Rachunkowość finansowa

© mgr Marek Masztalerz

Akademia Ekonomiczna w Poznaniu 2007

PRODUKTY GOTOWE

Do ewidencji kosztu wytworzenia produktu stosuje się w trakcie okresu dwa konta

syntetyczne w zespole „5”:

1) Produkcja podstawowa (501), na którym na bieżąco ujmuje się koszty bezpośrednie,
2) Koszty wydziałowe (506), na którym ewidencjonuje się koszty pośrednie produkcji.

Koszty te (a ściślej: uzasadniona część tych kosztów) są przenoszone na koniec okresu
na konto 501 w celu ustalenia rzeczywistego kosztu wytworzenia wyrobów gotowych
i produkcji w toku (saldo Dt konta 501)

1

.

W zależności od możliwości wiarygodnej kalkulacji rzeczywistego kosztu wytworzenia

produktu przedsiębiorstwo może na bieżąco wyceniać wyroby gotowe przyjęte do magazynu
oraz rozchodowane w trakcie okresu:

•

według rzeczywistego kosztu wytworzenia,

•

według planowanego kosztu wytworzenia (wynikającego np. z założeń budżetowych),
korygowanego na koniec okresu (po dokonaniu kalkulacji kosztu rzeczywistego) o
odchylenia od kosztu planowanego (debetowe lub kredytowe).

Ewidencja przyjęcia do magazynu wyrobów gotowych wycenionych wg rzeczywistego
kosztu wytworzenia polega na przeniesieniu kosztów wytworzenia wyrobów z konta 501
„Produkcja podstawowa” (zapis po stronie Ma) wprost na konto 601 „Wyroby gotowe” (zapis
po stronie Winien). Rozchody wyrobów (np. sprzedaż, darowizna, ujawnienie niedoboru,
straty losowe) są wyceniane według jednej z czterech metod dopuszczonych przez prawo
bilansowe

2

:

1) koszt przeciętny, obliczony jako średnia ważona kosztów wyrobów w magazynie,
2) FIFO („pierwsze weszło – pierwsze wyszło”), gdy w rozchód wycenia się kolejno po

kosztach tych wyrobów, które zostały najwcześniej wytworzone,

3) LIFO („ostatnie weszło – pierwsze wyszło”), gdy rozchód wycenia się kolejno po

kosztach tych produktów, które zostały najpóźniej wytworzone,

4) szczegółowa identyfikacja kosztów poszczególnych wyrobów.

W przypadku ewidencji produktów po planowanym koszcie wytworzenia, zapisy

księgowe są bardziej skomplikowane. Ilustruje to przykład 3. Wyroby przyjęte do magazynu
oraz rozchodowane są wyceniane na bieżąco po koszcie planowanym. Po przeprowadzeniu
kalkulacji rzeczywistego kosztu wytworzenia ustala się odchylenia od kosztu planowanego
(saldo konta 580 – „Rozliczenie kosztów”). Najpóźniej na dzień bilansowy dokonuje się
rozliczenia odchyleń przypadających na wyroby rozchodowane (sprzedaż, darowizna,
ujawnione niedobory albo straty losowe). Jeśli koszt rzeczywisty jest wyższy od
planowanego, odchylenia mają charakter debetowy i zwiększają one koszty rozchodowanych
wyrobów (koszt wytworzenia sprzedanych wyrobów, pozostałe koszty operacyjne albo straty
nadzwyczajne – w zależności od charakteru rozchodu wyrobów). Jeśli natomiast koszt
rzeczywisty jest niższy od planowanego, występują odchylenia kredytowe, które zmniejszają
koszty wyrobów rozchodowanych w okresie sprawozdawczym.

1

Zgodnie z art. 34 ust. 1 pkt. 2 UoR jednostka może również wyceniać produkcję w toku w wysokości

bezpośrednich kosztów wytworzenia lub tylko materiałów bezpośrednich bądź nie wyceniać jej w ogóle - jeżeli
nie zniekształca to stanu aktywów oraz wyniku finansowego jednostki. Zasady tenie mogą być jednak stosowane
do produkcji o przewidywanym czasie wykonania dłuższym niż 3 miesiące, przeznaczonej do sprzedaży lub na
rzecz środków trwałych w budowie jednostki. Nie dotyczy to jednak produkcji rolnej.

2

Art. 34 ust. 4 UoR.

Rachunkowość finansowa

© mgr Marek Masztalerz

Akademia Ekonomiczna w Poznaniu 2007

Przykład. Ewidencja wyrobów po koszcie planowanym

Produkcja podstawowa

Rozliczenie kosztów

Wyroby gotowe

Koszt wytworzenia

sprzed. wyrobów

4.000
1) 1.700

5.200 (5

5) 5.200

5.000 (2
200 (6

Sp.2.000

2) 5.000

3.000 (3
400 (4

3) 3.000
7) 75

Koszty wydziałowe

Odchylenia

Pozostałe koszty

operacyjne

1.700

1.700 (1

6) 200

25 Sp.

75 (7

10 (8

4) 400

8) 10

1. Przeniesienie kosztów wydziałowych w ciężar kosztu wytworzenia.
2. Przyjęcie 100 szt. wyrobów gotowych do magazynu po planowanym koszcie wytworzenia 50 zł/szt.
3. Wydanie odbiorcy 60 szt. sprzedanych wyrobów gotowych. Wycena po koszcie planowanym 50 zł/szt.
4. W drodze darowizny przekazano 8 szt. wyrobów. Wycena po koszcie planowanym 50 zł/szt.
5. Ustalenie (w wyniku kalkulacji) rzeczywistego kosztu wytworzenia wyrobów gotowych 52 zł/szt.
i rozliczenie kosztów wyrobów przyjętych do magazynu.
6. Przeniesienie odchyleń (debetowych) od planowanego kosztu wytworzenia wyrobów gotowych.
7. Ustalenie odchyleń od planowanego kosztu przypadających na sprzedane wyroby gotowe.
Wskaźnik narzutu odchyleń = (200 – 25) / 7.000 = 2,5 %. Narzut odchyleń Dt na sprzedane wyroby
wyniesie 3.000 · 2,5% = 75 zł.
8. Zaksięgowanie odchyleń przypadających na wyroby przekazane w drodze darowizny. Narzut
odchyleń Dt wyniesie 400 · 2,5% = 10 zł.

•

Rzeczywisty koszt wytworzenia sprzedanych wyrobów wynosi 3.075 zł. Taka wartość zostanie
wykazana w rachunku zysków i strat w wariancie kalkulacyjnym.

•

Rzeczywista wartość darowizny wynosi 410 zł.

•

W magazynie pozostały wyroby gotowe wycenione wg rzeczywistego kosztu wytworzenia 3.690 zł.

(jest to suma sald kont „Wyroby gotowe” i „Odchylenia”). Produkcja w toku na koniec okresu zostanie
wyceniona na 500 zł (saldo konta „Produkcja podstawowa”). Te wartości trafią do bilansu (zapasy).