogą rzutować na wynik pomiaru. Najczęstsze błędy to: niewłaściwe ułożenie opuszków

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

palców nad tętnicą, wyczucie własnego tętna przez osobę badającą, krótki czas badania, nie
pozwalający na wykrycie niemiarowości, niedokładne określenie czasu pomiaru.
Szybkość tętna mierzymy przez 15 sekund, uzyskany wynik mnożymy przez 4.
Zwolnienie czynności serca poniżej normy to bradykardia, przyspieszenie czynności serca
powyżej normy to tachykardia.
Aby zbadać tętno u dziecka należy:

−

starsze dziecko poinformować o celu i sposobie wykonaniu pomiaru, pozyskać go do
współpracy,

−

zapewnić ciszę w pomieszczeniu,

−

przygotować zestaw: zegarek z sekundnikiem lub stoper,

−

higienicznie umyć ręce,

−

zapewnić wygodną pozycję siedzącą lub leżącą, ze stabilnym podparciem badanej
kończyny,

−

zapewnić dziecku przynajmniej 5-minutowy odpoczynek przed badaniem,

−

opuszkami palców 2, 3, 4 lekko ucisnąć tętnicę; kciuk powinien znajdować się poza
polem badanej tętnicy,

−

jeżeli tętno jest dobrze wyczuwalne i miarowe, należy liczyć uderzenia przez 15
sekund (uzyskany wynik jest mnożony przez 4),

−

jeżeli wykryto zaburzenia rytmu, należy liczyć uderzenia serca przez l min,

−

higienicznie umyć ręce,

−

udokumentować wynik pomiaru ( w karcie gorączkowej, dokumentacji),

−

zgłosić rozpoznane nieprawidłowości lekarzowi.

Pomiar ciśnienia tętniczego krwi
Ciśnienie tętnicze krwi jest siłą, jaką przepływający strumień krwi wywiera na ściany
elastycznych naczyń krwionośnych. Zwykle pomiar wykonuje się na tętnicy ramiennej,
u noworodkówi niemowląt można również na udowej. W pomiarze ciśnienia tętniczego krwi
wyróżnia się ciśnienie maksymalne, czyli skurczowe oraz minimalne, czyli rozkurczowe.
Badanie wykonywane jest za pomocą różnych aparatów do pomiaru ciśnienia. Najczęściej
wykorzystywane są aparaty rtęciowe, sprężynowe i elektroniczne. Badanie ma duże
znaczenie diagnostyczne. Umożliwia określenie wielkości ciśnienia tętniczego krwi,
rozpoznanie nadciśnienia tętniczego oraz kontrolę jego leczenia, jest także pomocne
w diagnozowaniu stanu pacjenta oraz chorób, których przyczyną mogą być wahania ciśnienia
krwi.
Wartości prawidłowe ciśnienia tętniczego krwi (według Riva-Rocci):

−

noworodki (skurczowe): 60-80 mmHg,

−

niemowlęta (skurczowe): 80-85 mmHg,

−

małe dzieci (skurczowe): 80-100 mmHg,

Pomocnym w zapamiętaniu wartości prawidłowych ciśnienia u dzieci powyżej 2 roku

życia jest wzór: 80 + 2 x wiek (w latach) = wartość ciśnienia skurczowego, 2/3 tej wartości to
wartość ciśnienia rozkurczowego.

Podczas wykonywania badania ciśnienia tętniczego krwi może dojść do wystąpienia błędów

technicznych, które mogą zafałszować wynik. Najczęstsze przyczyny błędów to: niesprawny
sprzęt, ograniczony słuch osoby badającej bądź nieprawidłowa technika dokonywania
pomiaru.

Wynik pomiaru ciśnienia odczytujemy na skali manometru. Moment pojawienia się

pierwszych tonów o charakterze stuków w czasie wypuszczania powietrza z mankietu
określa wartość ciśnienia skurczowego, zniknięcie tonów wskazuje wartość ciśnienia
rozkurczowego. Wartości wyższe od prawidłowych, przy uwzględnieniu grup wiekowych
badanych, określa się jako nadciśnienie (hipertonia), natomiast wartości niższe - jako
niedociśnienie (hipotonia).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby zmierzyć ciśnienie tętnicze krwi należy:

−

przygotować sprzęt: aparat do pomiaru ciśnienia, np.: rtęciowy, zegarowy,
automatyczny, stetoskop (słuchawki lekarskie), komplet mankietów w różnych
rozmiarach ( zasadą jest, że wysokość mankietu musi stanowić 2/3 wysokości ramienia
lub uda: dla dzieci do 2 lat - 6 cm, dla dzieci do 4 lat - 8 cm),

−

sprawdzić sprawności funkcjonowania aparatu (szczelny mankiet, pompka, przewody
podłączone do aparatu, wskazówka lub rtęć w punkcie o) i stetoskopu,

−

zapewnić możliwość ustawienia aparatu pionowo na twardym podłożu i prawidłowe
oświetlenie miejsca wykonywania pomiaru,

−

starsze dziecko poinformować o celu i sposobie wykonaniu pomiaru, pozyskać go do
współpracy; zapewnić ciszę w pomieszczeniu,

−

higienicznie umyć ręce,

−

zapewnić wygodną pozycję siedzącą lub leżącą, ze stabilnym podparciem badanej
kończyny,

−

zapewnić dziecku przynajmniej 5-minutowy odpoczynku przed badaniem,

−

zapewnić pacjentowi wygodną pozycję (siedząca lub leżąca), z podparciem kończyny
górnej tak, aby tętnica ramienna lub udowa znajdowała się na poziomie serca,

−

zdjąć ubranie z ramienia, na którym będzie dokonywany pomiar; ułożyć ramię w lekkim
odwiedzeniu, odwrócić dłoń stroną zgięciową do góry,

−

założyć opaskę na wybrana kończynę. Opaska musi ściśle przylegać do ramienia.
Gumowe przewody powinny znajdować się na przyśrodkowym boku ramienia. Opaski
nie wolno zakładać na ramię ręki, w której znajduje się wkłucie, przetoka tętniczo-
żylna,

−

umocować manometr do mankietu (przy aparacie zegarowym).

−

odszukać tętno na tętnicy łokciowej (w zgięciu łokciowym poniżej mankietu po stronie
przyśrodkowej),

−

założyć słuchawki lekarskie do uszu,

−

przyłożyć membranę słuchawek w miejscu badania tętna,

−

zamknąć zawór w pompce (zakręcając w prawo),

−

wtłoczyć powietrze do mankietu, pompując pompką do momentu, gdy ciśnienie będzie
o 20-30 mmHg wyższe niż w chwili zaniku tętna,

−

wypuścić z mankietu powietrze tak, by słupek rtęci opadał w tempie 2-3 mmHg/s.

−

wysłuchać pierwszy ton, jednoczesne zapamiętać stan słupka rtęci - jest to wartość
ciśnienia skurczowego,

−

dalej powoli wypuszczać powietrze, słuchać wyraźnych tonów, zapamiętać stan słupka
rtęci w momencie zaniku tętna - jest to, wartość ciśnienia rozkurczowego,

−

zdjąć słuchawki,

−

zdjąć mankiet z ramienia,

−

higienicznie umyć ręce,

−

udokumentować wynik pomiaru ( w karcie gorączkowej, dokumentacji),

−

zgłosić rozpoznane nieprawidłowości lekarzowi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaki jest prawidłowy zakres normy temperatury mierzonej pod pachą?
2. Kiedy mówimy o tachykardii u dziecka 3 letniego?
3. Jakim termometrem najbezpieczniej jest mierzyć temperaturę u małych dzieci, w jakim

miejscu?

4. Jakie znasz odrębności układu pokarmowego u małych dzieci?
5. Jakie ciśnienie tętnicze powinien mieć zdrowy trzylatek?
6. Jaki objaw ze strony układu krążenia będzie towarzyszył gorączce?
7. Przez jaki czas będziesz mierzyć tętno, jeżeli wykryjesz zaburzenia?
8. Na której kończynie można mierzyć ciśnienie tętnicze u małych dzieci?
9. Gdzie zanotujesz wyniki dokonanych pomiarów?
10. Jakie znasz stany przejściowe noworodka?

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj pomiarów temperatury i tętna 4 - letniego dziecka.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przypomnieć zakres norm parametrów stanu ogólnego dla dzieci w 4 roku życia,
2) zapoznać się z zasadami dokonywania pomiarów temperatury i tętna u dzieci (Materiał

nauczania pkt. 4.2.1),

3) zorganizować stanowisko pracy niezbędne do wykonania ćwiczenia,
4) wykonać kolejne czynności krok po kroku,
5) zapisać wyniki badań w dokumentacji,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
7) uprzątnąć stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

termometr lekarski, najlepiej elektroniczny,

−

aparat do pomiaru ciśnienia tętniczego krwi,

−

karta gorączkowa lub inna dokumentacja obowiązująca w placówce,

−

długopis czerwony i niebieski,

−

osłonka na termometr,

Ćwiczenie 2

Dokonaj pomiarów ciśnienia tętniczego krwi i liczby oddechów u 6 miesięcznego

niemowlęcia.

Sposób wykonania ćwiczenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przypomnieć zakres norm podanych parametrów u niemowląt,
2) zapoznać się z zasadami dokonywania pomiarów ciśnienia i oddechów u dzieci

(Materiał nauczania pkt. 4.2.1),

3) zorganizować stanowisko pracy niezbędne do wykonania ćwiczenia,
4) wykonać kolejne czynności krok po kroku,
5) zinterpretować wyniki pomiarów,
6) zapisać wyniki badań w dokumentacji,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
8) uprzątnąć stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

aparat do pomiaru ciśnienia tętniczego krwi

−

karta gorączkowa lub inna dokumentacja obowiązująca w placówce

−

długopis czerwony i niebieski

−

osłonka na termometr

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) przygotować odpowiedni sprzęt do wykonania pomiarów

parametrów stanu ogólnego dzieci?

2) zmierzyć temperaturę i tętno u małego dziecka?

3) dokonać pomiaru ciśnienia i liczby oddechów u małego dziecka?

4) wykreślić dane na karcie gorączkowej?

5) zinterpretować wyniki pomiarów parametrów stanu ogólnego?

6) określić odrębności w budowie ciała dziecka?

7) omówić różnice w funkcjonowaniu organizmu dziecka?

8) określić, jaki związek ma dojrzewanie poszczególnych układów

z osiągnięciami rozwojowymi dzieci?

9) wyjaśnić dlaczego małe niemowlę musi otrzymywać tylko posiłki

płynne?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Funkcjonowanie organizmu w stanie zdrowia

4.3.1. Materiał nauczania

Funkcjonowanie organizmu w stanie zdrowia to możliwość zaspokojenia potrzeb

biopsychospołecznych. Opiekunka pomaga lub początkowo wręcz wykonuje wszystkie
czynności niezbędne do zaspokojenia tych potrzeb. W przypadku dziecka zdrowego
sprowadza się to do konkretnych działań pielęgnacyjnych.

Pielęgnowanie dziecka a szczególnie noworodka wymaga delikatności, wrażliwości, ale

także wiedzy oraz umiejętności. Poniżej zostaną przedstawione kolejne czynności
pielęgnacyjne zapewniające realizację podstawowych potrzeb biologicznych ale należy
pamiętać, że podczas ich wykonywania realizowane powinny być również potrzeby
psychiczne i społeczne dziecka.

Wykonując poniższe czynności opiekunka jest zobowiązana postępować zgodnie

z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy (patrz: „Stosowanie przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy”).

Podnoszenie niemowlęcia.

Podczas trzymania niemowlęcia w pozycji pionowej, kładzenia do łóżeczka, czy

noszenia na rękach należy podtrzymywać główkę tak, aby nie opadała bezwiednie na boki,
do tyłu, ani do przodu.
Instrukcja podniesienia niemowlęcia:

W celu podniesienia niemowlęcia należy:

−

umyć higienicznie ręce,

−

obniżyć przednią barierkę łóżeczka (jeśli jest taka potrzeba),

−

przed podniesieniem niemowlęcia pochylić się nad nim, aby poczuło, że za chwilę je
przytulisz (szepnij jego imię do ucha, uśmiechnij się),

−

wsunąć ręce pod niemowlę i przytrzymać przez chwilę, po czym podnieść niemowlę,

−

unosząc niemowlę podeprzeć jedną ręką pośladki, a drugą – plecy, szyję i głowę
niemowlęcia,

−

podnosząc niemowlę leżące na brzuszku wsunąć jedną rękę pod brodę i szyję, zaś drugą
umieścić między nóżkami,

−

zastosować wybraną pozycję trzymania pamiętając o bezpieczeństwie dziecka.

Trzymanie niemowlęcia

Jest wiele sposobów trzymania niemowlęcia czy starszego dziecka na rękach. Wybór

uzależniony jest od wieku dziecka oraz w jakim celu to robimy, np.: w celu uspokojenia,
odbicia się niemowlęciu po posiłku itp.

−

na przedramieniu z główką w zgięciu łokciowym (stosowana do uspokojenia
niemowlęcia np.: przy kolce jelitowej),

−

na ramieniu z podtrzymywaniem główki ( pomocna przy „odbiciu”),

−

twarzą do przodu,

−

noszenie starszego dziecka na biodrze.

Układanie niemowlęcia
Instrukcja układania niemowlęcia:

W celu ułożenia niemowlęcia należy:

−

mocno chwycić niemowlę, pochylając się przytulić je, włożyć jedną rękę pod pośladki
dziecka, a drugą wspierać plecy, szyję i głowę,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

przez chwilę pozostawić ręce pod ciałem niemowlęcia po czym delikatnie wysunąć,

−

ułożyć w wybranej pozycji,

−

zasunąć barierkę łóżeczka do góry (jeśli jest taka potrzeba).

Niemowlę można układać w trzech podstawowych pozycjach. Należy pamiętać, że

pozycja noworodka powinna być zmieniana w ciągu doby bowiem każda z nich niesie
określone wartości. Do snu noworodka i niemowlę najbezpieczniej ułożyć w pozycji na
plecach. Pozycje:
1. Pozycja na plecach (z płaską poduszką), zapewnia dobry kontakt wzrokowy

z dzieckiem, zapobiega śmierci łóżeczkowej.

2. Pozycja na brzuszku (na płaskiej powierzchni). Pozycja taka ułatwia wydalanie gazów

(stosowana przy kolce), wpływa korzystnie na kształtowanie stawów biodrowych
i w pewnym stopniu czaszki, wzmacnia mięśnie proste brzucha. Jednak należy
pamiętać, że pozycja ta należy do grupy czynników ryzyka śmierci łóżeczkowej (SIDS).

3. Pozycja na boku (z poduszeczką lub na płasko) - okolicę pleców podpieramy

np.: zwiniętą pieluszką, poduszką. Pozycja ta sprzyja „dociśnięciu” małżowin usznych
do czaszki, zapobiega też zachłyśnięciu się niemowlęcia pokarmem.

Przygotowanie łóżeczka/leżaczka zgodnie z zasadami

Łóżeczka i leżaczki służą dzieciom do odpoczynku podczas pobytu w żłobku. W tym

celu powinno być specjalnie wydzielone pomieszczenie: sypialnia, gdzie każde dziecko ma
swoje miejsce do spania. Dla mniejszych dzieci są to łóżeczka, dla starszych drewniane
leżaczki.

Przygotowywanie łóżeczka i leżaczka dla dziecka polega na oczyszczaniu,

dezynfekowaniu zalecanym środkiem przez Sanepid oraz na zmianie bielizny pościelowej
zawsze wtedy, gdy została zabrudzona lub co miesiąc. Należy pamiętać, aby po włożeniu
małego dziecka do łóżeczka zawsze zamykać barierkę. (patrz Bezpieczeństwo i Higiena
Pracy)
Instrukcja wykonania przygotowania łóżeczka, leżaczka zgodnie z zasadami:

−

umyć higienicznie ręce,

−

przygotować czystą bieliznę pościelową do zmiany (poszewki, prześcieradło),

−

obniżyć przednią barierkę łóżeczka (jeśli jest taka potrzeba),

−

zdjąć zabrudzona/użytą bieliznę pościelową (poszewki, prześcieradła),

−

odłożyć na krzesło poduszkę i koc,

−

umyć łóżeczko,

−

zdezynfekować zalecanym przez Sanepid środkiem do łóżeczek czy leżaczków,

−

założyć gumowy podkład, chroniący materac,

−

założyć prześcieradło pokrywając materac bądź wkładkę na leżaczku,

−

umocować prześcieradło - podłożyć pod materac lub wkładkę do leżaczka w taki
sposób, aby dziecko szybko go nie ściągnęło (np. wykonać narożniki na rogach),

−

nałożyć poszewkę na kocyk i ułożyć na materacu,

−

nałożyć poszewkę na poduszkę i ułożyć na materacu.

Przewijanie niemowlęcia

Czynność przewijania, polegająca na oczyszczeniu skóry narządów płciowych

zewnętrznych i pośladków z substancji drażniących zawartych w moczu i kale dziecka, jej
pielęgnowaniu i zmianie pieluszek, jest regulowana sytuacją uzależnioną od wydalania kału
i/lub moczu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przewijanie wykonuje się zależnie od potrzeby, tzn. kilkakrotnie w ciągu dnia i jeden do

dwóch razy w nocy przed karmieniem (zmiana maksymalnie co 3 godziny). W nocy należy
robić to w półmroku, aby nie wybudzać dziecka ostrym oświetleniem. Niektóre dzieci
sygnalizują płaczem mokre pieluszki. Korzystne jest przewijanie dziecka przed karmieniem
bowiem po karmieniu czynność ta może prowokować do ulewania i wymiotów.
Najwygodniej jest przewijać dziecko na powierzchni znajdującej się na wysokości 75-80cm
od podłogi. Są różne sposoby zakładania pieluszek - ważne jest aby pieluszka spełniała
swoją rolę i aby była założona wygodnie. Nigdy nie wolno unosić pośladków dziecka
pociągając za stopy ani kłaść na materacu do przewijania tak, żeby ciało bezpośrednio
stykało się z ceratką stołu pielęgnacyjnego. Do przewijania wykorzystywane są dwa rodzaje
pieluszek: jednorazowe (np. Pampers) lub wielorazowego użytku-pieluszki tetrowe, bądź
specjalne chłonące majteczki wielorazowego użytku z możliwością prania, np.: Popolini.
Instrukcja wykonania przewijania niemowlęcia:
Czynności przygotowawcze

1. higienicznie umyć ręce,
2. przygotować materiały, sprzęt, otoczenie:

−

przygotować sprzęt do zabiegu (patrz: zestaw do kąpieli dziecka, poniżej),

−

przygotować czystą bieliznę, (sposób ułożenia pieluszek dla noworodka
przedstawiono na (Rys. 2),

Rys. 2. Sposób ułożenia pieluszek dla noworodka [16, s.329

]

−

lub przygotować pieluszkę jednorazową (np. Pampers), pamiętając by dobrać odpowiedni
rozmiar zależnie od masy ciała dziecka; śpioszki i odłożyć je na bok (Rys. 3)

Rys. 3 Sposób przygotowania pieluszki jednorazowej [16, s. 329]

1. przygotowanie przegotowanej, ciepłej wody w miseczce lub przygotowanie wody

w wanience o temp. ok.37-38°C (zależnie od sytuacji)

2. przygotować dziecko:

−

przenieść dziecko z łóżeczka na stolik pielęgnacyjny, pokryty pieluszką,

−

zdjąć śpioszki,

−

zdjąć pieluszkę (przy czynnościach należy pamiętać o bezpiecznym trzymaniu
dziecka, nie powinno się dziecka pociągać za stopy do góry),

−

wstępnie oczyścić pośladki jednorazowymi chusteczkami,

−

okryć dziecko przygotowaną pieluszką,

−

odrzucić brudną bieliznę do wiadra pedałowego, drugą ręką przytrzymać dziecko.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Czynności właściwe:

−

ułożyć dziecko na stoliku,

−

zmyć zewnętrzne narządy płciowe wodą przegotowaną (gdy dziecko jest bardzo
zanieczyszczone) w ten sam sposób jak podczas kąpieli noworodka (patrz rys. 5),

−

ułożyć dziecko na ręku tak jak podczas kąpieli niemowlęcia,

−

rozłożyć czystą pieluszkę lub ręcznik,

−

sprawdzić łokciem temperaturę wody w wanience (37°C - przyjemne ciepło),

−

namydlić myjką pośladki, dokładnie podmyć dziecko,

−

spłukać wodą,

−

przenieść dziecko na przygotowany wcześniej ręcznik lub pieluszkę,

−

osuszyć skórę dziecka ruchem dotykowym,

−

przełożyć dziecko do przygotowanej wcześniej czystej bielizny.

Przewijanie dziecka przy użyciu pieluszki jednorazowego użytku:

−

dokładnie rozwinąć pieluchę, tak aby faktycznie zabezpieczała po jej założeniu przed
wydobyciem się na zewnątrz wydalin ale też nie uciskała,

−

podłożyć pod plecy dziecka rozwiniętą pieluchę (część szczytowa z warstwą przylepca)
mniej więcej do wysokości jego pępka,

−

unieść pośladki i jednocześnie wsunąć pieluchę pod pośladki,

−

przełożyć przednią (czyli dolną, najczęściej z kolorową aplikacją) część pieluchy
między nóżkami dziecka w kierunku brzuszka,

−

posmarować skórę pośladków kremem zabezpieczającym je przed drażniącym
kontaktem z moczem i/lub kałem (zapobieganie odparzeniom).

−

połączyć całość bocznymi przylepcami stabilnie ale nie ciasno (luźno na dwa palce),

Przewijanie dziecka przy użyciu pieluszki wielorazowego użytku:

−

przygotować pieluszki wg. podanego wyżej schematu,

−

ułożyć dziecko mniej więcej na środku ostatnich dwóch pieluszek i załóż ją między
nóżkami, do góry na brzuszek, podobnie zrób z dolnym rogiem trójkąta,

−

pozostałe rogi trójkąta założyć na brzuszek zawijając nadmiar,

−

jeśli to noworodek możesz wykorzystać resztę przygotowanych pieluszek do
całkowitego zawinięcia łącznie z kapturkiem na główkę przy użyciu kocyka (jeśli
zachodzi potrzeba),

−

ubrać dziecko (tak jak po kąpieli),

−

ułożyć dziecko w łóżeczku.

Czynności końcowe:
Uporządkować sprzęt, materiały, otoczenie:
1. zdezynfekować materacyk, wanienkę (jeśli była używana) i stolik płynem

dezynfekcyjnym, np. Incidin Liąuid Spray.(zawsze według standardów obowiązujących
w danej instytucji),

2. higienicznie umyć ręce.

Kąpiel noworodka
Kąpiel dziecka jest czynnością wykonywaną w celu oczyszczenia, a w następstwie tego
poprawienia samopoczucia dziecka. Czynność powinna być wykonywana codziennie, najlepiej
o tej samej porze. Zaleca się, aby kąpiele odbywały się w porze wieczornej przed karmieniem
dziecka, głównie z uwagi na wyciszający charakter ciepłej kąpieli. Kąpiel wykonujemy w ciepłym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

pomieszczeniu 22-24ºC.W przypadku starszych dzieci kąpiel wykonywana jest co dwa dni,
nawet rzadziej, by nie wysuszać skóry.
Niebezpieczeństwa podczas zabiegu:

−

oziębienie organizmu,

−

oparzenie,

−

zakażenie kikuta pępowiny (tylko w przypadku noworodków),

−

uraz fizyczny dziecka, w następstwie upuszczenia/wypadnięcia dziecka ze stołu do
przewijania podczas wykonywania czynności,

−

zwichnięcie dziecku stawu barkowego i/lub biodrowego,

−

zachłyśnięcie się dziecka wodą podczas kąpieli,

−

dostanie się wody do ucha, oka - zakażenie oczu.

Zasady obowiązujące przy wykonywaniu kąpieli dziecka:

−

sprawdzić temperaturę w pomieszczeniu, powinna wynosić 22-24°C,

−

sprawdzić temperaturę wody (ok. 37°C) termometrem do wody,

−

uśmiechać się i mówić do dziecka tak, aby czuło się bezpieczne,

−

wykonywać czynności ruchami delikatnymi, opanowanymi,

−

zapewnić poczucie bezpieczeństwa u małego dziecka poprzez okrywanie jego ciała
pieluszką.

Instrukcja wykonania kąpieli noworodka (toaleta krocza, rozbieranie, ubieranie) :
Czynności przygotowawcze rozpocząć od umycia higienicznego rąk:
1. Przygotować materiały, sprzęt, otoczenie:

−

stół do kąpieli z materacem ze zmywalnym pokryciem, wanienka z wodą (temp. 37-
38°C) lub specjalne ujęcie wody w kąciku do pielęgnacji dziecka, termometr
kąpielowy, naczynie z przegotowaną ciepłą wodą, spirytus 75% do odkażania
kikuta pępowiny, mydło, np. Bambino, lub delikatny środek myjący np. Penaten,
szampon dziecięcy, chusteczki nawilżone, oliwka lub puder dla dzieci, krem na
pośladki, np. Sudocrem, linomag, penaten, miska nerkowata, rękawica kąpielowa
(myjka) flanelowa, frotte lub miękka gąbka, waciki, patyczki do uszu, szczotka,
grzebień,

−

ubranka (koszulka dla noworodka; kaftanik, koszulka, śpioszki dla niemowlęcia),
pieluszki tetrowe i jednorazowe rożek lub kocyk z poszewką, duży miękki ręcznik,
mały miękki ręcznik do twarzy, nożyczki do paznokci z zaokrąglonymi czubkami,

−

wiadro pedałowe na pieluszki jednorazowe, wiadro pedałowe na brudną bieliznę
dziecka.

−

przygotować czystą bieliznę odpowiednio układając pieluszki tetrowe bądź
jednorazowe w przypadku kąpieli niemowlęcia kaftanik, koszulka, pieluszka
jednorazowa, śpioszki ułożone są w rożku; odłożyć ich na bok,

−

przygotować wodę w miseczce (przegotowaną, ciepłą o temp. 37-38°c).

−

rozłożyć pieluszki na brzegu stołu,

−

ustawić przepływ wody z kranu lub przygotować wodę w wanience i sprawdzić
jej temperaturę termometrem kąpielowym,

2. Przygotowanie dziecka:

−

rozebrać dziecko do kąpieli (przenieść dziecko na stół i zdjąć ubranka, pieluszkę,
gdy zachodzi potrzeba, wstępnie chusteczkami oczyścić pośladki),

−

okryć dziecko przygotowaną pieluszką. Odrzucić brudną bieliznę jedną ręką do
wiader pedałowych, przytrzymać drugą ręką dziecko.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Czynności właściwe:
1. Ułożyć dziecka na stole tak, aby uwidocznić jego twarz.
2. Umyć oczy dziecka wacikami zwilżonymi w przegotowanej wodzie, każde osobnym

wacikiem, w kierunku od skroni do nosa (Rys. 4).

Rys.4. .Kierunek zmywania oczu u dziecka [16, s.339]

3. Umyć twarz dziecka zwilżonymi wacikami w następującej kolejności: czoło, policzek

lewy, grzbiet nosa, policzek prawy, broda, okolica pod nosem, naokoło ust,

4. Osuszyć małym ręcznikiem do twarzy w tej samej kolejności jak podczas mycia twarzy.
5. Umyć uszy i okolice za uszami, wacikami zwilżonymi w przegotowanej wodzie

- przechylając głowę dziecka na bok, umożliwiając swobodny odpływ nadmiarowi wody
i przecierając małżowiny uszne wacikiem, również miejsce za małżowinami usznymi.
Woskowinę uszną można usunąć wacikiem na patyczku, lecz tylko wtedy, gdy pojawi się
na zewnątrz ucha dziecka, przy użyciu specjalnych patyczków z ogranicznikiem.

6. Umyć narządy płciowe wodą przegotowaną:

−

dziewczynki - rozchylić lekko lewą ręką wargi sromowe, a prawą przetrzeć
wacikiem w kierunku od wzgórka łonowego do odbytu (Rys.5),

Rys.5. Kierunek przemywania narządów płciowych żeńskich [16, s.340]

−

chłopcy - zsunąć nieznacznie napletek tak, aby uwidocznić cewkę moczową,
przytrzymać lewą ręką, a prawą przemyć prącie (ruchem okrężnym),

7. Umyć namydloną myjką ciało dziecka w następującej kolejności: głowa z włoskami,

szyja (zwracając uwagę na fałdki skóry, gdyż często w nich gromadzi się brud), kończyna
górna lewa w kierunku od pachy do dłoni, podczas mycia delikatnie je prostując
i usuwając zabrudzenia z przestrzeni między palcami, klatka piersiowa w kierunku od
szyi do brzuszka, kończyna górna prawa, tak samo jak lewa, plecy, zaczynając od szyi
do pośladków, brzuszek (uwaga! W przypadku noworodków z kikutem pępowinowym
należy zapobiegać jego zamoczeniu), kończyny dolne w kierunku od stopy do pachwiny,
pośladki (ruchem okrężnym, zbierającym).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Ułożyć dziecko na lewej ręce, główkę dziecka ukłożyć w zgięciu łokciowym, tułów na

przedramieniu.

9. Odrzucić do wiadra pedałowego pieluszki, na której dziecko było namydlone.
10. Rozłożyć czystą pieluszkę lub ręcznik.
11. Sprawdzić ponownie temperaturę wody w wanience termometrem kąpielowym i poprzez

zanurzenie łokcia w wodzie (37°c - przyjemne ciepło).

12. Zanurzyć dziecko w wodzie, najpierw nóżkę dziecka, następnie całe ciało.
13. Spłukać ciało dziecka wodą w podobnej kolejności jak przy namydlaniu (w tym celu

używa się wolnej ręki).

14. Przenieść dziecko na uprzednio przygotowany ręcznik (pieluszkę).
15. Wytrzeć dziecko ruchem dotykowym.
16. Przełożyć dziecko do przygotowanego wcześniej kocyka z poszewką.
17. Natrzeć dziecko oliwką (kolejność tak jak podczas namydlania).
18. Posmarować pośladki dziecka kremem.
19. Wykonanie opatrunku kikuta pępowiny u noworodka (uwaga! Postępować tak jak

podczas zmiany jałowego opatrunku):

−

rozwinąć stary opatrunek, ruchami delikatnymi, tak aby nie wyrwać pępowiny,

−

podłożyć suchy, jałowy gazik, osłaniając jednocześnie narządy płciowe,

−

zakropić kikut pępowiny 70% spirytusem lub innym zalecanym środkiem do pielęgnacji
kikuta pępowiny, przetrzeć gazikiem pierścień kikuta pępowiny; założyć nowy, suchy
gazik na kikut pępowiny; zamocować opatrunek.

Ubranie noworodka
Noworodek:

−

założyć koszulkę dziecku (włożyć własne palce w rękaw koszulki i zmarszczyć go,
przełożyć swoją dłoń przez otwór tak, aby uchwycić rączkę dziecka, przełożyć rączkę
dziecka przez rękaw koszulki. Tak samo należy założyć drugi rękaw. Ułożyć dziecko na
boku i wyrównać koszulkę z tyłu, położyć dziecko na plecach, zapiąć koszulkę. Założyć
na dolnym brzegu koszulki mankiecik, otoczyć nim dziecko i z tyłu założyć jeden
mankiecik w drugi, sprawdzić, czy koszulka jest wygładzona),

−

założyć pieluszkę jednorazową lub tetrową,

−

obciąć paznokcie dziecku u palców dłoni i stóp według sposobu pokazanego na rysunku 6,

Rys. 6.. Sposób obcinania paznokci u palców dłoni i stóp [16, s.342]

−

ułożyć dziecko na przygotowane pieluszki - sposób założenia omówiony przy
przewijaniu.

Ubieranie niemowlęcia:

−

założyć koszulkę i pieluszkę tetrową lub jednorazową dziecku w taki sam sposób jak
u noworodka,

−

założyć kaftanik dziecku - rękaw kaftanika należy założyć tak samo jak koszulkę,
trzymając dziecko ręką pod pachą już ubraną w kaftaniki, przekłada się na bok bez
kaftanika, wyrównuje kaftanik na plecach. Następnie należy położyć dziecko na plecach,
założyć kaftanik na drugą rączkę dziecka, wyrównać i zapiąć,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

założyć śpioszki - nogawkę lewą śpioszków zmarszczyć tak, aby w prosty sposób móc
założyć ją dziecku na nogę, w ten sam sposób postępować z drugą nogawką, naciągnąć
przód śpioszków do góry, przytrzymać dziecko pod pachą i położyć na boku, przytrzymać
dziecko jedną ręką, drugą naciągnąć śpioszki z tyłu ku górze, położyć dziecko na plecach
i zapiąć,

−

zawinąć dziecko w rożek (dolny róg założyć do góry, przykrywając nóżki, lewy róg założyć
po przeciwnej stronie pod tułów dziecka, prawy przymocować po przeciwnej stronie),

21. Uczesać włosy dziecka miękką szczotką,
22. Obciąć paznokcie u palców dłoni dziecka nożyczkami o zaokrąglonych końcówkach,

nie za krótko, na okrągło, tak, aby dziecko nie kaleczyło się brzegiem paznokcia (Rys.6)

23. Ułożyć dziecko w łóżeczku (np.: w pozycji na boku),

Czynności końcowe:
1. Uporządkować sprzęt, materiały, otoczenie tak jak przy przewijaniu,
2. Higienicznie myć ręce.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. jakie potrzeby zaspokoisz wykonując czynności pielęgnacyjne wobec niemowlęcia?
2. jakie zasady obowiązują przy podnoszeniu dziecka?
3. jaką pozycje zastosujesz u niemowlęcia z kolką?
4. jakie są sposoby układania niemowlęcia, wymień korzyści i zagrożenia?
5. co należy skompletować do przewinięcia niemowlęcia przy użyciu pieluszki

jednorazowej?

6. jakie są różnice pomiędzy wykonywaniem toalety krocza u dziewczynki a u chłopca?
7. jaką kolejność działań zachowasz wykonując kąpiel noworodka?
8. jakie są zasady obowiązujące przy wykonywaniu kąpieli noworodka?
9. jakie czynności podejmiesz, aby założyć noworodkowi koszulkę po wykonanej kąpieli?
10. jak wykonasz opatrunek na kikucie pępowiny u noworodka?
11. jakie mogą wystąpić niebezpieczeństwa podczas kąpieli noworodka?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie1

Przenieś noworodka ze stołu pielęgnacyjnego do łóżeczka.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją przenoszenia noworodka (Materiał nauczania pkt. 4.3.1),
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji podnoszenia i kładzenia noworodka,
4) wykonać czynności krok po kroku,
5) zwracać szczególną uwagę na bezpieczeństwo dziecka,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

fantom noworodka,

−

łóżko dziecięce,

−

stół pielęgnacyjny.

Ćwiczenie 2

Przygotuj łóżeczko/leżaczek dla dziecka zgodnie z zasadami.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z instrukcją wykonania schematu przygotowania łóżeczka dla dziecka

(Materiał nauczania pkt.4.3.1),

2) zapoznać się z materiałem nauczania: Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny

pracy,

3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
5) wykonać czynności krok po kroku zwracając szczególną uwagę na dokładność ścielenia

łóżeczka

6) sprawdzić pościelone łóżeczko czy naciągnięte jest dokładnie prześcieradło, podkład

gumowy i płócienny (w razie trudności skorzystać z pomocy nauczyciela),

7) wyrównać kocyk,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

łóżko niemowlęce,

−

leżaczek,

−

bielizna pościelowa,

−

miska,

−

woda,

−

detergenty,

−

środki dezynfekcyjne,

−

pojemnik na brudną bieliznę.

Ćwiczenie 3

Wykonaj kąpiel noworodka zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy (toaleta

krocza, rozbieranie, ubieranie)

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z instrukcją kąpieli noworodka (Materiał nauczania pkt.4.3.1),
2) zapoznać się z materiałem nauczania: Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny

pracy,

3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
5) wykonać czynności krok po kroku
6) zwracać szczególną uwagę na bezpieczeństwo dziecka i sprawne wykonanie zabiegu,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

fantom noworodka,

−

stół pielęgnacyjny,

−

czysta bielizna osobista niemowlęcia - jeśli jest taka potrzeba (śpioszki, kaftanik),

−

pieluszka jednorazowa i/lub wielorazowa,

−

mokre chusteczki jednorazowe do wstępnego oczyszczenia,

−

ręcznik i pieluszka tetrowa lub 2 pieluszki tetrowe,

−

myjka,

−

miseczka przegotowanej, ciepłej wody o temp. 37-38ºC (w odczuciu przyjemnie ciepła),

−

miseczka, ciepłej wody z dodatkiem mydła lub przygotowanie wody w wanience do
umycia pośladków, o temp. 37-38ºC,

−

środki pielęgnacyjne zależnie od potrzeb np. krem na odparzenia, Sudocream lub
Linomag,

−

płyn do dezynfekcji wanienki i stołu pielęgnacyjnego,

−

wiadro na zużytą pieluszkę.

Ćwiczenie 4

Przewiń niemowlę na stole pielęgnacyjnym z zastosowaniem pieluchy jednorazowego

użytku wraz z toaletą krocza zanieczyszczonego moczem i kałem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z instrukcją przewijania niemowlęcia z zastosowaniem pieluchy

jednorazowego użytku (Materiał nauczania pkt.4.3.1),

2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
4) wykonać czynności krok po kroku,
5) zwracać szczególną uwagę na bezpieczeństwo dziecka i sprawne wykonanie zabiegu,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

fantom niemowlęcia.

−

stół pielęgnacyjny,

−

czysta bielizna osobista niemowlęcia - jeśli jest taka potrzeba (śpioszki, kaftanik),

−

pieluszka jednorazowa,

−

mokre chusteczki jednorazowe do wstępnego oczyszczenia,

−

ręcznik i pieluszka tetrowa lub 2 pieluszki tetrowe,

−

myjka,

−

miseczka przegotowanej, ciepłej wody o temp. 37-38ºC (w odczuciu przyjemnie ciepła)
do umycia krocza,

−

miseczka ciepłej wody o temp. 37-38ºC z dodatkiem mydła lub przygotowanie wody
w wanience do umycia pośladków,

−

środki pielęgnacyjne zależnie od potrzeb np. krem na odparzenia, Sudocream lub
Linomag,

−

płyn do dezynfekcji wanienki i przewijaka,

−

wiadro na zużytą pieluszkę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 5

Przewiń niemowlę na stole pielęgnacyjnym z zastosowaniem pieluchy wielorazowego

użytku wraz z toaletą krocza zanieczyszczonego moczem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z instrukcją przewijania niemowlęcia z zastosowaniem pieluchy

wielorazowego użytku (Materiał nauczania pkt.4.3.1),

2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
4) wykonać czynność krok po kroku,
5) zwracać szczególną uwagę na bezpieczeństwo dziecka i sprawne wykonanie zabiegu,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

fantom niemowlęcia,

−

stół pielęgnacyjny,

−

czysta bielizna osobista niemowlęcia - jeśli jest taka potrzeba (śpioszki, kaftanik),

−

pieluszki wielorazowego użytku,

−

mokre chusteczki jednorazowe,

−

środki pielęgnacyjne zależnie od potrzeb np. krem na odparzenia, Sudocream lub
Linomag,

−

płyn do dezynfekcji przewijaka,

−

wiadro na zużytą pieluszkę.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Tak

Nie

Czy potrafisz:
1) skompletować materiały i sprzęt potrzebne do wykonania kolejnych

czynności?

2) przygotować łóżeczko dla dziecka zgodnie z zasadami?

3) przygotować leżaczek dla dziecka zgodnie z zasadami?

4) przenieść noworodka?

5) zastosować odpowiednią do sytuacji pozycję leżącą dla noworodka?

6) wykonać toaletę krocza i pośladków u dziecka?

7) wykonać kąpiel noworodka zgodnie z zasadami BHP?

8) ubrać noworodka i niemowlę po kąpieli?

9) przewinąć niemowlę na stole pielęgnacyjnym z zastosowaniem

10) pieluchy jednorazowego użytku wraz z toaletą krocza zgodnie

z zasadami BHP?

11) przewinąć niemowlę na stole pielęgnacyjnym z zastosowaniem

pieluchy wielorazowego użytku zgodnie z zasadami BHP?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Żywienie niemowląt i małych dzieci

4.4.1 Materiał nauczania

Jednym z bardzo ważnych czynników warunkujących prawidłowy rozwój dziecka jest

racjonalne odżywianie. Dziecko, które otrzymuje odpowiednie składniki odżywcze
w codziennej racji pokarmowej jest zdrowe i uzyskuje dobre wskaźniki rozwojowe.
Nieprawidłowe żywienie może spowodować niedostateczny rozwój i wzrost organizmu,
może być również przyczyną mniejszej sprawności fizycznej oraz powstawania niektórych
chorób lub zaburzeń.

Rozwój organizmu i jego wzrost odbywają się zawsze dzięki składnikom odżywczym,

zawartym w przyjmowanych pokarmach. Pożywienie powinno nie tylko zawierać
odpowiedni skład ilościowy dostosowany do wieku dziecka, ale również dostarczać
ustrojowi niezbędnych składników budulcowych i energetycznych: białek, węglowodanów,
tłuszczów, witamin, soli mineralnych, które potrzebne są organizmowi do budowy nowych
oraz odbudowy starych komórek i tkanek.

Możemy wyróżnić karmienie naturalne-mlekiem matki, karmienie sztuczne – mlekiem

modyfikowanym i karmienie mieszane – oprócz mleka matki dziecko jest dokarmiane
innymi produktami.

Mleko i mieszanki mleczne
Najlepszym pokarmem dla noworodków i niemowląt jest mleko matki. Grupy ekspertów
zalecają wyłączne karmienie piersią do 6 miesiąca życia, a utrzymanie go do 12 m. ż.
A nawet dłużej. Mleko kobiece jest naturalnym produktem zapewniającym dziecku pokrycie
zapotrzebowania na wszystkie niezbędne składniki pokarmowe i energię oraz prawidłowy
rozwój psychofizyczny. Odciągnięty pokarm kobiecy może być podawany dziecku
z butelki, kubeczkiem lub łyżeczką. Jeżeli matka z jakichś względów nie może karmić
naturalnie (HIV, AIDS, szkodliwe leki, choroby dziecka) dziecko musi być karmione
sztucznie - specjalnym mlekiem (modyfikowanym), którego skład jest „upodobniony” do
mleka kobiecego. Do ukończenia 2 roku życia nie wolno podawać dzieciom mleka
krowiego, gdyż jego skład jest niewłaściwy i może szkodzić jego zdrowiu (alergia
pokarmowa, biegunki, obciążenie nerek, nie pokrywa zapotrzebowania na składniki
odżywcze i energię).

Mleka modyfikowane dostępne na rynku oznaczone są symbolami:
1 –mleko początkowe, dla noworodków i niemowląt do ukończenia 4 miesiąca życia,
2 – mleko następne, dla dzieci od 5 do 12 miesiąca życia,
3 lub junior –mleko dla dzieci po ukończeniu 12 miesiąca życia,
2R –mleko następne wzbogacone kleikiem ryżowym,
2GR - mleko następne wzbogacone kleikiem gryczano- ryżowym,
HA – mleka hypoalergiczne, dla dzieci z grupy ryzyka wystąpienia uczulenia na białko
mleka krowiego,
AR – mieszanki dla dzieci z tendencją do ulewania i refluksu żołądkowego, wzbogacone
w substancje zagęszczające.

Dobowa ilość pokarmu i wielkość porcji do 12 miesiąca życia

Noworodki i niemowlęta powinny być karmione „na życzenie”, czyli wtedy, gdy

zdradzają objawy głodu średnio, co 2-3 godziny z dłuższą przerwą nocną, co daje nam 6-7
karmień w ciągu doby. Należy pamiętać, że mleko kobiece trawi się krócej niż
modyfikowane, więc dziecko będzie częściej domagało się karmienia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby obliczyć objętość pokarmu na jednorazowe karmienie dla noworodka w 1 tygodniu
życia należy zastosować następujący wzór:
(dzień życia-1) x 10
np. dla dziecka w 5 dobie życia należy przygotować na jedno karmienie ( 5 – 1) x 10 = 40 g
40 ml x 7 porcji = 280 g mleka na dobę.
Niemowlę o masie ciała 6 kg powinno otrzymać 600 kcal w ciągu doby = 100 kcal x 6 kg.
Wartość energetyczna mleka modyfikowanego wynosi około 70 kcal/100 ml, zatem nasz
niemowlak będzie potrzebował 860 ml mleka /dobę.
Wyliczoną ilość mleka dzielimy na ilość karmień ( 5,6,7) i otrzymujemy objętość pokarmu
na jedno karmienie: np.: 860 ml: 7= około 120 ml mleka początkowego.

W II półroczu życia zapotrzebowanie energetyczne wynosi 96 kcal/kg m.c/dobę.

Obliczając dobową ilość mleka następnego należy wziąć pod uwagę wiek dziecka i rodzaj
pokarmów dodatkowych.
Wartość energetyczna pokarmu kobiecego wynosi 74 kcal/100 ml

Tabela. 1. Dzienna racja pokarmowa dzieci w zależności od wieku [11, s. 40]

Wiek
(lata)

Energia

(kcal/kg

mc.)

Białko

(g/kg

mc.)

Tłuszcz

(g/kg

mc.)

Węglowoda

ny (g/kg

mc.)

0-0,5

0,5-1

3
4

108

100

2,40

2,10

1,95
1,80

4,9
3,7

3,6

3,3

3,1

13,6
12,7
14,0
13,0
12,0

Rozszerzanie diety niemowląt
1. Wprowadzanie produktów w posiłkach uzupełniających (soki, owoce, produkty

zbożowe, mięso, żółtko itp.) może nastąpić po ukończeniu 4 m.ż. (120 dni). Nowe
produkty należy wprowadzać kolejno i osobno, obserwując reakcję dziecka i zaczynając
od małych ilości, np.: 3-4 łyżeczek. Kolejność wprowadzanych produktów może być
modyfikowana przez lekarza.

2. Składnikiem tłuszczowym zup jarzynowych może być dobrej jakości masło, oliwa

z oliwek lub bezerukowy olej rzepakowy.

3. Konsystencja jarzyn i mięsa powinna stymulować żucie pokarmu.
4. Częstość podawania posiłków i wielkość porcji, jaką zjada dziecko w danym wieku

zależą od łaknienia dziecka i jego zapotrzebowania. Podane wartości należy traktować
jako przybliżone.

5. Orientacyjna objętość porcji w II półroczu wynosi 180-220 ml.
6. Konsystencja jarzyn i mięsa powinna stymulować żucie pokarmu.
7. Zaleca się, aby wprowadzane produkty zbożowe były wzbogacone w żelazo.
8. Używamy tylko naturalnych składników, bez konserwantów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela. 2. Podstawy żywienia niemowląt w zależności od fazy rozwojowej [2, s. 34]

FAZA

KARMIENIE

NATURALNE

KARMIENIE SZTUCZNE

I, tzw. płynna

Trwa pierwsze 5-6
miesięcy. Dziecko może
ssać i połykać jedynie
pokarmy płynne. Jest to
uwarunkowane stopniem
rozwoju:

• Neuromotorycznego

(rozwój funkcji
mózgowych i odruchów
np. ssania)

• Funkcji przewodu

pokarmowego (procesy
trawienia, wchłaniania i
procesy odpornościowe,
np. produkcji IgA
wydzielniczej dopiero po
paru tyg.)

• Czynności nerek

(fizjologicznie
uwarunkowana mniejsza
zdolność wydalania
produktów przemiany
białkowej przy większej
podaży białka oraz
słabsza regulacja
równowagi elektrolitowo-
wodnej przy większej
osmolarności pożywienia)

• Karmić od urodzenia

wyłącznie piersią „na
żądanie", tzn. wtedy,
gdy dziecko sygnalizuje,
że chce jeść lub pić (p.
technika karmienia piersią)

Karmić jednorazowo nie
dłużej niż 15-20 min

• Nie podawać żadnych

płynów ani soków między
karmieniami. Mleko matki
pokrywa pełne
zapotrzebowanie dziecka na
składniki pokarmowe
(z wyjątkiem wit. D i K)
oraz płyny (mleko kobiece
jest izotoniczne)
Uwaga! Dopajanie niszczy
fizjologiczny odruch ssania

Stosuje się w ostateczności,
gdy dziecko nie może być
karmione piersią. Należy
wtedy:

• Podawać mleko krowie

modyfikowane
„początkowe". Podawanie
mleka niemodyfikowanego
(nieadaptowanego) może
być dla dziecka niebez-
pieczne (grozi biegunka
hiperosmotyczna, zbytnie
obciążenie nerek i in.)

Karmić 5-6 razy na dobę,
co 3 h, a nie jak w
przypadku karmienia
naturalnego
na żądanie. Między
posiłkami można dziecko
dopoić.
Uwaga! Przed 10. mieś. ż.
nie używać mąki
zawierającej gluten!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W dalszym ciągu karmienie
piersią.
Wyjątkowo, o ile to
konieczne, w 5. mieś. ż.
można podać, oprócz
karmienia piersią: l x dz. 180 g
zupy-papki jarzynowej
6. mieś. ż.

Karmienie piersią

l x dz. 180 g zupy-papki
jarzynowej
l x dz. przecier owocowy

• 5 mieś. ż.

4 x dz. mieszankę mleczną
(mleko

modyfikowane

„następne") z dodatkiem
bezglutenowych
węglowodanów złożonych

l x dz. zupa-papka
jarzynowa (ziemniaki,
marchew, kalafior)
l x dz. sok owocowy lub
skrobane jabłko

• 6. mieś. ż.
3 -4 x dz. mleczne mieszanki
jak wyżej l x dz. zupa-
papka jarzynowa z 10 g
gotowanego przetartego
mięsa (indyk, królik,
kurczak)

l x dz. sok owocowy lub

skrobane jabłko

II, tzw. przejściowa
Trwa około 4 miesięcy.
Po 4. m. ż.:
• Dojrzewa układ

neuromotoryczny:

- po poruszeniu ust

dziecko zaczyna ssać nie
na zasadzie odruchu
ssania, ale na zasadzie
koordynacji przyj-
mowania i połykania
pokarmów stałych

otwiera usta na widok
pokarmów
- rozwijają się zdolności

różnicowania smaków

- trzyma głowę sztywno w

pozycji siedzącej, co
ułatwia podawanie
pokarmów łyżeczką

• Dojrzewają procesy

trawienia i wchłaniania

• Dojrzewają funkcje

nerek

• Zwiększa się stężenie

IgA wydzielniczej
(ochrona przed
zakażeniem przewodu
pokarmowego)

W 7. i 8. mieś. życia wprowadza się: chudy rosół i żółtko
(początkowo ½ żółtka).

Zazwyczaj podaje się:

2 x dz. posiłki mleczne (u niemowląt karmionych piersią
pokarm matki, a u karmionych sztucznie mleko
modyfikowane)
l x dz. kaszka bezglutenowa na mleku modyfikowanym
lub kisiel mleczny + ½ żółtka

l x dz. zupka-papka jarzynowa z 10 g przetartego mięsa
l x dz. przecier owocowy (ostrożnie z owocami
cytrusowymi, bananami, truskawkami i pomidorami, gdyż
mogą alergizować)

Uwaga! Rozszerzać dietę należy podając zawsze tylko
jeden nowy składnik pokarmowy i obserwować reakcję
dziecka!

III, tzw.
zmodyfikowanego
żywienia dorosłych
Dziecko uzyskuje taki
stopień dojrzałości układu
neuromotorycznego,
procesów trawienia i
wchłaniania, funkcji nerek, a
także rozwoju uzębienia, że
możliwe jest stopniowe,
stałe rozszerzanie diety i
upodabnianie jej do
żywienia dorosłych (łącznie
z potrawami wymagającymi
żucia)

• Od 9. mieś. ż. wprowadza się: biszkopty bezglutenowe
• Od 10. mieś. ż. stopniowo: produkty zbożowe zawierające

gluten (bułki, chleb, sucharki itp.) oraz chudą wędlinę

• Od 11. mieś. ż. całe jajo, twarożek, jogurt lub kefir

naturalny l -2 x w tygodniu

• Powyżej 9. mieś. ż. zaczynamy podawać posiłki stałe, np.

na obiad: ziemniaki puree i jarzynę puree osobno i osobno
mięso gotowane przetarte (pod koniec l. rż. mięso można
podawać w formie pulpecika), poza tym zwykle podaje
się: l x dz. kaszę na wodzie z twarogiem przygotowanym
w domu, l x dz. ryż na mleku modyfikowanym
„następnym'', na podwieczorek owoce, na kolację mleko
modyfikowane.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

upodabnianie jej do
żywienia dorosłych (łącznie
z potrawami wymagającymi
żucia)

„następnym'', na podwieczorek owoce, na kolację mleko
modyfikowane.

• Mleko zaczyna się podawać w filiżance, a jajo co drugi

dzień

• Pod koniec 1. rż. pożywienie należy upodabniać coraz

bardziej do niektórych posiłków dla dorosłych,
wprowadzając np. kanapki z szynką, zupy, które dorośli
jedzą na obiad (nie tłuste, bez octu i innych przypraw,
mało słone itp.). Jedzenie należy urozmaicać i podawać w
sposób atrakcyjny na talerzu

Uwaga! Przyczyną nierzadko obserwowanego w tym
okresie braku łaknienia może być zbyt monotonne
zestawienie potraw i nieatrakcyjne ich podanie.

• Od początku należy dziecko przyzwyczajać do jedzenia

potraw mało słonych i mało słodkich

• Czekoladę można podawać dopiero od 2. rż.

Dzieci, zwłaszcza alergiczne, można jeszcze przystawiać
do piersi

Żywienie dzieci w wieku 1-3 lat

Na okres miedzy l a 3 rokiem życia przypadają szczególnie intensywne zmiany

w metabolizmie, rozwoju umysłowym, emocjonalnym i motorycznym dziecka.
Bezkrytyczne przenoszenie zasad żywienia dla osób dorosłych i inne nieprawidłowości
w sposobie żywienia w tym czasie mogą mieć bezpośredni wpływ na tempo rozwoju
fizycznego oraz rozwój ośrodkowego układu nerwowego, układu immunologicznego
i innych. Nieprawidłowy styl życia, w tym niewłaściwe zwyczaje żywieniowe
kształtowane w tym wieku mogą mieć odległe skutki w postaci chorób
cywilizacyjnych (otyłość, miażdżyca; nadciśnienie, osteoporoza).

Urozmaicenie jadłospisu, stopniowe wprowadzanie i przyzwyczajanie dziecka do
nowych produktów pomaga w akceptacji szerokiego asortymentu produktów
i potraw oraz zapewnia optymalne pokrycie zapotrzebowania na wszystkie składniki
odżywcze.

W żywieniu małych dzieci (do końca 2 roku życia) nie należy stosować diety
z ograniczeniem tłuszczu i cholesterolu, gdyż są to składniki niezbędne m.in. do
prawidłowego rozwoju ośrodkowego układu nerwowego. U dzieci powyżej 2 roku
życia wskazane jest stopniowe ograniczanie udziału tłuszczu w diecie do 30% jej
wartości energetycznej.

3. Kierowanie się apetytem dziecka i jego aktywnością fizyczną najlepiej

zapobiegają jego przekarmianiu lub niedożywieniu. Rozwój fizyczny dziecka powinien
być oceniany na podstawie siatek centylowych. Spożycie energii i składników
odżywczych powinno być zgodne z zaleceniami i odpowiednie dla wieku dziecka.

4. Jadłospis dziecka w zależności od jego apetytu powinien składać się z 3 - 5

posiłków dziennie. Należy unikać podjadania miedzy posiłkami i ograniczać „posiłki
telewizyjne". Produkty „z reklam” są wysoko przetworzone, bogate w tłuszcze
(głównie cholesterol) sól i cukier i kształtują nieprawidłowe nawyki żywieniowe.

5. Nadmierne rozdrobnienie produktów (przecieranie, miksowanie, chociaż ułatwia

i przyspiesza karmienie dziecka może negatywnie wpływać na jego rozwój

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

psychomotoryczny.

6. Dieta wegetariańska i inne diety niekonwencjonalne są niewskazane dla dzieci,

gdyż nie zapewniają pokrycia zapotrzebowania na energię i podstawowe składniki
odżywcze (np. białko, żelazo, vit. B , prowadząc do zahamowania wzrostu,
niedokrwistości i innych zaburzeń związanych z niedoborami składników
odżywczych.

7. Sposób żywienia powinien uwzględniać urozmaicony asortyment produktów

z każdej grupy, w tym produktów bogatych w węglowodany złożone (pieczywo,
kasze, makarony). Umiarkowane spożycie sacharozy (cukier, słodycze) zmniejsza
ryzyko próchnicy zębów. Najlepszym źródłem cukrów prostych, są owoce i warzywa.

Obliczając zawartość energetyczną poszczególnych produktów należy pamiętać, że: 1g
białka daje nam 4 kcal, 1 g węglowodanów daje 4 kcal a 1 g tłuszczów dostarcza 9 kcal.
Propozycje posiłków:
I śniadanie - zupa mleczna, pieczywo z masłem, wędlina, ser, jajko, warzywa, owoce
II śniadanie - kromka chleba z wędliną, serem, warzywo lub owoc. Soki do picia lub koktajl
mleczno-owocowy.
Obiad - zupy na wywarach z warzyw ze śmietaną, masłem, mlekiem, mięso, ryby, ser, jaja,

drób, kasze, ziemniaki, warzywa, kompot lub owoce

Podwieczorek - ciasto, koktajl, mus, galaretka, kisiel
Kolacja - najlepiej gotowana, zupy, warzywa, pieczywo, mleko

Tabela. 3. Podział dziennej racji pokarmowej w zależności od liczby posiłków i odsetka dziennego

pokrycia energii [15, s. 15]

4 posiłki

5 posiłków

I śniadanie - 25%
Obiad -35%
Podwieczorek- 15%
Kolacja - 25%

I śniadanie - 25%
śniadanie- 10%
Obiad - 30%
Podwieczorek- 10%
Kolacja - 25%

Razem -100%

Razem- 100%

Żywienie dzieci w wieku przedszkolnym

W wieku przedszkolnym ma miejsce dalszy intensywny rozwój dziecka, zwiększa się jego

aktywny udział w życiu rodziny i doskonalona jest umiejętność mowy, samodzielnego jedzenia
oraz zdolności komunikowania się z otoczeniem. Nie obserwuje się już intensywnego wzrostu
organizmu ani gwałtownych skoków w przyroście masy i wysokości ciała. Przebieg
rozwoju fizycznego w tym okresie wiekowym powtarza „modele rodzinne", a więc
uwarunkowania genetyczne wrodzone i dziedziczące się.

Zapotrzebowanie energetyczne dla dzieci w wieku przedszkolnym wynosi od 1400 do 1700

kcal/dzień.

Białko powinno pokrywać ok. 12% zapotrzebowania energetycznego (w tym ok. 60%

białka zwierzęce), tłuszcz — ok. 30%, a węglowodany od 56 do 58%. Dzieciom w wieku
przedszkolnym

nie

należy

podawać

tłuszczów utwardzanych, należy stosować

w umiarkowanej ilości masło i oleje roślinne uzupełniając je śmietaną lub śmietanką.

Dziecko powinno spożywać 4-5 posiłków dziennie, czyli 3 posiłki podstawowe

-dostarczające po 25-30% wartości energetycznej i posiłki uzupełniające (II śniadanie lub
podwieczorek), które powinny być mniej obfite, łagodzące uczucie głodu i pokrywające 10
-15% zapotrzebowania energetycznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W codziennym jadłospisie należy uwzględnić produkty z wszystkich grup

podstawowych. Dieta dziecka powinna zawierać mleko i przetwory mleczne, które są
naturalnym źródłem dobrze przyswajalnego wapnia. Źródłem pełnowartościowego białka
i żelaza powinny być chude gatunki mięsa, ryby, drób i jaja, przy czym ilość spożywanych jaj
należy ograniczyć do 3-4 sztuk tygodniowo. Źródłem węglowodanów powinny być produkty
zbożowe (mąki, kasze, makarony) oraz warzywa i owoce, które wzbogacają dietę dziecka
w witaminy i składniki mineralne.

Należy także kontrolować spożycie słodyczy, pojadanie między posiłkami i picie napojów

gazowanych.

Tabela. 4. Rozkład poszczególnych posiłków w ciągu dnia dla dzieci w wieku przedszkolnym [15, s. 17]

4 posiłki

5 posiłków

I śniadanie

25% -ok. 400kcal

25% - ok. 400 kcal

II śniadanie

10%-ok. 180 kcal

Obiad

35% - ok. 630 kcal

30% - ok. 540 kcal

Podwieczorek

15%-ok. 270kcal

10%-ok. 180 kcal

Kolacja

25% - ok. 400 kcal

Razem

1700 kcal

Propozycje posiłków dla przedszkolaka
I śniadanie - zupa mleczna, pieczywo z masłem, wędlina, ser, jajko, warzywa, owoce
II śniadanie -jedzone przeważnie w przedszkolu - kromka chleba z wędliną, serem, warzywo
lub owoc, jogurt, serek, soki do picia lub koktajl mleczno-owocowy
Obiad - jedzony przeważnie w przedszkolu - zupy na wywarach z warzyw ze śmietaną,
masłem, mlekiem, mięso, ryby, ser, jaja, drób, kasze, ziemniaki, warzywa, kompot lub
owoce
Podwieczorek - owoce, koktajl, mus, galaretka, kisiel
Kolacja - najlepiej gotowana, zupy, naleśniki, pierogi, warzywa, pieczywo, wędlina, sery,
mleko

Technika przygotowania posiłków dla dzieci
Posiłki dla niemowląt i małych dzieci muszą być przygotowane ze szczególna starannością
w zakresie: higieny, składu i postaci.

Odciągnięte mleko kobiece może być przechowywane w lodówce lub podzielone na

pojedyncze porcje zamrażane w specjalnie do tego przeznaczonych pojemnikach.
Po rozmrożeniu (np. w ciepłej kąpieli wodnej lub w temperaturze pokojowej) wystarczy je
podgrzać (nie ma konieczności gotowania) i podać dziecku wybraną metodą.
Mleko modyfikowane dostępne jest w postaci proszku łatwo rozpuszczalnego w wodzie lub
gotowego do podania płynu.

Aby przygotować mieszankę należy

−

obliczyć objętość mleka, jaka będzie potrzebna na jednorazowe karmienie,

−

dokładnie przeczytać instrukcje na opakowaniu produktu,

−

wymyć ręce,

−

przygotować wyparzoną lub wysterylizowana butelkę,

−

odmierzyć odpowiednią ilość przegotowanej, ostudzonej do temp. około 40

jakościowo dobrej wody,

−

za pomocą miarki dołączonej do opakowania odmierzyć odpowiednią ilość proszku
i wsypać do butelki z wodą ( zazwyczaj na 30 ml wody jedna miarka proszku, czyli aby
przygotować 100 ml mieszanki potrzebujemy 90 ml wody i 3 płaskie, nie ubijane miarki
proszku),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

nakręcić nakrętkę ze smoczkiem,

−

delikatnie wymieszać aż do uzyskania jednolitego płynu,

−

podajemy pokarm dziecku za pomocą butelki i smoczka, kubeczka lub łyżeczki.

Aby podać dziecku fabrycznie przygotowane, płynne mleko należy:

−

umyć ręce,

−

otworzyć opakowanie,

−

odmierzyć odpowiednia ilość mleka,

−

podgrzać,

−

podać pokarm dziecku za pomocą butelki i smoczka, kubeczka lub łyżeczki.

Aby przygotować kleik lub kaszkę należy:

−

przeczytać instrukcję na opakowaniu,

−

umyć ręce,

−

przygotować odpowiednią ilość przegotowanej, ostudzonej wody lub mleka
modyfikowanego,

−

za pomocą miarki lub łyżki odmierzyć odpowiednią ilość proszku i dodać do płynu
(zazwyczaj na 180 ml potrzeba 3,5-4 łyżki, więc jeżeli potrzebujemy 90 ml to dodajemy
2 łyżki),

−

wymieszać,

−

pozostawić na kilka minut, gdyż kaszka musi spęcznieć (zrobi się gęstsza),

−

podać dziecku za pomocą łyżeczki (w wyjątkowych sytuacjach kaszka może być
podawana z butelki, wtedy konsystencja pokarmu powinna być rzadsza, a smoczek
musi mieć odpowiedni przepływ - zazwyczaj zamiast dziurek będzie nacięcie
w kształcie krzyżyka).

Aby przygotować do podania gotowy produkt ( zupka, mus owocowy) ze słoiczka należy:

−

sprawdzić na opakowaniu produktu, dla jakiej grupy wiekowej jest przeznaczony,

−

umyć ręce,

−

odkręcić pokrywkę (powinna być zaciągnięta do środka a przy otwieraniu powinno być
słyszalne charakterystyczne pop; jego brak może świadczyć o nieszczelnym
opakowaniu i zepsuciu produktu),

−

nałożyć odpowiednią ilość pokarmu do miseczki, można również karmić ze słoiczka,
jeżeli dziecko zjada całą zawartość, ale jest to dość niewygodne-trudność w nabieraniu
jedzenia,

−

podgrzać pokarm do temp. około 30

C (lub nie, w zależności od przyzwyczajeń dzieci),

−

podać dziecku łyżeczką.

Aby przygotować zupę jarzynową z mięsem należy:

−

przygotować niezbędne składniki: 90 g obranych warzyw (w tym

/2 małej marchewki,

l łyżeczka pokrojonego selera, l łyżeczka pokrojonej pietruszki), l łyżeczka masła,
2 łyżeczki kleiku ryżowego, pół szklanki wody, 20 g surowego mięsa cielęcego
(po ugotowaniu 2 łyżeczki),

−

warzywa umyć i obrać,

−

włożyć do wrzącej wody i gotować do miękkości,

−

mięso ugotować oddzielnie i drobno posiekać,

−

ugotowane warzywa przetrzeć przez sitko lub zmiksować,

−

dodać kleik, masło, posiekane drobno mięso, wszystko wymieszać i zagotować.
l porcja = 150-180 g + 10 g gotowanego mięsa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pokarmy dla dzieci nie powinny być podgrzewane w kuchence mikrofalowej, potrawa traci
w ten sposób niektóre właściwości odżywcze. Istnieje również ryzyko oparzenia, gdyż
mikrofalówka podgrzewa nierównomiernie.
Zawsze sprawdzaj:

−

od jakiego wieku dziecka można podawać dany produkt,

−

datę ważności produktu,

−

miejsce i czas przez jaki produkt może być przechowywany po otwarciu opakowania.

Technika karmienia niemowląt i małych dzieci

Technika karmienia jest uzależniona od wielu czynników: wieku dziecka, jego stanu

zdrowia, przyzwyczajeń i sposobu karmienia. Noworodki karmione piersią powinny być
dokarmiane kubeczkiem lub łyżeczką, aby nie zaburzać prawidłowego odruchu ssania. Są to
metody wymagające większej cierpliwości i pracy, ale niewątpliwie cel jest warty zachodu.
Z chwila wprowadzania pokarmów stałych należy wprowadzić karmienie łyżeczką, co
warunkuje stymulację odruchu żucia, zapobiega wadom zgryzu i próchnicy odbutelkowej.

Błędem jest układanie dzieci w łóżeczku i podawanie im butelki podpierając pieluszką.

Dziecko pozbawiamy w ten sposób czułości i ciepła, a jednocześnie możemy doprowadzić
do zachłyśnięcia się.

Warunkiem karmienia dzieci z kubeczka i łyżeczką jest prawidłowa koordynacja

odruchu połykania i oddychania.

Nie należy dzieci karmić na siłę i wmuszać w nie jedzenia.

Aby nakarmić dziecko butelką ze smoczkiem należy:

−

przewinąć dziecko,

−

umyć ręce,

−

przygotować butelkę z ciepłym mlekiem,

−

umocować smoczek o odpowiednim przepływie na butelce ( do 3 m. ż. wolne, 3-6 m-cy
średnie, po 6 m. z. szybkie, do kaszki z krzyżykiem),

−

nie dotykamy rękoma części, którą dziecko będzie miało w ustach,

−

jeżeli jest to butelka z dokręcanym smoczkiem, to nie zakręcamy go zbyt szczelnie,
bo wtedy nie będzie możliwości odpowietrzania i smoczek będzie się zasysał),

−

skapując kilka kropel na wewnętrzną część własnego przedramienia sprawdzamy
temperaturę pokarmu (przyjemne ciepło, ale nie gorąco!!!) i wypływ pokarmu
(za wolno, za szybko),

−

odzież dziecka zabezpieczamy śliniaczkiem, miękką ściereczką lub czystą pieluszką
tetrową,

−

bierzemy dziecko na ręce układając w pozycji półwysokiej - główka dziecka na
zgięciu łokciowym naszej ręki,

−

drażniąc palcem okolicę ust wywołujemy odruch ryjkowi i otwarcie ust (starsze dzieci
na widok butelki same otwierają usta),

−

wkładamy do ust smoczek,

−

butelkę przechylamy tak, aby smoczek był wypełniony mlekiem, co zapobiega
połykaniu powietrza i problemom żołądkowym,

−

po zakończonym karmieniu dziecko podnosimy do odbicia połkniętego powietrza lub
układamy w łóżeczku na boku, aby uniknąć zachłyśnięcia się,

−

sprzęt myjemy i poddajemy sterylizacji w wybrany sposób.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby nakarmić dziecko z kubeczka należy:

−

przewinąć dziecko,

−

umyć ręce,

−

przygotować specjalny kubeczek do karmienia z ciepłym mlekiem,

−

odzież dziecka zabezpieczamy śliniaczkiem, miękką ściereczką lub czystą pieluszką
tetrową,

−

bierzemy dziecko na ręce układając w pozycji półwysokiej - główka dziecka na zgięciu
łokciowym naszej ręki, pupa i nóżki na kolanach opiekunki,

−

drażniąc palcem okolicę ust wywołujemy odruch ryjkowy i otwarcie ust (starsze dzieci
na widok jedzenia same otwierają usta),

−

przykładając wyprofilowany brzeg kubeczka do wargi dolnej wlewamy odrobinę mleka
do ust,

−

odczekujemy, aż dziecko przełknie,

−

schemat powtarzamy, aż porcja mleka zostanie zjedzona,

−

obserwujemy, czy dziecko nie zachłysnęło się zbyt dużą ilością mleka,

−

po zakończonym karmieniu dziecko podnosimy do odbicia połkniętego powietrza lub
układamy w łóżeczku na boku, aby uniknąć zachłyśnięcia się.

Aby nakarmić dziecko łyżeczką należy:

−

przewinąć dziecko,

−

umyć ręce,

−

przygotować miseczkę z ciepłym pokarmem i łyżeczkę ( powinien to być sprzęt
z tworzywa nietłukącego, przeznaczony tylko do karmienia dziecka),

−

odzież dziecka zabezpieczamy śliniaczkiem, miękką ściereczką lub czystą pieluszką
tetrową,

−

bierzemy dziecko na ręce

−

małe niemowlęta - układając w pozycji półwysokiej - główka dziecka na zgięciu
łokciowym naszej ręki, pupa i nóżki na kolanach opiekunki,

−

starsze niemowlę - sadzamy na swoich kolanach - ręka bliżej naszego ciała może
być umieszczona pod pachą a drugą rękę przytrzymujemy ręką, aby zapobiec
wytrąceniu nam łyżeczki przez starsze niemowlę,

−

starsze dzieci, które posiadły zdolność samodzielnego siedzenia można posadzić
w tzw. wysokim krzesełku do karmienia twarzą do nas – aby zapobiec
wypadkom zapinamy szelki zabezpieczające i nie pozostawiamy dziecka bez
opieki,

−

drażniąc palcem okolicę ust wywołujemy odruch ryjkowi i otwarcie ust (starsze dzieci
na widok jedzenia same otwierają usta),

−

nabieramy niewielka ilość pokarmu na łyżeczkę i podajemy dziecku do buzi,

−

odczekujemy, aż dziecko pogryzie i przełknie,

−

schemat powtarzamy, aż porcja jedzenia zostanie zjedzona.

Uwagi końcowe:

−

niezjedzone resztki posiłku wyrzucamy, nie wolno pozostawiać ich na następne
karmienie,

−

sprzęt używany do karmienia myjemy i wyparzamy wrzątkiem lub gotujemy przez
10 minut (ewentualnie umieszczamy w sterylizatorze do tego przeznaczonym),

−

naczynia i smoczki przechowujemy w zamkniętym, suchym naczyniu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. W jaki sposób można podać dziecku mleko?
2. Czy niemowlętom można podawać mleko krowie?
3. Jakie nowe produkty jako pierwsze wprowadzisz do diety niemowlęcia karmionego

naturalne?

4. Kiedy można dzieciom podawać produkty z zawartością glutenu?
5. Jaki rodzaj mieszanki mlecznej przygotujesz dla dziecka dwumiesięcznego?
6. Co oznacza litera R umieszczona na opakowaniu mieszanki mlecznej?
7. Jakie rodzaje mięsa są zalecane w żywieniu niemowląt?
8. Ile posiłków powinno spożywać dziecko 3 letnie?
9. Jakie jest zapotrzebowanie kaloryczne dziecka 4 letniego?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Noworodkowi w 5 dobie życia należy podać odciągnięte, zamrożone mleko kobiece za

pomocą butelki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z zapotrzebowaniem kalorycznym noworodków i obliczaniem objętości

jednorazowej porcji pokarmu (materiał nauczania pkt. 4.3.1),

2) obliczyć należną objętość mleka na jednorazowe karmienie,
3) zapoznać się z instrukcją przygotowywania odciągniętego mleka kobiecego do podania,
4) zorganizować stanowisko pracy niezbędne do wykonania ćwiczenia,
5) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji karmienia dzieci butelką
6) wykonać kolejne czynności krok po kroku,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
8) uprzątnąć stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

fantom noworodka,

−

butelka z podziałką do karmienia dzieci,

−

smoczek pasujący do butelki o przepływie dostosowanym do wieku dziecka,

−

czysta pieluszka tetrowa lub śliniaczek,

−

podgrzewacz do butelek lub pojemnik z ciepłą wodą,

−

pojemnik z zamrożonym mlekiem kobiecym,

Ćwiczenie 2

Siedmiomiesięcznemu niemowlęciu o masie 8 kg należy przygotować i podać

odpowiednie mleko modyfikowane za pomocą kubeczka

Sposób wykonania ćwiczenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z zapotrzebowaniem kalorycznym niemowląt w II półroczu życia (materiał

nauczania pkt. 4.3.1),

2) obliczyć należną objętość mleka na jednorazowe karmienie,
3) zapoznać się z instrukcją przygotowywania mieszanek mlecznych,
4) zorganizować stanowisko pracy niezbędne do wykonania ćwiczenia,
5) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji karmienia dzieci kubeczkiem,
6) wykonać kolejne czynności krok po kroku,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
8) uprzątnąć stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

fantom niemowlęcia,

−

mleko modyfikowane w proszku dostosowane do wieku dziecka,

−

odpowiednia miarka dołączona do opakowania mleka,

−

ciepła, przegotowana woda,

−

pojemnik z podziałką do przygotowania mieszanki,

−

kubeczek przeznaczony do karmienia dzieci ,

−

czysta pieluszka tetrowa lub śliniaczek,

−

podgrzewacz do butelek lub pojemnik z ciepłą wodą ,

−

łyżeczka do wymieszania składników.

Ćwiczenie 3

Rocznemu niemowlęciu o masie 10 kg należy przygotować i podać łyżeczką zupę

jarzynową z mięsem

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z zapotrzebowaniem kalorycznym niemowląt w II półroczu życia,

zapoznać się z instrukcją przygotowywania zupy jarzynowej z mięsem (materiał
nauczania pkt. 4.3.1),

2) zorganizować stanowisko pracy niezbędne do wykonania ćwiczenia,
3) przygotować zupę wg przepisu,
4) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji karmienia dzieci łyżeczką
5) wykonać kolejne czynności krok po kroku,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
7) uprzątnąć stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

fantom niemowlęcia,

−

warzywa z upraw ekologicznych,

−

porcja mięsa ( królik, indyk, kurczak),

−

kuchenka,

−

2 garnki,

−

mikser lub gęste sitko,

−

czysta pieluszka tetrowa lub śliniaczek,

−

miseczka i łyżeczka do karmienia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Ułóż przykładowy jednodniowy jadłospis dla dziecka 2 letniego

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z zapotrzebowaniem na energię, białka, cukry i tłuszcze dziecka w wieku

2 lat (Materiał nauczania pkt. 4.3.1),

2) zapoznać się z rozkładem posiłków w ciągu dnia,
3) przeanalizować propozycje posiłków,
4) przeanalizować tabele zawierającą skład poszczególnych produktów żywnościowych,
5) zorganizować stanowisko pracy niezbędne do wykonania ćwiczenia,
6) ułożyć jadłospis,
7) zaprezentować wynik pracy nauczycielowi i grupie,
8) ocenić efekt pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kartka papieru,

−

długopis,

−

tabela zapotrzebowania energetycznego dzieci,

−

tabela składu i objętości poszczególnych produktów.

Ćwiczenie 5

Mając przykładowy dzienny jadłospis dla dzieci w wieku przedszkolnym oblicz jego

wartość kaloryczną, oceń czy jest to jadłospis dostarczający dziecku wszystkich potrzebnych
produktów w odpowiednich proporcjach.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z zapotrzebowaniem na energię, białka, cukry i tłuszcze dziecka w wieku

przedszkolnym ( materiał nauczania pkt. 4.3.1),

2) zapoznać się z rozkładem posiłków w ciągu dnia dla danej grupy wiekowej,
3) przeanalizować tabele zawierającą skład poszczególnych produktów żywnościowych,
4) zorganizować stanowisko pracy niezbędne do wykonania ćwiczenia,
5) obliczyć wartość kaloryczną i zawartość składników pokarmowych w podanym

jadłospisie,

6) porównać z podanymi w tabelach normami,
7) zaprezentować wynik pracy nauczycielowi i grupie,
8) ocenić efekt pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kartka papieru,

−

długopis,

−

tabela zapotrzebowania energetycznego dzieci i rozkładu posiłków,

−

tabela składu i objętości poszczególnych produktów,

Przykładowy jadłospis dla przedszkolaka:
I śniadanie – płatki kukurydziane na mleku ,kanapka z chudą wędliną.
II śniadanie – budyń z sokiem wiśniowym.
Obiad – zupa jarzynowa, schab pieczony z ziemniakami, kompot morelowy
Podwieczorek – średni banan.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

zorganizować stanowisko pracy do karmienia dzieci i niemowląt?

właściwie przygotować mieszankę mleczną z proszku?

nakarmić dziecko butelką?

obliczyć ilość mleka jaką należy przygotować dziecku w zależności od
wieku i masy ciała?

podać dziecku papkę jarzynowa za pomocą łyżeczki?

dobrać mieszankę mleczną w zależności od wieku dziecka?

wyjaśnić dlaczego w diecie dzieci do 2 roku życia nie należy ograniczać
tłuszczy?

skomponować jadłospis dziecka w wieku przedszkolnym z podziałem
na 5 posiłków?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Ogólne zasady pielęgnowania dzieci zdrowych

4.5.1. Materiał nauczania

Pielęgnowanie - zespół czynności wchodzących w proces pielęgnowania chorych lub

postępowania w zakresie ochrony zdrowia ludności. Specjalną rolą osoby pielęgnującej jest
pomagać człowiekowi choremu lub zdrowemu w czynnościach mających na celu
zapewnienie pełnego zdrowia lub powrotu do niego.

Szczególnej pielęgnacji wymagają noworodki i niemowlęta ponieważ nie są w stanie

zaspakajać swoich podstawowych potrzeb. W związku z tym to właśnie osoba opiekująca
się zaspakaja lub pomaga w zaspokojeniu tych potrzeb. Wraz z wiekiem i rozwojem
dziecka, opiekunowie w coraz mniejszym stopniu biorą udział w jego pielęgnacji ponieważ
dziecko zaczyna samo je realizować tak będzie np. z potrzebą odżywiania, wydalania,
potrzebą ruchu itd. Dzięki zaspokojonych podstawowych potrzeb dochodzą do głosu
potrzeby wyższego rzędu wg. Maslowa będą to: potrzeba bezpieczeństwa, przynależności
i miłości, szacunku i samorealizacji.
Obserwacja ogólnego stanu zdrowia.
Szczególnie w okresie noworodkowym i niemowlęcym dziecko wymaga ciągłej obserwacji,
bo przecież nie powie opiekunowi co mu dolega. A baczna obserwacja oparta na wiedzy,
umiejętnościach i doświadczeniu pomoże w zapewnieniu dziecku bezpieczeństwa, może
zapobiec ewentualnym dalszym problemom pielęgnacyjnym, zdrowotnym (zapobiec
rozwojowi chorób, nieprawidłowości). Obserwacja jest prowadzona podczas zaspakajania
czy też pomocy w zaspokojeniu poszczególnych potrzeb u dziecka. I tak zostanie omówione
pielęgnowanie dziecka z uwagi na jego potrzeby biologiczne: termoregulacji, oddychania,
odżywiania, wydalania, czystości, ruchu, snu i wypoczynku. Należy zaznaczyć, iż
zaspakajane potrzeb biologicznych jest doskonałą okazją do zaspakajania również potrzeb
psychicznych jak i społecznych dziecka. Podczas tych wszystkich czynności są one
realizowane przez opiekunkę.

1. Termoregulacja
Zaspokojenie tej potrzeby uzależnione jest od wieku dziecka. Noworodek powinien być
chroniony przed spadkiem temperatury ciała z powodu niewydolności mechanizmu regulacji
ciepła. Temperatura w pomieszczeniu, gdzie znajduje się dziecko, powinna wynosić ok.
20-24ºC. Łóżeczko powinno stać w oddaleniu ok. 1,5-2m. od kaloryfera. Należy pamiętać
również, że dziecko rozebrane do kąpieli czy do badania szybko się oziębia. Jednak problem
stanowi również przegrzewanie dziecka czyli zbyt ciepłe mało przewiewne ubranie. U dzieci
starszych układ termoregulacji dojrzewa i upodabnia się do dorosłego organizmu stąd nie
ma potrzeby tak nasilonej ochrony.
Rodzaje dostępnych ubranek dla noworodka i niemowlęcia to: body (polecane i wygodne,
zabezpieczające plecy), kaftaniki zapinane (lub zawiązywane) z przodu lub z tyłu, śpioszki,
pajacyki, sweterki, czapeczki, buty. Ubrania powinny być z naturalnych, przewiewnych
włókien, odporne na częste pranie. Grubość ubioru powinna być zawsze dostosowane do
warunków otoczenia, aby nie doszło do przegrzania ani wyziębienia dziecka. W chłodne dni
preferowane jest ubieranie „na cebulkę”. Należy też poznać i brać pod uwagę indywidualne
zapotrzebowanie danego dziecka (jedno dziecko się spoci, drugiemu będzie chłodno w tym
samym ubraniu, oczywiście pomijając okres noworodkowy). Dobrze jeśli ubrania dla
dziecka, które jeszcze nie siedzi są zapinane (najlepiej z przodu) bowiem zapięcia na
plecach uwierają i odgniatają skórę noworodka. Ubranka wkładane przez głowę są sporym
utrudnieniem dla dzieci (buntują się, krzyczą) i opiekuna. Nakładając dziecku body,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

koszulki pamiętać należy, aby rozpocząć tę czynność od tyłu głowy (wykorzystując
najmniejszy wymiar główki), co zminimalizuje przykre doznania dziecka. Dziecko
przebywając na spacerze powinno mieć odpowiednie okrycie głowy (jeśli jest potrzeba
ochrony przed warunkami atmosferycznymi np. (słońce, chłód). Ubrania powinny być prane
w delikatnych przeznaczonych dla dzieci proszkach np. Jelp. Kiedy dziecko zaczyna
chodzić musi mieć dobre obuwie. Buty powinny być z naturalnego tworzywa, najlepiej
sięgające tylko nieco nad kostkę, tak żeby dziecko miało swobodę ruchów i nie dochodziło
do otarć. Powinny mieć sztywny zapiętek, czyli część buta obejmująca z tyłu piętę co
zapobiega nieprawidłowemu ustawieniu stopy. Należy unikać butów z twardą, sztywną
wkładką. Ważne, by część palcowa była dostatecznie szeroka a czubek buta odpowiednio
wysoki, by dziecko mogło poruszać palcami.

2. Oddychanie.
Chodzi o zapewnienie dziecku dopływu świeżego powietrza. Pomieszczenia, w których
przebywają dzieci powinny być często wietrzone. Należy zapobiegać wysuszaniu powietrza,
a przez to także śluzówki górnych dróg oddechowych, która przez to narażona będzie na
infekcje. Dlatego z rozwagą należy wykorzystywać centralne ogrzewanie zimą, pamiętając
o jednoczesnym nawilżaniu powietrza np.: rozwieszając mokre pieluszki na kaloryferach,
łóżeczku, stosowanie nawilżaczy. Innym ważnym czynnikiem jest aby powietrze, którym
oddycha dziecko było pozbawione zanieczyszczeń np. dymu papierosowego, opary
chemikaliów z mebli, podłóg szczególnie w pokoju, gdzie śpi dziecko.

3. Odżywianie.
Początkowo potrzeba zaspakajana jest w dosłownym tego słowa znaczeniu przez matkę bo,
jest to karmienie piersią lub podawane jest mleko sztuczne odpowiednio „skomponowane”
zależnie od wieku i potrzeb niemowlęcia. Z czasem wchodzą pokarmy stałe i jadłospis
dziecka jest urozmaicany, dzięki czemu możliwy jest jego prawidłowy rozwój. Najpierw
zaspokajana tej potrzeby wymaga od opiekuna zarówno przygotowania posiłku jak i podania
go dziecku, z czasem dziecko staje się samodzielne. Tu szczególna rola opiekunki –
nauczenie posługiwania się łyżeczką (potem sztućcami) i kubeczkiem. (patrz: żywienie
niemowląt i małych dzieci, i rozwój). Jak również takie przygotowywanie jadłospisów aby
odpowiadały zapotrzebowaniu dziecka w danym wieku.

4. Wydalanie
W pielęgnacji w ramach tej potrzeby ważne są głównie dwa elementy. Po pierwsze
obserwacja szczególnie u noworodka częstości, zabarwienia konsystencji, zapachu
oddawanego stolca oraz ilości oddawanego moczu (na podstawie ilości zamoczonych
pieluch) co będzie stanowiło odzwierciedlenie prawidłowości funkcjonowania układu
pokarmowego oraz wydalniczego dziecka. Po drugie to dążenie do samodzielności dziecka
w oddawaniu moczu i stolca, a więc nauka korzystania z nocnika, bądź sedesu początkowo
ze specjalną nakładką. A to spore wyzwanie dla opiekunki. Większość dzieci zaczyna
korzystać z nocnika mniej więcej w drugiej połowie trzeciego roku życia (wtedy robi to
świadomie). Zamiana pieluchy na nocnik to bardzo skomplikowany proces dla dziecka. Stąd
ważne, aby nauka czystości nie nakładała się na inne istotne wydarzenia, np.: pójście do
przedszkola, narodziny siostry lub brata, choroba. Oczywiście dobrze jest stworzyć
zachęcające warunki wykorzystując do tego celu zabawę i zabawki. Należy wytłumacz
dziecku, do czego służy nocnik. Można, posadzić lalki i misie. Dziecko musi mieć czas na
oswojenie się z tym sprzętem - nawet jeśli nosi go na głowie to należy mu na to pozwolić.
Warto pokazać dziecku książeczki, których bohaterowie właśnie opanowują trudną sztukę
korzystania z nocnika lub zdjęcia maluchów na nocnikach, pomocna może być siusiająca

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

lalka, która najpierw nosi pieluszki a potem przesiada się na nocnik. Trzeba być uważnym,
ale nie natrętnym. Kiedy dziecku uda się trafić do nocnika, należą się mu pochwały i słowa
uznania :"Brawo! Pewnie jesteś z siebie bardzo dumny". Zawsze jednak podczas treningu
siusiania do nocnika należy pamiętać, że im większa presja, tym gorszy efekt. Dlatego nie
wolno dziecka zawstydzać, krzyczeć, czy porównywać do innych.

5. Czystość
Do głównych zabiegów higienicznych należą: codzienna kąpiel oraz toaleta krocza
u noworodków i niemowląt podczas przewijania (za pomocą wilgotnych chusteczek lub
podmywania ciepłą wodą) pamiętając o prawidłowym kierunku podmywania. Z czasem
kąpiel wystarczy wykonywać co drugi dzień, a u starszych dzieci co kilka dni (by nie
wysuszać skóry). To również dbałość o czystość smoczka używanego do uspokajania
niemowlęcia, zabawek, gryzaczków także kubeczków, butelek i smoczków używanych do
karmienia. U starszego dziecka zaczynamy podstawowego nawyku jakim jest mycie rąk:
przed posiłkiem, po wyjściu z toalety, po przyjściu z podwórka itp. aby zapobiegać
chorobom zakaźnym.
Kiedy dziecku pokaże się pierwszy ząbek należy zwrócić uwagę na higienę jamy ustnej
i zębów celem zapobiegania próchnicy. Myć zęby regularnie po każdym posiłku - za
pomocą gazika a u starszego dziecka szczotkowania zębów, najpierw silikonowym
paluszkiem, potem dziecięcą, miękką szczoteczką przez osobę dorosłą z dodatkiem
specjalnych dziecięcych past, które można połykać. Następnie szczotkowanie zębów przez
same dziecko i nauka płukania ust. Ważne w profilaktyce próchnicy jest również
ograniczanie dzieciom słodyczy, fluorowanie zębów oraz regularne wizyty kontrolne
u dentysty.
Wydaje się, że właśnie okres poniemowlęcy, żłobkowy jest najlepszym czasem na
rozpoczęcie wpajania prawidłowych zachowań, nawyków zdrowotnych (promocja zdrowia,
profilaktyka). Bo jak mówi przysłowie czym skorupka nasiąknie za młodu.... Należy w tym
względzie skorzystać z ogromnej chęci dziecka w tym wieku do naśladownictwa.
Stąd najlepszą nauką jest własny pozytywny przykład.
Pielęgnacja skóry
Odrębnym problemem z uwagi na szczególną wrażliwość oraz odmienność w stosunku do
skóry dorosłego jest pielęgnacja skóry noworodka i małego niemowlęcia. Założeniem
pielęgnacji jest usuwanie zanieczyszczeń, nawilżanie, w razie potrzeby natłuszczanie oraz
wzmacnianie mechanizmów ochronnych. Kosmetyki używane do zabiegów pielęgnacyjnych
powinny być tak dobrane, aby stabilizować płaszcz ochronny, a nie powodować jego
naruszanie.
Ogólne zasady pielęgnacji skóry noworodka i niemowlęcia polegają na:

−

utrzymaniu właściwej wilgotności (jeśli zachodzi taka potrzeba stosowaniu np. oliwki
na mokrą skórę, zaraz po kąpieli czy też do kąpieli),

−

minimalizowaniu otarć (skórę osuszać delikatnie – przez dotyk, unikając „wycierania”,
szczególnie dbać o fałdy skórne),

−

nie narażaniu skóry dziecka na działanie silnych proszków do prania i mydeł (unikać
mydeł i płynów do kąpieli zawierających silnie działające substancje czyszczące
o wysokim pH),

−

przeciwdziałaniu odparzeniom okolic skóry pośladków,

−

nie przegrzewaniu, czyli nakładaniu dziecku ubrań z materiałów przewiewnych,
„oddychających” i dostosowanych do otoczenia i pory roku,

−

nie eksponowaniu skóry dziecka na działanie promieni słonecznych, silnego wiatru
i mrozu (stosowanie odpowiednich kremów ochronnych zależnie od wieku dziecka
i warunków atmosferycznych).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W pielęgnacji pośladków niemowlęcia należy zwrócić uwagę na :

−

częstą zmianę pieluszek,

−

delikatne mycie pośladków ciepłą wodą lub łagodnymi chusteczkami pielęgnacyjnymi
z zachowaniem właściwego kierunku podmywania,

−

dokładne osuszanie fałdów skórnych przy każdej zmianie pieluszki, stosowanie pudru,

−

podczas oczyszczania okolicy krocza zawsze przecierać ją od przodu do tyłu,

−

stosowanie kremów ochronnych,

−

dokładne płukanie pieluszek (2-3 krotnie) i ubranka po praniu,

−

stosowanie pieluszek jednorazowych nowej generacji, pamiętając o częstej ich
wymianie,

−

wietrzenie pośladków.

Kosmetyki używane do pielęgnacji skóry dziecka powinny:

−

być przeznaczone do pielęgnacji konkretnie skóry dziecka,

−

być produkowane przez renomowane, sprawdzone firmy, zawsze posiadające atesty
Państwowego Zakładu Higieny i Instytutu Matki i Dziecka,

−

mieć jak najprostszy skład, aby do minimum zmniejszyć ryzyko szkodliwego
uczulającego działania.

Najczęściej występujące problemy pielęgnacyjne
Najczęściej występujące problemy pielęgnacyjne u noworodka i niemowlęcia to:
pieluszkowe zapalenie skóry, pleśniawki, ciemieniucha i potówki.

a. Pieluszkowe zapalenie skóry jest to podrażnienie w miejscu przylegania pieluszki do
pośladków. Uważa się, że co czwarte dziecko cierpi na pieluszkowe zapalenie skóry
w noworodkowym i niemowlęcym okresie życia.

Główne czynniki predysponujące (czynniki drażniące): wilgoć, ciepło, tarcie

o pieluszkę, kontakt skóry z moczem, kałem oraz produktami ich rozkładu (amoniak,
enzymy, produkty fermentacji).
Objawy: zaczerwienienie, wysuszenie i łuszczenie naskórka, grudki i obrzęk – jeżeli
przyczyny nie zostaną wyeliminowane, na skutek nieprawidłowej pielęgnacji - głębsze
rumienie, nacieki, powierzchnie sączące, nadżerki, owrzodzenia.
Postępowanie i zapobieganie:

−

dokładnie i delikatnie oczyszczać pośladki i okolicę krocza po każdym oddaniu moczu
i stolca,

−

właściwie używać pieluszek i pampersów (częsta zmiana - maksymalnie co trzy
godziny, rozmiar odpowiedni do wieku i potrzeb dziecka, aby uniknąć tarcia),

−

przy używaniu pieluszek tetrowych należy prać je w proszkach przeznaczonych dla
dzieci np. w płatkach mydlanych oraz wielokrotnie płukać,

−

unikać stosowania gąbek, które ścierają ochronną warstwę naskórka,

−

ekspozycja zmienionej chorobowo okolicy ciała na powietrze, czyli tzw. „wietrzenie
pośladków” – to pozostawienie niemowlęcia z odkrytymi pośladkami, bądź jedynie pod
przykryciem lekkiej pieluszki na 5 - 10 minut, na brzuchu lub na boku,

−

do pielęgnacji zmienionych miejsc szczególnie polecane są kremy (z zawartością tlenku
cynku, alantoiny, lanoliny i d-pantenolu) zwłaszcza te, które cechuje duże przyleganie
do skóry. Kremy należy stosować grubą warstwą tak, by kolejna porcja moczu czy
stolca znajdowała się na kremie, a nie na skórze zmienionej zapalnie. Krem powinien
stworzyć barierę mechaniczną, pod którą będzie szybciej przebiegał proces gojenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

b. Pleśniawki jest to zakażenie grzybicze jamy ustnej, najczęściej spowodowane grzybami
Candidia albicans, objawiające się w postaci kremowo-białych nalotów na błonie śluzowej
policzków i języka dziecka. Próba ich starcia może powodować krwawienie.

Wystąpieniu pleśniawek sprzyjają:

−

złe warunki higieniczne,

−

antybiotykoterapia,

−

obecność grzybów na skórze matki i zakażenie w czasie karmienia (ssąc zainfekowaną
drożdżakami pierś mamy, oblizany przez nią smoczek),

−

istnieją również predyspozycje rodzinne do zwiększonej częstości występowania
pleśniawek u dzieci.

Objawy: Sama infekcja nie jest niebezpieczna, ale pleśniawki mogą sprawiać dziecku ból,
pieczenie i utrudniać przyjmowanie pokarmów. Noworodki i małe niemowlęta są
niespokojne i rozdrażnione. Zmiany mogą narastać w trakcie ssania.
Postępowanie: Pleśniawki same nie znikną, konieczne jest zastosowanie odpowiedniego
leczenia, np.:

−

przecieranie zmian jałową gazą nasączoną środkiem antyseptycznym np. Aphtinem,
jeśli dziecko jest karmione piersią to matka powinna smarować preparatem również
brodawki sutkowe

−

można stosować także Hextril, Pansoral

−

preparaty przeciwgrzybicze np. Nystatyna, Clotrimazol, Pimafucin (w postaci płynu).

c. Ciemieniucha jest niemowlęcą postacią łojotokowego zapalenia skóry. zmiany
występują już w pierwszych tygodniach, zwykle ustępują ok. 6 miesiąca życia i z reguły nie
nawracają. Powstają na skutek nieprawidłowej funkcji gruczołów łojowych na owłosionej
części głowy i brwiach, rozwojowi sprzyja brak odpowiedniej higieny i właściwego mycia
zajętych okolic u części dzieci obserwuje się zależność między nasileniem zmian skórnych
a stosowaną dietą.
Objawy: ciemieniucha objawia się złuszczaniem suchych fragmentów naskórka, które mogą
tworzyć na głowie dziecka "czapeczkę" pokrywającą nieznacznie zaczerwienioną skórę.
Łuski są tłuste, żółtawe, ściśle przylegające do podłoża. Składają się ze złuszczonego
naskórka, wydzieliny gruczołów łojowych i gruczołów potowych, pokrywają cienką
warstwą część lub całą okolicę ciemienia. Zmiany nie sprawiają niemowlęciu dolegliwości,
jednak mogą stać się przyczyną rozwoju zakażenia, wypadania włosów.
Postępowanie: Pielęgnowanie i leczenie najlepiej jest podjąć zaraz po stwierdzeniu
opisanych zmian:

−

mało nasilone przypadki można leczyć częstym myciem z zastosowaniem łagodnych,
obojętnych szamponów i czesaniem,

−

na bardziej nasilone zmiany należy zastosować po kąpieli linomag bądź nawet oliwkę
salicylową (natłuszcza i złuszcza), pozostawić do rana (na 12-24 godziny) po czym
należy zmieść szczoteczką dziecięcą to co uległo złuszczeniu. nie wolno agresywnie
czyścić (drapać, używać grzebieni, szorować). wszelkie postępowania zbyt
„agresywne” prowadzą do odklejenia łuseczek w miejscu w którym natychmiast
pojawia się bogaty w białko przesącz. Duża ilość białka powoduje, że szybko krzepnie
i cały problem zaczyna się od nowa,

−

zabieg, aby dawał efekt, powinien być powtarzany tak długo, jak długo tworzy się
ciemieniucha, zwłaszcza, że ma ona tendencje do nawrotów.

Aktualnie obecne są na rynku gotowe środki dla dzieci do stosowania w przypadku
ciemieniuchy (np. olejek na ciemieniuchę oliwka salicylowa,).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

d. Potówki są to zmiany powstające w następstwie wzmożonego pocenia się przy
jednoczesnym

zmniejszeniu

lub

utrudnieniu

odpływu

potu.

Występują

często

u noworodków i niemowląt.
Jednak obecność potówek u najmłodszych dzieci jest normą (do końca 3-go miesiąca życia,
głównie u noworodków) i wynika z odrębności w budowie skóry dlatego nie musi być
nadmiernego pocenia by powstały.
Czynnikami sprzyjającymi występowaniu potówek zwykłych jest niedojrzałość gruczołów
potowych oraz maceracja naskórka w następstwie przegrzewania (szczelne okrywanie
i zakładanie nieprzewiewnych ubrań). mogą być także następstwem nieprawidłowej
pielęgnacji. potówki powstają często tam, gdzie stosowano kremy, zasypki bez potrzeby,
zamykając w ten sposób ujścia gruczołów potowych, które i tak wykazują słabe wydzielanie
i słaby odpływ potu.
Objawy:

−

potówki zwykłe (miliaria cristallina vel sudamina) to drobne, zazwyczaj liczne,
wodojasne, niezapalne pęcherzyki, mające wielkość 1-2 mm i cienką pokrywę. powstałe
pęcherzyki w ciągu następnych godzin powiększają się i pękają. występują na skórze
głowy, szyi i tułowiu.

−

potówki czerwone (miliaria rubra) są to zapalne czerwone grudki o wielkości 2-4 mm,
często z pęcherzykiem na szczycie. wysiewy zmian są najczęściej obfite i symetryczne.
występują na szyi, owłosionej skórze głowy oraz tułowiu i tu głównie w okolicach
narażonych na otarcia i ucisk, czyli w okolicach karku, barków, talii, w pachwinach,
dołach pachowych, łokciowych i podkolanowych.

Postępowanie:

−

usunięcie przyczyn wywołujących nadmierne pocenie i utrudnione parowanie:
obniżenie temperatury otoczenia, usunięcie nadmiaru okryć i ubranek dziecka,

−

utrzymanie czystości skóry poprzez codzienne kąpiele przy użyciu mydeł bez dodatków
barwiących i innych składników kosmetycznych, mogących być przyczyną stanów
zapalnych lub nasilenia już występujących,

−

w przypadku gorączki – obniżanie temperatury znanymi metodami fizycznymi oraz za
pomocą leków przeciwgorączkowych na zlecenie lekarza,

−

potówki należy mechanicznie zetrzeć (np. szorstkim jałowym gazikiem) tak, by
wypłynęła zawarta w nich treść a następnie miejsce to przetrzeć 2% spirytusem
salicylowym,

−

przy potówkach czerwonych – puder płynny łagodzi objawy i przyspiesza ustąpienie
zmian,

−

niewskazane w tym okresie jest stosowanie oliwki kosmetycznej po kąpieli.

e. Otarcia naskórka - powstają w miejscach, gdzie ubranie ociera się o skórę dziecka lub
gdzie skóra trze o skórę.
Postępowanie: dokładne osuszanie skóry po kąpieli. unikanie szorstkich, obcisłych ubrań.
stosowanie pudru dla niemowląt lub oliwki w celu zmniejszenia siły tarcia i zapewnianie
dziecku dobrego samopoczucia.

6. Ruch
Według Trześniowskiego R. „Zabawa, w jej różnych odmianach jest podstawową
dominującą formą działalności dzieci oraz przejawem ich aktywności i pasji działania. Jest
ona obok nauki i pracy, składową życia człowieka w jego osobniczym rozwoju”. Dziecko,
które zaczyna chodzić ma ogromną potrzebę ruchu. Do zadań opiekunki należy stworzenie
mu odpowiednich warunków do realizacji tej potrzeby. Wtedy adekwatnie do jego
możliwości należy mu organizować zabawy i nie hamować jego spontanicznej chęci do

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ruchu. Aby zapewnić dziecku prawidłowy rozwój, w instytucjach opiekuńczo-
wychowawczych organizuje się dzieciom zabawy ruchowe i ćwiczenia podstawowe, jak:
chód, bieg, wspinanie, rzucanie oraz ćwiczenia ogólnorozwojowe, wzmacniające mięśnie
grzbietu, brzucha, obręczy barkowej i nóg. Zajęcia takie prowadzone są w formie
zabawowo-naśladowczej(najbardziej dostosowanej do wieku).

Plan zabaw ruchowych o charakterze gimnastycznym:
-

zabawy ruchowe,

ćwiczenia gimnastyczne w formie: ćwiczeń porannych, ćwiczeń gimnastycznych
o charakterze ogólnorozwojowym, ćwiczeń przeciw płaskostopiu,

zabawy i ćwiczenia na powietrzu.

Zabawa ruchowa to jeden z najskuteczniejszych środków wychowania, ale musi być łatwa,
niezbyt męcząca, a przede wszystkim dostarczać dziecku rozrywki. Należy pamiętać, że
małe dzieci szybko się męczą, mało precyzyjnie wykonują poszczególne ruchy, są
pobudliwe, mało wytrzymałe i zmienne w nastroju. Stąd ćwiczenia muszą być wykonywane
z różnych pozycji wyjściowych, nie mogą skupiać dużej ilości ruchu o podobnym
charakterze, a ćwiczenia trudniejsze należy przeplatać łatwiejszymi.
Poranne ćwiczenia gimnastyczne polepszają przemianę materii oraz pobudzają czynności
wszystkich narządów i układów organizmu dziecka. W skład zestawu ćwiczeń do porannej
gimnastyki powinno wchodzić od 3 do 5 ćwiczeń już wcześniej poznanych lub takich, które
nie wymagają zbyt wielu wyjaśnień, naprzykład:
1) zabawy lub ćwiczenia orientacyjno-porządkowe,
2) ćwiczenia o działaniu ogólnofizjologicznym, to znaczy angażujące wiele dużych grup

mięśniowych jednocześnie,

3) ćwiczenia mięśni brzucha lub zabawy na czworakach,
4) skłony boczne lub skręty tułowia,
5) ćwiczenia lub zabawy z elementami równowagi,
6) zabawy bieżne lub skoczne,
7) ćwiczenia uspokajające.

Układając zestaw ćwiczeń fizycznych o charakterze ogólnorozwojowym, należy pamiętać
o wkomponowaniu do niego zabaw już wyuczonych oraz i jednoczesnym wprowadzaniu
zabaw nowych. Biorąc pod uwagę sprawność ruchową i poziom rozwoju dziecka zestaw
taki należy ułożyć tak, aby w czasie przeznaczonym na te zajęcia można było przećwiczyć
wszechstronnie cały organizm, przestrzegając przy tym zasady stopniowania trudności.
I Faza ćwiczeń: ta część jest wstępem do ćwiczeń intensywnych. Dzieci rozgrzeją się
i wytworzą odpowiednią atmosferę (ćwiczenia znane już dzieciom). Znajda się tu: zabawy
lub ćwiczenia orientacyjno-porządkowe oraz ćwiczenia uruchamiające duże grupy
mięśniowe.
II Faza ćwiczeń: tu należą ćwiczenia wzmacniające mięśnie grzbietu (skłony w przód
i w bok),ćwiczenia mięśni brzucha lub zabawy na czworakach, ćwiczenia lub zabawy
z elementami równowagi, zabawy bieżne, ćwiczenia tułowia (skręty), rzuty i wspinania,
podskoki lub skoki. W tej grupie ćwiczeń zawarte są ćwiczenia intensywne, wyzwalające
całą energię dzieci, kształtujące prawidłową postawę i wpływające na ogólny rozwój
dziecka.
III

Faza :to ćwiczenia wyprostne, ćwiczenia przeciw płaskostopiu, ćwiczenia rytmu.

W tej fazie ćwiczeń należy dążyć do uspokojenia organizmu dziecka po ćwiczeniach II fazy.

W ramach organizowanych zabaw należy pamiętać aby realizować profilaktykę płaskostopia
i skrzywień kręgosłupa oraz krzywicy (zabawy na powietrzu w słoneczne dni).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Doskonałą formą realizacji potrzeby ruchu są zabawy na powietrzu jeśli pozwalają na to
warunki atmosferyczne. Dzieci mogą tu swoją energię spożytkować na placu zabaw, gdzie
mają możliwość wspinania się, ćwiczenia równowagi, koordynacji, biegu, chodu,
wykonywania rzutów itp. Jednak tu szczególnie opiekunki muszą zwracać uwagę na
bezpieczeństwo dzieci.

7. Sen i wypoczynek
Zadaniem opiekunki w ramach tej potrzeby jest stworzenie warunków do snu i odpoczynku.
Zapotrzebowanie na sen jest uzależnione od wieku dziecka i indywidualnych potrzeb (jedno
dziecko potrzebuje więcej, drugie mniej snu). Przez pierwszy miesiąc dziecko śpi 20-22
godziny na dobę wraz z wiekiem ten czas skraca się na korzyść czuwania, do jednej drzemki
dziennie po to, by końcu z niej zrezygnować. Szczególnie istotne jest aby małemu dziecku
pomóc wykształcić pewien stały rytm dnia, co zdecydowanie ułatwi i dziecku i opiekującej
się osobie opiekę, zapewni też poczucie bezpieczeństwa. Oznacza to, że powinny być
wyznaczone godziny na drzemkę w ciągu dnia oraz na nocny spoczynek i należy się tego
planu trzymać. Przed snem trzeba wywietrzyć pomieszczenie, a dziecko przebrać
w wygodny, luźny, przewiewny strój. Dziecko nie może iść spać głodne, małe dzieci często
zasypiają zaraz po posiłku. Dobrze jeśli przed snem skorzysta z nocniczka (lub trzeba je
przewinąć). Starsze dzieci mają swoje rytuały: książeczka przed snem, zasypianie z misiem,
lalą. Należy dążyć do tego, aby jak najszybciej dziecko zasypiało samodzielnie w swoim
łóżeczku. Dzieci w żłobku powinny spać na swoich leżaczkach, czy w łóżeczkach
a szczególnie w swojej pościeli.

Ramowy plan dnia dla dzieci w różnych wieku

Szczegółowe informacje dotyczące organizacji opieki nad dziećmi w poszczególnych

grupach wiekowych zamieszczone zostały w jednostce modułowej 513[01]. Z2.01.

Prawidłowo zorganizowana opieka nad dzieckiem powinna realizować wszelkie

potrzeby rozwijającego się organizmu w odpowiednim czasie i odpowiednich proporcjach.

Należy też pamiętać o tym, ze każde dziecko ma indywidualne potrzeby, które mogą

różnić się od opracowanych schematów i należy wziąć je pod uwagę opracowując dzienny
plan opieki np.: jeden dwulatek potrzebuje 1 godziny snu w ciągu dnia, a inny zasypia
ponownie przy podwieczorku. Niektóre dzieci będą dopominały się o dodatkową porcje
jedzenia, a inne nie jest w stanie zjeść całej, należnej mu porcji. Podobnie z kontrolowaniem
wypróżnień: jedno dziecko potrafi zasygnalizować swoje potrzeby, a jego rówieśnik może
nie tolerować nocniczka i ciągle załatwiać się do pieluszki. Zmuszane wszystkich do
siedzenia na nocniku może spowodować uraz psychiczny.

Początkowo należy jednak kierować się trybem życia w kolejnych przedziałach

wiekowych, a potem, w miarę potrzeb dopasowywać plany do potrzeb.

Przykładowy, ramowy, dzienny plan opieki w grupie niemowląt 12 - 18 miesiąc życia:

6.00

Przyjmowanie dzieci

6.30 – 8.00

Zabawa manipulacyjna (np. przenoszenie przedmiotów z miejsca na
miejsce)

8.00

Śniadanie

8.45

Toaleta (przewijanie, mycie twarzy)

9.20

Zabawa ruchowa (np. pierwsze próby chodzenia z podtrzymywaniem za
ręce)

11.00

Obiad

11.30

Przygotowanie do snu (przewijanie, mycie twarzy)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12.00 – 14.00

Sen

14.00

Toaleta (przewijanie)

.30

Podwieczorek

15.00

Mycie twarzy

15.15

Program usamodzielniania (samodzielne jedzenie i picie, odzwyczajanie
od pampersów, zgłaszanie potrzeb fizjologicznych, odzwyczajanie od
smoczka)

16.00 – 17.00

Odbiór dziecka przez opiekunów

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie znasz potrzeby biologiczne małego dziecka?
2. Czym należy się kierować ubierając noworodka?
3. Kiedy należy zacząć myć dziecku zęby?
4. Jakich pomocy użyjesz ucząc dziecko korzystania z nocnika?
5. Czym dla dziecka jest zabawa?
6. Jak przygotować dziecko do snu?
7. Jakie są najczęstsze problemy w pielęgnacji skóry małego dziecka?
8. Z jakich elementów składa się plan zabaw ruchowych o charakterze gimnastycznym?
9. W jaki sposób można zapobiegać płaskostopiu, wadom postawy czy krzywicy?
10. Jakich nawyków nauczysz dziecko w ramach realizacji potrzeby czystości?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaprojektuj gimnastykę trzyletnim dzieciom przebywającym w żłobku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z proponowanym zestawem ćwiczeń (Materiał nauczania pkt. 4.6.1),
2) zapoznać się z możliwościami psychomotorycznymi dziecka w wieku trzech lat,
3) wziąć pod uwagę możliwości lokalowe do przeprowadzenia zajęć,
4) podjąć decyzję jakie sprzęty dodatkowe chcesz zastosować,
5) przemyśleć kolejność ćwiczeń,
6) przedstawić projekt ćwiczeń,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kartka, długopis.

Ćwiczenie 2

Zaplanuj naukę korzystania z nocnika.

Sposób wykonania ćwiczenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z proponowanymi działaniami (Materiał nauczania pkt.4.6.1),
2) przeczytać opis sytuacji podany poniżej,
3) zaplanować czynności wobec 2,5 letniego dziecka,
4) dokonać prezentacji i oceny wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kartka z opisem sytuacji i pytaniem dla każdej osoby,

−

kartka papieru formatu A4,

−

folie mazaki,

−

grafoskop,

−

opis sytuacji.

Opis sytuacji: Zosia ma 2,5 roku. Jest dzieckiem zdrowym, prawidłowo rozwijającym

się, które jednak nie opanowało jeszcze umiejętności korzystania z nocnika. Przechodzi
okres buntu i przekory. Na prośby matki o skorzystanie z nocnika reaguje krzykiem
i ucieczką. Ma zakładane pieluszki jednorazowe.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz

Tak

Nie

1) dobrać dziecku prawidłowe obuwie?

2) zadbać u dziecka o higienę jamy ustnej?

3) omówić ogólne zasady pielęgnacji skóry noworodka i niemowlęcia?

4) ułożyć zestaw ćwiczeń fizycznych dla dzieci o charakterze
ogólnorozwojowym?

5) wymienić warunki niezbędne, aby ułożyć dziecko do snu?

6) wymienić, na co należy zwrócić uwagę w pielęgnacji pośladków
niemowlęcia?

7) wymienić, cechy jakie powinny posiadać kosmetyki dla dzieci?

8) przygotować ubiór niemowlęciu zależnie od warunków
atmosferycznych?

9) zaspokoić dziecku potrzebę oddychania?

10) uzasadnić, dlaczego noworodek powinien być chroniony przed
spadkiem temperatury?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Promowanie zdrowia i edukacja zdrowotna

4.6.1. Materiał nauczania

Promowanie zdrowia a edukacja zdrowotna

Promocja zdrowia jest to proces umożliwiający ludziom zwiększenie kontroli nad

własnym zdrowiem w celu jego poprawy. (definicja wg Karty Ottawskiej 1986). Natomiast
głównymi celami edukacji zdrowotnej są:

−

wpływanie na zmianę zachowań człowieka,

−

pobudzanie zainteresowań zdrowiem,

−

przekształcanie postaw i zachowań ludzkich,

−

wyrabianie odpowiedzialności za zdrowie własne i osób z najbliższego otoczenia.

Tak szeroko rozumiane wychowanie dla zdrowia powinno stanowić integralną część procesu
wychowania i należy je oprzeć na uświadamianiu i popularyzowaniu wiedzy o zdrowiu.
Każdy powinien wiedzieć, co jest dla zdrowia szkodliwe, a co działa pozytywnie na
organizm.

Niezbędnym

warunkiem

prawidłowego

rozwoju

dziecka

oraz

zachowania

i doskonalenia jego zdrowia jest sprzyjający temu styl życia. Obowiązkiem dorosłych,
opiekunów jest nauczanie dzieci takiego właśnie stylu życia oraz konsekwentne utrwalanie
i poszerzanie tej wiedzy. Zdrowy styl życia - to utrzymywanie optymalnej higieny osobistej
i środowiskowej, prawidłowa kontrola czynności fizjologicznych, właściwe jakościowo
i ilościowo pożywienie, hartowanie ciała, odpowiednio dobrany i dozowany ruch i wysiłek
fizyczny, przebywanie w korzystnym środowisku biologicznym i społecznym, unikanie
niebezpieczeństw. Rozwijające się dziecko powinno być w miarę wzrastania coraz bardziej
świadome swych potrzeb zdrowotnych. Początkowo jest ono biernym uczestnikiem
prowadzonego przez rodziców i opiekunów postępowania, z czasem potrafi coraz lepiej
określać i realizować swoje potrzeby zdrowotne, wymagając jednak zawsze życzliwej
i skutecznej pomocy i kontroli. Bardzo dużo zależy od tradycji i nawyków rodzinnych i od
poziomu wiedzy o zdrowiu w najbliższym otoczeniu (patrz: moduł dotyczący promowania
zdrowi – jednostka modułowa 513[01].01.04)).

Edukacja zdrowotna i ekologiczna w instytucjach opiekuńczo wychowawczych

Za główne zadanie edukacyjne w zakresie wychowawczo-zdrowotnym i ekologicznym

przyjęto wyposażenie dzieci w podstawowy zasób wiadomości, umiejętności oraz
ukształtowanie postawy wobec zdrowego stylu życia i kultury proekologicznej.
Wykształcenie w ich osobowości wrażliwości i poczucia obowiązku wobec własnego
zdrowia oraz uświadomienie znaczenia przyrody dla człowieka. Cele ogólne i szczegółowe
realizowane są w ciągu całego procesu wychowawczo - dydaktycznego z dziećmi, dotyczą
one:

−

ukazywania wartości zdrowia jako potencjału, którym dysponujemy,

−

zapoznania ze sposobami zachowania i umacniania, a także poprawy zdrowia,

−

wdrażania zasad zdrowego stylu życia,

−

wyposażenia w podstawowe wiadomości dotyczące związku i zależności zachowania
miedzy każdym z nas a środowiskiem,

−

wyrabiania gotowości do podejmowania prostych decyzji związanych na rzecz ochrony
środowiska,

−

propagowania kultury proekologicznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zakres edukacji zdrowia w rodzinie i formy jej promowania
Ogromna rolę w realizacji edukacji zdrowotnej wśród dzieci pełni rodzina
W rodzinie kształtuje się osobowość człowieka, od tego czy rodzina stara się zaspokoić
podstawowe potrzeby jej członków i czy stwarza warunki do prawidłowego rozwoju
fizycznego i psychicznego zależy przyszłe życie człowieka. Rodzina poprzez wymiar
opiekuńczy, wychowawczy, moralny, edukacyjny sprzyja zdrowiu i jego rozwojowi, ale
może także to zdrowie zaburzyć i zniszczyć. Dlatego najlepiej, jeśli zajęcia o tematyce
zdrowotnej prowadzone są razem z dziećmi i ich rodzicami i były kontynuowane w domu.
Podstawowe mechanizmy oddziaływania:

−

informowanie (dostarczanie wiedzy na temat czynników ryzyka),

−

wychowanie zdrowotne w rodzinie (zmiana postawy z zachowań negatywnych na
pozytywne).

Tematy, wchodzące w skład edukacji dzieci.
W ramach edukacji zdrowotnej prowadzonej wśród małych dzieci, powinny być podejmowane
tematy, które mówią o zdrowym stylu życia i profilaktyce np.: higiena, ruch, zdrowe
odżywianie, zapobieganie wypadkom itp. Poniżej został omówiony temat higieny osobistej.

Okres dziecięcy sprzyja wyrabianiu nawyków higienicznych i dobrego zachowania się,

niezbędnych do samodzielności, zamiłowania do czystości i dbałości o estetyczny wygląd,
kulturę zachowania się, a tego wszystkiego uczą się dzięki naśladowaniu dorosłych oraz
chęci zwrócenia na siebie uwagi. Świadomość zdobywanych przyzwyczajeń decyduje o tym
czy staną się one w przyszłości głęboko zakorzenionymi potrzebami kulturalnymi.
Higiena osobista polega na wyrabianiu przyzwyczajeń sprzyjających zdrowiu, należą tu:

−

stała troska o czystość ciała,

−

mycie rak w ciągu dnia,

−

mycie zębów,

−

czesanie włosów,

−

czysty, estetyczny wygląd ubrania,

−

prawidłowe korzystanie z ubikacji i umywalki.

Wszystkie te czynności powinny stać się dla dziecka nawykami. Wraz z wiekiem doskonalą
się i wzbogacają metody pracy dzieci, przy czym coraz większą rolą pełni motywacja
rzeczowa.

Nabywanie

czynności

samoobsługowych

znaczenie w osiąganiu

samodzielności.
Ważne jest utrzymanie higieny najbliższego otoczenia - dzieci powinny dbać o utrzymanie
porządku, czystości we wszystkich pomieszczeniach, w których przebywają w ciągu dnia.
Praca wychowawcza powinna wyrabiać w dzieciach poczucie odpowiedzialności i dbałości
za wszystko, co się znajduje w salach. Dzieci powinny odczuwać potrzebę estetyki.
Po skończonych zajęciach każde dziecko sprząta swoje stanowisko pracy. Opiekunka musi
pamiętać że jest dla dzieci wzorem.

Przykładowe scenariusze zajęć z dziećmi z cyklu: Czystość
Scenariusze w oparciu o „Zabawy rozwijające dla małych dzieci” autorstwa Haliny
Trawińskiej

Zabawa tematyczna
Temat: Zapraszamy do łazienki;
Pomoce dydaktyczne: kącik kąpieli lalki;

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Plan zajęcia:
1. Rozmowa wstępna.

−

popatrzcie, jaka ta lalka jest brudna. Trzeba ją będzie wykąpać - mówi
prowadzący, pokazując lalkę.- A co będzie nam potrzebne do kąpieli lalki?

−

po odpowiedziach prowadzący mówi, że aby lalę wykąpać, musimy mieć wodę,
mydło oraz ręcznik, którym ją wytrzemy do sucha.

2. Zabawa kierowana w kąciku kąpieli. Chodźmy teraz do naszej łazienki (kącik kąpieli)

wykąpać tego brudaska.

Zabawa dydaktyczna
Temat: Zapraszamy do łazienki
Środki dydaktyczne: książka pt.„Kasia" H. Gutsche i W. Badalskiej, przedmioty potrzebne
do inscenizacji wiersza pt. „Przed śniadaniem" W. Grodzieńskiej, łazienka i przybory
toaletowe

Plan zajęcia:
1. Rozmowa wstępna.

−

ciekawa jestem, czy wszystkie dzisiaj myłyście rączki i buzie, czy są czyste? -
zwraca się do dzieci prowadząca, czeka chwilę na odpowiedź, a następnie prosi
o pokazanie rąk.

−

żeby dzieci ładnie wyglądały i były zdrowe, muszą się myć, z brudnymi dziećmi
nikt nie chce rozmawiać.

2. Inscenizowanie wiersza pt. „Przed śniadaniem" i jego omówienie.

−

popatrzcie i posłuchajcie, co się przydarzyło małemu brudasowi - następuje
inscenizacja wiersza pt. „Przed śniadaniem" W. Grodzieńskiej

„Z talerzyka
Rogal zmyka
A na kuchni mleko kipi

I tak syczy:
„Jeśli łaska
Zabierajcie stąd brudaska -
Nie chcę, by mnie brudas wypił!
Kto się nie mył przed śniadaniem,
Ten śniadania nie dostanie”.

Po obejrzeniu inscenizacji prowadząca pyta dzieci, o czym była mowa w wierszyku,
a następnie sama mówi o rogaliku i mleku, które na widok brudnego chłopca (w inscenizacji
powinna się pokazać postać brudnego chłopca lub dziewczynki) zaczęły uciekać, a mleko
nawet powiedziało, że nie chce, aby je wypił brudas.

Prawda, że to nieładnie, żeby z takimi brudnymi rączkami i buzią siadać do jedzenia? -
Zwraca się prowadząca do dzieci.

3. Zapoznanie dzieci z książką pt. „Kasia".

−

zapoznam was teraz z dziewczynką, której na imię Kasia. Mieszka ona sobie w tej
książeczce - mówiąc to prowadząca pokazuje książkę H. Gutsche i W. Badalskiej,

−

przypatrzmy się jej uważnie, czy jest ona dziewczynką czystą, czy brudną? ;
Następuje wspólne oglądanie książki, podczas którego prowadząca zwraca
szczególną uwagę na fragmenty (ilustracje) mówiące o czystości.

4. Demonstrowanie w łazience niezbędnych akcesoriów do mycia i pokaz mycia rąk.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

Kasia to czysta dziewczynka. Pamięta o tym, aby umyć ręce przed jedzeniem -
mówiąc to prowadząca wraca na chwilę do fragmentu książki mówiącego
o dziewczynce biegnącej do umywalni,

−

może pójdziemy teraz do łazienki umyć rączki?

Po wejściu do łazienki prowadząca pokazuje dzieciom jak się odkręca kran, potem bierze do
rąk mydło, mówi, do czego służy, zwilża je w wodzie i mydli ręce. Po odłożeniu mydła
płucze ręce pod kranem, otrzepuje nad umywalką i wyciera ręcznikiem. Po tej demonstracji
mycia rąk proponuje, aby dzieci same spróbowały to zrobić (przed przystąpieniem do mycia
należy pamiętać o zawinięciu rękawów).

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest promocja zdrowia?
2. Jakie znasz główne cele edukacji zdrowotnej?
3. Jaką rolę w realizacji edukacji zdrowotnej wśród dzieci pełni rodzina?
4. Jakie znasz główne zadania edukacyjne w zakresie wychowawczo-zdrowotnym

i ekologicznym w stosunku do dzieci?

5. Jakie cele są realizowane w ciągu procesu wychowawczo - dydaktycznego z dziećmi?
6. Jaką rolę w realizacji edukacji zdrowotnej wśród dzieci pełni rodzina?
7. Jakie są podstawowe mechanizmy oddziaływania na rodzinę?
8. Dlaczego okres dzieciństwa jest odpowiedni do nauczania prozdrowotnych zachowań?
9. Co wchodzi w skład sprzyjającego zdrowego stylu życia?
10. Podaj tematy, które zaproponujesz dzieciom dwuletnim w ramach edukacji zdrowotnej.

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaprojektuj zajęcia w formie zabawy dla dzieci trzyletnich na temat: Myj zęby.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z wiadomościami z zakresu (Materiał nauczania pkt.4.7.1),
2) zapoznać się z możliwościami psychoruchowymi dziecka trzyletniego,
3) zapoznać się z metodami profilaktyki próchnicy u dzieci,
4) stworzyć plan zajęć,
5) zaplanować środki dydaktyczne,
6) zaprezentować projekt nauczycielowi,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:
-

kartka,

długopis.

Ćwiczenie 2

Zaprojektuj zajęcia w formie zabawy dla dzieci trzyletnich na temat: Jedz owoce

i warzywa

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z wiadomościami z zakresu (Materiał nauczania pkt.4.7.1),
2) zapoznać się z możliwościami psychoruchowymi dziecka trzyletniego,
3) zapoznać się ze specyfiką żywienia dzieci trzyletnich,
4) stworzyć plan zajęć,
5) zaplanować środki dydaktyczne,
6) zaprezentować projekt nauczycielowi,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kartka

−

długopis

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić, jakie są zadania edukacyjne w stosunku do dzieci w żłobku?

2) podać przykłady tematów promujących zdrowie do przeprowadzenia

z dziećmi w żłobku?

3) wyjaśnić, na czym polega zdrowy styl życia?

4) skompletować środki dydaktyczne niezbędne do nauki mycia zębów

w grupie dzieci?

5) uzasadnić, dlaczego rodzina jest najistotniejszym ogniwem w nauce

prawidłowych nawyków zdrowotnych?

1) zróżnicować pojęcia edukacji i promocji zdrowia?

2) wyjaśnić, dlaczego już w żłobku należy dzieci uczyć zachowań

prozdrowotnych?

3) zdefiniować, czym jest promocja zdrowia?

4) wyjaśnić, dlaczego właśnie wiek żłobkowy jest odpowiedni do

kształtowania nawyków higienicznych?

5) wyjaśnić, dlaczego ćwiczenia z zakresu edukacji zdrowotnej w stosunku

do dzieci muszą być przeprowadzane w formie zabawy?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących problemów omawianych podczas realizacji całego

modułu.

−

Zadania: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 11,12, 18,19,20 są zadaniami wielokrotnego wyboru
i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa;

−

Zadania 10 to zdanie z luką.

−

Zadania 9,13,17 są zadaniami otwartymi i należy udzielić krótkiej odpowiedzi.

−

Zadania 15 i 16 wymagają umiejętności posługiwania się siatką centylową.

−

Zadanie 14 wymaga obliczeń.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:

−

w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź znakiem X
(w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową),

−

w zadaniach z krótką odpowiedzią wpisz odpowiedzi,

−

w zadaniach do uzupełnienia wpisz brakujące wyrazy,

−

w zadaniach rachunkowych wykonaj obliczenia według znanych wzorów,

−

w zadaniach z siatką centylową odczytaj odpowiednie współrzędne lub je
zaznacz.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą
przysporzyć Ci zadania: 13 - 20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.

8. Na rozwiązanie testu masz 60 minut.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Najlepszym sposobem karmienia noworodków i niemowląt do 6 miesiąca życia jest:

a) mleko matki,
b) mleko krowie,
c) mleko modyfikowane,
d) mieszanki mleczne z dodatkiem kleiku ryżowego.

2. Symbol 2R na opakowaniu mleka modyfikowanego oznacza:

a) mleko początkowe,
b) mleko dla dzieci z tendencja do ulewania,
c) mleko następne z dodatkiem kleiku ryżowego,
d) mleko następne z dodatkiem kleiku gryczano-ryżowego.

3. Kanapkę z chlebem i masłem możesz podać dziecku w wieku:

a) 6 miesięcy,
b) 8 miesięcy,
c) 10 miesięcy,
d) 12 miesięcy.

4. U rocznego niemowlęcia częstotliwość tętna w stanie spoczynku wynosi 150 u/minutę.

Stan taki to

a) tachykardia,
b) bradykardia,
c) wartość fizjologiczna,
d) normokardia.

5. Wyjaśnij rolę tłuszczy w diecie dzieci do 2 roku życia.

a) mogą spowodować otyłość,
b) mogą doprowadzić do hipercholesterolemii,
c) są one niezbędne do prawidłowego rozwoju układu nerwowego,
d) są one niezbędne do prawidłowej termoregulacji.

6. Pozycja trzymania niemowlęcia na rękach, to:

a) na boku,
b) w pozycji płaskiej,
c) na brzuszku,
d) w kołysce rąk.

7. Przedstaw kierunek mycia i środek jakim wykonasz czynności toalety krocza

u dziewczynki:

a) z góry na dół wodą z mydłem,
b) z dołu do góry wodą z mydłem,
c) z góry na dół wodą,
d) z dołu do góry wodą z mydłem.

8. Jak często będziesz zmieniać pieluszkę u niemowlęcia?

a) maksymalnie co 3 godziny oraz wtedy gdy odda stolec,
b) 8 razy dziennie oraz wtedy gdy odda stolec,
c) 5 razy dziennie oraz wtedy gdy odda stolec,
d) maksymalnie co 2 godziny oraz wtedy gdy odda stolec.

9. Miejsce, w jakim można założyć mankiet dokonując pomiaru ciśnienia tętniczego krwi

u dziecka to:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10. Podczas przewijania niemowlęcia wkładając pod pośladki nową pieluszkę należy

pamiętać o tym,................................................, co niekorzystne jest dla stawów
biodrowych niemowlęcia.

11. Pozycja na brzuszku

a) wpływa korzystnie na kształtowanie się stawów biodrowych,
b) zapewnia dobry kontakt wzrokowy z dzieckiem,
c) zapobiega śmierci łóżeczkowej,
d) sprzyja „dociśnięciu” małżowin usznych do czaszki.

12. Promując zdrowie wśród dzieci trzyletnich w żłobku powinieneś skupić się na:

a) zapobieganiu próchnicy zębów,
b) zapobieganiu krzywicy,
c) nauczaniu dzieci zachowań prozdrowotnych,
d) zapobieganiu wypadkom i urazom.

13. Jakimi zasadami będziesz kierować się dokonując pomiaru obwodu głowy u dziecka?

14. Oblicz objętość mleka potrzebną na jednorazowe karmienie noworodka w 7 dobie

życia, jaką ilość pokarmu powinno dostać dziecko w ciągu całej doby?

15. Wyznacz na siatce centylowej: dziecko 7 miesięcy o masie 10 kg,

16. Odczytaj i zapisz zgodnie z zasadami poszczególne pozycje centylowe

1- …………………………

2- …………………………

3- …………………………

4- …………………………

5- …………………………

6- …………………………

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17. Wymień, jakie warunki powinny spełniać zabawki, aby mogły się nimi bawić

bezpiecznie dzieci w żłobku:

18. Podczas pielęgnacji noworodka, u którego nie odpadł jeszcze kikut pępowiny należy:

a) smarować kikut pępowiny środkiem nawilżającym,
b) dokładnie oczyścić kikut pępowiny wodą z mydłem,
c) nie doprowadzić do zamoczenia kikuta pępowiny podczas kąpieli,
d) zapudrować zasypką po kąpieli.

19. U 2-wu miesięcznego dziecka stwierdziłaś ciemieniuchę na głowie. W takim przypadku

należy:

a) umyć głowę i wyczesać łuski grzebieniem,
b) umyć głowę i nasmarować oliwką, następnego dnia delikatnie sczesać łuski,
c) umyć głowę i zdrapać paznokciem przyklejone łuski,
d) umyć głowę i posmarować nawilżającym balsamem, poczym delikatnie sczesać

łuski.

20. Noworodek ma obfite potówki na twarzy. W takim przypadku należy:

a) mechanicznie zetrzeć szorstkim gazikiem i zapudrować zmiany,
b) mechanicznie zetrzeć szorstkim gazikiem i przetrzeć 2% spirytusem salicylowym,
c) mechanicznie zetrzeć szorstkim gazikiem,
d) wetrzeć oliwkę kosmetyczną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Pielęgnowanie dziecka zdrowego

Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz obliczenia, brakujące części zdania lub pełne
odpowiedzi

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

12.

13.

14.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15.

16.

1……………………….
2…………………………
3……………………….
4 …………………………
5 …………………………
6…………………………

17.

18.

19.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Bernat K.: Jak opiekować się zdrowym noworodkiem w domu. Zeszyty Promocji

Zdrowia. Zakład Poligraficzny. Lublin 1994

2. Bożkowa K. (red): pediatria praktyczna. Wydawnictwo lekarskie PZWL. Warszawa 1994
3. Dowshen S.A., Izenberg N., Boss E.: Dziecko. Zdrowie i rozwój. Świat Książki.

Warszawa 2003

4. Fenwick E.: Matka i dziecko (vademecum). OMC& Letter Perfekt International.

Warszawa1998

5. Gołąb B., Traczyk W.: Anatomia i fizjologia człowieka. Wydawnictwo Ośrodek

doradztwa i szkolenia. Łódź 1997

6. Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP. Warszawa 1998
7. Hellbrugge T.: Pierwszych 365 dni życia dziecka. Wydawnictwo Promyk słońca.

Warszawa 1991

8. Illingwrth R., C.: Niemowlęta i małe dzieci. PZWL, Warszawa 1996
9. Jankowski A. (red.): Propedeutyka pediatrii. AM we Wrocławiu. Wrocław 1998
10. Karski J.: Promocja zdrowia. PZWL, Warszawa 1992
11. Kubicka K., Kawalec W.(red.): Pediatria. Wydawnictwo lekarskie PZWL. Warszawa

1999

12. Murkoff H.: Niezbędnik opiekunki do dziecka. Wydawnictwo KLUB DLA CIEBIE.

Warszawa 2005

13. Nowak S.: propedeutyka pediatrii. PZWL. Warszawa 1987
14. Papierkowski A.: Choroby wieku rozwojowego. PZWL. Warszawa 1997
15. Pawłowska d., Gożdzikiewicz A.: Przewodnik do ćwiczeń z żywienia niemowląt

i dzieci. Akademia Medyczna. Białystok 2003

16. Socha J., Rojek U.: Żywienie dzieci chorych i zdrowych. PZWL. Warszawa 1995
17. Spock B., Rothenberg M.B.: Dziecko- pielęgnowanie i wychowanie. PZWL, Warszawa

1995

18. Szotowa W.: Żywienie dzieci zdrowych. PZWL. Warszawa 1992
19. Ślusarska B., Zarzycka D., Zahradniczek K.: Podstawy pielęgniarstwa. Wydawnictwo

Czelej. Lublin 2004

20. Trawińska H.: Zabawy rozwijające dla małych dzieci. PZWL. Warszawa 1998
21. Worner P.: Opieka nad noworodkiem. Liber. Warszawa 2004
22. Zahradniczek K. (red.): Pielęgniarstwo. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa

2004

Strony internetowe aktualne na dzień 30 maja 2006:
–

www.edziecko.pl

–

www.forumpediatryczne.pl

–

www.niemowle.onet.pl

–

www.dziecko24.pl

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:

więcej podobnych podstron