POLITECHNIKA WROCŁAWSKA

Instytut Telekomunikacji i Akustyki

PROJEKT Z ELEMENTÓW KOMUTACYJNYCH

PROTOCOL AND USAGE SS7.

Prowadzący:

Autor:

mgr inż. Jacek Oko

Agnieszka Wawrzyniak

PN godz.11

15 –

Wrocław 2004

SPIS TREŚCI:

1. Wstęp

2. System protokołów w telekomunikacji.

3. SS7 - struktura

4. SS7 – podział funkcjonalny

4.1. Część transferu wiadomości, warstwa łącza 11

4.1.1. Synchronizacja na poziomie wiadomości 11
4.1.2. Detekcja błędów 12
4.1.3. Korekcja błędów 12
4.1.4. Typy ramek

4.1.5. Aktywacja łącza logicznego

4.2. Część transferu wiadomości, warstwa sieci

4.2.1. Struktura sieci sygnalizacyjnej

4.2.2. Struktura ramki MTP L3

4.3. Część użytkownika 18

5. ISUP - Integrated Services User Part.

5.1. Funkcje protokołu ISUP

5.1.1. Zarządzanie zasobami

5.1.2. Realizacja połączeń 20
5.1.3. Usługi dodatkowe

5.2. Wiadomości protokołu ISUP

5.2.1. Struktura wiadomości 21
5.2.2. Wiadomości ISUP

5.3. Parametry informacyjne

5.3.1. Backward Call Indicator

5.3.2. Transmission medium required

5.3.3. Called party number

5.3.4. Calling party number

5.3.5. Cause indicator

5.4. Procedury sygnalizacyjne

5.4.1. Inicjalizacja kanałów rozmównych

5.4.2. Zajęcie kanału 35
5.4.3. Zakończenie kierowania połączenia 37
5.4.4. Rozłączenie połączenia 39
5.4.5. Zawieszenie połączenia 40

5.5. Przyczyny rozłączeń 42

5.5.1. Normal event

5.5.2. Resource unavailable

5.5.3. Service or option not available

5.5.4. Service or option not implemented

5.5.5. Invalid message

5.5.6. Protocol error

5.5.7. Interworking

5.6. Opis znaczenia najczęściej stosowanych kodów przyczyny

6. TUP – Telephone User Part

6.1. Charakterystyka podstawowych formatów wiadomości 46
6.2. Procedury sygnalizacyjne

7. DUP - Data User Par

7.1.Główne funkcje wiadomości sygnalizacyjnych dla transmisji danych, sygnały, 51

- strona -

wskaźniki, kody i stany

7.1.1. Wiadomości sygnalizacyjne dla transmisji danych

7.1.2. Informacje usługi 52
7.1.3. Informacje sygnalizacyjne przenoszone w wiadomościach
sygnalizacyjnych

7.2. Formaty i kody

7.2.1. Charakterystyka podstawowych formatów

7.2.2. Etykieta

7.2.3. Nagłówek 57

7.3. Podstawowe procedury sygnalizacji i kontroli wywołań 58

7.3.1. Zestawienie połączenia

7.3.2. Rozłączenie połączenia 59

8. SCCP - Signaling Connection Control Part.

8.1. Ogólna charakterystyka

8.1.1. Podstawy

8.1.2. Komunikacja peer-to-peer.

8.1.3. Model usługi sieci trybu połączeniowego 61
8.1.4. Model usługi sieci trybu bezpołączeniowego. 62

8.2. Usługi dostarczane przez SCCP

8.2.1. Usługi trybu połączeniowego 62
8.2.2.Tymczasowe połączenia sygnalizacyjne.

8.2.3. Stałe połączenia sygnalizacyjne.

8.2.4. Usługi trybu bezpołączeniowego 64
8.2.5. Zarządzanie SCCP

8.3. Definicje i funkcje wiadomości SCCP.

8.3.1. Wiadomości SCCP

8.3.2. Parametry wiadomości SCCP

8.4. Procedury części sterowania połączeniami sygnalizacyjnymi SCCP

8.4.1. Procedury usług ukierunkowanych na połączenie 68
8.4.2. Procedury usług niezwiązanych z połączeniem 69

9. Podsumowanie

10. Źródła 70

1. Wstęp.

System sygnalizacji nr 7 jest protokołem transmisji danych, przeznaczonym dla

transferu wiadomości sygnalizacyjnych i innych pomiędzy procesorami sieci
telekomunikacyjnej. Ten scentralizowany system sygnalizacji służy do komunikacji między
procesorami sieci nie tylko w wymianie wiadomości klasycznie zaliczanych do
sygnalizacyjnych ( nawiązanie połączeń, taryfikacja, itp.), ale również do wymiany danych
utrzymaniowych, administracyjnych itd. dotyczących sieci.
System sygnalizacji nr 7 (SS7) jest przeznaczony dla sieci analogowych, cyfrowych i
mieszanych analogowo-cyfrowych zarówno międzynarodowych, jak i krajowych. Można
wymienić pięć następujących cech systemu sygnalizacji nr 7:

- jest dostosowany do użycia w cyfrowych sieciach telekomunikacyjnych z kanałami
64 kbit/s i zawierających centrale cyfrowe sterowane programowo,
- spełnia obecne i przyszłe wymagania dotyczące przesyłania informacji związanych z

zestawianiem połączeń oraz zdalnym sterowaniem i utrzymaniem systemu
telekomunikacyjnego,

- zapewnia niezawodne przesyłanie informacji, w prawidłowej kolejności bez strat i

powtórzeń,

- może być stosowany również w kanałach analogowych o przepustowościach niższych

niż 64 kbit/s np. z wykorzystaniem modemów analogowych o przepływności
mniejszej niż 4,8 kbit/s,

- może być stosowany w łączach naziemnych i satelitarnych.

Ze względu na tak szerokie możliwości systemu sygnalizacji nr 7, znajduje on zastosowanie
we wszystkich rodzajach sieci telekomunikacyjnych. Oczywiście poszczególne bloki SS7 nie
są identyczne dla każdego zastosowania, w zależności od rodzaju sieci telekomunikacyjnej są
wykorzystywane odpowiednie moduły systemu sygnalizacji nr 7.
Możliwości zastosowań systemu sygnalizacji nr 7 zależą od możliwości poziomu 4, czyli
głównie od różnych rodzajów części użytkownika i części sterowania połączeniami
sygnalizacyjnymi. Poziomy od 1 do 3, czyli część transferu MTP są stałe i identyczne dla
wszystkich zastosowań, jedynie poziom 4 jest odpowiednio modyfikowany (czyli różne
rodzaje części użytkownika i odpowiednia część sterowania połączeniami sygnalizacyjnymi
SCCP) tak aby zaspokoić konkretne wymagania stawiane systemowi sygnalizacyjnemu -
kontrola wywołań telefonicznych i innych. Dlatego omówienie możliwości zastosowań SS7
jest jednoznaczne z opisaniem poziomu 4, gdyż od jego rodzajów i możliwości zależą
możliwości zastosowań systemu sygnalizacji nr 7.
Głównym źródłem informacji na temat SS7 są zalecenia ITU-T, normy ETSI oraz
Rozporządzenia Ministra Łączności. Są to materiały szczegółowo opisujące poszczególne
bloki systemu sygnalizacji oraz wymagania im stawiane.

2. Systemy protokołów w telekomunikacji.

Sieć telekomunikacyjną, rozumianą jako infrastrukturę łączącą terminale abonenckie (np.

telefony, terminale ISDN), można podzielić najprościej na dwa obszary:
• Sieć dostępową
• Sieć szkieletową

Na poziomie sieci dostępowej realizowany jest interfejs pomiędzy użytkownikiem a siecią
szkieletową. W każdym przypadku jest to więc styk sieć-użytkownik. Sieć szkieletowa, mówiąc
najprościej, to centrale telefoniczne, oraz istniejące pomiędzy nimi zestawy łączy rozmownych.
Zadaniem central jest komutacja połączeń, a więc przyjęcie połączenia od lokalnego
użytkownika (dołączonego do tej centrali poprzez sieć dostępową) lub też połączenia
przychodzącego z innej centrali a następnie dołączenie tego połączenia do lokalnego
użytkownika lub też wyprowadzenie do innej centrali. W przypadku połączeń lokalnych sieć
szkieletowa oczywiście nie jest wykorzystywana. Natomiast zestawienie połączeń pomiędzy
centralami wymaga przesłania pomiędzy nimi odpowiednich informacji. Najważniejsze z nich
to:

- informacja o abonencie do którego połączenie ma być zrealizowane (czyli jego

adres),

- wskazanie o zasobach (kanale, kanałach) które będą wykorzystane do

zrealizowania tego połączenia,

- status realizacji połączenia, czyli informacja o tym czy połączenie dotarło do

centrali abonenta B, czy abonent B jest w stanie to połączenie przyjąć,

- informacja o przyjęciu połączenia i wreszcie o jego rozłączeniu i zwolnieniu

wszystkich zajętych wcześniej zasobów.

Wszystkie te informacje przesyłane są właśnie za pomocą systemów sygnalizacji.
Systemy te ewoluowały, podobnie jak ewoluowała sama sieć telekomunikacyjna.
Najstarszą taką formą „sygnalizacji" był po prostu ludzki głos, gdy operatorzy ręcznych
central przekazywali sobie informacje o realizowanych połączeniach. Wprowadzenie
central elektromechanicznych zapoczątkowało stosowanie automatycznych systemów
sygnalizacyjnych. Pierwszymi takimi systemami były systemy sygnalizacji skojarzonej. W
systemach tych, z każdym kanałem rozmownym skojarzony był dedykowany, oddzielny
kanał sygnalizacyjny. Kanałem tym mógł być sam kanał rozmowny, albo mógł to być
dowolny, stworzony w tym celu kanał. Systemy tego typu stosowane są do dziś: sygnalizacja
dekadowa, system R2, system C5. Na początku lat osiemdziesiątych, a więc wtedy kiedy
wprowadzono pierwsze centrale sterowane programowo, zaczęto stosować systemy
sygnalizacji wspólnokanałowej. Istota takich systemów polega na przeznaczeniu wybranych
kanałów jako kanałów wyłącznie sygnalizacyjnych, czyli przeznaczonych wyłącznie do
przesyłania wiadomości sygnalizacyjnych. Kanał taki zapewnia komunikację niezbędną do
realizacji połączeń nie w jednym kanale rozmownym, lecz w wielu takich kanałach. We
współczesnej sieci telekomunikacyjnej możemy więc wyróżnić dwa niezależne
poziomy:

- Sieć sygnalizacyjna
- Sieć transportowa.

Rys.1. Sieć sygnalizacyjna i sieć transportowa.

Oba te poziomy niekoniecznie muszą mieć identyczną topologię. Wynika to z fakty, że nie w
każdej relacji, w której istnieje połączenie na poziomie sieci transportowej, konieczne jest
tworzenie bezpośredniej relacji na poziomie sygnalizacyjnym. Dla przykładu, jeżeli w
danej relacji (np. pomiędzy dwoma miastami) zainteresowanie ruchowe jest stosunkowo
niewielkie, liczba kanałów rozmownych również nie będzie duża i tym samym kanał
sygnalizacyjny byłby słabo wykorzystany. Zamiast więc tworzyć oddzielny kanał,
wiadomości sygnalizacyjne przesyłane są nie bezpośrednio, lecz poprzez inne punkty
sygnalizacyjne. Szczegółowo ilustruje to kolejny rysunek.

3. SS7 – struktura.

Sygnały i wiadomości sygnalizacji nr 7 mogą być przesyłane w trybie skojarzonym bądź
nieskojarzonym. Pojęcie trybu wiąże się z powiązaniem między drogą, którą przesyła się
wiadomości sygnalizacyjne, a kanałem łączącym stacje końcowe wykorzystywanym przez
drogę połączeniową.
W trybie skojarzonym sygnalizacja między dwiema przyległymi centralami jest
przekazywana w wydzielonym kanale, znajdującym się w tej samej wiązce co i kanały

niosące informację nie sygnalizacyjną (np. rozmówną), obsługiwaną przez ten wydzielony
kanał.

Rys.2. Tryb skojarzony przesyłania informacji.

Tryb nieskojarzony polega na przekazywaniu wiadomości sygnalizacyjnych przez jedną lub
więcej central pośredniczących poza centralami początkową i końcową, tak jak to
przykładowo przedstawiono na rysunku 2. Granicznym przypadkiem takiego trybu jest tryb
quasi-skojarzony, w którym droga sygnalizacyjna jest określona wcześniej i jest stała. Należy
wspomnieć, że specyfikacja sygnalizacji nr 7 dotyczy wyłącznie trybów: skojarzonego i
quasi-skojarzonego.

Rys.3. Tryb nieskojarzony przesyłania informacji.

Przy projektowaniu SS7 przyjęto strukturę warstwową protokołu zgodnie z architekturą OSI
(Open System Interconnection), przyjęto 4 warstwy i nazwano je poziomami:

- Poziom 1 – kanał sygnalizacyjny;
- Poziom 2 – łącze sygnalizacyjne;
- Poziom 3 – sieć sygnalizacyjna;
- Poziom 4 – część użytkownika (UP – User Part).

Poziom 1 – kanał sygnalizacyjny. Określa fizyczne, elektryczne i funkcjonalne parametry
kanału sygnalizacyjnego oraz sposób dostępu do kanału. W sieciach cyfrowych zakłada się
wykorzystanie do tego celu znormalizowanego kanału o przepływności 64 kbit/s. W sieciach
analogowych lub mieszanych jest możliwe tworzenie kanałów sygnalizacyjnych z udziałem
modemów, jednak ze względu na dopuszczalne opóźnienia w wymianie wiadomości
sygnalizacyjnych przepływność tych kanałów nie powinna być mniejsza niż 4800 bit/s.

Poziom 2 – łącze sygnalizacyjne. Funkcje tego poziomu są związane z przekazywaniem
informacji w pojedynczym kanale sygnalizacyjnym. Wiadomość sygnalizacyjna, dostarczana

przez wyższe poziomy, jest przesyłana w kanale sygnalizacyjnym w tzw. Jednostkach
sygnałowych o zmiennej długości. Aby zapewnić właściwe działanie kanału
sygnalizacyjnego, jednostka sygnałowa zawiera, poza informacjami pochodzącymi z
wiadomości sygnalizacyjnej, informacje sterujące związane z jej przesyłaniem. Poziom 2
obejmuje następujące funkcje:

- wyznaczanie początku i końca jednostek sygnałowych za pomocą wzorów

synchronizacji (flag),

- zabezpieczenie przed imitacją wzoru synchronizacji w treści wiadomości,
- wykrywanie błędów za pomocą bitów kontrolnych dodawanych do każdej jednostki

sygnałowej,

- korekcja błędów dokonywana prze powtarzanie jednostek sygnałowych oraz kontrola

poprawnej kolejności tych jednostek,

- wykrywanie uszkodzeń kanału sygnalizacyjnego przez nadzorowanie elementowej

stopy błędów oraz uruchamianie odpowiednich procedur awaryjnych.

Poziom 3 – sieć sygnalizacyjna. Określa te funkcje transportu wiadomości sygnalizacyjnych
i procedury, które są jednakowe dla wszystkich łączy sygnalizacyjnych oraz od nich
niezależne. Wymienić należy dwie kategorie funkcji:

- obsługa wiadomości sygnalizacyjnych w rzeczywistym punkcie sygnalizacyjnym SP

lub transferowym punkcie sygnalizacyjnym STP. To funkcji tych należy zaliczyć
filtrowanie wiadomości (istotne, nieistotne), dystrybucję oraz marszrutyzację.

- Zarządzanie siecią sygnalizacyjną na podstawie wcześniej zdefiniowanych danych

oraz informacji o aktualnym statusie sieci sygnalizacyjnej. Do funkcji tych należy
sterowanie aktualnym ruchem sygnalizacyjnym, rekonfiguracja sieci sygnalizacyjnej
oraz kontrola rekonfiguracji.

Poziom 4 – część użytkownika. Definiuje funkcje i procedury systemu sygnalizacyjnego
związane z konkretnym użytkownikiem tego systemu. Zakres takich funkcji może różnić się
znacznie w zależności od typu użytkownika. Wiadomości sygnalizacyjne obsługujące poziom
4 można podzielić na proste i złożone. Te pierwsze podają informację o zdarzeniach takich,
jak podniesieni mikrotelefonu przez abonenta wywoływanego bądź odłożenie mikrotelefonu
przez abonenta wywołującego. Wiadomości złożone zawierają informacje takie, jak np.
numer katalogowy abonenta wywoływanego.

Architekturę systemu sygnalizacji nr 7 opracowano wcześniej niż siedmiowarstwową
architekturę OSI. Stąd występują problemy w odwzorowaniu obu architektur. Rysunek 4
przedstawia relacje poziomów sygnalizacji nr 7 i warstw OSI.

Rys.4. Architektura systemu sygnalizacji nr 7 na tle modelu OSI.

Usługi pierwszych trzech warstw modelu OSI zapewnia blok obejmujący trzy pierwsze
poziomy systemu nr 7, zwany częścią transferu wiadomości MTP (Message Transfer Part),
uzupełniony przez część sterowania połączeniami sygnalizacyjnymi SCCP (Signaling
Connection Control Part). SCCP umożliwia sterowanie połączeniami logicznymi w sieci SS7,
a także służy do przesyłania jednostek sygnałowych przez sieć sygnalizacyjną. Kombinacja
MTP i SCCP nosi nazwę części usług sieciowych NSP (Network Service Part).
W architekturze SS7 nie ma obecnie protokołów odpowiadających warstwom 4 – 6 modelu
OSI. Protokoły te mogą zostaź zawarte w przyszłości jeśli nowe usługi będą tego wymagały.
Funkcje bloku wspomagania transakcji TC (Transaction Capabilities) służą do ustanawiania
łączności, niezwiązanej z łączami, między dwoma węzłami sieci sygnalizacyjnej (chodzi
m.in. o łączność w celach utrzymaniowych). Użytkownicy TC obejmują procesy warstwy
aplikacji (zastosowań) dostarczające użytkownikom sieci telefonicznej bądź ISDN usługi,
takie jak: rejestracja położenia użytkowników ruchomych, dostęp do wyspecjalizowanych
węzłów sieci, zapewnianie niektórych usług dodatkowych czy usługi związane z
zarządzaniem siecią.

4. SS7 – podział funkcjonalny.

Funkcjonalnie SS7 składa się z dwóch części:

- części transferu wiadomości MTP, która jest identyczna i przezroczysta dla

wszystkich użytkowników;

- części użytkowej UP, która generuje i interpretuje wiadomości przenoszone przez

część komutacyjną MTP.

Rys.5. Podział funkcjonalny SS7.

Podział funkcjonalny na MTP i UP pozwala na stosowanie jednego systemu

sygnalizacji w sieciach o różnych usługach telekomunikacyjnych, np. telefonicznych,
teleinformatycznych i w sieciach zintegrowanych ISDN. System sygnalizacji jest otwarty w
tym sensie, że może służyć dla przyszłych usług, po zdefiniowaniu odpowiedniej części
użytkowej UP.
Intencją przy projektowaniu nowych części systemu sygnalizacji SS7 jest zapewnienie
w pełni przezroczystego mechanizmu sygnalizacyjnego. Dowolna wiadomość umieszczona w
bloku sygnalizacyjnym powinna być przetransportowana od źródła do ujścia wskazanego
prze etykietę adresową. Za wyjątkiem zawartości tej etykiety i kodowego sprawdzenia
poprawności odebranych bloków, sieć nie musi nic wiedzieć o zawartości pola
informacyjnego, jak również źródło i ujście nie musi wiedzieć jak to przetransportowano
przez sieć. Postulat ten spotyka się ze sprzeciwem administracji sieci, która nie pozwala
użytkownikom na korzystanie z wewnętrznego dla sieci systemu transportowego.
Rozstrzygnięcie tych kontrowersji nastąpiło przez zdefiniowanie różnych części użytkowych
(User Part) jako poziomu 4 w modelu OSI.; trzy niższe poziomy jako transportowe są
wewnętrzną sprawą sieci telekomunikacyjnej.
Niezawodność sieci sygnalizacyjnej jest podwyższona dzięki funkcjom
utrzymaniowych, stosowaniu punktów sygnalizacji SP i transferowych punktów sygnalizacji
STP oraz poprzez rekonfigurację sieci sygnalizacyjnej.

Informacje sygnalizacyjne są niezwykle ważne, ponieważ od poprawności i szybkości

sygnalizacji zależy jakość obsługi. Czasy wymiany wiadomości sygnalizacyjnych jest bardzo
krótki w porównaniu z czasem statystycznej rozmowy. Liczba użytkowników sieci
sygnalizacyjnej zmienia się bardzo wolno w porównaniu z liczbą aktywnych abonentów. Te
cechy powodują, że sieć sygnalizacyjna musi mieć niezawodną topologię, co prowadzi do
sieci sygnalizacyjnej pierścieniowej w odróżnieniu od zazwyczaj gwiaździstych sieci
telefonicznych, a więc konsekwencji do strukturalnej separacji tych dwóch sieci.

4.1. Część transferu wiadomości, warstwa łącza.

Na poziomie warstwy łącza (czyli warstwy drugiej), MTP realizuje trzy istotne funkcje:

1. Synchronizację na poziomie wiadomości,

2. Detekcję błędów,
3. Korekcję błędów.

MTP, warstwa druga, korzysta z funkcji transportowych oferowanych przez warstwę
fizyczną, leżącą niżej. Najczęściej, w telekomunikacji funkcję tej warstwy realizuje
określona szczelina traktu El (2Mb/s), przeznaczona do transportu wiadomości
sygnalizacyjnych i tym samym wyłączona z alokowania jej jako kanału rozmownego.
Warstwa łącza ma więc do dyspozycji kanał bitowy o przepływności 64kb/s. Pierwszym
zadaniem tej warstwy jest więc wyróżnienie początku i końca przesyłanych wiadomości
- warstwa fizyczna nie oferuje bowiem żadnego dodatkowego „kanału" który taką
informację mógłby przesyłać. Ta funkcja nosi właśnie nazwę synchronizacji na poziomie
wiadomości" - z bitowego kanału wydzielane są kolejne wiadomości. Kolejnym
zadaniem jest zapewnienie, że te wiadomości przesyłane są bezbłędnie. Wymaga to
dwóch działań: po pierwsze sprawdzenia, czy wiadomość została odebrana bezbłędnie
(detekcja błędu), a następnie jeżeli okazało się, że wiadomość nie została odebrana
poprawnie, korekcja tego błędu czyli na przykład ponowne przesłanie tej samej
wiadomości. Korekcja błędów ma za zadanie również sprawdzenie czy wszystkie
wiadomości zostały przesłane (czy żadna nie została zgubiona) a także, czy zostały
przesłane we właściwej kolejności (czyli w takiej, w jakiej zostały nadane).
Konieczność realizacji tych trzech funkcji determinuje strukturę wiadomości na poziomie
warstwy drugiej (rys.5):

Rys.6. Struktura ramki MTP na poziomie warstwy łącza.

4.1.1. Synchronizacja na poziomie wiadomości.

Każda transmitowana ramka rozpoczyna się i kończy specjalnym znacznikiem,

zwanym flagą. Flaga to sześć jedynek, otoczonych dwoma zerami (łącznie jeden bajt), czyli
„01111110". Aby flaga mogła jednoznacznie wyróżnić początek i koniec ramki, nadajnik
musi zapewnić, żeby wzór flagi nie pojawił się wewnątrz wiadomości. W tym celu
stosowany jest tzw. bit-stuffing („nadziewanie bitami") który polega na tym, że nadajnik
analizuje transmitowaną informację i jeżeli stwierdzi że nadane zostało pięć kolejnych
jedynek, to automatycznie dodaje jedno zero, co gwarantuje że na pewno nie powtórzy się
wzór sześciu jedynek. Odbiornik realizuje natomiast operację odwrotną (bit de-stuffing),
czyli usuwa zera które napotka po każdych pięciu jedynkach. Dzięki takiemu rozwiązaniu,

mechanizm transmisyjny jest całkowicie przezroczysty dla wyższych warstw, a więc nie
narzuca żadnych ograniczeń co do postaci przesyłanej informacji.

4.1.2 Detekcja błędów.

Stosowana na poziomie MTP detekcja błędów jest dwustopniowa. Pierwszy test

poprawności odebranej ramki polega na sprawdzeniu, czy odebrana wiadomość składa się
z całkowitej liczby bajtów, a więc czy liczba odebranych bitów jest podzielna przez 8. Ten
test pozwala na wykrycie ewentualnych błędów, wynikających z bit-stuffingu/bit de-
staffingu. Ponieważ operacje te polegają na dodawaniu dodatkowych bitów (zer) do
przesyłanej informacji, może się zdarzyć,

że w wyniku błędu

transmisyjnego dodany bit nie zostanie usunięty, lub przeciwnie., zostanie usunięty bit
który nie był dodany w wyniku bit-stuffingu.
Główny mechanizm poprawności transmisji oparty jest na sumie kontrolnej, o którą
uzupełniana jest każda przesyłana ramka. Ta suma kontrolna obliczana jest według
specjalnego algorytmu (CRC16) po stronie nadawczej dla wszystkich bajtów pomiędzy
flagą początkową a końcową a następnie jest ona umieszczana na końcu ramki i wraz z nią
przesyłana. Po odebraniu ramki strona odbiorcza oblicza sunę kontrolną według tego
samego algorytmu a następnie porównuje uzyskany wynik z sumą kontrolną przesłaną
wraz z ramką. Jeżeli są one różne, to oznacza to, że ramka została uszkodzona w czasie
transmisji.

4.1.3. Korekcja błędów.

MTP gwarantuje ufną transmisję wiadomości. Jeżeli więc nawet wystąpi błąd

transmisyjny (wykryty przez mechanizm detekcji błędów), to musi on zostać naprawiony.
Mechanizm korekcji błędów, wykorzystywany przez MTP-L2 opiera się na retransmisji
(ponownym przesyłaniu) wiadomości. Ponowna retransmisja jest też konieczna wtedy, gdy
ramka w ogóle nie zostanie odebrana (czyli gdy zostanie „zgubiona") a także gdy zostanie
zdublowana lub przesłana w niewłaściwej kolejności.

Aby obie strony wiedziały które ramki wymagają ewentualnej retransmisji, każda
przesyłana ramka jest kolejno numerowana. Numer ten przesyłany jest w polu FSN

(ang. Forward Seąuence Number - "Numer kolejny w przód"). Ponadto, strony
informują się wzajemnie o ramkach które zostały poprawnie odebrane. Numer ostatnio
odebranej poprawnie ramki (czyli jej potwierdzenie) przesyłany jest w polu BSN (ang.
Backward Seąuence Number - "Numer kolejny wstecz"). Oba pola są siedmiobitowe,
ramki numerowane więc są modulo 128, a więc cyklicznie O, l, 2,... 126, 127, O, 1... W
przypadku stwierdzenia zgubienia ramki (lub ramek), strona która ich nie odebrała aby
zasygnalizować ten fakt, przy najbliższej okazji wysyła ramkę zawierającą potwierdzenie
ostatnio odebranej ramki (w polu BSN) a ponadto wystawia tzw. bit BIB (ang. Backward
Indication Bit). Wystawienie bitu BIB polega na odwróceniu wartości tego bitu
względem poprzednio wysyłanych ramek. Jeżeli więc w poprzednio wysyłanych ramkach
bit ten miał wartość „0", w kolejnej i wszystkich następnych będzie miał wartość „l".
Mechanizm ten ilustruje poniższy rysunek.

Rys.7. Retransmisja MSU po wykryciu błędu.[1]

4.1.4. Typy ramek.

Kolejnym polem ramki na poziomie warstwy MTP L2 jest pole LI (ang. Length Indicator -
Wskaźnik Długości). Wartość tego pola wskazuje jak długa jest ramka, ale pośrednio też
wyróżnia się trzy rodzaje ramek, jakie przesyłane są na poziomie warstwy drugiej. Te
ramki to:

- FISU (ang. Fill-in Signaling Unit)
- LSSU (ang. Link Status Signaling Unit)
- MSU (ang. Message Signaling Unit)

4.1.4.1. MSU.

Wiadomości z poziomu wyższych warstw przesyłane są w ramkach typu MSU.

Ramki te charakteryzują się tym, że pole LI ma wartość większą od dwóch (LI>2), co
oznacza, że pole informacyjne w tych ramkach ma co najmniej trzy bajty. Każda
kolejno wysyłana ramka MSU jest numerowana.

4.1.4.2. LSSU.

Jeżeli pole LI ma wartość jeden lub dwa, to oznacza to, że jest to ramka typu

LSSU (ang. Link Status Signalling Unit - Ramka Statusu Łącza). Ramki te służą do
przenoszenia informacji o statusie łącza sygnalizacyjnego.

4.1.4.3. FISU.

Najprostszą ramką jest ramka typu FISU. W ramkach tego typu, wskaźnik LI ma wartość
zero, co oznacza że ramki te nie zawierają w ogóle pola informacyjnego. Zawierają
natomiast liczniki BSN/FSN, mogą więc służyć do przesyłania potwierdzeń ramek

informacyjnych. Ramki FISU przesyłane non-stop w łączu sygnalizacyjnym będącym w
stanie „in-service".

4.1.5. Aktywacja łącza logicznego.

Łącze sygnalizacyjne może znajdować się w jednym z pięciu stanów.

- Iddle (spoczynku)
- Out of alligned (gotowości do testowania)
- Alignment (testowania)
- In-service (pracy)
- Out-of-service (niesprawności)

O tym, że punkt sygnalizacyjnym jest w którymś z tych stanów informują właśnie
przesyłane cały czas ramki LSSU, niosące odpowiedni status.

- SIO Service Information Out-of-aligned
- SIN Sendce Information Normal alignment
- SIE Service Information Emergency alignment
- S10 S Service Information Out-of-service

Wyjątkiem są dwa stany:

- Iddle - w tym stanie nie są przesyłane żadne ramki,
- In-service - w tym stanie przesyłane są ramki informacyjne (MSU) oraz FISU.

Przejście łącza od stanu spoczynku do stanu pracy wymaga jego przetestowania.
Testowanie łącza ma na celu wykrycie jego niesprawności, na przykład podwyższonej
stopy błędów. Polega ono na przesyłaniu odpowiedniej liczby ramek i oszacowaniu na tej
podstawie jakości łącza. W zależności od sytuacji, testowanie wykonywane jest w sposób
normalny, test polega wówczas na przesłaniu 64 kB informacji, co zajmuje ponad osiem
sekund. Jeżeli ten czas jest zbyt długi (konieczne jest szybkie, awaryjne uruchomienie
łącza), test przeprowadzany jest według procedury awaryjnej, który wymaga przesłania
jedynie około 4kB informacji, co zajmuje pół sekundy.

Łącze, które ma być uaktywnione przechodzi, ze stanu Iddle do stanu „Out of alligned".
Oznacza to, że dany punkt sygnalizacyjny rozpoczyna wysyłanie statusu SIO i oczekuje na
gotowość sąsiedniego punktu do testowania, a więc na jego przejście również do stanu „Out
of alligned". Jeżeli sąsiedni punkt przejdzie do tego stanu (poinformuj o tym wysłaniem
statusu SIO), rozpoczyna się faza testowania. W zależności od wybranej procedury
(normalna/awaryjna) przez obie strony wysyłane są jednostki statusowe SIN lub SIE przez
czas konieczny do przesłania wymaganej ilości informacji. Po zakończeniu testowania, w
zależności od jego wyniku, łącze przechodzi do stanu In-service (rozpoczyna się
przesyłanie ramek FISU) lub do stanu „Out-of-service" (niesprawności) w tym stanie
przesyłane są jednostki SIOS.

Rys.8. Procedura aktywacji łącza logicznego.[1]

4.2. Część transferu wiadomości, warstwa sieci.

Warstwa druga MTP (warstwa łącza) odpowiada za poprawną transmisje wiadomości

pomiędzy sąsiednimi punktami sieci sygnalizacyjnej, natomiast przenoszenie wiadomości
pomiędzy użytkownikami sieci w różnych jej punktach realizuje warstwa trzecia MTP,
zwana warstwą sieci.

4.2.1. Struktura sieci sygnalizacyjnej.

Sieć MTP nie jest siecią globalną. Składa się ona wielu podsieci, zarządzanych na

przykład przez różnych operatorów, połączonych ze sobą w sposób hierarchiczny.
Najwyższym poziomem sieci sygnalizacyjnej jest sieć międzynarodowa. Na poziomie tej
sieci widoczne są wszystkie kraje, należące do Międzynarodowej Unii
Telekomunikacyjnej. Każdy z tych krajów „widziany jest" na tym poziomie jako kilka
punktów sygnalizacyjnych (ze względów niezawodnościowych - minimum dwa). Są to w
istocie centrale międzynarodowe.

A...C int. signaling points
1…2 nat. signaling points

Rys.9. International and national signaling network.

Dla przykładu, Polska widziana jest w czterech miejscach: Warszawie, Katowicach, Poznaniu oraz
Psarach. Centrale międzynarodowe stanowią styk („bramę") pomiędzy poziomem sieci
międzynarodowej a leżącym niżej poziomem sieci krajowej. Ich zadaniem jest przeniesienie
informacji, przechodzącej z innej sieci (np. z innego kraju) do właściwego punktu
sygnalizacyjnego.
Każdy węzeł sieci sygnalizacyjnej (punkt sygnalizacyjny) identyfikowany jest przez adres
punktu, tzw. SPC (ang. Signaling Point Code). W większości krajów oraz na poziomie sieci
międzynarodowej adres ma długość zaledwie 14 bitów. Wyjątkami są Ameryka, Japonia czy
Chiny, gdzie jest on nieco dłuższy. Adres ten nie może być więc adresem globalnym (czyli
jednoznacznie identyfikującym dowolny punkt sygnalizacyjny na świecie). Obowiązywanie adresu
jest więc ograniczone do danego poziomu hierarchii sieci. Oznacza to, że np. adres 123, na poziomie
sieci międzynarodowej mógłby oznaczać centralę międzynarodową w Kuala Lumpur, a na
poziomie polskiej, krajowej sieci sygnalizacyjnej ten sam adres 123 oznaczać może centralę np.
we Wrocławiu. Aby więc centrale, pełniące rolę bram pomiędzy poziomami sieci, mogły
wyróżnić z jakiego poziomu sieci dana wiadomość przychodzi i tym samym właściwie
zinterpretować adres, wiadomości te zawierają również tzw. wskaźnik sieci (pole NI). Oprócz
poziomu międzynarodowego i krajowego, w niektórych krajach wyróżnia się również poziom
„krajowy niepubliczny", który pozwala na stworzenie własnego planu numeracyjnego przez
poszczególnych operatorów w danym kraju. Dla przykładu, w Polsce siecią krajową zarządza TP
S. A., i ten właśnie operator jest odpowiedzialny za przyznawanie adresów dla punktów styku z
innymi operatorami. Natomiast sieci pozostałych operatorów działających na terenie całego
kraju (Era,

Polkomtel) stanowią właśnie poziom „krajowy niepubliczny". Adresy

poszczególnych elementów sieci tych operatorów są więc ustalane przez, nich samych.
Każda wiadomość z poziomu warstwy trzeciej niesie w sobie zarówno adres punktu z
którego została nadana (OPC - ang. Orignating Point Code) oraz adres punktu do
którego ma być dostarczona (DPC - ang. Destination Point Code). Kierowanie
wiadomości w sieci odbywa się w zasadzie wyłącznie na podstawie adresu punktu
docelowego (DPC). Adres nadawcy potrzebny jest na przykład wówczas, gdy z jakiś
powodów nie ma możliwości poprawnego dostarczenia wiadomości - nadawca jest
wówczas o tym informowany.

4.2.2. Struktura ramki MTP L3.

Elementy protokołu realizowanego na poziomie warstwy trzeciej przenoszone są

przez warstwę drugą w ramkach MSU. Pole informacyjne każdej takiej ramki rozpoczyna
się od bajtu zwanego SIO (ang. Service Information Octet). Zawiera on dwa istotne pola:
SI (ang. Service Indicatof) oraz NI (ang. Network Indicatof).

Rys.10. Struktura ramki MPT L3.[1]

Pole SI niesie informację o tym, do jakiej części użytkownika adresowana jest zawartość
danej ramki. Pole to jest cztero bitowe (cztery najmłodsze bity oktetu SIO), możliwe jest
więc rozróżnienie do 16 różnych części użytkowników. Każda ze stosowanych części
użytkowników ma stałą, predefniowaną wartość. Wartości te definiowane są przez
międzynarodowe zalecenia i są niezamienne. Dla przykładu, w każdym kraju i w każdej
sieci, ramki MTP niosące wiadomości protokołu ISUP, będą miały w polu SI wartość 5.

Dwa najstarsze bity oktetu SIO zajmowane są przez połę NI. Wartość tego pola wskazuje na
jakim poziomie sieci dana ramka MTP była przesyłana. Ponieważ na każdym z
poziomów obowiązuje inny plan adresowy, pole to wskazuje centralom leżącym na
granicy dwóch różnych poziomów sieci jak traktowany powinien być adres, zawarty w
dalszej części ramki MTP L3. Pole NI jest polem dwubitowym, pozwala więc na
rozróżnienie czterech różnych poziomów sieci. W praktyce jednak wykorzystuje się tylko
trzy: międzynarodowy (0), krajowy (2) oraz krajowy niepubliczny (3).

4.3. Część użytkownika.

System SS7 jest protokołem transmisji danych o konkretnym przeznaczeniu, w którym
wiadomości, bloki sygnałowe i dane są dokładnie wyspecyfikowane w zakresie zawartości,
znaczenia, ważności i procedur użycia. Każda usługa telekomunikacyjna jest traktowana jako
użytkownik i dotyczące jej wiadomości sygnalizacyjne są identyfikowane odpowiednim
kodem. Przy takim założeniu, również SS7 jest sama w sobie traktowana jako użytkownik sieci
sygnalizacyjnej w zakresie funkcji zarządzania siecią i funkcji utrzymania sieci.

Możliwości zastosowań systemu sygnalizacji nr 7 w sieciach telekomunikacyjnych zależą właśnie
od rodzaju części użytkownika, która ma określone następujące moduły:

1. TUP (Telephone User Parf) część użytkownika dla telefonii. Część użytkownika TUP ma

określone dwie procedury:

a) Sekwencyjna, w której w kolejnych blokach sygnałowych są przesyłane wiadomości

dotyczące tego samego połączenia, podobnie do sygnalizacji
wieloczęstotliwościowej R2.

b) Blokowa, w której wszystkie informacje są przesyłane w jednym bloku - ta

procedura jest preferowana.

2. DUP (Data User Parf) część użytkownika dla transmisji danych. Część

użytkownika DUP dotyczy sieci teleinformatycznych z komutacją kanałów. Istotna
różnica między TUP i DUP polega na włączeniu do DUP etykiet dotyczących kanałów
transmisji danych małej szybkości multipleksowanych w kanale 64 kbit/s.

3. ISUP (Integrated Services User Part) część użytkownika dla ISDN.

4. SCCP (Signaling Connection and Control Parf) część sterowania połączeniami

sygnalizacyjnymi - definiuje dodatkowe wymagania dla zapewnienia usług nie
dotyczących bezpośrednio połączeń w MTP. Wykorzystanie jej w MTP służy dla
potrzeb sieci sygnalizacyjnej (Network Service Parf)

5. OMAP (Operation and Maintenance Application Parf) - zalecenie ITU-T Q.795 -

opisuje procedury i protokoły poziomu 4 OSI dla zapewnienia utrzymania sieci
telefonicznej.

6. DASS (Digital Access Signaling System) jest częścią użytkową, pozwalającą na dostęp

użytkownikom do sieci sygnalizacyjnej w sposób nie kolidujący z dostępem
zastrzeżonym dla Administracji Łączności. Opierając się na modelu OSI, sprecyzowane

są procedury dostępu LAPD oparte na procedurach LAPB i HDLC. (Zalecenia ITU-T
1.440 do 1.451, również Q.930 do Q.931, określające funkcje poziomu 3 OSI).

7. PABX (PABX Application) (zalecenie ITU-T Q.710) stanowi część użytkownika,

opisującą procedury TUP i MTP, które umożliwiają współpracę dwóch central
abonenckich PABX oraz central PABX z siecią.

5. ISUP - Integrated Services User Part. [1], [8], [9]

Zestawienie połączenia pomiędzy centralami wymaga przesłania informacji o

zajmowanym kanale, numerze abonenta do którego jest ono skierowane, typie tego
połączenia, statusie i wielu jeszcze innych. W systemie sygnalizacji Nr 7, informacje te
przekazywane są za pomocą procedur protokołu TUP (ang. Telephone User Pan -
Moduł Użytkowników Telefonicznych) lub ISUP (ang. ISDN User Part - Moduł
Użytkowników ISDN). Protokół TUP jest starszym protokołem i zapewnia jedynie
procedury do realizacji „tradycyjnych" połączeń telefonicznych. Natomiast protokół
ISUP umożliwia realizację połączeń pomiędzy terminalami ISDN, a więc nie tylko
połączeń telefonicznych, ale również połączeń transmisji danych, video oraz związanych z
nimi usług dodatkowych, przewidzianych przez standard ISDN. Upraszczając, można
powiedzieć że funkcjonalnie protokół ISUP zawiera w sobie protokół TUP – wszystkie
funkcje realizowane przez TUP realizuje również ISUP. Wynika to po prostu z faktu że sieć
ISDN oferuje wszystkie funkcje „klasycznej" telefonii. Dlatego też w większości krajów
zrezygnowano ze stosowania protokołu TUP, zastępując go protokołem ISUP. Tak też jest
w Polsce - krajowe wymagania na sygnalizację stosowaną w krajowej sieci
telekomunikacyjnej nie przewidują stosowania protokołu TUP, nie ma też wymagań
krajowych specyfikujących ten protokół.

5.1. Funkcje protokołu ISUP.

Funkcje protokołu ISUP najprościej można podzielić na trzy grupy:

- funkcje związane z zarządzaniem zasobami (kanałami rozmownymi);
- funkcje związane z realizacją połączeń
- funkcje związane z realizacją usług dodatkowych.

5.1.1. Zarządzanie zasobami.

Aby połączenie pomiędzy dwoma centralami mogło zaistnieć, konieczne jest

medium fizyczne („kanał rozmowny") które to umożliwi. Zwykle rolę tego medium pełnią
trakty El 2Mb/s, czyli systemy transmisyjne z których każdy oferuje 31 kanałów
logicznych . Kanały te są zasobem wspólnym dla obu współpracujących central, co
oznacza, że ten sam kanał może być wykorzystywany do realizacji połączeń w obu
kierunkach. Aby więc system działał poprawnie, obie centrale muszą znać i wzajemnie
się informować o statusie poszczególnych kanałów, na przykład o tym czy są on
dostępne czy zablokowane. To właśnie mają na celu procedury zarządzania zasobami

5.1.2. Realizacja połączeń.

Realizacja połączeń na poziomie protokołu ISUP to przenoszenie informacji o ich

kolejnych fazach. Pierwszą fazą jest nawiązanie połączenia - konieczne jest przesłanie

informacji o typie połączenia, kanale (kanałach) który będzie zajęty, numerze abonenta do

którego powinno być ono skierowane. Kolejną fazą jest nadzorowanie połączenia: centrala

do której połączenie jest kierowane, powinna poinformować o tym czy połączenie

zostało właściwie skierowane, czy dotarło do abonenta B a na koniec o tym, że abonent B

to połączenie przyjął. I wreszcie ostatnią fazą jest rozłączenie połączenia a wraz z nim

wszystkich zasobów, które zostały zajęte.

5.1.3. Usługi dodatkowe.

Standard ISDN definiuje wiele usług dodatkowych, dostępnych dla abonentów.

Część z nich jest realizowana bezpośrednio na poziomie protokołu ISUP (pozostałe
wymagają stosowania specjalnych protokołów co najwyżej pośrednio realizowane są przez
protokół ISUP). Najważniejsze z nich, to usługi związane z prezentacją numeru:

CLIP (ang. Calling Line Identity Presentation) - prezentacja numeru abonenta

dzwoniącego. Usługa ta, dostępna dla abonenta wywoływanego (B), pozwala na
zaprezentowaniu mu numeru abonenta który do niego dzwoni (np. poprzez
wyświetlenie na ekranie jego telefonu).

CLIR (ang. Calling Line Identity presentation Restriction) - ograniczenie prezentacji

numeru abonenta dzwoniącego. Usługa ta, dostępna dla abonenta dzwoniącego (A),
pozwala na ograniczenie prezentacji jego numeru abonentowi do którego dzwoni.
Numer abonenta, mającego usługę CLIR aktywną nie będzie prezentowany
abonentowi B. Wyjątkiem jest sytuacja, w której abonent B ma aktywne
przełamanie ograniczenia prezentacji numeru, taka usługa dostępna jest jednak tylko
dla specjalnych abonentów (np. policja, służby specjalne, służby ratunkowe itp.).

COLP (ang. Connected Line Identity Presentation) - prezentacja numeru abonenta

dołączonego abonentowi dzwoniącemu (A). Usługa ta, dostępna dla abonenta
dzwoniącego, pozwala na zobaczenie przez niego numeru abonenta do którego
został dołączony. Informacja ta jest prezentowana w momencie ustanowienia
połączenia, czyli w momencie zgłoszenia się abonenta B. Usługa ta jest
przydatna, gdy abonent do którego pierwotnie było zestawiane połączenia (B) miał
aktywną usługę przeniesienia. Połączenie jest wówczas skierowane do innego
abonenta (C) i gdy ten abonent przyjmie to połączenie, jego numer zostanie
zaprezentowany abonentowi dzwoniącemu (A).

COLR (ang. Connectedl Line Identity Presentation Restriction) - ograniczenie

prezentacji numeru abonenta dołączonego, usługa ta ogranicza prezentowanie
numeru abonenta dołączonego. Numer abonenta, mającego aktywną usługę
COLR, do którego skierowane zostało połączenie przychodzące, nie zostanie
zaprezentowany abonentowi dzwoniącemu. Wyjątkiem jest sytuacja, w której
abonent dzwoniący posiadałby usługę przełamującą ograniczenie prezentacji, taka
usługa jest jednak zarezerwowana wyłącznie dla abonentów specjalnych.

Pozostałe usługi dodatkowe, realizowane na poziomie protokołu ISUP, to:

CUG (ang. Closel User Group) - zamknięta grupa użytkowników, usługa ta pozwala na

przykład na zaoferowanie grupie abonentów specjalnych ograniczeń

dotyczących obsługi połączeń wychodzących lub przychodzących, lub
specjalnego taryfikowania połączeń realizowanych pomiędzy abonentami
należącymi do danej grupy.

MCID (ang. Malicious Call Identification) - identyfikacja wywołań złośliwych, usługa

ta pozwala na zarejestrowanie numerów abonentów, generujących wywołania
złośliwe.

5.2. Wiadomości protokołu ISUP.

W tej części pracy omówię strukturę wiadomości ISUP, a także wiadomości

zarządzające kanałami rozmównymi, wiadomości realizujące połączenie oraz wiadomości
dodatkowe.

5.2.1. Struktura wiadomości.

Wszystkie wiadomości protokołu ISUP mają strukturę jak na rysunku.

Rys.11. Struktura wiadomości ISUP.

Każda wiadomość protokołu ISUP rozpoczyna się od pola CIC (ang. Circuit Identity
Code identyfikator kanału rozmownego). Pole to wskazuje kanał rozmowny, której
dotyczy dana wiadomość. Pośrednio, pole to pełni również rolę wyróżnika połączenia, gdyż
wszystkie wiadomości, związane z danym połączeniem będą miały zawsze tą samą wartość
pola CIC. Pole CIC jest polem 12 bitowym. Oznacza to, że protokół ISUP (teoretycznie)
umożliwia zarządzanie maksymalnie 4096 kanałami rozmownymi w danej relacji rozmownej
(pomiędzy dwoma danymi punktami sygnalizacyjnymi). W praktyce, liczba tych kanałów
jest mniejsza, zwykle nie projektuje się systemów obsługujących więcej niż 1000 - 1500
kanałów a ograniczenie to wynika po prostu z ograniczonej przepływności kanałów
sygnalizacyjnych.

Kolejnym polem każdej wiadomości ISUP jest pole zawierające kod przesyłanej
wiadomości (ang. Message Type Code). Pozwala ono na rozróżnienie aktualnie
przesyłanej wiadomości i odpowiednie jej zdekodowanie.

Kolejne bajty wiadomości zajmowane są przez parametry informacyjne. Można je
podzielić na trzy kategorie:

- Parametry obowiązkowe o stałej długości,
- Parametry obowiązkowe o zmiennej długości,
- Parametry opcjonalne.

Poszczególne rodzaje parametrów różnią się od siebie sposobem kodowania. Każda
wiadomość zawierać musi określone parametry obowiązkowe (o stałej i zmiennej
długości) oraz może zawierać określone parametry opcjonalne.

5.2.2. Wiadomości ISUP.

Wiadomości zarządzające kanałami rozmównymi:

BLO Blocking message
BLA Blocking acknowledgement message
UBL Unblocking message
UBA Unblocking acknowledgement message

CGB Circuit group blocking message
CGBA Circuit group blocking acknowledgement message
CGU Circuit group unblocking message

CGUA Circuit group unblocking acknowledgement message

RSC Reset circuit message
GRS Circuit group reset message
GRA Circuit group reset acknowledgement message

GRS Wiadomość GRS inicjalizuje grupę kanałów rozmownych. Inicjalizacja kanału

oznacza, że dany kanał jest wolny (nie zajęty przez żadne połączenie) oraz
wyposażony (co oznacza, że może być użyty dla realizacji kolejnych połączeń).
Zawarty w GRS parametr Range (zakres) informuje ile kolejnych kanałów (po
kanale wskazywanym parametrem CIC) jest inicjalizowanych.

GRA Wiadomość GRA jest odpowiedzią na wiadomość GRS. Potwierdza, że kanały

wskazane w GRS zostały zwolnione. Zawarty w GRA parametr Range & Status
(zakres i status) informuje ile kolejnych kanałów (po kanale wskazywanym
parametrem CIC) zostało zwolnionych oraz jaki jest ich status. Pole statusu ma
format mapy bitowej: każdemu kolejnemu kanałowi, z zakresu którego dotyczy
wiadomość GRA przyporządkowany jest jeden bit. Wartość „0", oznacza, że dany
kanał nie jest dostępny (i tym samym nie będzie mógł być zajmowany przy
realizacji połączeń); „l" oznacza że kanał został zwolniony. Po inicjalizacji,
kanały znajdują się w stanie blokady.

RSC Wiadomość RSC inicjalizuje pojedynczy kanał. Najczęściej, wiadomość ta

wysyłana jest w przypadku błędu na poziomie protokołu ISUP, na przykład w
przypadku nie otrzymania odpowiedzi na wysłaną wiadomość REL lub IAM po
określonym czasie. Odpowiedzią na wiadomość RSC powinna być wiadomość
RLC.

BLO Wiadomość BLO informuje o przeniesieniu danego kanału w stan blokady.

BLA Wiadomość BLA jest odpowiedzią na BLO i potwierdza, że dany kanał również

przez drugą centralę został zablokowany. Kanał, który został przeniesiony w stan
blokady, nie może zostać zajęty do chwili jego odblokowania. Wyjątkiem jest
sytuacja, gdy zajmuje go centrala, która wcześniej go zablokowała - jest to wtedy
równoznaczne z odblokowaniem.

CGB Wiadomość CGB informuje o przeniesieniu grupy kanałów w stan blokady.

Zawarty w CGB parametr Range & Status (zakres i status) informuje ile
kolejnych kanałów jest blokowanych.

CGBA Wiadomość CGBA jest odpowiedzią na CGB i potwierdza, że dana grupa

kanałów została zablokowana.

UBL Wiadomość UBL informuje o odblokowaniu danego kanału.
UBA Wiadomość UBA jest odpowiedzią na UBL i potwierdza, że wskazany kanał

został odblokowany. Od tej chwili kanał ten może być wykorzystany do realizacji
połączenia.

CGU Wiadomość CGU informuje o odblokowaniu grupy kanałów.
CGUA Wiadomość CGUA jest odpowiedzią na CGU i potwierdzeniem, że wskazana

grupa kanałów została odblokowana.

Wiadomości realizujące połączenia.

IAM Initial

Address

Message

ACM Address Complete Message

SAM Subsequent Address Message

CPG Cali Progress Message
ANM Answer Message
CON Connect Message

REL Release

Message

RLC Release Message

IAM Wiadomość IAM jest wiadomością rozpoczynającą każde połączenie. Zawiera w

sobie informację o typie wywołania (np. transmisja mowy, transmisja danych)
oraz o adresie (numerze) abonenta do którego ma ono być skierowane.
Ponadto, IAM zawiera informację o kategorii dzwoniącego abonenta (zwykły
abonent, abonent z priorytetem, operator), ewentualnej potrzebie aktywacji
tłumików echa i wiele innych. IAM, jako pierwszy niesie też (w polu CIC)
informację o kanale rozmownym, który będzie wykorzystany podczas tego
połączenia.

SAM Jeżeli wiadomość IAM nie zawiera kompletnej informacji o numerze abonenta B,

brakujące cyfry tego numeru są dostarczane w wiadomości (lub kilku kolejnych
wiadomościach) SAM. Tak może się zdarzyć wówczas, gdy centrala inicjująca
połączenie nie zna długości numeru abonenta do którego połączenie to ma być
skierowane, a jednocześnie numer jest przesyłany do centrali sekwencyjnie, cyfra
po cyfrze (od abonenta lub poprzedniej centrali). Generalnie, plan numeracyjny
w telekomunikacji nie jest planem zamkniętym (numery są o stałej długości) i w
poszczególnych strefach numeracyjnych długość numeru może być różna.
Centrala, nie znając precyzyjnej długości numeru, zna jedynie jego minimalną
długość (jest to parametr, który konfigurowalny jest w centralach indywidualnie
dla każdego prefiksu, czyli dla każdej strefy). Realizując wywołanie w danym
kierunku, gromadzi ona tyle cyfr, ile wynosi minimalna długość numeru i wysyła
je w wiadomości IAM. Kolejne odbierane cyfry przesyłane są w kolejnych
wiadomościach SAM. Taki sposób realizacji połączenia nosi nazwę overlap
sending (przesyłanie „na zakładkę"), podczas gdy realizacja połączenia gdy
wszystkie cyfry numeru zawarte są w IAM, nosi nazwę enblock sending
(przesyłanie blokowe). Wiadomość SAM, oprócz cyfry (lub cyfr) numeru, nie
zawiera żadnych innych informacji.

ACM Zakończenie przesyłania informacji adresowej następuje po odebraniu

wiadomości ACM. Oznacza ona, że centrala inicjująca dane połączenie nie
powinna przesyłać kolejnych wiadomości SAM. Wiadomość ACM najczęściej
wysyłana jest przez centralę końcową (czyli tą, do której dołączony jest
abonent B). Nie zawsze jednak odebranie wiadomości ACM oznacza, że
połączenie dotarło do abonenta B. Jeżeli z jakichś powodów dana centrala (np.
tranzytowa) nie może kontynuować realizacji połączenia i chce poinformować o
tym abonenta dzwoniącego (abonenta A), wysyła również wiadomość ACM a w
kanale rozmownym przesyła zapowiedź słowną lub odpowiedni sygnał tonowy. O
tym, czy połączenie dotarło do abonenta B, informuje parametr Called Party
Status Indicator (Status Abonenta B), zawarty w wiadomości ACM. Ponadto,
wiadomość ACM niesie też informacje kategorii abonenta B, rozróżniając czy
połączenie zostało skierowane do zwykłego abonenta, czy do aparatu
wrzutowego (parametr Called Party Category Indicator) oraz informację o tym,
czy połączenie powinno być płatne czy bezpłatne (parametr Charging
Indicator).

CPG Wiadomość CPG może być (opcjonalnie) przesłana w dowolnej chwili, po

wysłaniu wiadomości ACM, jedno- lub wielokrotnie. Niesie ona informacje o
zdarzeniach, związane z nawiązywanym połączeniem. Informacje te nie mają
bezpośredniego wpływu na realizację samego połączenia a samo odebranie
wiadomości CPG nie zmienia statusu połączenia. Jednym z przykładów
przesłania wiadomości CPG jest sytuacja, w której nawiązywane połączenie
wychodzi poza sieć ISDN, czyli mówiąc innymi słowy, na pewnym odcinku jest ono
realizowane poprzez protokół inny niż ISUP. Przesłanie tej wiadomości ma
wówczas na celu poinformowanie współpracujących central oraz ewentualnie
samego abonenta nawiązującego połączenie, że część usług dodatkowych,
normalnie dostępnych w sieci ISDN, może być w przypadku takiego połączenia
niemożliwa do zrealizowania. Inny przypadek, to sytuacja, w której wiadomość
ACM była wysłana przez centralę obsługującą abonenta B w momencie, w
którym połączenie jeszcze do samego abonenta nie dotarło. Jest to dosyć częste na
przykład w sieciach GSM. W takiej sytuacji, wiadomość CPG niesie informację
o tym, że abonent jest już informowany o przychodzącym połączeniu (czyli że
połączenie dotarło już do samego abonenta).

ANM Wiadomość ANM wysyłana jest przez centralę obsługującą abonenta B w

momencie, gdy ten odbierze przychodzące do niego połączenie. Wiadomość ta
informuje więc o udanym zrealizowaniu połączenia. Od chwili odebrania
wiadomości ANM rozpoczyna się też zaliczanie połączenia.

CON Wiadomość CON wysyłana jest przez centralę obsługującą abonenta B po

odebraniu wiadomości LAM w sytuacji, gdy nie ma konieczności oczekiwania na
jego zgłoszenie. Wiadomość ta jednocześnie potwierdza zakończenie przesyłania
wiadomości adresowej oraz zrealizowanie („odebranie") połączenia, zastępuje więc
sekwencję wiadomości ACM-ANM. Wiadomość CON wysyłana jest wtedy, gdy
„abonentami" do których kierowane są połączenia są urządzenia automatyczne (np.
poczta głosowa, router itp.).

REL Wiadomość REL jest wiadomością inicjującą rozłączenie połączenia. Może być

wysłana przez dowolną ze stron, w dowolnej fazie połączenia. Wiadomość R może
więc być wysłana bezpośrednio w odpowiedzi na wiadomość LAM (przez stronę, w
kierunku której połączenie było inicjowane) jeżeli z jakiś powodów połączenie to
nie może być zrealizowane, jak choćby z powodu zajętości abonenta B,
niepoprawnego lub nieistniejącego numeru abonenta B, braku wolnego kanału.

Wiadomość REL może też być wysłana po wysłaniu wiadomości ACM, czyli
w fazie oczekiwania na zgłoszenie się abonenta B, a także już po zestawieniu
połączenia (czyli po wysłaniu wiadomości ANM). Wiadomość REL zawiera
zawsze dwa bardzo istotne parametry: przyczynę rozłączenia (Release Cause
Value) oraz lokalizację miejsca w którym to rozłączenie nastąpiło (Release
Location). Statystyczna analiza tych parametrów (a w szczególności parametru
Cause Value) pozwala na wczesne wykrywanie bardzo wielu poważnych
problemów związanych z realizowanymi połączeniami.

RLC. Wiadomość RLC jest potwierdzeniem odebrania wiadomości REL. Centrala, po

odebraniu wiadomości REL powinna zawsze odpowiedzieć wiadomością RLC,
bez względu na fazę, w jakiej znajduje się połączenie (w tym również w sytuacji
kiedy to połączenie w ogóle nie istnieje, czyli wskazywany kanał widziany jest
jako wolny) oraz bezwzględnie je zakończyć. Wiadomość RLC nie zawiera
żadnych parametrów informacyjnych.

Wiadomości dodatkowe.

SUS Suspend Message
RES Resume Message
INR Information Reąuest Message
INF Information Message

SUS Wiadomość SUS przesyła informację o zawieszeniu połączenia. Zawieszenie

połączenia oznacza, że nie jest ono aktywne po stronie abonenta który
zawieszenie uaktywnił, nie oznacza jednak rozłączenia połączenia ani zmiany jego
statusu. Wiadomość SUS ma więc jedynie charakter informacyjny i dlatego też jej
odebranie nie powoduje żadnego potwierdzenia.

RES Wiadomość RES przesyła informację o ponownym uaktywnieniu wcześniej

zawieszonego połączenia. Podobnie jak w przypadku SUS, również odebranie
RES nie jest potwierdzane żadną wiadomością.

INR Wiadomość INR przesyłana jest w odpowiedzi na wiadomość IAM, gdy ta nie

zawiera wszystkich informacji niezbędnych lub przydatnych przy kontynuacji
zestawiania połączenia. Najczęściej wysyłana jest wówczas, gdy w odebranej
wiadomości IAM brakuje numeru abonenta dzwoniącego.

INF Wiadomość INF jest odpowiedzią na odebraną wiadomość INR. Wysyłana jest

zawsze, również wówczas, gdy żądana informacja nie jest dostępna zawiera wtedy
przyczynę niedostępności tej informacji.

5.3. Parametry informacyjne.

Informacje przenoszone za pośrednictwem wiadomości protokołu ISUP wewnątrz tak
zwanych parametrów informacyjnych. Parametry te mogą być obowiązkowe lub
opcjonalne. Poniżej opisane zostały najważniejsze z tych parametrów, których
niewłaściwe zakodowanie może prowadzić do błędów na poziomie procedur
realizowanych na poziomie protokołu ISUP.

5.3.1. Backward Call Indicator.

Parametr backward call indicator jest obowiązkowym parametrem, umieszczanym w
pierwszej wiadomości przesyłanej w kierunku centrali nawiązującej połączenie,
potwierdzającej zakończenie fazy wybierania, czyli albo w wiadomości ACM albo w
wiadomości CON. Parametr ten przenosi najważniejsze informacje o statusie zarówno
samego abonenta, jak i połączenia. Jako opcjonalny może też być umieszczony w
wiadomości CPG, w sytuacji gdy w momencie przesyłania wiadomości ACM status
abonenta nie był jeszcze znany. Element informacyjny Backward Call indicator to dwa
bajty.

5.3.1.1. Charge Indicator.

Najmłodsze dwa bity pierwszego bajtu zajmuje parametr „informacja o opłacie" (ang.
Charge Indicator), informujący czy dla danego połączenia powinna być naliczana opłata.
Protokół ISUP generalnie nie przenosi szczegółowej informacji o opłacie za połączenie,
opłata za połączenie naliczana jest przez centralę końcową (abonenta A) na podstawie
wybieranego przez abonenta numeru oraz czasu trwania połączenia. Parametr „charge

indicator" pozwala więc jedynie wyróżnić połączenia bezpłatne, dla których żadna
opłata nie powinna być naliczona. Wartość 2 - Charge oznacza, że połączenie powinno
być płatne, czyli że opłata za to połączenie powinna być naliczona według ogólnie
przyjętych
reguł. Wartość „l - No charge" oznacza, że połączenie jest bezpłatne i tym
samym abonent dzwoniący nie powinien być obciążony żadną opłatą. Wartość „0
- No indication" oznacza, że w danej chwili informacja o tym, czy połączenie
powinno być płatne, czy nie, nie jest dostępna.

5.3.1.2. Called party's status indicator.

Kolejne dwa bity pierwszego bajtu zajęte są przez parametr "Called party's status indicator".
Informuje on o tym, czy połączenie dotarło już do abonenta B, a więc czy jest on
informowany o przychodzącym do niego połączeniu. Wartość „l -Subscriber free" oznacza,
że połączenie dotarło do abonenta B, jest on o nim informowany, a więc połączenie jest w
fazie oczekiwania na zgłoszenie się abonenta B. Wartość „0 - No indication", oznacza że
status abonenta nie jest jeszcze znany, połączenie nie zostało więc jeszcze do niego
skierowane. Taka sytuacja może mieć miejsce np. wówczas, gdy abonentem jest abonent
sieci GSM i wysłana wiadomość ACM (w której element informacyjny Backward Call
Indicator jest zawarty) oznacza jedynie poprawność odebranego numeru tego abonenta,
a informacja o statusie będzie dostępna dopiero wówczas, gdy połączenie to
ostatecznie będzie skierowane do samego abonenta, wewnątrz sieci GSM. Wówczas,
status będzie uaktualniony poprzez ponowne przesłanie parametru Backward Call
Indicator w wiadomości CPG. Brak informacji o statusie abonenta jest też wysyłany
wówczas, gdy połączenie nie zostało poprawnie skierowane do abonenta B, a centrala
do której ono dotarło, chce przed ostatecznym rozłączeniem połączenia wysłać na przykład
zapowiedź słowną.

5.3.1.3. Called party's category indicator.

Kolejne dwa bity pierwszego bajtu wskazują na kategorię abonenta, wyróżniając czy jest to
zwykły abonent, czy automat samoinkasujący.

5.3.1.4. End-to-end method indicator.

Najstarsze dwa bity pierwszego bajtu informują o ewentualnym stosowaniu tzw. sygnalizacji
End-to-End, czyli bezpośredniej komunikacji pomiędzy centralami końcowymi. W chwili
obecnej, w Polsce, taka sygnalizacja nie jest stosowana, parametr ten zawsze będzie miał
wartość 0.

5.3.1.5. Interworking indicator.

Pierwszy bit drugiego bajtu parametru informacyjnego „Backward Call Indicator”
informuje, czy na całej drodze od centrali abonenta B (lub tej która wysłała jako pierwsza
wiadomość ACM) stosowany był system sygnalizacji CCS#7. Jeżeli tak, bit ten ma wartość
„0".

5.3.1.6. End-to-end information indicator.

Kolejny bit tego bajtu informuje, czy stosowana jest bezpośrednia sygnalizacja pomiędzy
centralami końcowymi (ang, End-to-end).

5.3.1.7. ISDN User Fart indicator.

Informuje, czy na całej drodze od centrali abonenta B (lub tej która wysłała jako pierwsza
wiadomość ACM) stosowany był protokół ISUP (jeżeli tak, to bit ten ma wartość „l").

5.3.1.8. Holding indicator.

Jeżeli bit te ma wartość „l", to połączenie nie zostanie rozłączone po rozłączeniu się
abonenta A. Dopiero rozłączenie się abonenta B rozłączy połączenie.

5.3.1.9. ISDN access indicator.

Wskazuje, czy terminal abonenta B jest terminalem ISDN, lub mówiąc bardziej ogólnie, czy
sygnalizacja pomiędzy centralą końcową abonenta B i terminalem jest sygnalizacją
cyfrową - może to być na przykład system sygnalizacji DSS1, stosowany w ISDN lub
protokół DTAP stosowany w GSM.

5.3.1.10. Echo corttrol device indicator.

Informuje o załączeniu tłumików echa przez centralę B.

5.3.1.11. SCCP method indicator.

Jeżeli stosowana jest sygnalizacja End-to-end, pole to wskazuje metodę tej sygnalizacji na
poziomie protokołu SCCP.

Parametr Forward Call Indicator jest obowiązkowym parametrem, umieszczanym w
wiadomości IAM, niesie informacje o statusie abonenta nawiązującego połączenie oraz
o samym połączeniu.

5.3.2.1. National/international call indicator.

Wyróżnia połączenia międzynarodowe. Informacja ta pozwala w niektórych sieciach
na nadanie wyższego priorytetu dla połączeń międzynarodowych. Wartość „l"
oznacza połączenie międzynarodowe, wartość „0" połączenie krajowe.

5.3.2.2. ISDN User Fart preference indicator.

Wskazuje, na ile istotne jest stosowanie protokołu ISUP dla danego połączenia.

5.3.2. Transmission medium required.

Kolejnym parametrem obowiązkowym w wiadomości IAM jest parametr „Wymagane
medium transmisyjne" (ang. Transmission medium required). Jest to jednobajtowy
element, definiujący jakiego typu połączenie będzie realizowane i tym samym jakiego
typu kanał musi dla tego połączenia zostać zarezerwowany.

Element ten kodowany jest w następujący sposób:

00000000

specch

00000001 spare
00000010 64

kbit/s unrestricted

00000011

3. l kHz audio

00000100 rescrvcd for allcrnale speech (service 2)/64 kbil/s unrestricted (service 1)

00000101

reserved for alternate 64 kbit/s unrestricted (service l)/speech (service 2)

00000110

64 kbit/s preferred

00000111

2 x 64 kbit/s unrestricted

00001000

384 kbit/s unrestricted

00001001

1536 kbit/s unrestricied

00001010

1.920 kWt/s unrestricted

00001011

to spaire

11111111

W praktyce, w chwili obecnej stosowane są jednak tylko trzy wartości:

00000000 speech (mowa)
00000010 64 kbit/s unrestricted (64kb/s, tryb nieograniczony)
00000011 3.l kHz audio

5.3.3. Called party number.

Parametr "Numer abonenta Wywoływanego" (ang, Called party number) jest

obowiązkowym elementem informacyjnym w wiadomości IAM. Zawiera numer (adres)
abonenta do którego połączenie ma być skierowane.

5.3.3.1. Odd/even.

Pole wskazujące, czy liczba cyfr w numerze (zawartych na końcu elementu
informacyjnego) jest parzysta czy nie parzysta. Ta informacja jest istotna, gdyż cyfry
zapisywane są w formacie BCD, na czterech bitach. Jeżeli więc liczba cyfr w numerze jest
nie parzysta (pole ma wtedy wartość „l"), najstarsze cztery bity są niewykorzystane. W
przeciwnym razie, zapisana na nich jest ostatnia cyfra numeru.

5.3.3.2. Nature of address indicator.

Pole informuje o tym, jak interpretować cyfry numeru abonenta. Stosowane są
następujące wartości tego pola:

0000001 subscriber

number (numer

abonenta)

0000010 unknown

(nieznany)

0000011 national

(significant)

number

(krajowy

znaczący)

0000100 intemational

number (numer

międzynarodowy)

Poniższy przykład ilustruje znaczenie poszczególnych typów numerów:

Rys.12. Elementy numeru telefonicznego.

W polskiej sieci telekomunikacyjnej numer przesyłany jest zawsze jako numer krajowy lub
międzynarodowy, również w przypadku połączeń wewnątrzstrefowych. Należy pamiętać, że
numer krajowy nie może zawierać żadnych cyfr przed prefiksem krajowym.

5.3.3.3. Numbering plan Ind.

Pole wskazuje plan numeracyjny, zgodnie z którym zakodowany jest numer abonenta.
Stosowane mogą być następujące wartości tego pola.

ISDN (Telephony) numbering plan (Recomrnendatiou E. 164)

Data numbering plan (Recominendation X.121)

100 Telex numbering plan (Recommendation F.69)

Dla połączeń telefonicznych stosowana jest wyłącznie wartość "001".

5.3.4. Calling party number.

Parametr informacyjny Numer abonenta wywołującego (ang. Calling Party Number) może być
umieszczony w wiadomości hhhhhhhh. Gdy znany jest numer abonenta inicjującego połączenie
parametr ten pojawi się również w wiadomości N. Gdy jest ona przesyłana w odpowiedzi na
zapytanie o numer abonenta dzwoniącego struktura tego parametru jest podobna do struktury
parametru „Called Party Number”, zawiera jednak kilka nowych pól.

5.3.4.1. NI (Number incomplete indicator).

Pole to wskazuje czy przesyłany numer jest numerem kompletnym. W niektórych sytuacjach
nawet jeżeli numer abonenta nie jest dostępny przekazuje się jedynie pierwsze cyfry numeru
identyfikujące samą centralę a pośrednio strefę z której ten abonent dzwoni. Dzięki temu możliwa
jest realizacja niektórych usług telekomunikacyjnych wymagających znajomości lokalizacji
danego abonenta. Jeżeli przesyłany numer nie jest kompletny pole to ma wartość „0”.

5.3.4.2. Presentation Indicator.

Pole to informuje czy numer abonenta dzwoniącego może być prezentowany abonentowi do
którego kierowane jest połączenie, a więc czy abonent nie ma numeru zastrzeżonego (nie ma
aktywnej usługi). Stosowane są następujące wartości tego (dwubitowego) pola:

Wartość 00 oznacza, że numer abonenta nie jest zastrzeżony, może on być prezentowany
wszystkim abonentom. Wartość 01 oznacza, że abonent ma numer zastrzeżony (usługa dla
tego abonenta jest aktywna) i numer nie powinien być prezentowany innym abonentom. W
takim przypadku numer jest jednak przesyłany z dwóch powodów. Po pierwsze niektórzy
abonenci (abonenci specjalni np. policja, służby ratunkowe) mogą posiadać usługę
przełamania ograniczenia prezentacji numeru i im ten numer będzie prezentowany. Po drugie
znajomość numeru abonenta dzwoniącego potrzebna jest przy realizacji usług wymagających
znajomości lokalizacji.
Wartość 10 stosowana jest tylko w przypadku gdy element informacyjny hhhhhhhh. Numer
przesyłany jest w wiadomości N (jako odpowiedź na zapytanie o numer abonenta
dzwoniącego) i numer abonenta jest niedostępny.

5.3.4.3. Screening.

Parametr informuje czy przesyłany numer abonenta dzwoniącego został wskazany przez sieć
czy przez samego abonenta. W tym ostatnim przypadku jest to możliwe oczywiście tylko
wówczas gdy jest on abonentem N. Stosowane są następujące wartości tego pola:

5.3.5. Cause Indicator.

Niezwykle istotnym elementem informacyjnym umieszczanym jako obowiązkowy w
wiadomości REL jest wskaźnik przyczyny (ang. Cause Value). Parametr ten, jako opcjonalny
może być także zawarty w innych wiadomościach między innymi hhhhhh lub hhhhhhh. W
przypadku umieszczenia go w REL niesie informację o powodzie rozłączenia połączenia a
także elemencie sieci, który rozłączanie tego połączenia rozpoczął.

5.3.5.1. Coding standard.

Pole to informuje o standardzie według którego kodowany jest cały element informacyjny.

5.3.5.2. Location.

Pole to informuje o tym który z elementów hipotetycznego połączenia telefonicznego
rozpoczął rozłączanie połączenia. To czterobitowe pole kodowane jest w następujący sposób.

5.3.5.3. Cause value.

Pole to zawiera przyczynę rozłączenia kodowane na siedmiu bitach, z których trzy najstarsze
bity definiują tak zwaną klasę rozłączenia,

kolejne (cztery najmłodsze) bity definiują szczegółową przyczynę rozłączenia w ramach
danej klasy.

5.4. Procedury sygnalizacyjne.

Jeżeli połączenie telefoniczne realizowane jest w geograficznie odległej relacji bardzo często
obejmuje ono swym zasięgiem oprócz central końcowych również centrale pośredniczące
zwane tranzytowymi. Na poziomie protokołu połączenie takie jest w rzeczywistości
realizowane jako szereg oddzielnych połączeń niezależnie pomiędzy kolejnymi centralami.
Model taki nosi nazwę łącze po łączu (ang. link-by-link).

Rys.13. Połączenie udane, en-block (I).

5.4.1. Inicjalizacja kanałów rozmównych.

Gdy dwie współpracujące ze sobą centrale mogły rozpocząć realizację połączeń, kanały
rozmówne pomiędzy tymi centralami muszą zostać zadeklarowane jako wolne i gotowe do
pracy. W tym celu dowolna z central wysyła wiadomość GRS deklarującą grupę kanałów
rozmównych jako wolną. Druga z central po odebraniu tej wiadomości zwalnia wszystkie
zadeklarowane kanały (jeżeli były zajęte), a następnie potwierdza to wysłaniem wiadomości
GRA (Rys.14)

Rys.14. Resetowanie kanałów rozmównych.

Procedura hhhhhhhh pozwala jednorazowo na zresetowanie do hhhhh kanałów. Jeżeli więc
liczba kanałów jest większa, procedura ta jest wykonywana kilku-kilkunastokrotnie dla
kolejnych grup kanałów.
Po zresetowaniu kanały rozmówne są w stanie blokady zanim więc zostaną użyte do
realizacji połączeń muszą być odblokowane. Procedura odblokowanie polega na wysłaniu
przez dowolną z central (zwykle tą która wcześniej rozpoczęła restart kanałów) wiadomości
CGU. Potwierdzeniem odblokowania kanałów wysyłanym przez drugą z central jest
wiadomość CGUA. (Rys.15)

Rys.15. Odblokowanie grupy kanałów rozmównych.

Rys.16. Odblokowanie pojedynczego kanału.

Możliwe jest również odblokowywanie pojedynczych kanałów za pomocą wiadomości UBL
potwierdzanej wiadomością UBA (Rys.16).
Kanały mogą być ponownie zablokowane na przykład w przypadku awarii łączy lub portów
na centralach. Procedura blokowania grupy kanałów polega na wysłaniu wiadomości CGB.

Potwierdzeniem zablokowania kanałów jest wiadomość CGBA wysłana przez drugą z
central.

Rys.17. Blokowanie grupy kanałów rozmównych.

Blokowane mogą też być pojedyncze kanały poprzez wysłanie wiadomości BLO
potwierdzonej wiadomością BLA (Rys.18)

Rys.18. Blokowanie pojedynczego kanału rozmównego.

5.4.2. Zajęcie kanału.

Przed nawiązaniem połączenia centrala (nie obsługująca abonenta) analizuje zarówno numer
abonenta do którego ma ono być skierowane jak i jego typ. Na podstawie numeru abonenta
(numeru wywoływanego) wybierana jest centrala tranzytowa do której połączenie zostanie
skierowane. Centrala inicjująca połączenie nie musi analizować całego numeru a jedynie tyle
cyfr ile jest potrzebnych do wybrania centrali kolejnej. Kolejnym etapem przygotowania
połączenia jest analiza jego typu. Jeżeli połączenie jest nawiązywane przez abonenta ISDN
(lub np. GSM), informacja ta jest przesyłana w wiadomości przesyłanej na poziomie
protokołu abonenckiego (np. DSS1) przez sam terminal. W przypadku połączenia
nawiązywanego przez abonenta analogowego typ połączenia jest oczywiście stały (czyli
„3,1kHz audio”).
Znając typ połączenia i centralę do której ma ono zostać skierowane centrala pośród kanałów
rozmównych do tej centrali wybiera wolny kanał i zajmuje go wysyłając wiadomość IAM, w
której pole CIC wskazuje na numer tego kanału. Od tej chwili kanał jest już zajęty i do chwili
zakończenia połączenia nie może być wykorzystany przez inne połączenia. Wyjątkiem jest
tzw. kolizja wywołań (ang. Dual seizure), czyli sytuacja w której ten sam kanał jest
jednocześnie zajmowany prze obie centrale (Rys.19).

Rys.19. Kolizja wywołań.

Kolizja rozstrzygana jest w ten sposób, że centrala której adres punktu kodowego jest niższy,
zignoruje swoje wywołanie a obsłuży połączenie przychodzące ponieważ kanały rozmówne
są zwykle wykorzystywane jako kanały dwukierunkowe, a więc takie które mogą być
zajmowane prze obie centrale, kolizji całkowicie wykluczyć się nie da. Można natomiast
zdecydowanie ograniczyć liczbę poprzez odpowiedni sposób zajmowanie kanałów.
Najczęściej spotykanym jest zajmowanie kanałów w ten sposób, że jedna centrala zajmuje
pierwszy wolny kanał (czyli wolny kanał o najmniejszej wartości), a druga zajmuje ostatni
wolny kanał o najwyższej wartości (Rys.20).

Rys.20. Zajmowanie kanałów przez współpracujące centrale.

W wiadomości IAM wysłanej dla zajęcia kanału i rozpoczęcia połączenia zawarty jest
również numer abonenta B, lub jedynie fragment tego numeru (początkowe cyfry). Nie
zawsze bowiem centrala nawiązująca połączenie jest wstanie określić jaka powinna być
długość tego numeru i tym samym ilu cyfr powinna oczekiwać od abonenta inicjującego
połączenie.
Wynika to z faktu, że plan numeracji na świecie nie jest stanem zamkniętym co oznacza, że
długości numerów w poszczególnych strefach numeracyjnych (a często i wewnątrz tych stref)
nie są stałe. Dla przykładu w tej samej strefie numeracyjnej w Polsce możemy mić numery o
długości 3 cyfr (numery alarmowe, informacyjne) lub 7 cyfr, ponieważ w telefonii
analogowej kolejno wybierane cyfry przekazywane są do centrali sekwencyjnie, centrala nie
ma żadnej informacji o tym kiedy abonent zakończy wybieranie numeru. Wprowadzenie tu
na przykład temporyzacji ( czyli przyjęcia, że jeżeli przez określony czas abonent nie wybiera
kolejnych cyfr to oznacza to, że wybieranie zostało zakończone) byłoby co najmniej nie
praktyczne, trudno byłoby chociażby określić właściwy czas. Jeżeli byłby on za krótki, to dla
wielu abonentów (np. osób starszych) wybranie numeru byłoby wręcz niemożliwe. Gdyby z
kolei czas ten był za długi wydłużałoby to znacznie czas po którym połączenie byłoby
realizowane dlatego też (upraszczając) centrala analizuje tylko tyle cyfr ile jest jej

niezbędnych do wybrania centrali następnej. Po odebraniu tych cyfr od razu inicjuje
połączenie w kierunku tej centrali a kolejne cyfry przesyła w wiadomościach SAM (Rys.21).

Rys.21. Połączenie udane, overlap sending.

By jednak tych wiadomości nie było zbyt wiele dlatego dla każdego z kierunków definiowana
jest minimalna długość numeru (czyli minimalna liczba cyfr) i dopiero po zebraniu tych cyfr
połączenie jest rozpoczynane. Zapewnia to właśnie mniejszą liczbę wiadomości SAM (a tym
samym mniejszą liczbę danych jaka musi być przesłana kanałem sygnalizacyjnym) a także
późniejsze zajęcie kanału rozmównego (czyli wykorzystanie dostępnych kanałów
rozmównych).

5.4.3. Zakończenie kierowania połączenia.

Zakończenie procesu kierowania połączenia jest potwierdzane wysłaniem przez centralę
końcową wiadomości ANM (Rys. 9). Jeżeli połączenie zostało poprawnie skierowane i
dotarło do centrali obsługującej abonenta A w wiadomości tej znajdzie się informacja o
kategorii tego abonenta (mówiąca o tym czy jest to zwykły abonent czy automat
samoinkasujący), o tym czy połączenie jest płatne czy nie oraz o tym czy połączenie dotarło
już do abonenta B i czy jest on o nim informowany. W niektórych sytuacjach może się
bowiem tak zdarzyć, że choć centrala wie że numer wskazany w wiadomości IAM (i
ewentualnych następujących po niej wiadomościach SAM) jest poprawny to nie jest w stanie
określić czy abonent jest w danej chwili to połączenie przyjąć. Dla przykładu taka sytuacja
może mieć miejsce w przypadku sieci GSM, centrale sieci GSM (ISDN) odbierając
połączenie przychodzące są w stanie stwierdzić, że wskazany numer jest numerem
poprawnym, przypisanym do konkretnego abonenta, problem jednak w tym, że ten abonent
może być w dowolnym miejscu na kuli ziemskiej i połączenie do niego (jako tzw. połączenie
roamingowe) dopiero musi być kierowane. Centrala wysyła, więc jedynie wiadomość ACM
nie informując o stanie abonenta B wskazuje wówczas na wartość braku informacji (ang. No
indication). Dopiero gdy kierowane połączenie przyniesie status abonenta informacja ta jest
wysyłana wstecz w wiadomości ANM (Rys.22).

Rys.22. Połączenie udane, en-block (II).

Wiadomość ANM może być wysłana nie tylko przez centralę końcową ale również przez
dowolną z central tranzytowych. Gdy ta twierdzi, że dalsza kontynuacja połączenia nie jest
możliwa a jednocześnie gdy ta centrala chciałaby wysłać wstecz (do abonenta dzwoniącego)
zapowiedź słowną lub odpowiedni sygnał tonowy, przykładowo taka sytuacja może mieć
miejsce gdy np. wybierany numer jest niepoprawny lub uległ zmianie. Podawana zapowiedź
może wówczas informować o nowym numerze (Rys.23).

Rys.23. Wiadomość ACM wysłana przed zapowiedzią słowną.

Po zakończeniu przesyłania zapowiedzi tonowej centrala inicjuje rozłączenie połączenia.
Nawiązanie połączenia (czyli odebranie połączenia przez abonenta B) jest sygnalizowane
wysłaniem przez centralę końcową wysłaniem wiadomości ANM. Wiadomość ta zwykle nie
zawiera żadnych parametrów sygnalizuje jedynie początek połączenia. Zwykle od odebrania
tej wiadomości rozpoczyna się też tryfikowanie połączenia czyli naliczania opłaty.
Nawiązanie połączenia możliwe jest też bez tzw. fazy dzwonienia, czyli bez oczekiwania na
zgłoszenie abonenta B. Ma to miejsce na przykład wówczas gdy połączenie kierowane jest do
poczty głosowej lub innego terminala automatycznego , który nie wymaga ingerencji
człowieka jak choćby routera. W takim przypadku nie jest wysyłana wiadomość ACM
(informująca zwykle o tym, że abonent jest informowany o przychodzącym połączeniu) lecz
wiadomość CON (Rys.24). Wiadomość ta informuje zarówno o tym, że połączenie zostało
właściwie skierowane jak i o tym, że zostało ono nawiązane.

Rys.24. Nawiązanie połączenia bez fazy oczekiwania na zgłoszenie abonenta B.

Wiadomość CON zawiera dokładnie te same parametry, które są w wiadomości ACM, a więc
kategorię abonenta, jego status oraz informację o tym czy połączenie jest płatne.

5.4.4. Rozłączenie połączenia.

Rozłączenie połączenia następuje poprzez wysłanie wiadomości REL. Połączenie może
zostać rozłączone w dowolnej jego fazie przez dowolną ze stron. Odpowiedzią na to jest
RLC.
W wielu przypadkach, gdy połączenie w ogóle nie może być zestawione wiadomość REL
może być bezpośrednią odpowiedzią na wiadomość IAM (Rys.25). Taka sytuacja ma miejsce
na przykład wtedy gdy centrala tranzytowa nie może kontynuować połączenia z powodu
braku wolnego kanału, z powodu braku kanału odpowiedniego typu lub w sytuacji gdy
wybrany numer jest nieprawidłowy. REL będzie też odpowiedzią na IAM gdy abonent jest
zajęty.

Rys.25. Rozłączenie bezpośrednio po odebraniu wiadomości IAM.

Wiadomość REL zawiera dwa istotne parametry, przyczynę rozłączenia (ang. Release Cause
Value) oraz lokalizację miejsca w którym rozłączenie nastąpiło (ang. Release Location).
Statystyczna analiza tych parametrów (czyli śledzenie jak wiele połączeń jest rozłączanych z
danego powodu) pozwala operatorowi sieci telekomunikacyjnej na wczesne wykrywanie
problemów jakie w tej sieci mogły zaistnieć. Jeżeli na przykład i to nie wzrośnie liczba
rozłączeń z kodem rozłączenia brak wolnego kanału (ang. No Circuit available) oznacza to,

może że na pewnym odcinku sieci nastąpiła awaria łączy I liczba dostępnych kanałów
rozmównych została uszczuplona. Wiadomość REL nie zawiera żadnych parametrów,
potwierdza jedynie odebranie wiadomości REL i zwolnieni wskazywanego kanału
rozmównego.
Rozłączenie ma zawsze charakter lokalny, oznacza to że wiadomość REL nie jest przesyłana
od końca do końca, czyli na przykład od centrali abonenta A do centrali abonenta B i dopiero
wtedy wysyłana jest wiadomość REL, lecz potwierdzenie następuje lokalnie na każdym z
przęseł.
Jeżeli więc na przykład centrala rozpocznie rozłączanie połączenia i wyśle wiadomość REL
do centrali tranzytowej, centrala ta najpierw zwolni wszystkie zasoby jakie dla tego
połączenia tyły zarezerwowane w tym kanale rozmównym a następnie potwierdzi to
wysyłając wstecz wiadomość RLC oraz rozpocznie zwalnianie kolejnego połączenia poprzez
wysłanie w przód wiadomości REL.

Rys.26. Sukcesywne zwalnianie połączenia.

Dzięki takiej procedurze kanał który dla danego połączenia był wykorzystywany pomiędzy
centralą A i centralą tranzytową może już być wykorzystywany dla kolejnego połączenia
pomimo, że to pierwsze połączenie nie jest jeszcze w pełni na całej drodze rozłączone.

5.4.5. Zawieszanie połączenia.

Rozłączenie, które jest w fazie aktywnej może zostać zawieszone. Zawieszenie połączenia na
poziomie protokołu ggg nie zmienia jego stanu ani ggggg, celem tej procedury jest jedynie
poinformowanie przeciwne tej centrali (i abonenta) o chwilowym odłączeniu się abonenta od
połączenia. Kanały rozmówne oraz wszystkie inne zasoby zajęte na czas danego połączenia
pozostają więc nadal zajęte. Połączenie jest też w dalszym ciągu taryfikowane.
Zawieszenie połączenia następuje na przykład wówczas gdy do abonenta zaangażowanego w
jedno połączenie przychodzi połączenie kolejne (Rys.27).

Rys.27. Zawieszenie połączenia przed przyjęciem połączenia oczekującego.

Jeżeli abonent ten ma aktywną usługę połączenie oczekujące może to połączenie przyjąć.
Dotychczasowe połączenie jest wówczas jak gdyby odłączane od terminala abonenta, jednak
nie jest rozłączane – oczekuje na ponowne jego dołączenie . Zawieszenie poołączenia może
być aktywowane zarówno przez samego abonenta (jak choćby w przykładzie opisanym
wcześniej) lub też przez sieć. Ten ostatni przypadek mam miejsce w przypadku zadziałania
usługi przenośności terminala (ang. Terminal portability). Usługa ta jest standardowo
oferowana wszystkim abonentom terminali analogowych i mówiąc najprościej daje
abonentowi który odebrał połączenie (czyli abonentowi B) możliwość wyjęcia telefonu z
gniazdka i kontynuowania połączenia na przykład w innym pokoju, ponieważ wyłączenie
telefonu w praktyce oznacza otwarcie pętli abonenckiej równoznaczne z odłożeniem
słuchawek na widełki. Spowodowałoby ono rozłączanie połączenia. Usługa ta polega więc na
tym, że połączenie rozłączone przez abonenta B nie jest tak naprawdę rozłączane, lecz
jeszcze przez pewien czas jest ono podtrzymywane (zwykle jest to czas rzędu milisekund)
czyli właśnie zawieszane (Rys. 24). Jeżeli więc abonent B rozłączy się jako pierwszy zamiast
wiadomości REL wysłana będzie wiadomość SUS i dopiero po upłynięciu maksymalnego
czasu przenoszenia terminala połączenie będzie definitywnie rozłączone (Rys. 25).

Rys.28. Usługa „Terminal Portability”.

Rys.29. Rozłączenie połączenia przez abonenta B (wpływ usługi „Terminal Portability”).

5.5. Przyczyny rozłączeń.

5.5.1. Normal event (normalne rozłączenie).

wortofć

Definicja

0000001

Unallocated (unassigned) number

Numer nieobsadzony

000 001 1

No roule to destination

Prefiks nieznany

0000100

Send specia nformation ton

l I

Przesyłana zapowiedź słowna

0001000

Preeroption

0001001

Preemption - circuil serycd for reuse

0010000

Normnl ca

rin

li clea g

Rozłączenie normalne

001 0001

User busy

Użytkownik zajęty

0010010

No user responding

Terminal użytkownika nie odpowiada

0010011

No answer from user (uscr alerted)

Brak zgłoszenia użytkownika

001 0100

Subscriber absent

Abonent niedostępny („poza zasięgiem”)

001 0101

Call rejected

Połączenie odrzucone

0010110

Number changed

Numer zmieniony

001 1011

Destination oui of order

Abonent niedostępny

001 1100

Inyalid number format (address incomplcte)

Błędny format numeru (numer niepełny)

001 1101

Facility rejected

Ustuga odrzucona

001 1111

Normal, unspecified

Rozłączenie normalne, przyczyna nieokreślona

5.5.2. Resource unvailable (brak wolnych zasobów).

wartość

Definicja

0100010

No circuit/chaimel available

Brak wolnego kanału

0100110

Network out of order

Sieć niedostępna

010 1001

Temporary failure

Chwilowy błąd

0101010

Switching equipment congesti

Natłok elementów komutacyjnych

0101011

Access information dJscarded

Odrzucony element informacyjny

0101100

Requested ciraiit/chann not available

Żądany kanał niedostępny

0101110

Precedence call blocked

0101111

Resource unavailable, unspecified

Brak wolnych zasobów, przyczyna nieokreślona

5.5.3. Serwce or option not available (usługa nie dostępna).

wartość

Definicja

01 1 0010

Requested facility not subscribed

Żądana usługa niezaabonowana

0110101

Outgoing calls barred within CUG

Połączenie wychodzące zabronione wewnątrz zam
grupy użytkowników fCUU).

0110111

Incoming calls barred within CUG

Połączenie przychodzące zabronione wewnątrz zam

grupy użytkowników (CUG).

011 1001

Bearer capnbility not authorized

Usługa bazowa niedozwolona

0111010

Bearer capability not presently aivailable

Sługa bazowa chwilowo niedostępna

011 1111

Service or option not available, unspecified

Usługa niedostępna, przyczyna nieokreślona

5.5.4. Serwce or option not implemented (usługa nie zaimplementowana).

wartość

Definicja

1000001

Bearer capability not implemented

Usługa bazowa nie zaimplementowana

1000101

Requested facility not implemented

Udogodnienie nie zaimplementowane

1000110

Only restricted digital information bearere

capability is available

Dostępny wyłącznie tryb cyfrowy ograniczan

100 1111

Service or option not implemented,

unspecified

Usługa niezaimplementowana, przyczy-

na nieokreślona

5.5.5. Invalid message (niepoprawna wiadomość, np. niepoprawne zakodowanie).

wartoś

Deflnicfa

1010111

User not member of CUG

Użytkownik nie przynależy do zamkniętej grupy
użytkowników

1011000

Incompatible destination

'1'erminal niekompatybilny z połączeniem

1011010

Non-existent CUG

Nie istniejąca grupa użytkowników (CUO)

1011111

Invalid massage, unspecified

Niepoprawna wiadomość, przyczyna nieokreślona

5.5.6. Protocol error (błąd protokołu, np. nieznana wiadomość).

wartość

Definicja

1100001

Massage type non-existe.nt or not implemented

Nieistniejąca tub niezakodowana wiadomość.

1100011

Information element /param

ete

non-existent or not imple

nte

Nieistniejący lub niezaimplementowany element
informacyjny.

102

1100110

Recovery on timer expiry

Upłyniecie timeout’u

110

1101110

Message ith unrecognized parameter,

discarded

Wiadomość z nierozpoznanym elementem
informacyjnym, odrzucona.

111

110.1111

Protocol error, unspecified

Błąd protokołu, przyczyna nieokreślona

5.5.7. Interworking (współpraca)

Nr wartoś

Definicja

127 1111111

Inlerworking, unspecified

Współpraco, przyczyna nieokreślona.

5.6. Opis znaczenia najczęściej stosowanych kodów przyczyny.

Pośród opisanych wyżej możliwych przyczyn rozłączeń w praktyce stosowanych jest tylko
kilka. Najważniejsze zostały opisane poniżej.

Przyczyna l Unallocated (unassigned) number (Numer nieobsadzony)

Oznacza, że połączenie nie może zostać skierowane do abonenta wywoływanego gdyż wskazany
numer pomimo właściwego formatu nie jest przypisany do żadnego abonenta.

Przyczyna 3 No route to destination (Prefiks nieznany)

Oznacza, że połączenie nie może zostać skierowane ponieważ sieć przez którą zostało ono
skierowane nie obsługuje wskazanej (docelowej) strefy numeracyjnej. W praktyce może to oznaczać
na przykład niewłaściwy prefiks krajowy lub międzynarodowy.

Przyczyna 4 Send special Information tone (Przesyłana zapowiedź słowna)

Oznacza, że połączenie nie może zostać skierowane do abonenta wywoływanego z powodu
na który wskazuje przesyłany sygnał tonowy lub zapowiedź słowna.

Przyczyna 16 Normal call clearing (Rozłączenie normalne)

Przyczyna ta oznacza, że połączenie zostało rozłączone przez jednego z użytkowników w nie
zaangażowanych.

Przyczyna 17 User busy (Użytkownik zajęty)

Przyczyna ta oznacza, że abonent wywoływany nie może przyjąć połączenia przychodzącego
z powodu zajętości. Przyczyna ta może zostać wygenerowana zarówno przez sieć jak i
użytkownika.
Przyczyna 18 No user responding (Terminal użytkownika nie odpowiada)

Przyczyna ta oznacza, że strona wywoływana w określonym przedziale czasu nie
odpowiada na przychodzące połączenie gggggg wskazującym, że abonent wywoływany jest
o tym połączeniu informowany. W praktyce może to oznaczać, że połączenie nie jest
kompatybilne z terminalem abonenta.

Przyczyna 19 No answer from user, user alerted (Brak zgłoszenia użytkownika)

Przyczyna ta oznacza, że użytkownik był informowany o przychodzącym połączeniu lecz
nie odpowiedział na nie w określonym czasie.

Przyczyna 21 Call rejected (połączenie odrzucone)

Przyczyna ta oznacza, że abonent wywoływany nie chce przyjąć przychodzącego
połączenia, jednocześnie jednak jest to informacja, że połączenie było kompatybilne z
terminalem abonenta oraz że abonent nie był zajęty.

Przyczyna 22 Number changed (Numer zmieniony)

Przyczyna ta jest zwracana wówczas gdy żądany numer abonenta nie jst już kojarzony z
abonentem, opcjonalnie informacja o nowym numerze może być przekazywana jako
zapowiedź słowna.

Przyczyna 27 Destination out of order (abonent niedostępny)

Przyczyna ta informuje, że połączenie nie może dojść do skutku z powodu niewłaściwego
funkcjonowania interfejsu do abonenta. W praktyce może to oznaczać awarię wyposażenia
abonenckiego na centrali linii abonenckiej lub samego terminala abonenta B.

Przyczyna 28 Invalid number, number incompete (Błędny format numeru, numer
niepełny)

Przyczyna ta oznacza, że przesłany numer abonenta ma niewłaściwy format lub jest
niekompletny. Przyczyna ta jest zwracana bezpośrednio po odebraniu wiadomości IAM lub
SAM z niekompletnym numerem oraz parametrem oznaczającym przesłanie ostatniej cyfry
lub po upływie temporyzacji na odebranie cyfr numeru.

Przyczyna 31 Normal. unspecified (Rozłączenie normalne, przyczyna nieokreślona)

Przyczyna ta oznacza, że połączenie nie doszło do skutku lub zostało zakończone z
powodów niezależnych od sieci, innych niż opisane wcześniej.

Przyczyna 34 No circuit/channel available (Brak wolnego kanału)

Przyczyna ta oznacza, że połączenie nie może zostać zrealizowane z powodu braku
wolnego kanału rozmównego.

Przyczyna 38 Network out of order (sieć niedostęp

na)

Przyczyna ta oznacza, że sieć do której połączenie powinno zostać skierowane nie działa
poprawnie oraz że stan ten może potrwać relatywnie dłuższy okres. W praktyce może to
oznaczać brak sygnalizacji pomiędzy kolejnymi centralami.

Przyczyna 41 Teporary failure (Chwilowy błąd)

Przyczyna ta oznacza, że sieć do której połączenie powinno zostać skierowane nie działa
poprawnie oraz że stan ten jest tylko chwilowy. Ponowna próba połączenia może się więc
okazać skuteczna.

Przyczyna 42 Switching equipment congestion (Natłok eiementów komutacyjnych)

Przyczyna ta oznacza, że wyposażenie komutacyjne znajduje się w stanie natłoku
(podwyższonego ruchu) i połączenie nie może być (chwilowo) obsłużone.

Przyczyna 47 Resouree unavailable, unspecified (Brak wolnych zasobów, przyczyna
nieokreślona)

Przyczyna ta oznacza, że połączenie nie doszło do skutku lub zostało zakończone z powodu
braku wolnych zasobów w innych niż opisane wcześniej.

Przyczyna 127 Interworking, unspecified (współpraca, przyczyna nieokreślona).

Przyczyna ta oznacza, że połączenie nie może zostać zrealizowane lub zostało rozłączone z
powodów które nie mogą być określone gdyż w trakcie tego połączenia (lub jego próby)
wystąpiła współpraca z siecią która takiej informacji nie jest w stanie przekazać.

6. TUP – Telephone User Part. [6], [7]

Użycie sygnalizacji Nr 7 dla kontroli sygnalizacji telefonicznej wymaga:

- zastosowania funkcji TUP (część użytkownika dla telefonii), w połączeniu;
- zastosowaniem odpowiednich grup funkcji MTP (część transferu wiadomości).

Część użytkownika dla telefonii definiuje niezbędne funkcje sygnalizacji telefonicznej dla
użycia systemu sygnalizacji nr 7 do kontroli sygnalizacji telefonicznych rozmów
międzynarodowych.
System sygnalizacji nr 7 może być użyty do kontroli komutacji we wszystkich typach sieci,
do połączeń międzynarodowych, zawierających tradycyjne sieci rozmówne i satelitarne. SS7
spełnia wszystkie wymagania definiowane przez CCITT co do cech usług dla
ogólnoświatowego, międzynarodowego półautomatycznego i automatycznego ruchu
telefonicznego.
Kiedy używamy jednorodnych cyfrowych sieci telefonicznych, ciągłość kanałów jest
zapewniona przez środki nadzoru jakości transmisji z detekcją uszkodzenia. Jednakże system
zawiera środki (link-by-link) zapewnienia ciągłości kontroli ścieżek rozmównych dla
analogowych sieci telefonicznych i cyfrowych sieci telefonicznych zawierających pewne
typy wyposażenia, w których jest tracona informacja o wykrytych błędach, np. sieci z
multipleksacją sprzętu.
System sygnalizacyjny jest odpowiedni dla krajowych aplikacji telefonicznych. Większość
typów wiadomości sygnalizacyjnych sygnałów specyficznych dla użytku międzynarodowego
jest też wymagana w typowych krajowych zastosowaniach. Dodatkowo typowe krajowe
aplikacje wymagają dodatkowych typów wiadomości sygnalizacyjnych i sygnałów, które SS7
z łatwością dostarcza.
Standardowa struktura specyficzna dla telefonicznych wiadomości sygnalizacyjnych,
wymaga aby we wszystkich centralach używających sygnalizacji nr 7 były umieszczane kody
z ustalonego planu kodu w celu jednoznacznego rozpoznania punktów sygnalizacyjnych.

6.1. Charakterystyka podstawowych formatów wiadomości.

Wiadomości telefoniczne użytkownika są przenoszone w połączeniach przenoszących

dane sygnalizacyjne za pomocą jednostek sygnalizacyjnych.
Informacje sygnalizacyjne każdej wiadomości tworzą pole informacji sygnalizacyjnych
odpowiadające jednostce sygnalizacyjnej i składają się z ściśle określonej liczby oktetów (bajtów).
Pole informacji sygnalizacyjnych zawiera etykietę, kod nagłówka i jeden lub więcej sygnałów
oraz identyfikatory, które są opisane w dalszej części pracy. Szczegółowo formaty i kody
wiadomości sygnalizacyjnych opisane są w zaleceniach ITU-T Q.723.

Oktet (bajt) informacji o usłudze SIO - składa się z identyfikatora usługi i pola usługi.
Identyfikator usługi jest używany do łączenia informacji sygnalizacyjnej z odpowiednią
częścią użytkownika UP i jest tylko używany z jednostkami wiadomości sygnalizacyjnych.
Informacja zawarta w polu usługi pozwala odróżnić krajową i międzynarodową wiadomość
sygnalizacyjną. W krajowych zastosowaniach, kiedy rozróżnienie to nie jest wymagane, pole

usługi może być używane niezależnie dla różnych części użytkownika UP. Format oktetu usługi
informacyjnej jest przedstawiony na poniższym rysunku.

Rys.30. Format oktetu usługi informacyjnej.

Kody używane w polach oktetu informacji o usłudze:

a) Identyfikator usługi jest kodowany - 0100.
b) Pole usługi:

Bity BA rezerwowe (zarezerwowane dla prawdopodobnych przyszłych wspólnych

rozwiązań międzynarodowej części użytkownika UP i poziom 3 części transferu
wiadomości MTP. Bity te są kodowane - 00.

Bity DC identyfikator sieci:

sieć międzynarodowa;

zarezerwowane (tylko dla użytku międzynarodowego);

10 sieć krajowa;
11

zarezerwowane dla użytku krajowego;

Zasady formatowania.

Informacja użytkownika tworzona w sygnalizacyjnym polu informacyjnym, ogólnie jest

przydzielona dla dowolnego numeru podpola, które może być o stałej lub zmiennej
długości. Dla odpowiednich typów identyfikatorów wiadomości z unikatowymi
nagłówkami wiadomości, istnienie odpowiednich podpól może być obowiązkowe lub
opcjonalne.

Obowiązkowe podpola (Mandatory subfields) — są obowiązkowo deklarowane dla

odpowiednich typów wiadomości.
Podpola opcjonalne (Optional subfields) - są opcjonalnie deklarowane dla
odpowiednich typów wiadomości pojawiających się tylko jeśli jest to wymagane. Obecność
lub nieobecność każdego z opcjonalnych pól jest wskazywana przez położenie
identyfikatora pola w polu identyfikacyjnym, które w tym przypadku jest obowiązkowym
podpolem.
Podpole o stałej długości (Fixed length subfields) - deklarowane dla odpowiednich
typów wiadomości zawierających taką samą liczbę bitów.
Podpole o zmiennej długości (Yariable length subfields) - deklarowane dla
odpowiednich typów wiadomości zawierających zmienną liczbę bitów. Rozmiar tych
podpól jest wskazywany przez poprzedzające podpola o ustalonej długości.
Rozkaz transmisji podpola (Order of subfield transmission) - powoduje transmisję
podpola. Dla odpowiednich typów wiadomości transmitowane są różne typy podpól:

a) Obowiązkowe podpola,
b) Opcjonalne podpola.
Rozkaz transmisji podpola dodatkowo dzieli te dwie podgrupy na:

i) Podpola o ustalonej długości (z wyjątkiem identyfikatora pola i podpola

wskazującego rozmiar podpola o zmiennej długości),

ii) Podpola o zmiennej długości.
Rozkaz transmisji bitu - z definiowanego podpola informacji jest transmitowany jako
pierwszy najmniej znaczący bit.
Kodowanie bitów zapasowych - jeżeli nie są wskazane inaczej, są kodowane jako 0.

Etykieta

Etykieta występuje we wszystkich formach wiadomości i jest używana przez poziom 3, czyli
część transferu wiadomości MTP, do wybierania odpowiedniej drogi sygnalizacyjnej
oraz przez część użytkownika UP do identyfikacji poszczególnych operacji (np.
wywołanie), do których odnosi się wiadomość. Ogólnie informacja etykiety obejmuje
jawne lub ukryte wskazanie źródła i przeznaczenia wiadomości oraz, zależne od zastosowania,
różne formy identyfikacji operacji.
Dla wiadomości, które są związane z kanałami lub wywołaniami, operacja jest
identyfikowana dzięki identyfikatorowi odpowiedniego kanału zawartego w etykiecie. Ta
technika ma zastosowanie dla wiadomości przechodzących między sąsiednimi punktami
węzłowymi i dla wiadomości które przechodzą pomiędzy punktami węzłowymi, które
nie są do siebie przyległe; w tym przypadku technika ta jest znana jako metoda pass-along
(przechodząca wzdłuż). W przyszłości, wprowadzane nowe usługi mogą wymagać
transferu pomiędzy centralami wiadomości opisujących wywołanie, w czasie kiedy żaden
kanał nie jest skojarzony z wywołaniem. Takie wiadomości mogłyby być użyte do
przenoszenia usług części sterowania połączeniami sygnalizacyjnymi SCCP.

Oktety informacji o usłudze: etykieta wyznaczania drogi i kod identyfikacji nie są zawarte
w informacjach przesyłanych pomiędzy TUP i SCCP

Kody nagłówka.

Wszystkie telefoniczne wiadomości sygnalizacyjne zawierają nagłówek składający się z dwóch
części, H0 i Hl. H0 identyfikuje ściśle określoną grupę wiadomości, a Hl albo dowolne
wiadomości, albo w przypadku bardziej złożonych wiadomości identyfikuje format tych
wiadomości.

6.2. Procedury sygnalizacyjne.

Wszystkie wykonywane operacje telefoniczne wymagają odpowiedniej kolejności
wysyłania i odbierania poszczególnych sygnałów i wiadomości. Szczegółowo wszystkie
procedury sygnalizacyjne są opisane w zaleceniach ITU-T Q.724, a ogólny zarys jest
zamieszczony poniżej.

„Normalne” zestawienie połączenia.

Pierwszą wiadomością wysyłaną podczas zestawiania połączenia jest wiadomość
adresowa wstępna, która zawiera wszystkie informacje wymagane do zestawienia
połączenia przez następną centralę. Jeśli centrala międzynarodowa odbierze tą
wiadomość to może przystąpić do wyboru wychodzącego krajowego kanału i
sygnalizacja może być kontynuowana na pierwszym krajowym łączu.
Pozostałe cyfry adresu (jeżeli takie istnieją) mogą być przesyłane indywidualnie bądź
grupowo w wiadomości adresowej kolejnej.
Po przesłaniu ostatniej cyfry jest przesyłany sygnał zakończenia impulsowania.

Wówczas centrala jest w stanie, na podstawie analizy otrzymanych cyfr, określić kod
kraju oraz, że jest zawarta maksymalna liczba cyfr numeru krajowego.
Ponieważ sygnalizacja w SS7 nie pomija drogi rozmownej, dlatego powinno być
umożliwione przeprowadzenie kontroli ciągłości ścieżki rozmownej. Rodzaje kontroli
ciągłości zależą od typu systemu transmisyjnego używanego w kanale telefonicznym.
Jednakże należy uwzględnić, że nie w każdym przypadku taka kontrola ciągłości jest
wymagana, np. w niektórych całkowicie cyfrowych obwodach.

Następnie ostatnia centrala na zestawianej drodze wysyła wiadomość - adres
kompletny, w wyniku czego pierwsza centrala stwierdza, że droga rozmowna jest już
zestawiona. Dodatkowo razem z wiadomością o adresie kompletnym może być
przesłana informacja, że abonent wywoływany jest wolny. Informacja ta jest przesyłana tylko
wtedy gdy jest wiadomo, że abonent jest wolny.

W przypadku gdy jest brak sygnału końca impulsowania lub adres jeszcze nie jest

kompletny, a upłynęło już ok. 15-20s od ostatniej cyfry, wówczas jest wysyłana
wiadomość - adres niekompletny. Każda centrala używająca systemu sygnalizacji nr 7 po
otrzymaniu tej wiadomości przesyła ją dalej do wcześniejszej centrali, kasując jednocześnie
zestawione połączenie w przód. Podobnie jeżeli zostanie wykryty stan przeciążenia, jest
wysyłany sygnał przeciążenia, a odbiór tego sygnału przez dowolną centralę powoduje
wysłanie sygnału kasującego połączenie w przód oraz wysłanie informacji o przeciążeniu do
wcześniejszej centrali lub innego operatora. Kolejnym wynikiem rozłączenia połączenia może
być otrzymanie jednego z sygnałów stanu linii wywołującej.

Jeżeli zostanie odebrany sygnał z informacją o podniesieniu mikrotelefonu przez stronę

wywoływaną, wówczas jest przesyłany sygnał odpowiedzi z opłatą lub bez opłaty.

Może być również zastosowany sygnał transferu w przód, który służy do przenoszenia
pomocy operatora.

Dla rozłączenia połączenia stosuje się kilka sygnałów, jednym z nich jest sygnał
kasowania połączenia wstecz, jednak nie może on bezpośrednio rozłączać połączenia, gdyż
wymagana jest odpowiedź na ten sygnał. Sygnał kasowania połączenia w przód jest
sygnałem nadrzędnym i wszystkie centrale muszą być w stanie zwolnić połączenie i wysłać w
odpowiedzi sygnał Release-guard, w każdym przypadku, podczas trwania rozmowy, a nawet
gdy połączenie jest w stanie bezczynności (nie są przesyłane żadne sygnały, ale połączenie nie
jest rozłączone).

W systemach, które utrzymują status obwodów w pamięci może się zdarzyć
uszkodzenie pamięci. W takim przypadku obwody muszą być zresetowane do stanu
bezczynności w obu centralach, dla udostępnienia ich dla nowego ruchu. Służą do tego
sygnały resetu obwodów lub grupy obwodów. Sygnały te mogą być również wysyłane gdy
zdarzy się błąd sygnalizacyjny.

Podwójne zajęcie przy dupleksowej wymianie wiadomości.

Od kiedy obwody systemu sygnalizacji nr 7 mają zdolność operacji dwukierunkowych,
istnieje możliwość, że dwie centrale będą próbowały zająć ten sam obwód w
przybliżeniu w tym samym czasie, sytuacja taka nazywana jest podwójnym zajęciem. Może
ona nastąpić wskutek niechronionego odstępu, czyli wzrostu czasu oczekiwania na jakiś
sygnał bądź jakieś działanie. Jest to spowodowane kilkoma właściwościami systemu
sygnalizacji nr 7:

- Czas zestawiania połączenia sygnalizacyjnego może być względnie długi,
- Może być znaczące opóźnienie spowodowane retransmisją,
- Operacje w trybie ąuasi-skojarzonym mogą dodawać dodatkowe wiadomości czasu

transferu przy transferowych punktach sygnalizacyjnych.

Podwójne zajęcie jest wykrywane przez centralę na podstawie odebrania wiadomości
adresowej wstępnej z obwodu, do którego została wysłana wiadomość adresowa wstępna.
Oczywiście istnieją różne metody wyboru kanałów przewidujące zajętość w celu
zminimalizowania występowania podwójnego zajęcia. Przykładem są:

Metoda 1: przeciwne rozkazy wyboru są używane przy każdym zakończeniu
centralowym dwukierunkowej grupy obwodów.
Metoda 2: każde zakończenie centralowe dwukierunkowej grupy obwodów ma
pierwszeństwo dostępu do grupy obwodów, którą kontroluje. Z tej grupy jest wybierany
obwód, który najdłużej był wolny. Dodatkowo każde zakończenie centralowe
dwukierunkowej grupy obwodów ma nie priorytetowy dostęp do grupy obwodów, której nie
kontroluje. Z tej grupy jest wybierany obwód, który był zwolniony jako ostatni. W przypadku
stosowania przez SS7 połączeń sygnalizacyjnych z długim czasem propagacji konieczne jest
stosowanie zapobiegania podwójnym zajęciom.

Automatyczne powtarzanie próby.

System sygnalizacji nr 7 dostarcza automatyczne powtarzanie próby w następujących
sytuacjach:

- Przy niepowodzeniu kontroli ciągłości,
- Przy wykryciu podwójnego zajęcia,
- Przy otrzymaniu sygnału blokującego po wysłaniu wiadomości adresowej wstępnej i

przed otrzymaniem jakiegokolwiek sygnału wstecznego,

- Przy otrzymaniu sygnału resetującego obwody po wysłaniu wiadomości adresowej

wstępnej i przed otrzymaniem jakiegokolwiek sygnału wstecznego,

- Przy otrzymaniu niezrozumiałej informacji sygnalizacyjnej po wysłaniu wiadomości

adresowej wstępnej i przed otrzymaniem jednego z wstecznych sygnałów
potrzebnych do zestawiania połączenia.

Zwolnienie połączeń międzynarodowych i skojarzonego z nimi wyposażenia.

Normalne zwolnienie jest rezultatem otrzymania sygnału kasującego w przód z wcześniejszej
centrali, ale może również nastąpić po błędnej kontroli ciągłości, otrzymaniu informacji o
adresie niekompletnym, przy przeciążeniach, zajętości strony wywoływanej, po otrzymaniu
sygnału blokującego lub resetującego oraz po otrzymaniu niezrozumiałej informacji
sygnalizacyjnej.

Nienormalne zwolnienie ma miejsce gdy centrala nie jest w stanie zwolnić

połączenia po otrzymaniu sygnału kasującego w przód (musi je zablokować i jest wysyłany
sygnał Release-guard) lub po otrzymaniu sygnałów z informacjami: adres niekompletny,
przeciążenie, zajętość strony wywoływanej, niepowodzenie wywołania (musi je zablokować i
jest wysyłany sygnał kasujący w przód). W przypadku gdy centrala nie może zwolnić
połączenia po otrzymaniu sygnału kasującego w przód, a sygnał Release-guard nie został
otrzymany, to po upływie określonego czasu obwód jest resetowany.

Usługi dodatkowe.

Szczegółowo usługi dodatkowe są opisane w zaleceniach ITU-T Q.80 do Q.83 i Q.85 do
Q.87. Większość z tych usług może być stosowana w cyfrowych i analogowych sieciach
telefonicznych. Do usług tych należą:

- Zamknięta grupa użytkowników (CUG),

- Dostęp użytkownika do identyfikacji linii wywołującej,
- Przekierowanie wywołań,
- Dostęp sieci do identyfikacji linii wywołującej.

Szczegółowo procedury postępowania przy tych usługach są opisane w zaleceniu ITU-T Q.724_le
punkt 10.

7. DUP - Data User Part. [10]

Użycie Systemu Sygnalizacji nr 7 dla wywołań oraz funkcji rejestracji i odwoływania
sygnalizacji dla transmisji danych na łączach komutowanych wymaga:

• zastosowania funkcji DUP (część użytkownika dla transmisji danych) w połączeniu z:
• zastosowaniem odpowiednich grup funkcji MTP (część transferu wiadomości).

Część użytkownika dla transmisji danych definiuje niezbędną kontrolę wywołań oraz

funkcje rejestracji i odwoływania opisujące elementy wspólnego międzynarodowego kanału
sygnalizacyjnego używanego przez system sygnalizacji nr 7 do usług transmisji danych.

Struktura etykiety specyficznej dla wiadomości przeznaczonych dla sygnalizacji

transmisji danych wymaga, aby wszystkie centrale używające systemu sygnalizacyjnego
umieszczały kody z ustalonego planu kodów w celu jednoznacznego identyfikowania
punktów sygnalizacyjnych.

7.1. Główne funkcje wiadomości sygnalizacyjnych dla transmisji danych, sygnały,
wskaźniki, kody i stany

Funkcje wiadomości sygnalizacyjnych dla transmisji danych, sygnały, wskaźniki, kody i
stany, które są używane do zestawiania połączenia, do kontroli funkcji użytkownika oraz do
kontroli i nadzorowania łączy, są szczegółowo opisane w zaleceniach ITU-T X.61e. Poniżej
zamieszczony jest jedynie ogólny zarys tych zagadnień.

7.1.1. Wiadomości sygnalizacyjne dla transmisji danych

• Wiadomości opisujące wywołanie i łącze — są używane do zestawiania i rozłączania

połączenia lub do kontroli i nadzoru stanu łącza.

- Wiadomość adresowa - zawiera informację sygnalizacyjną do zestawienia drogi

połączeniowej do abonenta wywoływanego, wiadomość ta składa się z informacji
adresowej, informacji o klasie usługi itd., może również zawierać dodatkowe
informacje takie jak np. identyfikację linii wywołującej.

- Wiadomość identyfikacji linii wywołującej - zawiera informację identyfikującą

linię wywołującą lub sieć, z której pochodzi. Wiadomość ta jest wysyłana po
wiadomości adresowej, która nie zawierała identyfikacji linii wywołującej (jeżeli
strona wywoływana poprosiła o tą informację).

Wiadomość akceptacji wywołania - informuje, że centrala strony wywoływanej
zezwala na zestawienie połączenia. Może również zawierać dodatkowe
informacje takie jak np. identyfikacja Unii wywoływanej.

- Wiadomość odrzucenia wywołania - informuje o niepowodzeniu zestawiania

połączenia (w odpowiedzi na wiadomość adresową) i inicjuje kasowanie
połączenia.

- Wiadomość kasująca - zawiera informację o kasowaniu wywołania.

- Wiadomość stanu łącza - zawiera sygnały kontrolujące i nadzorujące łącze.

• Wiadomości opisujące funkcje rejestracji i odwoływania - są używane do wymiany
informacji pomiędzy centralami początkową i przeznaczenia w celu rejestracji i kasowania
informacji opisujących funkcje użytkownika. Wymiana wiadomości tego typu nie jest ogólnie
związana z wywołaniem pomiędzy dwoma użytkownikami.

- Wiadomość prośby funkcji rejestracji/odwołania - zawiera informację, która

identyfikuje prośbę funkcji rejestracji lub odwołania i informację związaną z tą
funkcją.

- Wiadomość akceptacji prośby funkcji rejestracji/odwołania - informuje, że

rejestracja lub odwołanie jest kompletne, bądź że centrala końcowa
zaakceptowała tą prośbę.

- Wiadomość odrzucenia prośby funkcji rejestracji/odwołania - informuje, że

rejestracja lub odwołanie nie jest kompletne, bądź że centrala końcowa odrzuciła
tą prośbę.

7.1.2. Informacja usługi.

Pozwala na rozróżnienie różnych wiadomości sygnalizacyjnych.

- Wskaźnik usługi - informacja używana do identyfikacji części użytkownika, do
której należy wiadomość sygnalizacyjna.
- Wskaźnik krajowy - rozróżnia wiadomości krajowe od międzynarodowych. W
przypadku krajowych wiadomości może rozróżniać pomiędzy różnymi etykietami
alternatywnymi dla użytku krajowego.

7.1.3. Informacje sygnalizacyjne przenoszone w wiadomościach sygnalizacyjnych.

• Składniki etykiety - w przypadku wiadomości opisujących wywołanie lub łącze,
etykieta jest używana do wybierania drogi połączeniowej oraz do identyfikacji łącza
dla transmisji danych, wybranego dla wywołania. W przypadku wiadomości funkcji
rejestracji lub odwołania etykieta dostarcza tylko funkcje kierowania wiadomości
odpowiednią drogą. Standardowa etykieta zawiera:

- Kod punktu przeznaczenia,
- Kod punktu początkowego,
- Kod identyfikacji nośnika - identyfikuje 64 kbit/s nośnik spośród tych, które są

pomiędzy punktem początkowym i przeznaczenia,

- Kod szczeliny czasowej - identyfikuje zmultipleksowane łącze na nośniku

64 kbit/s, które jest identyfikowane przez kod identyfikacji nośnika.

• Identyfikatory formatu wiadomości.

- Nagłówek - rozróżnia grupy i indywidualne typy wiadomości spośród

wiadomości informacji usług. Nagłówek jest podzielony na dwie części. Pierwsza
część umożliwia rozróżnienie pomiędzy różnymi grupami wiadomości, a druga
część umożliwia również rozróżnienie pomiędzy różnymi grupami wiadomości
lub rozróżnienie sygnałów zawartych w wiadomości.

- Identyfikator długości pola — wskazuje długość pól o zmiennej długości.
- Identyfikator pola - wskazuje obecność lub nieobecność opcjonalnych pól.

• Podstawowe informacje adresowe przy zestawianiu połączenia.

- Sygnał adresowy - zawiera kod kraju dla transmisji danych (DCC), kod

identyfikacji sieci dla transmisji danych (DNIC) lub numer dla transmisji danych.

- Adres przeznaczenia - składa się z określonej liczby sygnałów adresowych

wskazujących kompletny numer strony wywoływanej dla transmisji danych.

• Podstawowe wskaźniki przy zestawianiu połączenia.

- Krajowy/międzynarodowy wskaźnik wywołania - informuje czy jest to

wywołanie krajowe, czy międzynarodowe.

- Wskaźnik DĆC/DNIC - informacja skojarzona z numerem dla transmisji danych,

wskazująca czy DCC/DNIC jest zawarte w tym numerze dla transmisji danych.

- Wskaźnik alternatywnej drogi - informuje, że połączenie będzie zestawiane

alternatywną drogą, co może być powodem niepowodzenia zestawienia
połączenia.

- Wskaźnik klasy użytkownika - wskazuje klasę usług użytkownika strony

wywołującej. Wskaźnik ten może być również używany do określania wyboru
typu łącza dla transmisji danych między centralami oraz do sprawdzania czy
użytkownik wywołujący i wywoływany należą do tej samej klasy.

• Podstawowe sygnały odpowiedzi przy zestawianiu połączenia.

- Sygnał akceptacji wywołania — informuje, że połączenie może być dalej

zestawiane. W centrali początkowej odebranie tego sygnału powoduje
przygotowywanie ścieżki przez połączenie dla transmisji danych oraz
przygotowanie opłat.

- Sygnał tranzytu przez połączenie - sygnał specjalnie dostarczany dla współpracy

międzysieciowej przy sygnalizacji zdecentralizowanej, wskazujący że wywołanie
może być kompletowane i że może być użyte połączenie przez centralę
tranzytową używając sygnalizacji zdecentralizowanej.

- Sygnał błędu sieciowego - wskazuje, że połączenie nie może być realizowane z

powodu tymczasowego błędu sieci, np. wygaśnięcie licznika czasu lub błąd linii.

- Sygnał zajętości numeru - wskazuje, że połączenie nie może być realizowane z

powodu zajęcia numeru wywoływanego przez inne wywołanie.

- Sygnał braku dostępu - wskazuje, że połączenie nie może być realizowane

ponieważ funkcje użytkownika uniemożliwiają połączenie ze stroną
wywoływaną, np. niepowodzenie zatwierdzenia kontroli zamkniętej grupy
użytkowników.

- Sygnał zmiany numeru - wskazuje, że połączenie nie może być realizowane

ponieważ numer strony wywoływanej zmienił się.

- Sygnał nieosiągalneści - brak możliwości realizacji połączenia z powodu

wyłączenia lub nie przydzielenia numeru wywoływanego.

- Sygnał uszkodzenia - brak możliwości realizacji połączenia z powodu

uszkodzenia bądź nieobsługiwania terminala lub linii użytkownika
wywoływanego.

- Sygnał braku gotowości do kontroli - wskazuje, że połączenie nie może być

realizowane ponieważ terminal użytkownika wywoływanego nie jest w stanie
gotowości do kontroli.

- Sygnał błędu sieci w pętli lokalnej - wskazuje wykrycie błędu w lokalnym

dostępie połączenia do użytkownika wywoływanego.

- Sygnał informacji usługi wywołania - wskazuje, że terminal wywoływany jest

niedostępny z powodów wskazanych w informacji usługi oraz, które nie zostały
zawarte w żadnym innym specjalnym sygnale.

- Sygnał niekompatybilności klasy usługi użytkownika - wskazuje, że terminal

wywoływany jest niekompatybilny z charakterystyką terminala użytkownika
wywołującego, np. różne klasy usługi użytkownika.

- Sygnał przeciążenia sieci - wskazuje, że połączenie nie może być realizowane z

powodu tymczasowego przeciążenia lub tymczasowego błędu przeciążenia
napotkanego na drodze do użytkownika wywoływanego.

- Sygnał degradacji usługi - wskazuje, że część sieci z powodu niekorzystnych

warunków, które prawdopodobnie będą trwać przez określony czas, musi
znacznie zredukować jakość usług.

- Wskaźnik opłaty/bez opłaty - wskazuje czy wywołanie powinno być

taryfikowane.

• Podstawowe sygnały stanu łącza i kasowania wywołania.

- Sygnał zwolnienia łącza - informuje, że łącze dla transmisji danych między

centralami zostanie zwolnione.

- Sygnał potwierdzenia zwolnienia łącza - wysyłany w odpowiedzi na sygnał

zwolnienia łącza.

- Sygnał resetu łącza - ustawia oba końce łącza w stan bezczynności w przypadku

uszkodzenia pamięci lub innego przypadku gdy nie można określić stanu łącza.

- Sygnał blokowania *• wysyłany w celach utrzymaniowych, wskazujący centrali,

że drugi koniec łącza dk transmisji danych został zablokowany dk wywołań
wychodzących.

- Sygnał odblokowania — kasuje stan blokowania.
- Sygnał potwierdzenia blokowania.
- Sygnał potwierdzenia odblokowania.

• Dodatkowe

sygnały opisujące funkcje zamkniętej grupy użytkowników.

- Wskaźnik wywołania zamkniętej grupy użytkowników - informuje czy

wywołanie dotyczy zamkniętej grupy użytkowników, czy kod łączący jest
zawarty w wiadomości i czy użytkownik wywołujący ma zezwolenie na dostęp.

• Dodatkowe sygnały opisujące obustronnie zamkniętą grupę użytkowników oraz

obustronnie zamkniętą grupę użytkowników z zewnętrznym dostępem.

- Wskaźnik obustronnie zamkniętej grupy użytkowników - wskazuje czy

wywołanie jest wewnątrz zamkniętej grupy użytkowników.

- Sygnał prośby rejestracji - wskazuje, że jest wymagana funkcja rejestracji.
- Sygnał prośby odwołania — wskazuje, że jest wymagana funkcja odwołank.
- Sygnał ukończenia rejestracji - informuje, że funkcja rejestracji została

zakończona w centrali końcowej.

- Sygnał akceptacji rejestracji - informuje, że funkcja rejestracji została

zaakceptowana w centrali końcowej.

- Sygnał ukończenia odwołania - informuje, że funkcja odwołania została

zakończona w centrali końcowej.

- Indeks lokalny - wysyłany przy rejestracji w obustronnie zamkniętej grupie

użytkowników. Pozwala na identyfikowanie poszczególnej obustronnie
zamkniętej grupy użytkowników w centrali początkowej i końcowej.

• Dodatkowe

sygnały opisujące funkcje identyfikacji linii wywołującej.

- Wskaźnik prośby identyfikacji linii wywołującej - informuje czy powinna być

wysłana identyfikacja linii.

- Wskaźnik identyfikacji linii wywołującej - informuje czy jest zawarta

identyfikacja linii wywołującej oraz skąd ta identyfikacja pochodzi.

- Identyfikacja linii wywołującej - składa się z sygnałów adresowych

wskazujących numer dla transmisji danych użytkownika wywołującego.

7.2. Formaty i kody

7.2.1. Charakterystyka podstawowych formatów.

Wiadomości sygnalizacyjne dla transmisji danych są przenoszone za pomocą jednostek
sygnalizacyjnych SU, których format jest opisany w zaleceniach dla części transferu
wiadomości MTP - ITU-T Q.703. Wiadomości te są podzielone na dwie kategorie:
wiadomości opisujące wywołanie i łącze oraz wiadomości opisujące funkcje rejestracji i
odwołania. Wskaźnik usługi SI, zawarty w każdej jednostce sygnałowej, identyfikuje, do
której kategorii dana wiadomość należy.
Informacja sygnalizacyjna każdej wiadomości składa się z pola informacji
sygnalizacyjnej (SIF) przenoszonej jednostki sygnalizacyjnej oraz z całkowitej liczby oktetów,
w skład której wchodzi: etykieta, kod nagłówka oraz sygnały lub wskaźniki.
Oktet informacji sygnalizacyjnej - składa się ze wskaźnika usługi i pola usługi. Wskaźnik
usługi jest używany do identyfikowania informacji sygnalizacyjnej z poszczególnymi
częściami użytkownika i jest tylko używany z jednostkami sygnału wiadomości. Natomiast
pole usługi pozwala na rozróżnienie wiadomości krajowych od międzynarodowych

Rys.31. Format oktetu informacji usługi.

Wskaźnik usługi:

Bity DCBA

110

wiadomości opisujące wywołanie i łącze,

111

wiadomości opisujące rejestrację i odwołanie.

Pole usługi:

Bity BA

wolne,

DC wskaźnik krajowy,
0

wiadomość międzynarodowa,

wolne (zarezerwowane dla użytku międzynarodowego),

wiadomość krajowa,

zarezerwowane dla użytku krajowego.

Zasady formatowania - informacja wygenerowana przez użytkownika i znajdująca się w polu

informacji sygnalizacyjnej, jest podzielona na podpola, które mogą być o stałej lub
zmiennej długości. Pierwsze pole to pole etykiety, następnie umieszczone są pola nagłówka
HO i Hl, które identyfikują strukturę wiadomości. Pozostałe pola mogą być obowiązkowe lub
opcjonalne, zależnie od wiadomości, a obecność pól opcjonalnych wskazywana jest przez pole
wskaźników.

Rozkaz transmisji bitu — spośród wszystkich definiowanych podpól jako pierwszy

transmitowany jest najmniej znaczący bit.

Kodowanie bitów wolnych - jeżeli nie zostanie wskazane inaczej, każdy wolny bit jest

kodowany jako zero.

Wskaźniki wyłącznie dla użytku krajowego — pewna liczba wskaźników jest przeznaczona

wyłącznie dla użytku krajowego, w transmisji międzynarodowej są one kodowane samymi
zerami i są równoważne bitom wolnym.

7.2.2. Etykieta

Etykieta jest częścią każdej wiadomości sygnalizacyjnej i jest używana przez MTP (poziom
3) do wyboru drogi sygnalizacyjnej. Etykieta zawiera jawną, bądź niejawną informację o tym
skąd wiadomość pochodzi oraz dokąd jest wysyłana, a także informację o funkcji jaką
pełni dana wiadomość, np. wywołanie.

Dla wiadomości opisujących wywołanie i łącze, funkcja wiadomości jest

identyfikowana przez odpowiednie identyfikatory łącza zawarte w etykiecie. Wyróżnia się dwa
rodzaje struktur etykiety:

• Podstawowa struktura etykiety - zgodna ze standardową strukturą etykiety dla

telefonii i przeznaczona do identyfikacji łączy dla transmisji danych ze standardową
multipleksacją danych (zalecenie ITU-T X.50 i X.51).

• Alternatywna struktura etykiety - identyczna jak standardowa struktura etykiety

telefonicznej, ale która może być używana do identyfikacji łączy dla transmisji
danych wykorzystujących pełną 64 kbit/s cyfrową ścieżkę bez multipleksacji.

Dla wiadomości opisujących funkcje rejestracji i odwołania, struktura etykiety jest
identyczna jak struktura etykiety używanej przez MTP do wyboru drogi połączeniowej.

Podstawowa etykieta wiadomości opisujących wywołanie i łącze dla transmisji danych –
ma długość 48 bitów i jest umieszczona na początku pola informacji sygnalizacyjnej.

Rys.32. Podstawowa etykieta wiadomości opisująca wywołanie i łącze dla transmisji

danych.

OPC i DPC - kody punktu początkowego i przeznaczenia - standardowa struktura etykiety
wymaga aby każda centrala komutująca łącza dla transmisji danych, pełniąca rolę punktu
sygnalizacyjnego, umieszczała kod z ustalonego planu kodów w celu jednoznacznego
identyfikowania punktów sygnalizacyjnych. Dla punktów sygnalizacyjnych międzynarodowych i
krajowych są używane oddzielne plany kodów.

• BIC - kod identyfikacji nośnika - przydział kodu identyfikacji nośnika odbywa
się za obustronnym porozumieniem i/lub jest ustalany za pomocą z góry
ustalonych reguł.

- Dla nośnika 2.048 Mbit/s systemu PCM zgodnego z zaleceniem G.734, kod

identyfikacji nośnika jest zawarty na 5 najmniej znaczących bitach i jest
binarną identyfikacją szczeliny czasowej przydzielonej dla nośnika. Pozostałe
bity BIĆ są używane jeśli jest to konieczne do identyfikacji systemu połączenia
punktów początkowego i przeznaczenia.

- Dla nośnika 8448 kbit/s kod identyfikacji nośnika zawiera na 7 najmniej

znaczących bitach identyfikację przydzielonej szczeliny czasowej. Pozostałe
bity kodu BIĆ są używane kiedy konieczna jest identyfikacja jednego spośród
kilku systemów połączenia punktu początkowego i przeznaczenia.

• TSC - kod szczeliny czasowej:
W przypadku gdy łącze dla transmisji danych pochodzi ze zmultipleksowango nośnika:

- Bity ABCD zawierają binarną reprezentację numeru kanału wewnątrz toru

12,8 kbit/s lub 12 kbit/s. Numer kanału powstaje według skali:

• 0-15 dla przepływności kanału 600 bit/s
• 0 — 3 dla przepływności kanału 2400 bit/s
• 0-1 dla przepływności kanału 4800 bit/s
• Odla przepływności kanału 9600 bit/s

- Bity EFG zawierają binarną reprezentację numeru toru 12,8 kbit/s lub

12 kbit/s. Są to numery 0-4.

- Bit H jest kodowany zerem.

W przypadku gdy łącze dla transmisji danych używa pełną cyfrową ścieżkę o
przepływności 64 kbit/s, kod szczeliny czasowej ma postać: 0111 0000.

Etykieta zmodyfikowana - w przypadkach gdy usługa transmisji danych jest
przeznaczona dla publicznych sieci transmisji danych składających się z kilku central i kilku
systemów sygnalizacji, korzystne może być stosowanie krótszej etykiety, niż struktury
wymienione wyżej. W takich zastosowaniach zmodyfikowana etykieta pełni te same
funkcje, ale ma inny rozmiar, ustalony za obustronnym porozumieniem.

7.2.3. Nagłówek.

Nagłówek wiadomości opisujących wywołanie i łącze dla transmisji danych.

Rodzaje nagłówka (HO) dla wiadomości kontroli wywołania i łącza są przedstawione w tabeli 1.

Tabela 1. Rodzaje kodów nagłówka HO wiadomości opisujących wywołanie i łącze dla
transmisji danych

7.3. Podstawowe procedury sygnalizacji i kontroli wywołań.

Procedury kontroli wywołań są oparte na zaleceniach dotyczących komutowanych łączy dla
usług transmisji danych, zawartych w zaleceniach ITU-T serii X. Podstawowa procedura
kontroli wywołania składa się z dwóch faz: zestawiania i rozłączania połączenia.
Kombinacje wiadomości na łączach sygnalizacyjnych i zmian stanów w kanałach dla transmisji
danych między centralami są używane do ustalania i kończenia różnych faz wywołania.

7.3.1. Zestawienie połączenia.

Jeśli centrala początkowa otrzyma kompletną informację od użytkownika

wywołującego i będzie w stanie określić, że jest to wywołanie kierowane do innej centrali,
zajmuje wolne łącze międzycentralowe dla transmisji danych i wysyła wiadomość adresową
łączem sygnalizacyjnym. Wiadomość adresowa w szczególności zawiera wszystkie informacje
wymagane do określenia drogi połączeniowej i połączenia z użytkownikiem wywoływanym.
Dodatkowo może również zawierać identyfikator linii wywołującej oraz inne informacje
opisujące funkcje użytkownika i narzędzia sieci, które są wymagane.

Centrala tranzytowa jeśli otrzyma wiadomość adresową, analizuje adres przeznaczenia i inne
informacje dotyczące drogi połączeniowej w celu określenia drogi dla wywołania. Następnie
zajmuje wolne łącze międzycentralowe dla transmisji danych, wysyła wiadomość adresową do
następnej centrali i zestawia przez siebie ścieżkę połączeniową dla transmisji danych. W
przypadku przeciążenia centrala tranzytowa może wybrać alternatywną drogę
połączeniową lub wysłać wiadomość odrzucenia wywołania do wcześniejszej centrali
wskazując przeciążenie i rozłączając wywołanie.

Po otrzymaniu wiadomości adresowej przez centralę końcową, analizuje ona adres

przeznaczenia i określa, do którego użytkownika ma być zestawione połączenie. Następnie
sprawdza stan linii użytkownika wywoływanego oraz wykonuje testy w celu określenia czy jest
możliwe połączenie. Do testów tych należą: określenie klasy transmisji użytkownika, a także
inne testy skojarzone z funkcjami użytkownika. W przypadku gdy połączenie jest możliwe,
centrala „dzwoni" do użytkownika wywoływanego zgodnie z zastosowaniami protokołu
interfejsu DTE/DCE. Użytkownik normalnie odpowiada przez wysłanie sygnału akceptacji
wywołania. Natomiast jeżeli wywołanie nie może być zestawione, np. z powodu zajętości, jest

wysyłana do centrali początkowej wiadomość wskazująca odrzucenie wywołania oraz jest
zwalniane zajęte miejsce.

Przy łączeniu wywołania, centrala końcowa wysyła do centrali wcześniejszej wiadomość

akceptacji. Zależnie od okoliczności wiadomość akceptacji wywołania może zawierać
informacje opisujące specyficzne stany sieci i wykorzystane narzędzia sieci.

Centrala tranzytowa w odpowiedzi na otrzymanie wiadomości akceptacji wywołania,

wysyła wiadomość akceptacji do wcześniejszej centrali. Jeśli jest to centrala tranzytowa, w
wiadomości akceptacji zostanie zawarty odpowiedni identyfikator sieci tranzytowej.

Kiedy centrala początkowa otrzyma wiadomość akceptacji, wskazującą że jest zezwolenie

na wywołanie, przygotowuje połączenie przez ścieżkę dla transmisji danych, dokonuje
połączenia i jeśli jest to wymagane rozpoczyna naliczanie opłat.

W przypadku gdy wywołanie nie może być ukończone, centrala początkowa wysyła do

użytkownika wywołującego stosowny do postępu wywołania sygnał wskazujący przypadek
odrzucenia wywołania i rozłącza połączenie.

7.3.2. Rozłączenie połączenia.

Normalnie procedura rozłączania inicjowana przez użytkownika rozpoczyna proces rozłączania w
każdej używanej w połączeniu centrali. Jeśli obaj użytkownicy rozłączają się w przybliżeniu w
tym samym czasie, procedura rozłączania inicjowana jest z obu stron.

Kiedy zostanie wykryty sygnał kasowania połączenia od lokalnego użytkownika, centrala

początkowa lub końcowa rozłącza połączenie i wysyła wiadomość kasującą do sąsiedniej centrali.
Rozłączanie połączenia może być również inicjowane przez centralę podczas procesu zestawiania
połączenia, gdy wywołanie nie może być połączone z powodu nieodpowiednich stanów
użytkownika bądź sieci.

Po rozłączeniu połączenia procedura kasowania jest prowadzona indywidualnie na

każdym łączu międzycentralowym dla transmisji danych. Łącze to jest oznaczane jest jako
wolne dla nowego wywołania centrali, jeśli oba wskaźniki rozłączenia (w przód i wstecz)
zostaną wysłane i otrzymane.

8. SCCP - Signaling Connection Control Part. [11], [12]

Część sterowania połączeniami sygnalizacyjnymi SCCP dostarcza dodatkowe funkcje dla
części transferu wiadomości MTP w celu zaspokojenia potrzeb usług sieciowych nie
związanych z połączeniem, jak również usług sieciowych ukierunkowanych na połączenie, dla
transferu informacji sygnalizacyjnych skojarzonych i nie skojarzonych z kanałem
połączeniowym oraz dla transferu różnych typów informacji pomiędzy centralami i centrami
sieci sygnalizacyjnej (np. dla celów zarządzania i utrzymania) przenoszonych przez sieć
systemu sygnalizacji nr 7. Szczegółowy opis funkcyjny SCCP znajduje się w zaleceniach ITU-T
Q.711.

Funkcjonalny blok części transferu wiadomości MTP przede wszystkim wykonuje

funkcje i procedury SCCP. Kombinacja SCCP i MTP nosi nazwę części usług sieciowych
NSP (network service part).

Ogólnie celem SCCP jest dostarczanie:

• Logicznych połączeń sygnalizacyjnych wewnątrz sieci systemu sygnalizacji nr 7,
• Zdolności transferu dla jednostek danych usług sieciowych z użyciem lub bez użycia

logicznych połączeń sygnalizacyjnych.

Funkcje SCCP również są używane do transferu na łączach i przy wywołaniach związanych z
informacjami sygnalizacyjnymi części użytkownika ISDN z zestawianiem lub bez
zestawiania logicznego połączenia sygnalizacyjnego end-to-end. Poniższy rysunek ilustruje
położenie SCCP wewnątrz systemu sygnalizacji nr 7.

Rys.33. Położenie SCCP wewnątrz systemu sygnalizacji nr7.

8.1 Ogólna charakterystyka.

SCCP jest opisywana następującymi terminami:
• Usługi dostarczane przez SCCP,
• Usługi otrzymywane od MTP,
• Funkcje SCCP.

Funkcje SCCP są wykonywane za pomocą protokołu SCCP pomiędzy dwoma systemami, który
dostarcza usługi części usług sieciowych NSP do wyższych warstw. Interfejs usług do
wyższych warstw i do MTP jest opisywany za pomocą podstaw i parametrów. Poniższy
rysunek opisuje związek pomiędzy specyfikacją protokołu SCCP i definicją przynależnych usług.

Rys.34. Związek pomiędzy specyfikacją protokołu SCCP i definicją przynależnych usług.

8.1.1. Podstawy.

Podstawy definiują przepływ informacji skojarzony z usługami wymaganymi przez usługi
SCCP i MTP, co ilustruje poniższy rysunek (Rys.35).
MTP-SAP - logiczny punkt w MTP, przy którym użytkownicy MTP mają dostęp do usług
dostarczanych przez MTP-3 (MTP poziomu 3 według zalecenia Q.704) lub MTP-3b (MTP
poziomu 3 według zalecenia Q.2210) oraz przy którym MTP może dostarczać te usługi do
użytkowników MTP.
SCCP-SAP - logiczny punkt w SCCP, przy którym użytkownicy SCCP mają dostęp do usług
dostarczanych przez SCCP oraz przy którym SCCP może dostarczać te usługi do użytkowników
SCCP.

Rys.35. Punkt dostępu do usługi, przy których podstawy usługi są wywoływane.

8.1.2. Komunikacja peer-to-peer.

Wymiana informacji pomiędzy dwoma częściami sterowania połączeniami
sygnalizacyjnymi SCCP jest wykonywana przy pomocy protokołu. Protokół jest zestawem
reguł i formatów, które kontrolują informacje (i dane użytkownika) wymieniane pomiędzy
tymi dwoma częściami. Protokół zaspokaja potrzeby:

- Zestawiania logicznego połączenia sygnalizacyjnego,
- Zwalniania logicznego połączenia sygnalizacyjnego,
- Transferu danych z użyciem lub bez użycia logicznych połączeń sygnalizacyjnych.

8.1.3. Model usługi sieci trybu połączeniowego.

Połączenia sygnalizacyjne są modelowane przez kilka kolejek. Elementy protokołu są obiektami w
tych kolejkach dodawanymi przez początkowych użytkowników SCCP i usuwanymi przez
końcowych użytkowników SCCP. Każda kolejka reprezentuje funkcje kontroli przepływu.

Rys.36. Model międzywęzłowej komunikacji z SCCP (usługa trybu połączeniowego).

8.1.4. Model usługi sieci trybu bezpołączeniowego.

Model ten definiuje interakcje pomiędzy użytkownikiem i dostawcą usługi sieci
niezwiązanej z połączeniem. Te interakcje mają miejsce w dwóch punktach dostępu do
usługi SCCP-SAP, tak jak to jest widoczne na rysunku 51.
Definiowanie charakterystyki transmisyjnej takiego połączenia jest niezależne dla
każdego wywołania tego typu połączenia. Jest to wymagane w celu zapewnienia

integralności pomiędzy kolejnymi jednostkami danych usługi SDU.

Usługi sieci niezwiązane z połączeniem, takie jak pomiędzy SCCP-SAP, mogą być

modelowane jako wirtualne przejście pomiędzy SCCP-SAP.

Rys.37. Model międzywęzłowej komunikacji z SCCP (usługa trybu bezpołączeniowego).

8.2. Usługi dostarczane przez SCCP.

Ogólnie zestaw usług jest podzielony na:
• Usługi trybu połączeniowego,
• Usługi trybu bezpołączeniowego.

Protokół SCCP dostarcza cztery klasy usług, dwie dla usług trybu połączeniowego i dwie
dla usług trybu bezpołączeniowego. Są to:

podstawowa klasa trybu bezpołączeniowego,

klasa kontroli przepływu trybu bezpołączeniowego,

podstawowa klasa trybu połączeniowego,

klasa kontroli przepływu trybu połączeniowego.

8.2.1. Usługi trybu połączeniowego.

Różnice występują pomiędzy:

• Tymczasowymi połączeniami sygnalizacyjnymi,
• Stałymi połączeniami sygnalizacyjnymi.

Tymczasowe połączenia sygnalizacyjne są pod kontrolą użytkowników SCCP (zestawianie,
transfer danych, zwalnianie).
Stałe połączenia sygnalizacyjne są zestawiane i kontrolowane przez lokalne (lub zdalne) funkcje
zarządzania lub utrzymania punktów węzłowych i są dostarczane dla użytkowników SCCP.

8.2.2.Tymczasowe połączenia sygnalizacyjne.

Kontrola połączenia sygnalizacyjnego jest podzielona na trzy fazy:

• Faza zestawiania połączenia,
• Faza transferu danych,
• Faza rozłączania połączenia.

Procedury zestawiania połączenia dostarczają mechanizm zestawiania tymczasowych
połączeń sygnalizacyjnych pomiędzy użytkownikami SCCP. Połączenie to może zawierać jedną
lub więcej części połączeniowych. Podczas zestawiania połączenia, funkcje wyboru drogi
połączeniowej, oprócz tych od MTP, są również dostarczane przez SCCP. W pośredniczących
punktach węzłowych funkcje wyboru drogi połączeniowej dostarczane przez SCCP określają czy
połączenie sygnalizacyjne powinno być realizowane przez jedno połączenie lub przez sprzężoną
część połączeń.

Procedura zestawienia połączenia jest używana jeśli SCCP lub użytkownik SCCP nie jest
w stanie zestawić połączenia sygnalizacyjnego.

Usługi transferu danych dostarczane są w celu wymiany danych użytkownika,

nazywanych jednostkami danych usługi sieci (NSDU), w dowolnym kierunku lub w obu
kierunkach jednocześnie na łączu sygnalizacyjnym. W skład wiadomości SCCP wchodzi:

• Informacja kontroli protokołu sieciowego NPCI,
• Jednostka danych usługi sieci NSDU.

NPCI wspiera operacje połączenia SCCP istniejących w dwóch punktach węzłowych
komunikujących się wzajemnie. Zawiera parametry odniesienia połączenia, które lokują
wiadomości do określonych połączeń sygnalizacyjnych.

NSDU zawiera określoną ilość informacji od użytkownika SCCP, które muszą być
przenoszone pomiędzy dwoma punktami węzłowymi używającymi usług SCCP.

Faza rozłączenia połączenia - procedury rozłączania połączenia dostarczają mechanizmy
rozłączania tymczasowych połączeń sygnalizacyjnych pomiędzy użytkownikami SCCP.

8.2.3. Stałe połączenia sygnalizacyjne.

Usługi zestawiania/rozłączania są kontrolowane przez administrację (np. OMAP). Funkcje
dla zestawiania i rozłączania mogą być podobne do funkcji dostarczanych dla tymczasowych
łączy sygnalizacyjnych. Klasy usług są te same.

Trwale zestawione połączenie sygnalizacyjne może wymagać dodatkowych
mechanizmów ochronnych dla końcowych punktów połączenia zapewniających
ponowne zestawienie połączenia i odzyskiwanie w przypadku błędów.

8.2.4. Usługi trybu bezpołączeniowego.

SCCP dostarcza użytkownikom SCCP możliwości transferu wiadomości
sygnalizacyjnych przez sieć sygnalizacyjną, bez potrzeby zestawiania łącza
sygnalizacyjnego. Dodatkowo dla wsparcia MTP, funkcje wyboru drogi są realizowane
wewnątrz SCCP, która odwzorowuje adres wywoływany na kody punktu
sygnalizacyjnego usługi MTP.
Ta funkcja odwzorowania jest dostępna w każdym punkcie węzłowym lub jest
rozprowadzana ponad siecią, lub jest dostępna w niektórych specjalnych centrach
translacji.
SCCP posiada możliwości segmentacji i składania danych użytkownika, które nie mogą
być przesłane w jednej wiadomości MTP.
SCCP niezwiązane z połączeniem oferuje dwa rodzaje usług:

• Klasa O podstawowa klasa trybu bezpołączeniowego bez gwarantowanej

kolejności dostarczania jednostek danych usługi SCCP. Użytkownik
SCCP może wywoływać tą usługę przez parametr „kontrola kolejności".

• Klasa l klasa trybu bezpołączeniowego z gwarantowaną kolejnością dostarczania

jednostek danych usługi SCCP. Użytkownik SCCP może wywoływać tą
usługę przez parametr „kontrola kolejności".

8.2.5. Zarządzanie SCCP.

SCCP dostarcza procedury zarządzania pozwalające utrzymać parametry sieci przez wybór
innej drogi połączeniowej lub przez zmniejszanie ruchu w wypadku niepowodzenia
wywołania bądź przeciążenia sieci.
Procedury zarządzania SCCP są stosowane dla obu typów usług SCCP:
ukierunkowanych na połączenie i niezwiązanych z połączeniem.

8.3. Definicje i funkcje wiadomości SCCP.

8.3.1. Wiadomości SCCP.

Wiadomości części sterowania połączeniami sygnalizacyjnymi są używane przez protokół
peer-to-peer. Wszystkie wiadomości są unikalnie identyfikowane przez kody typów wiadomości,
które znajdują się w każdej wiadomości. Rozróżnia się następujące typy wiadomości:
•

Potwierdzenie połączenia (CC) - wiadomość tworzona przez wywoływaną SCCP dla
wskazania wywołującej SCCP, że połączenie sygnalizacyjne zostało zestawione.
Wiadomość ta jest używana podczas fazy zestawiania połączenia przez klasę 2 lub 3
protokołu ukierunkowanego na połączenie.

•

Żądanie połączenia (CR) - tworzona przez wywołującą SCCP dla wywoływanej
SCCP dla określenia żądania zestawienia połączenia sygnalizacyjnego pomiędzy
dwoma jednostkami. Wymagana charakterystyka połączenia jest przenoszona w
polach różnych parametrów. Wiadomość ta jest używana podczas fazy zestawiania
połączenia przez klasę 2 lub 3 protokołu ukierunkowanego na połączenie.

•

Odmowa połączenia (CREF) - wiadomość tworzona przez wywoływaną SCCP dla
wskazania wywołującej SCCP odmowę zestawienia połączenia. Wiadomość ta jest
używana podczas fazy zestawiania połączenia przez klasę 2 lub 3 protokołu
ukierunkowanego na połączenie.

•

Potwierdzenie odbioru danych (AK) - wiadomość używana dla kontroli mechanizmu
kontroli przepływu okna wybranego w fazie transferu danych. Wiadomość ta jest
używana podczas fazy transferu danych, przez klasę 3 protokołu.

•

Forma danych 1 (FD1) - wiadomość wysyłana przez dowolne zakończenie
połączenia sygnalizacyjnego w celu przezroczystego przekazania danych
użytkownika SCCP między dwoma punktami węzłowymi SCCP. Wiadomość ta jest
używana podczas fazy transferu danych, tylko przez klasę 2 protokołu.

•

Forma danych 2 (FD2) - wiadomość wysyłana przez dowolne zakończenie
połączenia sygnalizacyjnego w celu przezroczystego przekazania danych
użytkownika SCCP między dwoma punktami węzłowymi SCCP oraz do
potwierdzania przesłania wiadomości w przeciwnym kierunku. Wiadomość ta jest
używana podczas fazy transferu danych, tylko przez klasę 3 protokołu.

•

Przyspieszanie danych (ED) - funkcje wiadomości przyspieszania danych są takie
same jak funkcje formy danych 2 (FD2), włączając dodatkowo zdolności omijania
mechanizmów kontroli przepływu, które zostały wybrane podczas fazy transferu
danych.

•

Potwierdzenie otrzymania przyspieszonych danych (EA) - każda wiadomość
przyspieszenia danych ED musi być potwierdzona przez wiadomość potwierdzenia
otrzymania przyspieszonych danych EA, zanim kolejna wiadomość przyspieszenia
danych ED będzie mogła zostać przesłana. Wiadomość ta jest używana podczas fazy
transferu danych, tylko przez klasę 3 protokołu.

•

Sprawdzanie bezczynności (IT) - wiadomość ta może być wysyłana okresowo przez
dowolne zakończenie połączenia sygnalizacyjnego dla sprawdzenia czy połączenie
sygnalizacyjne jest aktywne na obu końcach oraz dla sprawdzenia połączenia danych przy
obu końcach. Wiadomość ta jest używana przez klasy 2 i 3 protokołu.

•

Błąd jednostki danych protokołu (ERR) - wiadomość wysyłana po detekcji
jakichkolwiek błędów protokołu. Wiadomość ta jest używana podczas fazy transferu
danych przez klasy 2 i 3 protokołu.

•

Rozłączenie (RLSD) - wskazuje, że wysyłająca tą wiadomość SCCP chce rozłączyć
połączenie i wszystkie dołączone zasoby oraz wskazuje, że strona otrzymująca tą
wiadomość powinna rozłączyć połączenie i wszystkie dołączone zasoby. Wiadomość ta jest
używana podczas fazy rozłączania połączenia przez klasy 2 i 3 protokołu.

•

Rozłączenie kompletne (RLC) - wiadomość wysyłana w odpowiedzi na wiadomość
rozłączenia, jeśli odpowiednie procedury zostały zakończone. Wiadomość ta jest
używana podczas fazy rozłączania połączenia przez klasy 2 i 3 protokołu.

•

Potwierdzenie resetu (RSC) - wiadomość wysyłana w odpowiedzi na wiadomość
prośby resetu RSR i wskazująca, że wiadomość prośby resetu została otrzymana oraz,
że odpowiednie procedury zostały zakończone. Wiadomość używana podczas fazy
transferu danych, tylko przez klasę 3 protokołu.

•

Prośba resetu (RSR) — wiadomość wysyłana w celu wskazania, że wysyłająca SCCP
chce rozpocząć procedurę resetu. Wiadomość używana podczas fazy transferu
danych, przez klasę 3 protokołu.

•

Podsystem dozwolony (SSA) — wiadomość wysyłana w celu informowania punktów
przeznaczenia, że podsystem który wcześniej był niedozwolony, teraz jest
dozwolony lub, że SCCP który wcześniej był niedostępny teraz jest dostępny.
Wiadomość używana dla zarządzania SCCP.

•

Podsystem uznany za uszkodzony (SOG) - wiadomość wysyłana w odpowiedzi na
wiadomość prośby o uznanie podsystemu za uszkodzony. Wiadomość używana dla
zarządzania podsystemu SCCP.

•

Prośba o uznanie podsystemu za uszkodzony (SOR) - wiadomość używana dla
określenia podsystemu jako uszkodzony, bez zmniejszania osiągnięć sieci. Używana dla
zarządzania podsystemu SCCP.

•

Zabroniony podsystem (SSP) - wiadomość wykorzystywana przez zarządzanie
SCCP.

•

Test stanu podsystemu (SST) - wiadomość wysyłana dla sprawdzenia stanu
podsystemu oznaczonego jako zabroniony lub sprawdzenia stanu SCCP oznaczonej jako
niedozwolona. Wiadomość używana przez zarządzanie SCCP.

•

Jednostka danych (UDT) - wiadomość ta może być wykorzystywana przez SCCP
oczekującą na wysłanie danych w trybie niezwiązanym z połączeniem. Wiadomość ta jest
używana przez klasę O i l protokołu niezwiązanego z połączeniem.

•

Usługa jednostki danych (UDTS) — wskazuje początkowej SCCP, że wiadomość
jednostki danych UDT nie może być dostarczona do miejsca przeznaczenia.
Wyjątkowo na podstawie protokołu sieciowego, wiadomość ta również może być
wysyłana w odpowiedzi na rozszerzoną jednostkę danych XUDT lub długą jednostkę
danych LUDT. Wiadomość ta jest używana przez klasę O i l protokołu
niezwiązanego z połączeniem.

•

Rozszerzona jednostka danych (XUDT) - wiadomość używana przez SCCP
oczekującą na wysłanie wiadomości (w opcjonalnych parametrach) w trybie
niezwiązanym z połączeniem. Wiadomość ta jest używana przez klasę O i l
protokołu niezwiązanego z połączeniem.

•

Usługa rozszerzonej jednostki danych (XUDTS) - wskazuje początkowej SCCP, że
wiadomość rozszerzonej jednostki danych XUDT nie może być dostarczona do
miejsca przeznaczenia. Wyjątkowo na podstawie protokołu sieciowego, wiadomość ta
również może być wysyłana w odpowiedzi na jednostkę danych UDT lub długą
jednostkę danych LUDT. Wiadomość ta jest używana przez klasę O i l protokołu
niezwiązanego z połączeniem.

•

Długa jednostka danych (LUDT) - używana przez SCCP do wysyłania danych (w
opcjonalnych parametrach) w trybie niezwiązanym z połączeniem. Według zdolności MTP
wskazywanych w zaleceniach Q.2210 [4] jest możliwość przesłania jednostek danych
usługi sieciowej NSDU o rozmiarach do 3952 oktetów bez segmentacji. Wiadomość
ta jest używana przez klasę O i l protokołu niezwiązanego z połączeniem.

•

Usługa długiej jednostki danych (LUDTS) - wskazuje początkowej SCCP, że
wiadomość długiej jednostki danych LUDT nie może być dostarczona do miejsca
przeznaczenia. Wiadomość ta jest używana przez klasę O i l protokołu
niezwiązanego z połączeniem.

•

Przeciążenie podsystemu (SSC) - wiadomość wysyłana przez punkt węzłowy SCCP,
kiedy zostanie wykryte przeciążenie.

8.3.2. Parametry wiadomości SCCP.

•

Kod „nienormalnego" punktu - identyfikuje punkt sygnalizacyjny, w którym
umieszczone są „nienormalny" (niedostępne, zamknięte, w stanie błędu lub
przeciążenia) podsystem lub SCCP.

•

Numer „nienormalnego" podsystemu SSN - identyfikuje pole parametru SCCP lub
podsystemu, które są błędne, niedostępne, zamknięte lub w stanie przeciążenia. W
przypadku wiadomości testu stanu podsystemu S ST, identyfikuje sprawdzany
podsystem. W przypadku wiadomości prośby o uznanie podsystemu za uszkodzony
SOR lub uznania podsystemu za uszkodzony, identyfikuje podsystem proszący o
uznanie go za uszkodzony.

•

Adres strony wywołującej/wywoływanej - pole tego parametru wraz z dodatkową
informacją od MTP unikalnie identyfikuje początkowy/końcowy punkt
sygnalizacyjny lub punkt dostępu usługi SCCP.

•

Kredyt - używany przy potwierdzeniu dla wskazania wysyłającemu ile wiadomości
może wysłać (np. rozmiar okna). Parametr ten jest również używany w
wiadomo ściach żądania połączenia CR i potwierdzenia połączenia CC dla wskazania
proponowanego i wybranego kredytu oraz w wiadomościach sprawdzania
bezczynności IT do sprawdzenia konsekwencji połączenia danych przy obu końcach
odcinka połączenia.

•

Dane - zawiera informacje pochodzące z wyższych warstw lub od zarządzania
SCCP.

•

Przyczyna błędu - używany w wiadomościach błędu jednostki danych protokołu dla
wskazania przyczyny błędu protokołu.

•

Koniec parametrów opcjonalnych - parametr używany w każdej wiadomości
używającej opcjonalnych parametrów, dla wskazania zakończenia części
przeznaczonej dla parametrów opcjonalnych.

•

Lokalny numer źródła/przeznaczenia - unikalnie identyfikuje połączenie
sygnalizacyjne w punkcie węzłowym. Jest to lokalnie wybierany numer przez każdy punkt
węzłowy niezależnie od punktu węzłowego przeznaczenia. Co najmniej jeden miejscowy
numer musi się znajdować w każdej wiadomości przesyłanej łączeni sygnalizacyjnym.

•

Klasa protokołu - dla klas protokołów ukierunkowanych na połączenie, pole klasy
protokołu jest używane podczas fazy zestawiania połączenia dla negocjacji pomiędzy
dwoma SCCP. Dla klas protokołów niezwiązanych z połączeniem, parametr ten
wskazuje czy wiadomość powinna być zwrócona z powodu błędu i czy wymagane
jest dostarczenie wiadomości poza kolejnością.

•

Kolejność numeru otrzymywania - używany w wiadomościach potwierdzających
odbiór danych i wskazująca, że wszystkie wiadomości do podanego numeru minus
jeden zastały prawidłowo odebrane.

•

Przyczyna odmowy - parametr używany w wiadomościach odmowy połączenia i
wskazujący przyczynę odmowy.

•

Przyczyna rozłączenia - parametr używany w wiadomościach rozłączenia połączenia
i wskazujący przyczynę rozłączenia.

•

Przyczyna resetu - parametr używany w wiadomościach prośby resetu i wskazujący
przyczynę rozpoczęcia resetu.

•

Przyczyna zwrotu - dla klasy protokołu niezwiązanego z połączeniem, parametr ten
wskazuje przyczynę zwrócenia wiadomości.

•

Segmentacja/składanie - używany w wiadomościach danych dla funkcji segmentacji
lub składania. Jest używany tylko w wiadomościach ukierunkowanych na
połączenie. .

•

Kolejność/segmentacja - zawiera informacje niezbędne dla funkcji: kolejność
numerowania, kontrola przepływu, segmentacja i składanie.

•

Wskaźnik wielokrotnego podsystemu - używany w wiadomościach zarządzania
SCCP do wskazania liczby skojarzonych kopii podsystemu. Parametr
zarezerwowany dla użytku krajowego.

•

Licznik skoków - wskaźnik nadmiernej długości drogi.

•

Segmentacja - wskazuje, że wiadomość SCCP zostanie podzielona na części oraz
zawiera wszystkie informacje niezbędne do poprawnego złożenia wiadomości.

•

Waga - daje SCCP możliwość ograniczania wiadomości danej wagi.

•

Poziom przeciążenia - parametr zawarty w wiadomości przeciążenia podsystemu
wskazujący poziom przeciążenia.

•

Długie dane - parametr określający zezwolenie przesłania wiadomości o długości do
3952 oktetów.

8.4. Procedury części sterowania połączeniami sygnalizacyjnymi SCCP.

8.4.1. Procedury usług ukierunkowanych na połączenie.

Zestawianie połączenia - gdy funkcje SCCP w początkowym punkcie węzłowym otrzymają
żądanie zestawienia połączenia sygnalizacyjnego, adres wywoływany jest analizowany w celu
określenia punktu węzłowego, do którego połączenie sygnalizacyjne powinno być
zestawione. Następnie SCCP wysyła do tego punktu wiadomość żądania zestawienia połączenia
CR, używając funkcji wyboru trasy części transferu wiadomości MTP.
SCCP w punkcie węzłowym otrzymującym wiadomość CR, analizuje adres strony wywoływanej i
podejmuje jedną z następujących akcji:

• Jeśli adres strony wywoływanej odnosi się do użytkownika znajdującego się w tym

punkcie węzłowym i jest możliwe zestawienie połączenia sygnalizacyjnego, jest
wysyłana w kierunku przeciwnym wiadomość potwierdzenia połączenia CC.

• Jeśli adres strony wywoływanej nie odnosi się do użytkownika znajdującego się w

tym punkcie węzłowym, sprawdzane są informacje zawarte w wiadomości i
informacje dostępne w tym punkcie węzłowym, w celu określenia czy nie jest
wymagane połączenie dwóch części łącza sygnalizacyjnego przy tym punkcie.

• Jeśli taki łącznik jest wymagany, SCCP zestawia jedną (przychodzącą) część

połączenia, a druga (wychodząca) część połączenia jest inicjowana przez wysłanie
wiadomości żądania zestawienia połączenia CR do następnego punktu węzłowego.
Następnie to połączenie jest łączone z częścią przychodzącą połączenia.

• Jeśli natomiast taki łącznik nie jest wymagany, do następnego punktu węzłowego

jest wysyłana wiadomość żądania zestawienia połączenia CR przy użyciu funkcji
wyboru trasy części transferu wiadomości MTP.

• Jeśli SCCP otrzyma wiadomość żądania zestawienia połączenia CR i żadna SCCP lub

żaden użytkownik SCCP nie może zestawić połączenia, wówczas wstecz jest wysyłana
wiadomość odmowy połączenia CREF. W odpowiedzi na wiadomość potwierdzenia
połączenia CC, SCCP kończy zestawianie części połączenia. Ponadto jeśli łącznik
dwóch części połączenia jest wymagany, wiadomość potwierdzenia połączenia CC
jest wysyłana do następnego punktu węzłowego.

• Jeśli wiadomości CC i CR zostaną przesłane pomiędzy wszystkimi punktami

węzłowymi uczestniczącymi w połączeniu oraz jeśli odpowiednie wskaźniki zostaną
przekazane do funkcji wyższych warstw punktów węzłowych początkowego i
końcowego, połączenie sygnalizacyjne jest zestawione i może rozpocząć się przesyłanie
wiadomości.

Transfer danych — transfer każdej jednostki danych usługi sieci NSDU jest wykonywany
przez jedną lub więcej wiadomości transferu danych. Jeśli NSDU jest podzielona na części,
wówczas jest używany wskaźnik większej ilości części danych. Jeśli jest używana klasa 3
protokołu, kontrola przepływu SCCP jest wykorzystywana przez każdą część połączenia
sygnalizacyjnego. Jeśli przy tej klasie protokołu zostanie wykryty ,,nienormalny" stan na łączu,
rozpoczynane są odpowiednie procedury, np. reset. Ponadto w tej klasie protokołu mogą być
wysłane w dane trybie przyspieszonym przy użyciu wiadomości przyspieszenia danych ED,
która omija procedurę kontroli przepływu.

Ograniczone ilości danych mogą być również przesyłane w wiadomościach żądania zestawienia
połączenia CR, potwierdzenia połączenia CC, odmowy połączenia CREF oraz rozłączenia
RLSD.
Rozłączanie połączenia - kiedy połączenie sygnalizacyjne zostanie zakończone, sekwencja
rozłączania jest przeprowadzana we wszystkich częściach połączenia, przy użyciu dwóch
wiadomości: rozłączanie RLSD i rozłączenie kompletne RLC. Normalnie w odpowiedzi na
wiadomość rozłączenia RLSD jest wysyłana wiadomość rozłączenie kompletne RLC.

8.4.2. Procedury usług niezwiązanych z połączeniem.

Gdy funkcje SCCP w początkowym punkcie węzłowym otrzymają od użytkownika SCCP
jednostkę danych usługi sieciowej NSDU przesłaną przez protokół usługi niezwiązanej z
połączeniem klasy O lub l, adres wywoływany i inne istotne parametry (jeśli są wymagane) są
analizowane w celu identyfikacji punktu przeznaczenia do którego wiadomość powinna być
wysłana. Następnie NSDU jest umieszczana jako parametr „dane" w wiadomościach: XUDT
(rozszerzona jednostka danych), LUDT (długa jednostka danych) lub UDT (jednostka danych),
które są przesyłane w kierunku punktu węzłowego przeznaczenia używając funkcji wyboru trasy
MTP. Po otrzymaniu wiadomości XUDT, LUDT lub UDT, funkcje SCCP wykonują analizę
wyboru drogi i jeśli przeznaczeniem tych wiadomości jest lokalny użytkownik, dostarczają
NSDU do lokalnych funkcji wyższych warstw. Jeśli miejscem przeznaczenia wiadomości
XUDT, LUDT lub UDT, nie jest ten punkt węzłowy, są one przesyłane do następnego punktu
węzłowego, po możliwych zmianach typu wiadomości. Procedura ta jest powtarzana aż do
osiągnięcia punktu przeznaczenia.

Segmentacja/składanie - usługa pozwalająca na niezwiązany z połączeniem transfer bloków
wiadomości, które w całości są większe niż pojedyncza wiadomość jednostki danych. SCCP
dostarcza tą usługę przez podział długich bloków danych na mniejsze transmitowane jako dane
użytkownika w wiadomościach - rozszerzone jednostki danych, które są składane w
końcowym punkcie węzłowym przed przesłaniem ich do docelowego użytkownika SCCP.

9. Podsumowanie.

Celem tej pracy było zebranie informacji dotyczących systemu sygnalizacji nr 7.

Podstawowym źródłem informacji na temat SS7 są zalecenia ITU-T.
Zadaniem pracy jest ogólne przedstawienie poszczególnych części mających wpływ na zastosowanie
SS7 w różnych sieciach telekomunikacyjnych, czyli opis różnych rodzajów poziomu 4.